Zasady wyborów - komentarze

Transkrypt

Warszawa, 16-02-2016
Zasady wyborów organów jednoosobowych oraz organów kolegialnych
i wyborczych w uczelniach publicznych w świetle przepisów ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym
W roku bieżącym przypadają wybory nowych władz w publicznych uczelniach
wyższych. W związku z tym należy zaznaczyć, że ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo
o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.), zwana dalej Ustawą,
znowelizowana znacząco 18 marca 2011 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455 z późn. zm.)
oraz 11 lipca 2014 roku (Dz. U. z 2014 r. poz. 1198) w ramach autonomii1 odsyła szereg
uregulowań związanych z problematyką wyborów do statutów poszczególnych uczelni. Tym
niemniej Ustawa reguluje podstawowe kwestie dotyczące zasad przeprowadzania wyborów
i konstrukcji ciał kolegialnych, a niektóre jej zapisy bezpośrednio warunkują prawidłowy
wybór i konstytuowanie tych ciał. Wskazują na to jednoznacznie niezwykle szczegółowe
komentarze, które znaleźć można w publikacji Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz2
opracowanej w 2013 roku i udostępnionej na stronie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego3. Praca ta wydana sumptem MNiSzW daje wykładnię przepisów Ustawy zgodną
z istniejącą praktyką i orzecznictwem, a w założeniach ma pomagać uczelniom
w interpretowaniu i stosowaniu przepisów Ustawy. Równie reprezentatywna jest publikacja
wydana przez Wolter Kluwers SA Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz 2. wydanie
autorstwa Huberta Izdebskiego i Jana Michała Zielińskiego4 (stan prawny na 28.02.2015 rok).
1
Art. 4. 1. Uczelnia jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych
w ustawie.
2
„Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz” powstał pod redakcją naukową prof. dr hab. Waleriana Sanetry
z Uniwersytetu w Białymstoku – Prezesa Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu
Najwyższego oraz prof. dr hab. Marka Wierzbowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego. „Komentarz” został
opracowany przez zespół wybitnych naukowców, specjalistów prawa administracyjnego, prawa pracy
i administracji publicznej oraz doświadczonych pracowników Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
biorących udział zarówno w tworzeniu nowego prawa, jak i w jego stosowaniu.
3
http://www.nauka.gov.pl/publikacje-ministerstwo/prawo-o-szkolnictwie-wyzszym-komentarz.html
4
Hubert Izdebski – profesor doktor habilitowany nauk prawnych, profesor zwyczajny na Wydziale Prawa
i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, a od października 2015 r. profesor zwyczajny na Wydziale Prawa
Uniwersytetu SWPS, wykładowca w Krajowej Szkole Administracji Publicznej, sekretarz Centralnej Komisji do
Spraw Stopni i Tytułów, radca prawny, adwokat. Jest autorem książek z zakresu prawa publicznego oraz jego
podstaw teoretycznych i historycznych, a także teorii prawa, jak również autorem i współautorem wielu projektów aktów normatywnych
Jan Michał Zieliński - radca prawny; przez wiele lat udzielał pomocy prawnej Krajowej Szkole Administracji
Publicznej oraz warszawskim szkołom wyższym; autor i współautor projektów ustaw, m.in. o: szkolnictwie
wyższym, Krajowej Szkole Administracji Publicznej, państwowej służbie cywilnej, służbie zagranicznej;
współautor publikacji z zakresu prawa pracowników publicznych i prawa administracyjnego, w tym (wraz
z H. Izdebskim) komentarza do ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym.
1
Opinie prawne i komentarze zawarte w tych opracowaniach mogą znacznie ułatwić
uczelniom przeprowadzenie wyborów zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym.
Najistotniejsze komentarze zostały przedstawione w dalszej części opracowania, w szczególności są to uwagi do Art. 61, 67 oraz 71.
Organy uczelni oraz tryb ich wyłaniania zostały określone w Ustawie w Rozdziale 2
ORGANY UCZELNI Działu III. USTRÓJ UCZELNI (Art. 60 do 82).
Art. 60.
1. Organami kolegialnymi uczelni publicznej są senat i rady podstawowych jednostek
organizacyjnych, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Statut publicznej uczelni może przewidywać zamiast lub obok senatu inny organ
kolegialny.
3. Przepisy ustawy dotyczące senatu uczelni mogą być stosowane, w zakresie
określonym w statucie uczelni, do organu kolegialnego.
4. W publicznej uczelni, jeżeli statut tak stanowi, obok senatu lub organu kolegialnego
może działać konwent.
4a. W publicznej uczelni zawodowej działa konwent.
5. Organy kolegialne uczelni niepublicznej określa jej statut. Przepisy ustawy
dotyczące senatu stosuje się odpowiednio do najwyższego organu kolegialnego
uczelni niepublicznej.
6. Organami jednoosobowymi uczelni są rektor i kierownicy podstawowych jednostek
organizacyjnych. Kierownikiem wydziału jest dziekan.
6a. W uczelniach nieposiadających podstawowej jednostki organizacyjnej prowadzącej
co najmniej jeden kierunek studiów zadania rady podstawowej jednostki
organizacyjnej w zakresie prowadzenia studiów wykonuje senat uczelni, a zadania
kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej – rektor.
7. Statut uczelni niepublicznej może przewidywać istnienie innego, oprócz rektora,
organu jednoosobowego.
8. Organami wyborczymi uczelni publicznej są kolegia elektorów.
9. W organach kolegialnych uczelni i organach wyborczych uczelni publicznej są
reprezentowani nauczyciele akademiccy, doktoranci, studenci oraz pracownicy
niebędący nauczycielami akademickimi.
Wybrane komentarze:
1. Ustępy 1 i 6 normują zasadnicze kwestie dotyczące uczelni, tak publicznych, jak
i niepublicznych, a mianowicie określenie dla uczelni publicznych organów kolegialnych
(łącznie z ich nazewnictwem) – ust. 1, określenie dla uczelni publicznych i niepublicznych
organów jednoosobowych (ust. 6). Przez to powołane przepisy pośrednio rozstrzygają
także kwestie ważne dla organizacji uczelni.5
2. Przepis zamieszczony w ust. 1 i 6 stanowi w zasadzie, że organy kolegialne i jednoosobowe uczelni są organami w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 3 w zw. z art. 1 pkt 2 k.p.a.
w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w trybie k.p.a. Użycie przez ustawodawcę
tego pojęcia jest interpretowane tak, iż chodzi tu jedynie o wskazanie wewnętrznej
organizacji wykonywania zadań przez uczelnię w ramach posiadanej autonomii, gdyż
organem administracji publicznej jest jedynie rektor. Dziekan ma status organu tylko
tam, gdzie na podstawie ustawy wydaje decyzje administracyjne (por. wyrok WSA
w Olsztynie z dnia 13 października 2009 r., II SA/Ol 471/09, LEX nr 521981). Uchylenie
5
Izdebski H., Zieliński J. M.: Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, s. 217
2
3.
4.
