„Kronika Warszawy” 2016, nr 2 - Archiwum Państwowe w Warszawie

Archiwum Państwowe w Warszawie
„Kronika Warszawy” 2016, nr 2
„Kronika Warszawy” 2016, nr 2 (154), ss. 198, ISSN 0137-3099
Numer otwiera „Kalendarz warszawski”, przypominający najważniejsze wydarzenia w stolicy w okresie od marca do
sierpnia 2016 r.
Tuż po nim rozpoczyna się dział „Artykuły i materiały”, w którym zamieszczono sześć artykułów. Przybliżając
historię obserwacji pogody w Warszawie, Bernard Budzyński (Zarys historii instrumentalnych obserwacji
pogody w Warszawie) zauważa, że pomiary temperatury i stanu nieba prowadzono już w latach 1655–1667, zaś
ciśnienie kierunki wiatru i rodzaje opadów stały się przedmiotem badań w okresie 1725–1728. Z kolei Anna
Masłowska omawia w swoim tekście kolekcję fotografii oraz sztambuch Aleksandra Rajchmana (1855–1915),
twórcy i realizatora idei utworzenia Filharmonii Warszawskiej, przechowywane w Zbiorach Ikonograficznych i
Fotograficznych Muzeum Narodowego w Warszawie („Miłośnikowi sztuki i przyjacielowi artystów” — kolekcja
fotografii i sztambuch Aleksandra Rajchmana, twórcy Filharmonii Warszawskiej, w zbiorach Muzeum
Narodowego w Warszawie). Ryszard Żelichowski (W setną rocznicę rozporządzenia o inkorporacji przedmieść
i utworzeniu Wielkiej Warszawy), nawiązując do rocznicy przyłączenia warszawskich przedmieść do miasta,
przedstawia okoliczności, w jakich podjęta została decyzja o poszerzeniu granic Warszawy. Jego zdaniem
rozporządzenie generał-gubernatora warszawskiego Hansa von Beselera z 8 kwietnia 1916 r. „dotyczące
rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu zabudowania miasta Warszawy” rozpoczęło
nowy okres w jej dziejach, zaś sam proces scalania administracyjnego obszaru ponad dwukrotnie większego od
dotychczasowego zakończył się faktycznie w marcu 1917 r. Katarzyna Mączewska („Testament” Bronisława
Krystalla – miłośnika sztuki, mecenasa artystów i hojnego donatora Muzeum Narodowego w Warszawie),
wspominając zorganizowaną na przełomie 2015 i 2016 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie wystawę pt.
„Bronisław Krystall. Testament” przybliża zarówno postać Bronisława Krystalla (1887–1983), jak i jego kolekcję,
ofiarowaną przezeń Muzeum Narodowemu w Warszawie. Violetta Urbaniak (Wedel i jego fabryka w świetle
archiwaliów z zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie) zwraca uwagę na treści, jakie kryją się w
materiałach archiwalnych dotyczących funkcjonowania w Warszawie fabryki E. Wedel, które przechowywane są
w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie. Podkreśla, że dzięki nim można przyjrzeć się bliżej kolejnym
właścicielom fabryki czekolady oraz jej problemom od momentu narodzin pomysłu na jeden z pierwszych w
Warszawie zakładów cukierniczych produkujących czekoladę w formie tabliczek po nacjonalizację fabryki po
drugiej wojnie światowej. Można też poznać ludzi Wedla, czyli pracowników fabryki, drogi ich kariery zawodowej,
warunki pracy, stosunek do wykonywanych zadań oraz ich opinie o rodzinie Wedlów, a także dowiedzieć się
wiele na temat organizacji ówczesnej produkcji wyrobów cukierniczych, ich dystrybucji i promocji. Ewa
Popławska-Bukało w artykule pt. Szpital przy Litewskiej, co dalej? omawia w skrócie dotychczasowe wyniki
badań nad historią i architekturą zespołu Szpitala Dziecięcego im. prof. M. Michałowicza (przy Litewskiej i
Marszałkowskiej), opisując pokrótce dzieje i wygląd najważniejszych czterech budynków kompleksu szpitalnego,
z których każdy pochodzi z innego czasu i charakteryzuje się indywidualnymi walorami architektonicznymi. Z
końcem 2015 r. przestały one pełnić dotychczasowe funkcje lecznicze, ponieważ szpital przeniesiono do nowo
powstałej siedziby na terenie kampusu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (przy Żwirki i Wigury).
Zdaniem autorki niepokój mogą budzić przyszłe losy opustoszałych budynków, które z całą pewnością zostaną
poddane pracom modernizacyjnym.
Miejsce przeznaczone tradycyjnie na „Fotofelieton” zajęły materiały poświęcone karykaturze nawiązującej do
wydarzeń polskiego października 1956 r. Zachodzące wówczas zmiany, rozluźnienie cenzury i zwiększenie
swobody publikacji, miały wówczas ogromny wpływ na polski rysunek satyryczny, który zaczął wyraźnie
pokazywać realne bolączki odczuwane przez polskie społeczeństwo.
Dział „Recenzje i omówienia” wypełniły cztery teksty. Agnieszka Witkowska-Krych omówiła opublikowaną
przez Instytut Historyczny PAN pracę doktorską Aleksandra Łupienki pt. Kamienice czynszowe Warszawy
1864–1914, która przenosi czytelnika do Warszawy, jakiej już nie ma, a ponadto pozwala poznać historię stolicy,
jej architekturę i życie mieszkańców. Robert Gawkowski poświęcił uwagę pracy Danuty Jackiewicz pt.
Uniwersytet Warszawski i fotografia 1839-1921. Ludzie, miejsca wydarzenia, wydanej przez Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego w ramach serii „Monumenta Universitatis Varsoviensis”. Aleksandra
Sołtan-Lipska (Arcydzieła sztuki menniczej. Wystawa z okazji 250 lat istnienia Mennicy Warszawskiej) oceniła
merytorycznie wystawę medaliersko-numizmatyczną zorganizowaną przez Muzeum Łazienki Królewskie i
Mennicę Polską S.A. z okazji 250. rocznicy utworzenia przez króla Stanisława Augusta mennicy w Warszawie. Z
kolei wystawa „Warszawa przełomu XIX i XX w. na zdjęciach 3D” stała się przedmiotem zainteresowania
Ryszarda Mączewskiego (Anaglify warszawskie. Warszawa przełomu XIX i XX w. na zdjęciach 3D).
Tradycyjnie numer zamykają działy „Pro memoria” oraz „Varsaviana”. W pierwszym z nich zamieszczono
opracowane przez Hannę Farynę-Paszkiewicz wspomnienia o warszawiakach, którzy zmarli w okresie od
marca do sierpnia 2016 r., w drugim natomiast informacje o nowościach wydawniczych poświęconych
Warszawie, które zestawiła Hanna Macierewicz.
1