5.
decyzji dziekana przez rektora w indywidualnej sprawie studenckiej nie daje dziekanowi
możliwości złożenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Decyzja rektora
jest czynnością organu wyższego stopnia – a nie rozstrzygnięciem w indywidualnej
sprawie administracyjnej, której stroną miałby być dziekan – a to nie może być
przedmiotem skargi administracyjnej.6
Z faktu, że organami są zarówno rektor, jak i dziekan, wynika m.in. ich samodzielna
pozycja procesowa. Stroną w postępowaniu sądowoadministracyjnym mającym na celu
uchylenie decyzji dziekana lub dotyczącym działania dziekana będzie zatem dziekan,
a nie reprezentujący uczelnię zgodnie z art. 66 ust. 1 rektor. 7
Ustęp 2 przewiduje możliwość wprowadzenia w uczelni publicznej przepisami jej statutu
innego niż senat wskazany w ust. 1 i ewentualnie konwent, o którym mowa w ust. 4,
organu kolegialnego, który może występować zamiast senatu lub obok niego. Oczywiście
statut musi także określić kompetencje takiego organu – do trybu wyborów członków
takiego organu zastosowanie ma ust. 8. Przepis, w związku z brzmieniem ust. 4a, zawiera
normę niekonsekwentną w ramach omawianego artykułu, bowiem odnosi się do każdej
(tak akademickiej, jak i zawodowej) uczelni publicznej i przewiduje możliwość istnienia
obok senatu innego organu kolegialnego, podczas gdy w publicznej uczelni zawodowej
taki inny organ kolegialny, czyli konwent, musi działać.8
Stworzenie przez ustawodawcę możliwości zastąpienia lub uzupełnienia roli senatu przez
inny przewidziany w statucie organ kolegialny na każdej uczelni publicznej stanowi
kontynuację rozwiązania mającego pierwotnie zastosowanie do publicznych uczelni
zawodowych. Znaczenie tego przepisu w jego literalnej formie może stanowić podstawę
wręcz rewolucyjnego przełomu w kształtowaniu wewnętrznej struktury organów uczelni,
strzeżonego dotąd nie tylko przez tradycję akademicką, lecz także przez prawo. Zasadny
jest bowiem wniosek, iż ustawodawca dopuścił (na uczelniach niepublicznych już
wcześniej; por. art. 60 w brzmieniu przed nowelizacją z dnia 18 marca 2011 r., a także
art. 74 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 65, poz. 385
z późn. zm.), zgodnie z deklarowaną intencją uznania podstawowego znaczenia
autonomii uczelni, większą swobodę w kreowaniu struktur organizacyjnych i struktur
zarządzania. Biorąc pod uwagę jednoczesne odejście od praktyki zatwierdzania przez
ministra statutów uczelni (czego nie zakłóca obecność ministra w sferze nadzoru
prawnego, gwarantowana w art. 36), należy uznać, iż jest to świadomy zabieg. Uczelnie
mają dziś nieskrępowane możliwości takiego zaprojektowania swojej struktury
zarządzania, aby była ona efektywna w osiąganiu celów i optymalna ze względu na jej
charakter, rozmiary i cechy środowiska, w którym działa. Oznacza to, konsekwentnie
ujmując, pełną swobodę w zakresie określenia nazwy, składu i kompetencji organu
kolegialnego „zastępującego” senat, co jednoznacznie wskazuje ust. 3 omawianego
przepisu. Reasumując, to od statutu uczelni publicznej zależy, czy senat będzie istniał
w dotychczasowym kształcie, czy zostanie wyręczony w realizacji niektórych zadań przez
inny organ kolegialny („oprócz”), czy wreszcie zostanie zastąpiony przez organ
kolegialny o całkowicie innej nazwie i składzie – choć trzeba pamiętać, że wyłonienie
tego nowego organu nadal podlega regułom określonym w ust. 9 tego przepisu oraz
w art. 71; do „innego” organu kolegialnego nie muszą jednak mieć zastosowania
przepisy art. 61, który mówi o składzie wyłącznie senatu, przecież zgodnie z ust. 3
przepisy dotyczące senatu stosuje się tylko w zakresie określonym w statucie uczelni.
6
Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz pod red. W. Sanetry i M. Wierzbowskiego, s. 132
Ibidem, s. 134
8
7
3
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Ustawodawca stwarza możliwość powołania przez uczelnie publiczne jeszcze
dodatkowego organu, jakim jest konwent, a w przypadku publicznych uczelni
zawodowych jest to wręcz obligatoryjne. Warto wspomnieć, że w systemie szkolnictwa
wyższego ciało o tych samych, co do zasady, funkcjach było obecne i w poprzednich
regulacjach; por. art. 5 nieobowiązującej ustawy z dnia 4 maja 1982 r. o szkolnictwie
wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 1985 r. Nr 42, poz. 201 z późn. zm.), a także inne regulacje
powojenne mówiące o radach społecznych.9
Nadane w wyniku nowelizacji 2011 brzmienie ust. 2–4 oraz dodanie ust. 4a – przepisów
dotyczących uczelni publicznych – ma służyć zbliżeniu uczelni do jej otoczenia społecznogospodarczego. Dotychczasowe przepisy przewidywały, że tylko w publicznej uczelni
zawodowej zamiast senatu mógł działać inny organ kolegialny określony w statucie
uczelni (dotychczasowe brzmienie ust. 2), zaś w uczelni publicznej obok senatu lub tego
innego organu kolegialnego mógł działać konwent, jeżeli statut tak stanowił.
Kompetencje konwentu, zgodnie z art. 64, określa statut uczelni publicznej.10
Może się zdarzyć, że na uczelni będą działały nawet trzy organy kolegialne. Biorąc pod
uwagę to, iż zgodnie z art. 63 ust. 3 konwent jest powoływany w trybie oraz składzie
określonym przez statut, zaś w myśl art. 64 ust. 1 statut określa kompetencje tego organu,
nie narusza ustawy – zwłaszcza w świetle art. 60 ust. 2 – takie uregulowanie statutu
uczelni, które przekaże konwentowi wszystkie lub niektóre prerogatywy senatu. Jest to
przykład możliwości, jakie stwarza uczelniom ustawodawca w kształtowaniu swojej
struktury, potwierdzający fundamentalne założenia ustawy zmierzające do zwiększenia
autonomii uczelni.11
Ustęp 8 przesądza o tym, że w uczelni publicznej obok organów wymienionych w ust. 1
jest jeszcze jeden organ, niewątpliwie kolegialny, ale dla rozróżnienia nazwany organem
wyborczym, co określa jego kompetencję – czyli kolegium elektorów. Ustęp 8 przesądza
także o tym, że takie kolegium elektorów jako organ wyborczy musi istnieć w uczelni
publicznej.12
Umieszczenie w ust. 8 komentowanego przepisu zwrotu „organ wyborczy” nieco
wykracza poza normatywny cel tego przepisu, którym jest wskazanie, kto na uczelni
podejmuje decyzje (m.in. administracyjne); z pewnością do tego kręgu nie da się zaliczyć
kolegium elektorów, którego potocznie pojmowana „decyzja” w kwestii wyłonienia
organów jednoosobowych nie tylko nie będzie podlegać regułom kodeksu postępowania
administracyjnego, ale nawet nie może zostać wzruszona przez ministra w trybie
przewidzianym w art. 36; nie jest to zatem organ w rozumieniu kodeksu postępowania
administracyjnego. W organie wyborczym uczelni niepublicznej nie muszą być
reprezentowane wszystkie grupy wspólnoty akademickiej wymienione w ust. 9. Muszą
natomiast być obecne w składzie organów kolegialnych.13
Ustęp 9 określa grupy społeczności akademickiej uczelni publicznej, które muszą być
reprezentowane w jej organach kolegialnych i organach wyborczych.14
Przez doktorantów należy rozumieć wyłącznie uczestników studiów doktoranckich
prowadzonych na danej uczelni; w grupie tej nie znajdują się natomiast osoby, czasem
zwane potocznie doktorantami, które mają otwarty przewód doktorski jako pracownicy
9
Izdebski H., Zieliński J. M.: Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, s. 217-218
11
Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz pod red. W. Sanetry i M. Wierzbowskiego, s. 133-134
12
13
14
10
4
uczelni lub osoby zewnętrzne, jednak nie uczestniczą w studiach doktoranckich
w rozumieniu art. 195.
14. W praktyce zdarza się czasem, że ta sama osoba czerpie czynne prawo wyborcze (choć
może to dotyczyć również prawa biernego) z różnych tytułów (w skrajnym przypadku ktoś
może być przecież jednocześnie nauczycielem akademickim, pracownikiem administracji,
doktorantem oraz studentem kształcącym się na drugim kierunku). Sytuacje takie
powinien rozstrzygać statut uczelni, jednak trudno się chyba zgodzić, aby mógł on
przewidywać przyznanie tej samej osobie więcej mandatów niż jednego, gdyż
sprzeciwiałoby się to zasadzie równości wyborów.15
Art. 61.
1. Skład senatu uczelni określa statut.
2. Statut uczelni publicznej określa tryb wyboru i procentowy udział w składzie
senatu przedstawicieli nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz
pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, z uwzględnieniem ust. 3.
3. Udział przedstawicieli studentów i doktorantów w senacie uczelni nie może być
mniejszy niż 20%. Liczbę przedstawicieli studentów i doktorantów ustala się
proporcjonalnie do liczebności obu tych grup w uczelni, z tym że studenci
i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej
z tych grup.
4. W publicznej uczelni akademickiej nauczyciele akademiccy posiadający tytuł
naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego stanowią więcej
niż połowę statutowego składu senatu, nie więcej jednak niż trzy piąte.
5. W publicznej uczelni zawodowej nauczyciele akademiccy posiadający co najmniej
stopień naukowy doktora stanowią więcej niż połowę statutowego składu senatu,
z tym że statut uczelni zawodowej prowadzącej studia drugiego stopnia lub
jednolite studia magisterskie może ustalić inny skład senatu.
6. Przewodniczącym senatu uczelni jest rektor.
7. W posiedzeniach senatu uczelni publicznej uczestniczą, z głosem doradczym,
kanclerz, kwestor, dyrektor biblioteki głównej oraz przedstawiciele związków
zawodowych działających w tej uczelni, po jednym z każdego związku.
8. W publicznej uczelni zawodowej w skład senatu wchodzą kanclerz oraz
przedstawiciel uczelni wskazany przez rektora uczelni akademickiej, z którą
publiczna uczelnia zawodowa współdziała na podstawie zawartej umowy.
Wybrane komentarze:
1. Z ust. 1 i 2 wynika, że statut powinien określać wprost liczbę członków senatu oraz
rozkład przedstawicieli poszczególnych grup społeczności akademickiej. Procentowy
udział tych grup powinien oczywiście uwzględniać warunki określone w ust. 3–5, ale
powinno to być raczej wynikową zadekretowanego liczbowo składu, a nie normą
powtarzającą dyspozycje tych przepisów. Samo procentowe określenie w statucie
struktury senatu otwiera pytanie, kto miałby decydować o jego ostatecznym składzie
liczbowym.16
2. Statut uczelni, tak publicznej, jak i niepublicznej, określa skład senatu – oczywiście
z poszanowaniem wszystkich przepisów omawianego artykułu oraz art. 60 ust. 9.
Ważnym elementem tego statutowego ustalenia winno być określenie liczby senatorów,
co pozwoli na ustalenie procentowego i większościowego udziału przedstawicieli
15
16
Ibidem, s. 135
5
poszczególnych grup społeczności akademickiej w składzie senatu. Co do kwestii
związanych z prawami wyborczymi – zob. uwagi do art. 71.17
3. Statut powinien przewidywać mechanizmy obowiązkowego uzupełniania składu senatu
w przypadku opróżnienia mandatów powodującego naruszenie proporcji poszczególnych grup społeczności akademickiej przewidzianych w tym przepisie – najczęściej
będzie to dotyczyć studentów. Naruszenie tych proporcji może być podstawą zarzutu, iż
organ ten działał w niewłaściwym składzie, a co za tym idzie może prowadzić
w skrajnych przypadkach do unieważnienia podjętych w takich okolicznościach uchwał.
4. W publicznej uczelni zawodowej nieprowadzącej studiów magisterskich, skład senatu
podlega ustawowym rygorom minimum reprezentacji nauczycieli akademickich
z kwalifikacjami naukowymi, zaś w sytuacji uczelni prowadzących studia magisterskie
ustawa odsyła w kwestii tego minimum do statutu; może to oznaczać, że te ostatnie
ustalą w składzie senatu taką reprezentację na niższym poziomie.18
5. Przez statutowy skład należy rozumieć liczbę członków senatu ustaloną zgodnie
z art. 61. Jest to liczba stała, która może ulec zmianie wyłącznie w drodze zmiany
postanowień statutu. Nieobsadzenie mandatów lub ich opróżnienie w trakcie kadencji
nie powoduje korekty statutowego składu senatu stanowiącego podstawę obliczania
quorum zadekretowanego w ust. 2 art. 69.19
6. Przez statutowy skład senatu bądź kolegium elektorów należy rozumieć skład
zadekretowany w statucie, a nie faktyczny skład tych organów rozumiany jako wszyscy
członkowie w danym momencie posiadający swój mandat. Jest to istotne, zważywszy na
swoistą mobilność członków, zwłaszcza pochodzących ze środowiska studentów i doktorantów.20
7. Udział w posiedzeniach senatu uczelni publicznej innej niż uczelnia zawodowa
kanclerza, kwestora, dyrektora biblioteki głównej oraz przedstawicieli związków zawodowych działających w uczelni jest obowiązkowy. Przepis ust. 7 przesądza także o tym,
że w uczelni publicznej muszą występować kwestura oraz biblioteka główna.
Przedstawiciele związków zawodowych w składzie senatu nie są wybierani (choć mogą,
jeżeli organizacja związkowa tak postanowi), lecz są wskazywani przez zarząd jednostki
związków zawodowych działającej w uczelni publicznej (najczęściej będzie to zakładowa organizacja związkowa, o której mowa w przepisach rozdziału 4, art. 26–342,
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r.
poz. 167). Przepis ust. 8 jest nie do końca ostry, bowiem nie posługuje się pojęciem
publicznej uczelni akademickiej, co, choć w innej konfiguracji pojęciowej, czyni ust. 9.
8. W publicznej uczelni zawodowej natomiast w skład senatu wchodzą, obok
przedstawicieli grup społeczności akademickiej, kanclerz i – jeżeli uczelnia taka
współdziała z uczelnią akademicką – przedstawiciel wskazany przez tę uczelnię
akademicką, czyli przez jej rektora, zgodnie z art. 66.21
9. Nie sposób przyjąć inaczej, iż ze względu na systemową wykładnię chodzi tu nie o każdą
dowolną umowę (np. outsourcingu na ochronę obiektów uczelni lub umowę o wspólne
prowadzenie studiów podyplomowych), ale o umowę przewidzianą w art. 31 ust. 5.
10. Osoby wymienione w ust. 8 mają głos stanowiący; wskazuje na to a contrario treść
ust. 7, który ustala zamkniętą listę członków senatu z głosem doradczym.
17
19
Ibidem, s. 145
20
Ibidem, s. 156
21
18
6
11. Przepisy obowiązującego prawa nie wprowadzają żadnych nakazów ani zakazów
w kwestii sposobu reprezentowania związku zawodowego w senacie szkoły wyższej.
Przedstawiciel związku zawodowego, o którym mowa w ust. 7, powinien zatem
legitymować się jedynie ważnym upoważnieniem udzielonym przez statutowy organ
organizacji związkowej, która działa w danej uczelni. Zatrudnienie tego przedstawiciela
w określonej uczelni, a nawet jego członkostwo w związku zawodowym nie mają dla
ważności pełnomocnictwa żadnego znaczenia.22
Art. 63.
1. W skład konwentu uczelni publicznej, z wyłączeniem publicznej uczelni
zawodowej, mogą wchodzić przedstawiciele:
1) organów samorządu terytorialnego i zawodowego;
2) instytucji i stowarzyszeń naukowych, zawodowych oraz twórczych;
3) organizacji pracodawców oraz, jeżeli statut tak stanowi, organizacji samorządu
gospodarczego;
4) przedsiębiorców i instytucji finansowych;
5) uczelni.
1a. W skład konwentu publicznej uczelni zawodowej:
1) wchodzą przedstawiciele:
a) organów samorządu terytorialnego – nie więcej niż dwóch,
b) pracodawców – co najmniej pięciu,
c) uczelni;
2) mogą wchodzić przedstawiciele:
a) organów samorządu zawodowego,
b) instytucji i stowarzyszeń naukowych, zawodowych oraz twórczych,
c) organizacji pracodawców oraz, jeżeli statut tak stanowi, organizacji
samorządu gospodarczego,
d) instytucji finansowych.
2. W skład konwentu publicznej uczelni zawodowej mogą wchodzić przedstawiciele
uczelni akademickiej, z którą publiczna uczelnia zawodowa współdziała.
3. Szczegółowy skład konwentu oraz sposób powoływania jego członków, w tym
przedstawicieli, o których mowa w ust. 1–2, określa statut.
4. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, skład konwentu
nadzorowanych przez niego uczelni zawodowych, uwzględniając zadania uczelni
jako jednostki wojskowej.
5. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia,
skład konwentu nadzorowanych przez niego uczelni zawodowych, uwzględniając
zadania uczelni jako jednostki właściwej służby państwowej.
Wybrane komentarze:
1. Artykuł 63 zawiera unormowanie odnoszące się do przepisów statutowych w zakresie
składu konwentu w publicznych uczelniach akademickich, które zdecydują się na
istnienie tego organu obok lub zamiast senatu (art. 60 ust. 4), lub w publicznych
uczelniach zawodowych, w których taki organ musi działać (art. 60 ust. 4a). W wyniku
nowelizacji 2014 zmieniono brzmienie ust. 1 i 3 oraz dodano ust. 1a.
2. Ustęp 1, ust. 1a pkt 2 i ust. 2 zawierają przykładowe wyliczenie organów, instytucji,
jednostek i organizacji, których przedstawiciele mogą wchodzić w skład konwentu. Jak
już stwierdzono, nie jest to katalog ani zamknięty, ani też obowiązkowy do uwzględnie22
7
3.
nia w składzie konwentu uczelni publicznej, tak zawodowej, jak i akademickiej.
Świadczy o tym zawarte w ust. 1 sformułowanie „mogą wchodzić” Nie odnosi się to do
wyliczenia zawartego w ust. 1a pkt 1 – ci przedstawiciele muszą wchodzić w skład
konwentu publicznej uczelni zawodowej.
Szczegółowy skład konwentu określa statut uczelni publicznej. Tak sformułowana
norma sugeruje, że zawarte w ust. 1 i 2 (jeśli chodzi o publiczną uczelnię zawodową)
wyliczenie nie jest przykładowe, lecz wymienieni w nim przedstawiciele powinni
wchodzić w skład konwentu – ale to tylko sugestia. Przepisy ust. 1 i 2 mają pomóc
uczelniom publicznym, a nie nakazywać normy.23
Art. 67.
1. Skład rady podstawowej jednostki organizacyjnej określa statut.
2. Przewodniczącym rady podstawowej jednostki organizacyjnej jest jej kierownik.
3. Statut określa tryb wyboru i procentowy udział w składzie rady podstawowej
jednostki organizacyjnej przedstawicieli nauczycieli akademickich, doktorantów,
studentów oraz pracowników niebędących nauczycielami akademickimi jednostki,
z uwzględnieniem ust. 4 i 5.
4. Udział przedstawicieli studentów i doktorantów w radzie podstawowej jednostki
organizacyjnej uczelni nie może być mniejszy niż 20%. Liczbę przedstawicieli
studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do liczebności obu tych grup
w podstawowej jednostce organizacyjnej, z tym że studenci i doktoranci są
reprezentowani co najmniej przez jednego przedstawiciela każdej z tych grup.
5. W uczelni akademickiej, nauczyciele akademiccy posiadający tytuł naukowy
profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego stanowią więcej niż połowę
statutowego składu rady podstawowej jednostki organizacyjnej.
6. W posiedzeniach rady podstawowej jednostki organizacyjnej uczestniczą, z głosem
doradczym, przedstawiciele związków zawodowych działających w uczelni, po
jednym z każdego związku.
Wybrane komentarze:
1. Przepisy art. 67 – niezmienionego od 2005 r. – dotyczą tak uczelni publicznej, jak
i niepublicznej, i mają charakter zbliżony do przepisów art. 61, dotyczących senatu
uczelni publicznej, tj. stanowią normy bezwzględnie obowiązujące. Oznacza to, że
w zakresie określonym w ust. 2–6 statut uczelni zarówno publicznej, jak i niepublicznej
nie może zawierać postanowień odmiennych od norm art. 67.
2. Przepisy gwarantują udział w radzie podstawowej jednostki przedstawicielom
wszystkich grup społeczności akademickiej uczelni; zapewniają studentom i doktorantom procentowy udział (20%, nie mniej niż jeden przedstawiciel); zapewniają udział
większy niż 50% statutowego składu rady nauczycielom akademickim posiadającym
tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego, a także zapewniają udział
z głosem doradczym przedstawicielom związków zawodowych działającym w uczelni –
po jednym z każdego związku; trzeba zwrócić uwagę na to, że chodzi o związki
zawodowe działające w uczelni, a nie na wydziale – na wydziale może w ogóle nie być
członków związku (zob. uwagi do art. 61).24
3. W kwestii składu rady podstawowej jednostki organizacyjnej zob. uwagi do art. 61.
4. Brak jest przesłanek kwestionowania postanowień statutu dających możliwość udziału
w radzie podstawowej jednostki organizacyjnej wszystkich nauczycieli akademickich
23
24
Ibidem, s. 230-231
8
5.
6.
posiadających stopień naukowy doktora habilitowanego lub tytuł profesora, o ile
spełniają oni warunki posiadania biernego prawa wyborczego. W takim przypadku
procentowy udział przedstawicieli, o których mowa w ust. 4, powinien być, jak się
wydaje, konkretyzowany według stanu na dzień ogłoszenia wyborów na uczelni.
Na wielu uczelniach utrzymuje się tradycja zapewniania obecności na sesjach rady
wydziału profesorów, którzy utracili już prawa wyborcze ze względu na osiągnięcie
określonego wieku. Tradycji tej nie powinno się kwestionować, trzeba jednak pamiętać,
że ich status w obradach nie dorównuje nawet przedstawicielom mającym głos
doradczy.
Nie ma przeszkód, aby te same osoby, jako przedstawiciele związku zawodowego, mogły
być obecne na posiedzeniach różnych rad podstawowej jednostki organizacyjnej,
a także senatu.25
Zacytowane powyżej komentarze jednoznacznie wskazują na status nauczycieli
akademickich wybieranych do organów uczelni. Treść tych komentarzy winna być rozważana
łącznie z Art. 71, a zwłaszcza pkt 1, 2, 3, 6 i 7 ust. 1 tego artykułu określającymi warunki
odnośnie czynnego i biernego prawa wyborczego.
Art. 71.
1. Statut uczelni publicznej określa skład kolegium elektorów oraz tryb wyboru jego
członków, tryb wyboru organów jednoosobowych, przedstawicieli do organów kolegialnych oraz osób pełniących inne funkcje z wyboru, z zachowaniem następujących
zasad:
1) jednoosobowe organy są wybierane przez kolegia elektorów; nie mniej niż 20%
składu kolegium elektorów stanowią przedstawiciele studentów i doktorantów;
liczbę przedstawicieli studentów i doktorantów ustala się proporcjonalnie do
liczebności obu tych grup odpowiednio w uczelni lub jednostce organizacyjnej,
z tym że studenci i doktoranci są reprezentowani co najmniej przez jednego
przedstawiciela każdej z tych grup;
2) czynne prawo wyborcze przysługuje nauczycielom akademickim zatrudnionym
w uczelni jako podstawowym miejscu pracy, pracownikom niebędącym
nauczycielami akademickimi, studentom oraz doktorantom;
3) bierne prawo wyborcze przysługuje nauczycielom akademickim zatrudnionym
w uczelni jako podstawowym miejscu pracy, którzy nie ukończyli sześćdziesiątego siódmego roku życia, a w przypadku osób posiadających tytuł profesora –
siedemdziesiątego roku życia, pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, studentom oraz doktorantom;
3a) wymóg zatrudnienia nie dotyczy kandydatów na rektora;
4) każdy wyborca, o którym mowa w pkt 2, ma prawo do zgłaszania kandydatów;
5) głosowanie jest tajne;
6) wybór uważa się za dokonany, jeżeli kandydat uzyskał więcej niż połowę ważnych
głosów, chyba że statut uczelni wymaga innej większości kwalifikowanej;
7) czas i miejsce wyborów podaje się do wiadomości w takim terminie i w taki
sposób, aby wyborca miał możliwość wzięcia udziału w wyborach;
8) wybory przeprowadzają komisje wyborcze, powołane w trybie określonym
w statucie.
25
9
2. Tryb wyboru oraz czas trwania kadencji przedstawicieli studentów i doktorantów
określają odpowiednio regulamin samorządu studenckiego i regulamin samorządu
doktorantów.
3. W publicznych uczelniach zawodowych czynne prawo wyborcze przysługuje także
nauczycielom akademickim zatrudnionym w uczelni jako dodatkowym miejscu
pracy.
4. (uchylony).
Wybrane komentarze:
1. Artykuł 71 zawiera podstawowe zasady „prawa wyborczego” – trybu obowiązującego
przy wyborach członków wszystkich organów kolegialnych (także przy wyborach
członków kolegium elektorów), organów jednoosobowych, a także przy wyborach na
inne funkcje, obsadzane w tej drodze. Podstawowa zasada jest taka, że warunki
czynnego i (zwłaszcza) biernego prawa wyborczego osoba wybrana musi spełniać przez
cały czas sprawowania funkcji, na jaką została wybrana. Zasady te są formułowane
niejako przy okazji stwierdzania, że statut uczelni publicznej określa skład elektorów
oraz tryb wyboru jego członków – co wydaje się nieprofesjonalnym podejściem do
formułowania tak ważnych norm. Norma ta nie w pełni odpowiada prawdzie, bowiem
nie zawiera zastrzeżeń, choćby do ust. 2, zgodnie z którym to nie statut określa tryb
wyboru przedstawicieli doktorantów i studentów do organów kolegialnych (w tym
kolegium elektorów) uczelni publicznej, lecz ustalają go regulaminy odpowiednio
samorządu studenckiego oraz samorządu doktorantów, do których mają zastosowanie
odpowiednio art. 202 ust. 4 i art. 208 ust. 2.26
2. Odesłanie trybu wyboru oraz czasu trwania kadencji przedstawicieli studentów
i doktorantów do regulaminów samorządu tych grup społeczności akademickiej stanowi
pewien ukłon podkreślający niezależność samorządu studentów i doktorantów. Nie jest
to jednak odesłanie bezwarunkowe. Zgodnie z art. 202 ust. 4 oraz art. 208 ust. 2 ustawy
regulaminy te podlegają kontroli senatu pod względem zgodności z ustawą i statutem
uczelni. Uprawnienie senatu może więc zapobiec uchwaleniu przez samorządy dla
swoich przedstawicieli kadencji dłuższej niż 4 lata, jak również określeniu trybu
wyborów, który naruszałby przepis art. 71 ust. 1 pkt 4–8.
3. Zakres czynnego prawa wyborczego w stosunku do poprzednio obowiązującej ustawy
z 1990 r. uległ ograniczeniu; wyraźna jest tendencja do wzmacniania tych praw osobom
najsilniej związanym z uczelnią. Por. treść ust. 1 pkt 2 sprzed nowelizacji z dnia
18 marca 2011 r., a zwłaszcza brzmienie art. 59 ust. 1 pkt 1 u.s.w. z 1990 r. Powyższe
można odnieść także do biernego prawa wyborczego. Nowelizacja z dnia 18 marca
2011 r. umożliwia jednak kandydowanie również osobom w wieku emerytalnym pod
warunkiem, że nie przekroczyły one 70. roku życia i posiadają tytuł profesorski.
4. Ponieważ podstawowe miejsce pracy może być tylko jedno, ustawa przesądza o tym, że
nauczycielowi akademickiemu czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje tylko na
jednej (tej samej) publicznej uczelni akademickiej. Biorąc pod uwagę treść wprowadzenia w ust. 1, ważność głosu, o której mowa w ust. 1 pkt 6, należy oceniać według
kryteriów określonych wyłącznie przez statut.27
5. Czynne prawo wyborcze przysługuje: nauczycielom akademickim zatrudnionym
w uczelni (publicznej – co wynika z pierwszych wyrazów art. 71 ust. 1) jako podstawowym miejscu pracy (w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 33), pracownikom niebędącym
nauczycielami akademickimi (bez względu na wymiar czasu pracy – trzeba zwrócić
26
27
10
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
uwagę na to, że przed nowelizacją 2011 czynne prawo wyborcze przysługiwało tylko
tym pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi, którzy byli zatrudnieni
w pełnym wymiarze czasu pracy) oraz doktorantom i studentom.
Czynne prawo wyborcze według przepisów art. 71 ust. 1 pkt 2 – omówionych powyżej –
przysługuje także w przypadku wyborów uzupełniających.
Prawo do zgłaszania kandydatów mają wyborcy posiadający czynne prawo wyborcze.
W wyborach (także uzupełniających) bierne prawo wyborcze przysługuje nauczycielom
akademickim zatrudnionym w uczelni jako podstawowym miejscu pracy – ale tylko tym,
którzy nie ukończyli do dnia głosowania w wyborach 67. roku życia, a w przypadku
posiadania przez osobę tytułu profesora (tytułu naukowego profesora lub tytułu
profesora w zakresie sztuki) – 70. roku życia. Ta istotna zmiana, wprowadzona nowelizacją 2014, zmierza w kierunku dostosowania się do zmian w określeniu powszechnego
wieku emerytalnego. Wymóg zatrudnienia nie dotyczy kandydatów na rektora.
W przeciwieństwie do czynnego prawa wyborczego – bierne prawo wyborcze
przysługuje także pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi zatrudnionym
w uczelni w pełnym wymiarze czasu pracy oraz doktorantom i studentom.28
Podkreślić raz jeszcze trzeba, że kryteria określone w Prawie o szkolnictwie wyższym,
których spełnienie powoduje, że dana osoba posiada bierne prawo wyborcze, trzeba
spełniać przez cały okres sprawowania funkcji, na którą zostało się wybranym. Znaczy
to tyle, że na przykład w przypadku ukończenia w trakcie kadencji 67 lat (chyba że ma
się tytuł profesora, ale wówczas w przypadku ukończenia siedemdziesiątego roku życia)
traci się mandat – z wyjątkiem mandatu rektora i jedynie co do kryterium wieku,
bowiem wobec rektora kwestie te normuje szczególny przepis art. 127 ust. 4.
Także zmiana podstawowego miejsca pracy i złożenie przez nauczyciela akademickiego
oświadczenia, że uczelnia, w której pełni funkcję z wyboru, nie jest jego podstawowym
miejscem pracy – powoduje wygaśnięcie jego mandatu. Tak samo utratę mandatu
powoduje zmiana wymiaru zatrudnienia pracownika niebędącego nauczycielem
akademickim, a pełniącego funkcję członka organu kolegialnego z pełnego wymiaru
czasu pracy na cząstkowy.29
Jednocześnie należy wskazać, iż art. 127 ust. 5 ustawy przewiduje, iż „stosunek pracy
mianowanego nauczyciela akademickiego pełniącego funkcję prorektora, kierownika
podstawowej jednostki organizacyjnej i jego zastępcy, z końcem roku akademickiego,
w którym ukończył on 67. rok życia, a w przypadku mianowanego nauczyciela
akademickiego posiadającego tytuł naukowy profesora z końcem roku akademickiego,
w którym ukończył on 70. rok życia, przekształca się - na czas pozostały do zakończenia
pełnienia tej funkcji - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę”. Oznacza to, iż
ustawodawca przewiduje w pewnych przypadkach zapewnienie ciągłości pełnionej
funkcji, jednakże regulacja ta ma zastosowanie wyłącznie wobec nauczycieli
mianowanych. Tak więc w przypadku osób, które zmieniły podstawę współpracy
z uczelnią na umowę o pracę jeszcze przed ukończeniem 67 lub stosownie 70 roku życia,
nie korzystają one z przedmiotowej ochrony prawnej.30
Nowe, nadane nowelizacją 2011, brzmienie ust. 3 przewiduje, że nauczycielom akademickim zatrudnionym w publicznej uczelni zawodowej jako dodatkowym miejscu pracy
28
Izdebski H., Zieliński J. M.: Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, s. 237-238, także opinia prawna
z dnia 30 stycznia 2016 roku wydana przez Coris Lex Services sp. z o.o. dla Rady Szkolnictwa Wyższego
i Nauki ZNP
30
opinia prawna z dnia 30 stycznia 2016 roku wydana przez Coris Lex Services sp. z o.o. dla Rady Szkolnictwa
Wyższego i Nauki ZNP
29
11
przysługuje jedynie czynne prawo wyborcze, a nie, jak to było dotychczas, czynne
i bierne prawo wyborcze. Oznacza to więc, że nauczyciele ci mogą wybierać, ale nie
mogą być wybrani.31
14. Przepis ust. 3 stanowi wyjątek od zasady określonej w ust. 1 pkt 2. Tłumaczy się to
z jednej strony koniecznością zapewnienia dostępu do bezpłatnych studiów zawodowych
dla młodzieży z regionów oddalonych od ośrodków akademickich, a z drugiej
niedoborem kadr zdolnych do prowadzenia zajęć na tych uczelniach w ramach
podstawowego miejsca zatrudnienia. Trzymanie się tutaj ogólnej zasady mogłoby
spowodować, że w publicznych uczelniach zawodowych decydujące znaczenie
w wyborach uzyskaliby np. pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi. Warto
tu jednak zauważyć, iż nowelizacja z dnia 18 marca 2011 r. ogranicza ten wyjątek tylko
do czynnego prawa wyborczego; gdy chodzi o wybór organów jednoosobowych oraz
członków organów kolegialnych, mandatariusze muszą spełniać warunek
podstawowego miejsca pracy. Jasny jest tu cel ustawodawcy: osoby zarządzające
uczelnią nie mogą traktować tego jako zajęcia dodatkowego.32
15. Ważny, także dla samej organizacji wyborów, jest wymóg przeprowadzania wyborów
przez komisje wyborcze (ust. 1 pkt 8), powoływane w trybie określonym w statucie.
Komisje wyborcze powoływane są na czas do wyborów organów i członków organów
nowej kadencji, który winien być precyzyjnie określony w statucie. Te komisje wyborcze
przeprowadzają także wybory uzupełniające.
16. W wyniku nowelizacji 2014 uchylono ust. 4, zawierający odrębne unormowanie zasad
biernego i czynnego prawa wyborczego do organów uczelni artystycznych.33
Dla ważności wyborów istotne są również przepisy zawarte w art. 77 i 79 Ustawy.
Art. 77.
1. Kadencja kolegialnych i jednoosobowych organów uczelni publicznej trwa cztery
lata i rozpoczyna się w dniu 1 września w roku wyborów, a kończy w dniu
31 sierpnia w roku, w którym upływa kadencja.
2. W uczelni publicznej rektor, prorektor, kierownik podstawowej jednostki
organizacyjnej i jego zastępca nie mogą być powołani do pełnienia tej samej
funkcji na więcej niż dwie następujące po sobie kadencje.
2a. W uczelni publicznej ta sama osoba nie może być członkiem senatu lub członkiem
konwentu dłużej niż dwie następujące po sobie kadencje. Nie dotyczy to osób
wchodzących w skład senatu lub konwentu w związku z pełnieniem funkcji organu
jednoosobowego uczelni, a także prorektora, jeżeli zgodnie ze statutem wchodzi on
w skład senatu lub konwentu.
2b. Ograniczenia wynikające z ust. 2a nie dotyczą uczelni publicznych nadzorowanych
przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego.
3. Statut uczelni publicznej określa:
1) przypadki wygaśnięcia mandatu członka organu kolegialnego przed upływem
kadencji;
2) przypadki wygaśnięcia mandatu organu jednoosobowego i jego zastępcy przed
upływem kadencji;
3) tryb wyborów uzupełniających;
4) zasady powierzenia obowiązków organu jednoosobowego w przypadku:
31
33
32
12
a) wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji,
b) zawieszenia osoby pełniącej funkcję organu jednoosobowego w pełnieniu
obowiązków.
3a. W przypadku wygaśnięcia mandatu organu jednoosobowego uczelni i jego zastępcy
oraz mandatu członka organu kolegialnego w trakcie kadencji dokonuje się
wyboru na ich miejsce nowych osób na okres do końca kadencji, a w przypadku
osób powołanych w drodze konkursu przeprowadza się ponownie konkurs.
Niepełnej kadencji nie wlicza się do okresu, o którym mowa w ust. 1.
4. Organy kolegialne uczelni publicznej pełnią swoje funkcje do czasu ukonstytuowania się organów nowej kadencji.
Wybrane komentarze:
1. Przepisy ust. 1 określają czas trwania kadencji organów uczelni publicznej – cztery lata
– oraz początek i koniec kadencji – odpowiednio: 1 września w roku wyborów
i 31 sierpnia w roku, w którym upływa kadencja – bez wiązania tego z rokiem akademickim, lecz w pewnym sensie wymuszając okres roku akademickiego.34
2. Przepis nie ma zastosowania do organów wyborczych uczelni. Dotyczy on kolegialnych
i jednoosobowych organów uczelni, którymi zgodnie z art. 60 są rektor, senat,
kierownicy podstawowych jednostek organizacyjnych oraz rady tych jednostek.
Niemniej statut powinien przewidywać tryb uzupełniania składu organu wyborczego,
jakim jest kolegium elektorów.
3. Z przepisu ust. 1 wynika, że wybory na uczelni publicznej nie mogą się odbyć przed
1 stycznia roku, w którym zaczyna się kadencja.35
4. Przepisy ust. 2a i 2b zawierają ograniczenia co do długości sprawowania w uczelni
publicznej funkcji rektora, prorektora, kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej i jego zastępcy – nie dłużej niż dwie następujące po sobie kadencje, a także
ograniczają możliwość bycia w uczelni publicznej (tak akademickiej, jak i zawodowej)
członkiem senatu lub członkiem konwentu dłużej niż dwie następujące po sobie
kadencje.
5. Dwie następujące po sobie kadencje oznaczają pełne kadencje – ani bycie członkiem
senatu lub konwentu w wyniku wyborów uzupełniających, ani też skrócenie kadencji
przez przepisy prawa lub uzyskanie funkcji w drodze wyborów uzupełniających nie
powodują wliczenia w ramach tej dopuszczalnej liczby.36
6. Sformułowanie ust. 2: „na więcej niż dwie następujące po sobie kadencje”, uprawnia
do przyjęcia, iż ograniczenie możliwości kandydowania dotyczy osób, które odbyły
pełne, następujące po sobie dwie kadencje. W przypadku gdy do trzeciej kolejnej
kadencji kandyduje osoba, której dwie kadencje okazały się niepełne wskutek złożenia
rezygnacji, zasadne jest zbadanie, czy nie doszło do próby ominięcia prawa (art. 58
k.c.). Do limitu kadencji wskazanego w art. 77 ust. 2 można natomiast nie zaliczać
okresu objęcia mandatu w trakcie poprzedniej, rozpoczętej już kadencji, np. w wypadku
wygaśnięcia mandatu osoby piastującej poprzednio tę funkcję.37
7. Omawiane ograniczenie dotyczące kadencyjności w przypadku członka w organach
kolegialnych, określone w ust. 2 nie dotyczy osób pełniących funkcje organu
jednoosobowego, a więc rektora i kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej,
obecnie w większości przypadków dziekana (art. 60 ust. 6 i 7). Ograniczenie to nie
34
36
37
35
13
dotyczy także (ust. 2b) uczelni publicznych nadzorowanych przez ministra właściwego
do spraw kultury i dziedzictwa narodowego z uwagi na specyfikę tych uczelni,
a szczególnie ich kadry.
8. Ważne przepisy ust. 3 i 3a nakazują określić w statucie przypadki wygaśnięcia mandatu
członka organu kolegialnego przed upływem kadencji, wygaśnięcia mandatu organu
jednoosobowego i jego zastępcy przed upływem kadencji, trybu wyborów uzupełniających (w takim kształcie przepisu może to być inny tryb niż tryb wyboru czy konkursu),
zasady powierzania obowiązków organu jednoosobowego w przypadku wygaśnięcia
mandatu przed upływem kadencji i zawieszenia osoby pełniącej funkcję organu
jednoosobowego w pełnieniu obowiązków (może tu chodzić tak o obowiązki organu, jak
też nauczyciela akademickiego – zob. art. 147). W przypadku wygaśnięcia mandatu
organu jednoosobowego w trakcie kadencji dokonuje się wyboru albo przeprowadza się
konkurs, w celu wyłonienia na ich miejsce nowych osób, ale na okres do końca kadencji
zgodnej z ust. 1. Oczywiście niepełna kadencja nie wlicza się do kadencji określonej
w ust. 1, a tym samym nie stanowi pełnienia funkcji przez kadencję, co powoduje, że nie
wlicza się jej tego okresu do kadencji, o których mowa w ust. 2.38
9. W sformułowaniu „przypadki wygaśnięcia mandatu” użytym w ust. 3 mieści się
obowiązek wskazania przez statut również trybu takiego stwierdzenia. W praktyce
dochodzi czasem do nieporozumień na tle ważności mandatu. Statut powinien zatem
przewidywać klarowną procedurę w tym zakresie, w tym możliwość odwołania się
mandatariusza do rektora bądź – gdy jest nim sam rektor – do senatu, których
ostateczne rozstrzygnięcia w tej kwestii będą podlegać nadzorowi prawnemu ministra
(art. 36). W przeciwnym razie strony sporu mogą jedynie odwoływać się do sądów
powszechnych. Ewentualne stosowanie tu przez analogię art. 72 ust. 6 raczej nie
rozwiąże tych problemów.39
10. Ważna zasada, zapewniająca ciągłość władztwa, zawarta jest w ust. 4 i mówi, iż organy
kolegialne uczelni publicznej pełnią swoją funkcję do czasu ukonstytuowania się
organów nowej kadencji, choć nie do końca jest jasne, o jakim ukonstytuowaniu się
organów nowej kadencji jest mowa, jeżeli weźmie się pod uwagę przepisy art. 60.
Przepis może mieć zastosowanie w przypadku, gdy rektor elekt lub kierownik
podstawowej jednostki organizacyjnej elekt nie może rozpocząć pełnienia funkcji
w kadencji, na jaką został wybrany.40
11. Ustawa nie daje wskazówek, co można rozumieć przez ukonstytuowanie się organu
kolegialnego. W zależności od punktu widzenia może to być np. zarówno wybór pełnego
składu organu, jego pierwsze posiedzenie, jak i dopiero ustalenie jego wewnętrznej
struktury; trudno byłoby się jednak z tym zgodzić. Jest to zatem znów pole do
niezbędnych rozstrzygnięć statutowych (art. 17). Jako minimum przez ukonstytuowanie
się organu kolegialnego należałoby z pewnością rozumieć wybór tylu jego członków,
aby mógł on skutecznie podejmować uchwały – oczywiście nie wcześniej niż od rozpoczęcia kadencji.41
Art. 79.
1. Funkcji organu jednoosobowego uczelni lub jego zastępcy nie może pełnić osoba
pełniąca funkcję organu jednoosobowego w innej uczelni albo będąca założycielem
innej uczelni niepublicznej.
38
40
41
39
14
2. Statut może zakazać łączenia funkcji członka organu kolegialnego uczelni z funkcją
organu jednoosobowego innej uczelni, ze statusem założyciela innej uczelni
niepublicznej będącego osobą fizyczną albo ze statusem członka organu osoby
prawnej będącej założycielem innej uczelni niepublicznej.
Wybrane komentarze:
1. Przepis ust. 1 jednoznacznie określa, że nie można jednocześnie pełnić funkcji organu
jednoosobowego (zob. uwagi do art. 60) lub zastępcy (najczęściej rektora lub
prorektora i dziekana lub prodziekana) w dwóch uczelniach – tak publicznych, jak
i niepublicznych. Nie można także pełnić funkcji organu jednoosobowego uczelni, tak
publicznej, jak i niepublicznej, jeżeli jest się założycielem uczelni niepublicznej. W ust. 1
in fine nie jest jasne, do czego ma się odnosić zwrot „innej uczelni niepublicznej”,
bowiem jeżeli chciano przez taki zwrot zasugerować, że w uczelni niepublicznej, której
jest się założycielem, można pełnić funkcję organu jednoosobowego, to normy tej nie
dokończono, a tym samym taki wniosek jest nieuzasadniony.
2. Przepis ust. 1 oznacza, że nie można być ani rektorem w dwóch uczelniach, ani
rektorem w jednej, a kierownikiem podstawowej jednostki organizacyjnej w drugiej
uczelni (i odwrotnie), ani też w podobnej konfiguracji organem jednoosobowym innym
niż wcześniej wymienione, określonym przez statut uczelni niepublicznej, zgodnie
z art. 60 ust. 7.42
3. Konflikt, o którym mowa w ust. 2, ma miejsce przy członkostwie jakiegokolwiek organu
osoby prawnej będącej założycielem uczelni niepublicznej, jak również przy posiadaniu
statusu wspólnika jednej ze spółek, jeśli spółka taka jest założycielem.
4. Z zestawienia ust. 1 i ust. 2 może wynikać, że funkcję organu jednoosobowego może
pełnić członek organu osoby prawnej będącej założycielem, lecz nie miałby on takiej
możliwości, gdyby chciał piastować mandat członka np. rady wydziału.
5. Nie ma, co do zasady, konfliktu pomiędzy pełnieniem funkcji rektora (prorektora) lub
dziekana (prodziekana) na jednej uczelni a pełnieniem funkcji prorektora bądź
prodziekana na innej uczelni. Zob. komentarz do art. 75.43
6. Statut uczelni – zarówno publicznej, jak i niepublicznej – może zakazać łączenia
określonych w ust. 2 funkcji oraz funkcji z określonym w nim statusem. Redakcja ust. 2
może sugerować, że wymienia się w nim jedyne zakazy, jakie statut może przewidywać;
statut jednakże może przewidywać inne jeszcze zakazy łączenia funkcji i stanowisk.44
7. Prawodawca nie wskazuje szczególnych skutków naruszenia zasady określonej w ust. 1.
Zgodnie z art. 17 stosowna procedura powinna być zatem uregulowana w statucie, zaś
jej skutkiem powinno być przez oczywistą analogię do art. 129 ust. 7–9 wygaśnięcie
mandatu. Brak takich procedur w statucie daje podstawy do odwołania osoby
naruszającej analizowany zakaz, w tym (gdy chodzi o rektora) do zastosowania przez
ministra środka nadzoru przewidzianego w art. 38 ust. 5. Jeśli natomiast, pomimo
istnienia statutowych procedur wygaśnięcia mandatu, odpowiednie organy uczelni nie
podejmują stosownych działań, minister może zastosować środek nadzoru przewidziany
w art. 37.45
42
44
45
43
15
Przytoczone zapisy prawne wskazują na tryb oraz zasady wyborów i definiują zakres
czynnego i biernego prawa wyborczego. Można zatem stwierdzić, iż autonomiczna władza
uczelni dotycząca wyboru swoich organów kolegialnych pozostaje ograniczona przepisami
Ustawy. Oznacza to, iż uczelnia zobowiązana jest do respektowania reguły mówiącej o tym,
kto może być faktycznie wybrany oraz w jakich okolicznościach (mowa tu o samym fakcie
przeprowadzenia wyborów oraz o tym, komu przysługuje bierne prawo wyborcze). Jednocześnie należy wskazać, iż utrata biernego prawa wyborczego w trakcie sprawowania funkcji,
będzie związana z utratą mandatu do jej sprawowania. Taką wykładnię można znaleźć
w komentarzu do art. 76 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym:46
„O ile nie ma wątpliwości, że jeżeli w uczelni publicznej wyłania się kierowników
podstawowych jednostek organizacyjnych i ich zastępców (prodziekanów) w drodze wyborów,
to kandydaci muszą być zatrudnieni w uczelni jako podstawowym miejscu pracy i pozostawać
w takim zatrudnieniu przez cały okres sprawowania tej funkcji (wynika to jednoznacznie
z art. 71 ust. 1 pkt 3 – oczywiście niezależnie od pozostałych wymagań określonych w tym
przepisie, dotyczącym biernego prawa wyborczego, których statut nie może zmienić), o tyle
w przypadku wyłaniania w uczelni publicznej dziekanów i prodziekanów (kierowników
podstawowych jednostek organizacyjnych i ich zastępców) w drodze konkursu ustawa nie
zawiera żadnych przepisów odnoszących się wprost do kandydatów. Zatem pozostaje jedynie
sformułowany w ust. 2 warunek zatrudnienia w uczelni jako podstawowym miejscu pracy
z dniem rozpoczęcia pełnienia tej funkcji i utrzymanie takiego zatrudnienia przez cały okres
jej pełnienia.”
46
16

Zasady wyborów - komentarze

Transkrypt

Podobne dokumenty

INSTYTUCJA: Politechnika Gdańska, Biblioteka

Uchwała Nr 233/2005 Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia

tutaj - Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu, Instytut

z dnia28 kwietnia 1999 r. dnia 12 wrzeSnia 1990 r. o szkolnictwi

REKTOR SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W

Wydział Zarządzania - konkurs na stanowisko asystenta

REKTOR SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W

Pani Barbara Kudrycka Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego