docpobierz - ZAK Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz - ZAK Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej
Anna Kaczorowska Program nauczania FIZYKI w gimnazjum Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Warszawa 2009 Spis treści Cele kształcenia – wymagania ogólne (za „Podstawą programową kształcenia ogólnego) Charakterystyka programu „Fizyka z zasadami” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Program Pierwsza część . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Druga część . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trzecia część . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czwarta część . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wymagania przekrojowe (za „Podstawą rogramową kształcenia ogólnego”) . . . . . . . . . . Ocenianie osiągnięć uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozkład treści nauczania i tematy doświadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 5 7 11 14 17 21 22 23 3 CELE KSZTAŁCENIA – WYMAGANIA OGÓLNE Zgodnie z „Podstawą programową kształcenia ogólnego” zatwierdzoną 23 grudnia 2008 r. cele nauczania fizyki w gimnazjum zostały sformułowane następująco: • Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych. • Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników. • Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych. • Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych). Cele programu w pełni pokrywają się z tymi celami. 4 CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU „FIZYKA Z ZASADAMI” Program został opracowany zgodnie z „Podstawą programową kształcenia ogólnego” dla III etapu edukacyjnego. Uwzględnia wszystkie zawarte w niej treści nauczania oraz 14 obowiązkowych doświadczeń. Treści kształcenia podzielono na cztery części, po 30 tematów w każdej. Do takiego podziału dostosowano cztery części podręcznika. W podręczniku każdy rozdział odpowiada jednej lekcji. W trzyletnim cyklu kształcenia będą więc one realizowane przy tygodniowym przydziale godzin: 2+1+1 lub 1+2+1 albo1+1+2. Decyduje o tym dyrektor szkoły. Zestaw edukacyjny do nauczania fizyki składa się z: • programu nauczania, • podręcznika (cztery części), • zeszytów do ćwiczeń skorelowanych z podręcznikiem, • zbioru zadań, • poradnika metodycznego dla nauczycieli. Prezentowany program został zbudowany na dwóch filarach: • Pierwszym – są zasady zachowania energii i ładunku oraz zasady dynamiki. Tam, gdzie jest to możliwe, odwołujemy się do nich, a wychodząc od nich, formułujemy prawa lub formułujemy wnioski. • Drugim – są doświadczenia uczniowskie i pokazy. W podręczniku i zeszytach do ćwiczeń jest ich znacznie więcej, niż przewiduje „Podstawa programowa kształcenia ogólnego”. Przy konstruowaniu programu wzięto pod uwagę, że fizyka jest dziedziną kształcenia, w której metody nauczania oraz uczenia się sprzyjają rozwijaniu umiejętności samodzielnej pracy, uczą stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi na nie, pozwalają uczniom dostrzec i zrozumieć związki przyczynowo-skutkowe między zjawiskami fizycznymi. Program zakłada stosowanie różnorodnych, aktywizujących metod i środków dydaktycznych niezbędnych do rozwijania zainteresowań poznawczych uczniów, ułatwienia zrozumienia zjawisk, kształtowania twórczego myślenia. Obecnie trudno wyobrazić sobie nauczanie bez korzystania z informacji dostępnych w Internecie. Zasoby tego źródła są ogromne i dlatego bardzo ważne jest umiejętne, to znaczy krytyczne korzystanie zeń. W podręczniku znajdują się adresy polecanych stron. Proces nauczania fizyki w klasie pierwszej powinien wykorzystywać obserwację zjawisk fizycznych i uczyć ich analizy. Lekcje powinny być tak skonstruowane, by każda z nich zawierała pokaz lub doświadczenie do samodzielnego wykonania przez ucznia. Uczeń po raz pierwszy poznaje odrębność fizyki i charakterystyczne dla niej metody badawcze. W doświadczeniach należy zwrócić uwagę na niepewności pomiarowe, ale na razie bez rachunku błędów. Uczeń poznaje zastosowania prostych wzorów algebraicznych do zdefiniowania gęstości, ciśnienia, ciśnienia hydrostatycznego oraz do sformułowania prawa Archimedesa. Zadania i problemy rachunkowe powinny stanowić niewielką część procesu dydaktycznego. 5 W drugiej części (najprawdopodobniej w II klasie gimnazjum) znacznie większą wagę przywiązuje się do badawczych form zdobywania wiedzy fizycznej. Uczeń staje się, o ile to możliwe, odkrywcą praw fizyki. Proponowane eksperymenty mają charakter nie tylko jakościowy, ale także ilościowy. Wyniki pomiarów opracowywane są w formie tabel i wykresów z uwzględnieniem, o ile to możliwe, niepewności pomiarowych. Większą rolę niż poprzednio odgrywają przykłady rachunkowe. Rozwiązując je, uczeń powinien nabyć umiejętność zastosowania wiedzy matematycznej do opisu zjawisk fizycznych oraz poznać świat wielkości fizycznych. W procesie dydaktycznym zwraca się uwagę na używanie prawidłowej terminologii i precyzyjnych określeń do opisywania i analizowania przez ucznia obserwowanych zjawisk. Treści nauczania i formy ich realizacji muszą być dostosowane do rozwoju intelektualnego młodego człowieka, który w tym wieku osiąga etap (zgodnie z klasyfikacją J. Piageta) uformowanego myślenia formalnego. Biorąc pod uwagę wiedzę matematyczną ucznia: umiejętność przekształceń algebraicznych, rozwiązywania równań, interpretację wykresów, znajomość funkcji trygonometrycznych, wykorzystuje się ją do rozwiązywania problemów fizycznych. Należy z tej możliwości korzystać w znacznie większym zakresie niż w poprzednich klasach gimnazjum. Coraz większy dostęp do komputera pozwala na wykorzystanie go do symulacji procesów fizycznych, opracowania wyników doświadczeń oraz wykorzystania informacji za pomocą sieci. 6 PROGRAM Pierwsza część (30 godzin) I. Pomiary wielkości fizycznych Szczegółowe cele kształcenia 1. Zapoznanie uczniów z podstawowymi wielkościami fizycznymi: długością, polem powierzchni, objętością, masą, gęstością oraz sposobami pomiaru tych wielkości. 2. Pokazanie pomiaru wielkości fizycznych jako podstawowej informacji o ciałach i zjawiskach, jakim podlegają, oraz wprowadzenie niepewności pomiarowej jako nieodłącznej cechy pomiaru. Zakres treści Wielkości fizyczne jako mierzalne cechy ciał, jednostki, sposoby pomiaru. Jednostki podstawowe oraz ich wielokrotności i podwielokrotności. Dokładność pomiaru jako cecha procedury pomiarowej. Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Mierzenie długości, pola powierzchni, objętości ciał stałych o regularnym kształcie z użyciem przymiaru liniowego. Mierzenie objętości cieczy, gazów i ciał stałych o nieregularnym kształcie z wykorzystaniem menzurki. Ważenie na wadze laboratoryjnej i elektronicznej. Wyznaczanie gęstości ciał stałych o różnych kształtach i rozmiarach z wykorzystaniem wagi, linijki lub menzurki. Wyznaczanie masy ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, ciała o znanej masie oraz linijki. Uczeń umie wykonywać pomiary za pomocą linijki, potrafi posługiwać się menzurką. Potrafi ważyć na wadze laboratoryjnej i elektronicznej. Posługuje się jednostkami długości, pola powierzchni, objętości i masy, ich wielokrotnościami i podwielokrotnościami. Zna definicję gęstości i potrafi wyznaczyć gęstość ciała stałego o regularnym kształcie, takim jak prostopadłościan, walec lub kula, oraz ciał o nieregularnym kształcie, np. spinaczy. Potrafi wyznaczyć gęstość cieczy. Planując doświadczenia, określa, jakie przyrządy są mu potrzebne, potrafi dobrać je w zależności od przewidywanego wyniku. Rozwiązuje najprostsze zadania rachunkowe związane z definicją gęstości. 7 8 II. Oddziaływania i siły Szczegółowe cele kształcenia 3. Pokazanie różnych rodzajów oddziaływań w przyrodzie. 4. Wprowadzenie pojęcia siły jako miary oddziaływań i wytworzenie umiejętności jej mierzenia. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Wykonanie doświadczeń Oddziaływania ilustrujących różne typy grawitacyjne, magnetyczne, elektryczne. oddziaływań. Skutki statyczne i dynamiczne siły. Pomiar siły. Siła jako w wielkość o określonej wartości, kierunku i punkcie przyłożenia. Związek między siłą ciężkości i masą ciała. Dodawanie sił, wypadkowa sił, pojęcie równowagi sił. Analiza sytuacji spotykanych na co dzień, w których występują siły. Pokazanie zasady działania siłomierza jako przyrządu wykorzystującego odkształcenia sprężyste i nauczenie mierzenia siły. Graficzne przedstawienie sił i konstrukcja siły wypadkowej. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń dostrzega w codziennych zjawiskach oddziaływania grawitacyjne, elektryczne, magnetyczne. Uczeń posługuje się pojęciem siły do opisu przykładów zaczerpniętych z codziennych obserwacji. Rozumie, dlaczego do opisu oddziaływania należy podawać wartość siły, jej kierunek, zwrot i punkt przyłożenia. Potrafi dodać wektory wzdłuż prostej o zgodnych i przeciwnych zwrotach. Wskazuje przykłady, w których siły się równoważą. III. Hydrostatyka i aerostatyka Szczegółowe cele kształcenia 5. Zapoznanie z podstawowymi prawami hydrostatyki i aerostatyki oraz ich zastosowaniami. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Ciśnienie cieczy i gazów oraz jednostka tej wielkości. Ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie atmosferyczne. Zasada działania barometru, doświadczenie Torricellego. Prawo Pascala i Archimedesa. Warunki pływania ciał. Wprowadzenie pojęcia ciśnienia. Ustalenie zależności ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy – analiza problemu zweryfikowana doświadczeniem. Pomiary ciśnienia atmosferycznego. Równowaga w naczyniach połączonych. Badanie siły wyporu i sformułowanie prawa Archimedesa jako wyniku doświadczenia; w szczególności badanie siły wyporu ciała zanurzonego w cieczy za pomocą siłomierza. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń potrafi zdefiniować ciśnienie i jego jednostkę. Posługuje się pojęciem ciśnienia atmosferycznego i hydrostatycznego. Formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania. Umie doświadczalnie wykazać istnienie siły wyporu. Analizuje i porównuje siły ciężkości i wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie. Wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa. Rozwiązuje proste zadania rachunkowe związane z prawem Archimedesa i ciśnieniem hydrostatycznym. 9 10 IV. Właściwości materii w świetle jej budowy cząsteczkowej Szczegółowe cele kształcenia 6. Pokazania zjawisk świadczących o ziarnistej budowie materii oraz o istnieniu sił międzycząsteczkowych. 7. Przedstawienie trzech stanów skupienia i różnic w ich budowie cząsteczkowej. 8. Poznanie zjawiska cieplnej rozszerzalności ciał. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Zjawisko rozpuszczania i dyfuzji w świetle budowy cząsteczkowej. Zjawiska świadczące o istnieniu sił międzycząsteczkowych – sił spójności i przylegania; zwilżanie, menisk, napięcie powierzchniowe Obserwacja zjawiska dyfuzji. Wskazanie na konieczność przyjęcia istnienia cząsteczek i ich ruchu. Obserwacja i analiza ilościowa zjawiska mieszania wody i denaturatu, wskazująca na istnienie cząsteczek o różnych rozmiarach. Obserwacja zjawiska napięcia powierzchniowego oraz menisku i interpretacja tych zjawisk. Badanie właściwości mechanicznych ciał stałych, cieczy i gazów. Uczeń potrafi wskazać zjawiska świadczące o budowie cząsteczkowej ciał. Interpretuje zjawisko mieszania, zwilżania, menisku, napięcia powierzchniowego, kontrakcji w świetle budowy cząsteczkowej. Wie, na czym polega różnica między gazami, cieczami i ciałami stałymi. Potrafi omówić budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej. Rozszerzalność cieplna ciał stałych, cieczy i gazów. Zmiana gęstości ogrzanych lub oziębionych substancji. Obserwacja zjawiska cieplnej rozszerzalności ciał stałych, cieczy i gazów. Uczeń wie, na czym polega zjawisko cieplnej rozszerzalności substancji i dostrzega to zjawisko na co dzień. Część druga (30 godzin) I. Kinematyka Szczegółowe cele kształcenia l. Poznanie różnych rodzajów ruchu, sposobów badania go i opisywania z zastosowaniem m.in. funkcji liniowej. Wytworzenie umiejętności opracowywania wyników doświadczeń i ich interpretacji. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Powszechność ruchu w przyrodzie. Ruch w różnych układach odniesienia, względność ruchu. Pojęcia: przemieszczenie, droga, prędkość chwilowa i przyspieszenie oraz ich jednostki. Ruch prostoliniowy jednostajny i jednostajnie zmienny. Zależność drogi i prędkości od czasu w tych ruchach. Obserwacja i analiza ruchu prostoliniowego. Badanie zależności drogi od czasu i prędkości od czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnym i jednostajnie przyspieszonym. Wykorzystanie funkcji liniowej do opisu zależności w tych ruchach. Wyznaczanie prędkości średnich w ruchach prostoliniowych i krzywoliniowych na podstawie pomiaru drogi i czasu. Uczeń zna podstawowe pojęcia kinematyki: drogę, przemieszczenie, prędkość średnią i chwilową, przyspieszenie. Przez analizę wyników pomiarów doświadczeń ustala proporcjonalność prostą pomiędzy drogą i czasem w ruchu jednostajnym oraz prędkością i czasem w ruchu jednostajnie przyspieszonym. Potrafi interpretować wykresy przedstawiające zależności wielkości kinematycznych. Umie rozwiązywać proste przykłady rachunkowe ilustrujące zjawiska kinematyczne spotykane na co dzień. Uczeń potrafi wyznaczyć średnią prędkość ruchu na podstawie pomiaru drogi i czasu. 11 12 II. Dynamika Szczegółowe cele kształcenia 2. Poznanie zasad dynamiki Newtona jako zasad opisujących przyrodę. Zakres treści Trzy zasady dynamiki Newtona. Siły oporu ruchu, siła tarcia. Procedury osiągnięcia celów Obserwacja i analiza zachowania się ciał spoczywających i poruszających się ruchem jednostajnym. Sformułowanie I zasady dynamiki. Badanie ruchu ciała pod działaniem siły niezrównoważonej. Ustalenie na drodze doświadczalnej II zasady dynamiki. Badanie siły tarcia i wyznaczenie współczynnika tarcia posuwistego. Badanie siły akcji i reakcji – sformułowanie III zasady dynamiki. Rozwiązywanie zadań związanych z omawianymi zasadami. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń zna i potrafi zastosować do obserwowanych zjawisk trzy zasady dynamiki. Wie, czym się różni masa od ciężaru ciała. Potrafi wskazać siły oporu ruchu, w szczególności siłę tarcia, i analizuje ich wpływ na ruch ciała. Wie, od czego zależy siła tarcia posuwistego. Umie rozwiązywać zadania rachunkowe na temat zasad dynamiki. III. Przemiany energii Szczegółowe cele kształcenia 3. Wprowadzenie pojęcia energii mechanicznej: kinetycznej i potencjalnej. Analizowanie stałości tej wielkości. Zakres treści Pojęcie energii mechanicznej: kinetycznej i potencjalnej. Zmiana energii mechanicznej przez wykonanie pracy. Zasada zachowania energii mechanicznej. Jednostka pracy i energii. Moc i jej jednostka. Przemiany energii mechanicznej w swobodnym spadaniu ciała. Maszyny proste. Procedury osiągnięcia celów Wprowadzenie pojęcia energii mechanicznej i analiza zjawiska zmiany tej energii przez wykonanie pracy. Omówienie stałości energii na przykładzie wybranych zjawisk. Przedstawienie zasady działania i zastosowania kilku maszyn prostych. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń rozumie pojęcie energii i rozróżnia różne jej formy. Potrafi podać przykłady procesów, w których spełniona jest zasada zachowania energii. Umie wskazać spośród urządzeń domowego użytku te, które wykorzystują zasadę maszyny prostej. Wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloczku nieruchomego i kołowrotu. 13 14 Część trzecia (30 godzin) I. Energia w zjawiskach cieplnych Szczegółowe cele kształcenia 1. Wprowadzenie pojęcia energii wewnętrznej i ciepła jako formy przekazu energii. 2. Zapoznanie uczniów ze związkiem temperatury z ruchem atomów i cząsteczek. Zakres treści Energia wewnętrzna oraz ciepło jako proces, w którym się ona zmienia. Sens fizyczny temperatury. Ogrzewanie i oziębianie ciał, ciepło właściwe, bilans cieplny jako wyraz zasady zachowania energii. 3. Zapoznanie uczniów ze zmianami stanu skupienia i nauczenie ich fizycznej interpretacji. Zmiany stanu skupienia: krzepnięcie, topnienie, wrzenie, parowanie, sublimacja i resublimacja. Ciepła tych przemian. Temperatura wrzenia i topnienia (dla ciał krystalicznych) 4. Przedstawienie zjawiska konwekcji i przewodnictwa cieplnego. Konwekcja i przewodzenie ciepła jako formy przekazu energii. Izolatory i przewodniki ciepła. Przewidywane osiągnięcia uczniów Potrafi analizować zmiany energii Analiza procesu przepływu wewnętrznej spowodowane pracą energii w postaci ciepła i procesu lub cieplnym przepływem energii. wykonywania pracy. Posługuje się pojęciami ciepła Analiza zjawisk cieplnych w świetle właściwego i ciepła przemiany. Potrafi sformułować bilans zasady zachowania energii. cieplny dla wybranego procesu. Układanie bilansu cieplnego dla Opisuje zjawiska parowania, procesu ogrzewania i oziębiania oraz prostych zagadnień związanych wrzenia, topnienia, sublimacji i resublimacji. ze zmianami stanu skupienia. Wykonanie doświadczeń: wyznaczanie temperatury topnienia lodu i temperatury wrzenia wody. Procedury osiągnięcia celów Przypomnienie zależności gęstości substancji od temperatury oraz siły wyporu. Demonstracja zjawiska konwekcji. Omówienie zjawiska przewodzenia ciepła w świetle budowy cząsteczkowej, pokaz zjawiska przewodzenia ciepła. Opisuje zjawisko konwekcji w gazach i cieczach. Wyjaśnia przepływ ciepła, potrafi wskazać praktyczne zastosowanie izolatorów i przewodników ciepła. II. Elektrostatyka Szczegółowe cele kształcenia 5. Poznanie oddziaływania elektrostatycznego, wytworzenie pojęcia pola elektrostatycznego jako przestrzeni oddziaływań. 6. Przedstawienie zasady zachowania ładunku elektrycznego. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Elektryzowanie ciał, dwa rodzaje ładunku. Jednostka ładunku elektrycznego. Oddziaływanie elektryczne, prawo Coulomba, pojęcie pola elektrostatycznego. Budowa atomów. Analiza różnych sposobów elektryzowania w świetle wiedzy o budowie atomów. Przewodniki i izolatory elektryczności. Doświadczenia uczniowskie – elektryzowanie ciał przez tarcie, przepływ ładunku i indukcję. Omówienie budowy atomów, wprowadzenie ładunku elementarnego i ładunku elektrycznego jako jego wielokrotności. Wprowadzenie pojęcia pola elektrostatycznego. Wprowadzenie siły oddziaływań elektrostatycznych dwóch ładunków punktowych. Zna podstawowe składniki atomu, wie, co to jest ładunek elektryczny i ładunek elementarny. Zna prawo Coulomba i umie je zastosować do prostych obliczeń. Potrafi elektryzować ciała przez tarcie, przepływ ładunku i indukcję elektrostatyczną oraz interpretować te zjawiska w świetle budowy atomów. Zna zasadę zachowania ładunku. Zasada zachowania ładunku. Wprowadzenie zasady zachowania ładunku elektrycznego jako jednej z podstawowych zasad w przyrodzie. 15 16 III. Prąd elektryczny Szczegółowe cele kształcenia 7. Ukazanie zjawiska prądu elektrycznego oraz praw opisujących to zjawisko. Przedstawienie przemian energii w obwodzie elektrycznym oraz cieplnych skutków przepływu prądu elektrycznego. 8. Nauczenie rysowania i budowania prostych obwodów elektrycznych. 9. Nauczenie wyznaczania przez doświadczenie niektórych parametrów elementów obwodu elektrycznego. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Napięcie elektryczne i jego źródła. Zjawisko przepływu prądu elektrycznego i mikroskopowy obraz ruchu ładunków w przewodniku. Natężenie prądu. Konstruowanie obwodów elektrycznych. Prawo Ohma. Opór elektryczny oporników i jego jednostka. Pierwsze prawo Kirchhoffa jako przejaw zasady zachowania ładunku. Łączenie oporników. Cieplne skutki przepływu prądu. Praca i moc prądu elektrycznego i jednostki tych wielkości. Wprowadzenie pojęcia napięcia i natężenia prądu elektrycznego oraz mierników tych wielkości. Wprowadzenie symboli graficznych poszczególnych elementów obwodu. Zbadanie związku między natężeniem i napięciem prądu elektrycznego. Interpretowanie wykresu zależności natężenia od napięcia dla opornika elektrycznego. Opór elektryczny, jego mikroskopowa interpretacja. Wyznaczanie wartości oporu opornika lub żarówki. Zbadanie wartości natężeń prądów wypływających i wpływających do węzła. Rozwiązywanie prostych zadań rachunkowych dotyczących prawa Ohma i I prawa Kirchhoffa. Wprowadzenie pojęcia pracy prądu elektrycznego i mocy urządzeń elektrycznych jako przetworników energii. Wyznaczanie mocy żarówki lub innego elementu obwodu pobierającego energię. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą grzałki o znanej mocy. Uczeń posługuje się pojęciami: napięcia, natężenia prądu, oporu opornika lub żarówki i zna zależności pomiędzy nimi. Zna symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego. Poprawnie posługuje się miernikami, potrafi określić dokładność, z jaką dokonuje pomiarów. Potrafi zbudować prosty obwód elektryczny i za jego pomocą wyznaczyć opór elektryczny i moc żarówki lub opornika w tym obwodzie. Rozwiązuje przykłady rachunkowe dotyczące pracy prądu i mocy urządzeń elektrycznych. Prawidłowo posługuje się jednostkami mocy i energii prądu. Potrafi wyznaczyć ciepło właściwe wody za pomocą grzałki o znanej mocy. Część czwarta (30 godzin) I. Magnetyzm Szczegółowe cele kształcenia 1. Wprowadzenie pojęcia pola magnetycznego jako przestrzeni oddziaływań na magnesy, elektromagnesy, przewodniki z prądem elektrycznym. Zakres treści Pole magnetyczne i jego źródła: magnes i przewodnik, przez który płynie prąd. Pole magnetyczne Ziemi. Oddziaływanie magnesów, przewodnika z prądem elektrycznym i igły magnetycznej. Elektromagnesy i ich zastosowanie. Różne rodzaje materiałów w polu magnetycznym. Zasada działania silnika elektrycznego na prąd stały. Procedury osiągnięcia celów Badanie pola magnetycznego wokół magnesu i przewodnika z prądem elektrycznym. Badanie oddziaływania magnesów, przewodnika z prądem elektrycznym na igłę magnetyczną, magnesów i elektromagnesów. Badanie wpływu rdzenia w elektromagnesie na oddziaływanie z magnesami. Objaśnienie zasady działania silnika elektrycznego prądu stałego. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń opisuje oddziaływanie między magnesami, przewodnikiem z prądem elektrycznym i igłą magnetyczną, elektromagnesem i magnesem. Umie zbadać działanie przewodnika z prądem elektrycznym na igłę magnetyczną. Umie wybrać materiały wzmacniające oddziaływania magnetyczne. Zna zasadę działania silnika na prąd stały 17 18 II. Ruch drgający Szczegółowe cele kształcenia 2. Zapoznanie uczniów z ruchem drgającym. Zakres treści Ruch drgający na przykładzie wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie. Wielkości charakteryzujące ten ruch: okres, częstotliwość, amplituda oraz położenie. Przemiany energii w ruchu drgającym. Procedury osiągnięcia celów Opis jakościowy ruchu drgającego na przykładzie wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie. Zdefiniowanie wielkości charakteryzujących ruch drgający. Wyznaczanie okresu wahadła matematycznego i okresu drgań ciężarka na sprężynie. Omówienie przemian energii w tym ruchu. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń opisuje ruch drgający, używając określeń: położenie, amplituda, okres, częstotliwość. Umie przeanalizować zmiany energii w ruchu drgającym. Umie wyznaczyć okres drgań wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie. III. Ruch falowy Szczegółowe cele kształcenia 3. Pokazanie ciała drgającego jako źródła fal mechanicznych. Przedstawienie uczniowi zjawiska rozchodzenia się fali mechanicznej na przykładzie fali na sznurze i fal na wodzie. 4. Zapoznanie ucznia z falami dźwiękowymi, ich generowaniem i detekcją. Ukazanie na przykładzie fal dźwiękowych sposobu opisywania fal. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów Przewidywane osiągnięcia uczniów Wielkości charakteryzujące fale: długość, częstotliwość, prędkość rozchodzenia się. Pokazy fal na wodzie i na sznurze. Analiza zjawisk falowych. Uczeń potrafi opisać zjawisko rozchodzenia się fali mechanicznej, prawidłowo używając pojęć charakteryzujących to zjawisko. Wytwarzanie fal dźwiękowych przez układy drgające. Charakterystyka fal dźwiękowych: wysokość, barwa i natężenie dźwięku. Infradźwięki i ultradźwięki. Badanie drgań kamertonów, strun i innych układów wytwarzających dźwięk. Omówienie cech dźwięków i powiązanie ich z wielkościami opisującymi fale. Zapoznanie z cechami i zastosowaniem infradźwięków i ultradźwięków. Uczeń wie, jak powstaje fala dźwiękowa, prawidłowo określa jej cechy. Zna definicje częstotliwości, prędkości rozchodzenia się, długości fali. Zna związek między tymi wielkościami i potrafi go zastosować do obliczeń. Za pomocą dowolnego instrumentu muzycznego potrafi wytworzyć dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od zadanego dźwięku. Posługuje się pojęciami infradźwięków i ultradźwięków. 19 20 IV. Światło i fale elektromagnetyczne Szczegółowe cele kształcenia 5. Zapoznanie uczniów z falami elektromagnetycznymi. Przewidywane osiągnięcia uczniów Uczeń potrafi zinterpretować Porównanie rozchodzenia się fal Rozchodzenie się światła. mechanicznych i elektromagnetycznych. powstawanie cienia i półcienia. Prostoliniowy bieg promieni. Zna i potrafi zademonstrować Analiza powstawania cienia i Powstawanie cienia i półcienia półcienia w doświadczeniach. zjawisko odbicia i załamania w ośrodku jednorodnym. Badanie zjawiska odbicia i załamania światła. Umie wytworzyć Zjawiska odbicia i załamania 6. Ukazanie zjawisk obrazy rzeczywiste świecących światła oraz sformułowanie praw światła. Powstawanie obrazów odbicia i załamania przedmiotów w wyniku przejścia po odbiciu światła w zwierciadle jako wniosków z doświadczenia. światła oraz światła przez soczewki oraz po płaskim i kulistym. Powstawanie Analiza biegu promieni odbitych w wykorzystania światła odbiciu od zwierciadła płaskiego zwierciadle wklęsłym i weryfikacja jako podstawowego źródła obrazów po przejściu światła i wklęsłego. Potrafi narysować przewidywań w doświadczeniu. informacji o otaczającym przez soczewki wypukłe bieg promieni w zwierciadle Konstrukcja obrazu w zwierciadle i wklęsłe. Rozszczepienie nas świecie. płaskim, wklęsłym i soczewce płaskim. Badanie obrazów światła w pryzmacie. Barwy 7. Nauczenie rysowania oraz przeprowadzić konstrukcję powstających po przejściu światła światła. Światło białe i światło biegu promieni odbitych monochromatyczne (np. lasera). przez soczewki. Konstrukcja obrazów obrazów. Posługuje się pojęciem w zwierciadłach i rzeczywistych i pozornych, ogniskowej, ogniska i promieni Fale elektromagnetyczne jako załamanych powiększonych i zmniejszonych. przyosiowych.Wie, na czym podstawowy nośnik informacji w soczewkach Informacja o wadach wzroku: polega korekta wzroku przez we współczesnym świecie. oraz konstruowania krótkowzroczności okulary w przypadku klasycznych obrazów w zwierciadłach Podział tych fal ze względu i dalekowzroczności. wad wzroku. na ich częstotliwość. Widmo i soczewkach. Obserwacja i analiza zjawiska Uczeń umie zinterpretować fal elektromagnetycznych: rozszczepienia światła w pryzmacie. zjawisko rozszczepienia światła fale radiowe, mikrofale, Informacja o strukturze fali w pryzmacie. promieniowanie podczerwone, elektromagnetycznej. Przegląd fal Uczeń potrafi przeprowadzić światło, nadfiolet, klasyfikację fal promieniowanie rentgenowskie, o różnej długości i ich zastosowań. Podkreślenie stałości elektromagnetycznych i omówić promieniowanie gamma. Fale ich zastosowania. elektromagnetyczne jako jedyne prędkości rozchodzenia się fal elektromagnetycznych w próżni. źródło wiedzy o Kosmosie. Zakres treści Procedury osiągnięcia celów WYMAGANIA PRZEKROJOWE Wymagania przekrojowe zostały sformułowane w takiej postaci, jak podaje to „Podstawa programowa kształcenia ogólnego”. Cytujemy: „ Uczeń: 1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny; 2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia; 3) szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych; 4) przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-). Przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba); 5) rozróżnia wielkości dane i szukane; 6) odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli; 7) rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą; 8) sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach), a także odczytuje dane z wykresu; 9) rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną; 10) posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; 11) zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2–3 cyfr znaczących); 12) planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu”. Wymagania mają charakter przekrojowy i powinny być uwzględniane w całym cyklu kształcenia przez nauczyciela. 21 OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW Program proponuje, dobrze dotąd sprawdzone, formy oceniania ucznia, takie jak: • pisemne prace klasowe, • krótkie pisemne kartkówki, • ustne odpowiedzi, • pisemne testy, • prace domowe, • udział w konkursach. Praca klasowa trwająca godzinę lekcyjną (nie dłużej) powinna składać się z: pytania, doświadczenia oraz zadania rachunkowego dotyczącego omawianego zagadnienia. Krótka kartkówka powinna trwać nie dłużej niż 15 minut i zawierać zagadnienia omawiane na 2–3 ostatnich lekcjach. Odpowiedź ustna pozwala poznać sposób rozumowania ucznia, umiejętność kojarzenia różnych informacji i umiejętność wyciągania wniosków. W czasie odpowiedzi ustnej można ocenić poprawność języka, jakim posługuje się uczeń, poprawność stosowanych terminów, opisywania zjawisk, nazywania przyrządów. Pisemne testy dają możliwość bardzo szczegółowego sprawdzenia wiadomości, znajomości definicji, praw oraz ich zastosowania. W programie preferowane są takie pytania (zadania tekstowe i testowe), które pozwolą ocenić, czy uczeń potrafi posiadaną wiedzę i umiejętności zastosować w sytuacjach spotykanych na co dzień, czy potrafi je wykorzystać. Ze względu na to, że w programie bardzo istotną rolę odgrywają eksperymenty uczniów lub pokazy nauczyciela, oceniając ucznia, należy również sprawdzić, w jakim stopniu potrafi on samodzielnie wykonywać doświadczenia, czy i jakie wyciąga wnioski z doświadczeń. W zależności od poziomu należy zróżnicować wymagania. Uczeń I klasy opisuje doświadczenia bardziej zjawiskowo, uczeń III klasy potrafi je opisać bardziej precyzyjnie i, tam gdzie to możliwe, w języku matematyki. Praca domowa służy utrwaleniu wiadomości lub może być formą samodzielnej pracy ucznia z materiałami popularnonaukowymi lub informacjami z sieci. Ocena tej pracy może być ważnym elementem dydaktycznym. 22 ROZKŁAD TREŚCI NAUCZANIA I TEMATY DOŚWIADCZEŃ Rozkład treści nauczania i doświadczeń w części pierwszej Nr Temat i treści nauczania lekcji 1 Czym zajmuje się fizyka? 2 Ogólnie o wielkościach fizycznych, a szczegółowo o długości i jej pomiarach. Jednostki i ich zamiany 3 Pomiar pola powierzchni 4 Wyznaczanie objętości ciał stałych, cieczy i gazów. Jednostki objętości Tematy doświadczeń Pomiary długości różnych ciał Pomiary powierzchni Wyznaczanie objętości ciał stałych o regularnych i nieregularnych kształtach, pomiary objętości cieczy i gazów Pomiar masy ciała z wykorzystaniem różnych rodzajów wagi. Pomiar masy ciała z wykorzystaniem dźwigni dwustronnej oraz ciała o znanej masie 5 Masa ciała i jej pomiar. Wprowadzenie pojęcia masy ciała 6 Gęstość substancji. Wprowadzenie pojęcia gęstości, porównanie gęstości różnych substancji Wyznaczanie gęstości. Przykłady obliczeń Wyznaczanie gęstości ciał o regularnym masy i gęstości i nieregularnym kształcie oraz cieczy dzięki pomiarom masy i objętości O pomiarach raz jeszcze, czyli podsumowanie Siły przyrody wokół nas. Wprowadzenie Proste eksperymenty pokazujące siły pojęcia oddziaływań i sił grawitacyjnych, magnetyczne, elektryczne, sprężystości, tarcia elektrycznych, magnetycznych, sprężystości, tarcia Skutki działania sił – statyczne i dynamiczne Jak narysować siłę? Intuicyjne wprowadzenie cech wektorowych siły Masa a ciężar ciała. Proporcjonalność tych wielkości Jak zmierzyć siłę? Badanie zależności wydłużenia sprężynki od liczby jednakowych obciążników Jak dodać siły? Podsumowanie wiadomości o siłach 7 8 9 10 11 12 13 14 15 23 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 24 O ciśnieniu. Wprowadzenie pojęcia ciśnienia i jego jednostki Prawo Pascala. Wykorzystanie w prasie hydraulicznej Ciśnienie hydrostatyczne Demonstracja różnic w ciśnieniu, przy zmianie pola powierzchni. Demonstracja prawa Pascala Demonstracja zależności ciśnienia hydrostatycznego od wysokości słupa cieczy Prawo Archimedesa. Istnienie siły wyporu Badanie siły wyporu i ustalenie w cieczy i gazie, zależność siły wyporu prawa Archimedesa jako wniosku od cieczy oraz objętości zanurzonego z doświadczeń. Mierzenie siły wyporu w niej ciała klocka plastelinowego zanurzonego w wodzie Warunki pływania ciał. Wykorzystanie prawa Archimedesa Ciśnienie atmosferyczne Powtórzenie wiadomości z hydrostatyki i aerostatyki Atomy i cząsteczki. Dowody istnienia Doświadczenia modelowe: mieszanie grochu i kaszy oraz wody i spirytusu atomów. Ruch atomów oraz ich różnorodność. Siły spójności i przylegania. Różnice w budowie atomowej ciał stałych cieczy i gazów Ruch cząsteczek Demonstracja zjawiska dyfuzji Budowa cząsteczkowa ciał stałych. Analiza budowy kryształów na przykładzie soli kuchennej Budowa cząsteczkowa cieczy. Napięcie Pokazy napięcia powierzchniowego powierzchniowe, menisk i menisku wklęsłego i wypukłego Budowa cząsteczkowa gazów Pokazy ściśliwości gazu oraz zależności ciśnienia od objętości Rozszerzalność cieplna i zmiana gęstości Pokazy rozszerzalności cieplnej gazów, substancji. Interpretacja zjawiska, cieczy i ciał stałych konwekcja Temperatura i jej pomiar. Skala Farenheita i Celsjusza Powtórzenie wiadomości o cząsteczkowej budowie materii Rozkład treści nauczania i doświadczeń w części drugiej Nr Temat lekcji i treści nauczania lekcji 1 Opisujemy ruch. Pojęcie toru, drogi, prędkości średniej i chwilowej. Jednostki i ich zamiana 2. Ruch jednostajny prostoliniowy. Opis ruchu – słowny oraz z wykorzystaniem wykresów zależności drogi od czasu 3 Przyspieszenie 4 Prędkość w ruchu z przyspieszeniem. Opis ruchu jednostajnie zmiennego. Obliczanie prędkości i przyspieszenia 5 Wykresy zależności prędkości od czasu. Opracowanie wyników doświadczeń, wykorzystanie proporcjonalności dwóch wielkości. Nabywanie umiejętności odczytywania wartości z wykresu oraz sporządzania wykresu na podstawie tabeli pomiarowej 6 Droga w ruchu jednostajnie zmiennym. Zależność drogi od czasu, wykres drogi od czasu jako wynik doświadczenia 7 Powtórzenie wiadomości z działu „Kinematyka” 8 Zasady dynamiki Isaaca Newtona 9 Siły oporu działające na ciała w ruchu 10 I zasada dynamiki Newtona. Siły zrównoważone. Opis ruchu ciał na podstawie I zasady dynamiki. Pojęcie bezwładności ciał 11 Ruch ciała pod działaniem stałej, niezrównoważonej siły 12 Odkrywamy II zasadę dynamiki. Opracowanie wyników doświadczenia w formie tabeli i wykresu 13 Tematy doświadczeń Wyznaczanie prędkości przemieszczania się na podstawie pomiaru czasu i drogi Badanie ruchu jednostajnego prostoliniowego Obserwacja ruchu zmiennego Badanie ruchu jednostajnie przyspieszonego, wyznaczanie przyspieszenia Wyznaczanie drogi w ruchu jednostajnie przyspieszonym Obserwacja ruchu z oporem Obserwacja i analiza sił zrównoważonych Analiza ruchu pod działaniem niezrównoważonej siły Część pierwsza – zmieniamy wartość siły, nie zmieniamy masy układu. Wyznaczanie przyspieszenia ciała pod działaniem różnych co do wartości sił. Odkrywamy II zasadę dynamiki. Część druga – zmieniamy masę Opracowanie wyników doświadczenia układu, nie zmieniamy wartości siły. w formie tabeli i wykresu. Sformułowanie Wyznaczanie przyspieszenia ciał II zasady dynamiki jako wynik o różnej masie pod działaniem stałej siły doświadczenia 25 14 15 16 17 18. 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 26 Co wynika z II zasady dynamiki. Zastosowanie II zasady dynamiki w obliczeniach Siła ciężkości. Związek siły ciężkości z masą ciała O spadaniu ciał i o krzywej wieży w Pizie Siła tarcia. Opisywanie wpływu oporów Badanie siły tarcia, wyznaczanie ruchu na poruszające się ciała współczynnika tarcia kinetycznego III zasada dynamiki Newtona Analiza przykładów pokazujących wzajemności oddziaływań Powtórzenie wiadomości z działu „Dynamika” Energia kinetyczna — energia ruchu. Wprowadzenie pojęcia energii, energii mechanicznej oraz energii kinetycznej. Jednostki energii Energia potencjalna — energia możliwości Przemiany energii mechanicznej podczas spadania swobodnego. Zasada zachowania energii mechanicznej W jaki sposób zmienić energię kinetyczną ciała? Praca jako forma zmiany energii kinetycznej. Jednostki pracy W jaki sposób zmienić energię potencjalną ciała? Praca jako forma zmiany energii potencjalnej Różne formy energii. Zasada zachowania energii Moc – wielkość opisująca szybkość wykonywania pracy lub szybkość zamiany energii. Jednostki mocy Maszyny proste. Dźwignia dwustronna. Wyznaczanie masy ciała za pomocą Zastosowanie maszyn prostych dźwigni dwustronnej Maszyny proste. Kołowrót, bloczki Badanie równowagi w maszynach i równia pochyła. Zasada działania maszyn prostych prostych jako wynik doświadczenia Zasada zachowania energii w maszynach Badanie zasady zachowania energii na prostych, czyli nic darmo równi pochyłej Powtórzenie wiadomości z działu „Przemiany energii”. Rozkład treści nauczania i doświadczeń w części trzeciej Nr Temat i treści nauczania lekcji 1 Co się stało z energią kinetyczną? Wprowadzenie pojęcia energii wewnętrznej, związku energii kinetycznej cząsteczek z temperaturą ( jakościowo) 2 Cieplny przepływ energii. Analiza przykładów, w których zmienia się energia wewnętrzna na skutek wykonanej pracy lub przekazanego ciepła. Ciepło właściwe jako wielkość charakteryzująca własności termiczne ciała 3 Sens fizyczny temperatury. Jej związek ze średnią energią kinetyczną cząsteczek 4 Przewodzenie ciepła. Mikroskopowy obraz zjawiska 5 Przewodniki i izolatory oraz ich praktyczne wykorzystanie 6 Konwekcja 7 Bilans energii w zjawiskach cieplnych przy zmianie temperatury 8 Równość strat i zysków. Proste przykłady rachunkowe. Przemiany energii Topnienie i krzepnięcie. Mikroskopowa interpretacja zjawiska. Ciepło topnienia 9 10 11 12 13 14 15 Tematy doświadczeń Pokazy zamiany energii kinetycznej na energię wewnętrzną Demonstracja zjawiska przewodzenia ciepła Porównywanie własności termicznych różnych ciał Pokazy zjawiska konwekcji w cieczach i gazach Wyznaczanie ciepła właściwego ciała stałego z wykorzystaniem bilansu cieplnego Badanie procesu topnienia lodu. Zależność temperatury topniejącego lodu od czasu Badanie zjawiska parowania. Czynniki wpływające na szybkość parowania i skraplania Parowanie i skraplanie. Interpretacja w świetle budowy cząsteczkowej. Ciepło parowania Zjawisko sublimacji i resublimacji Powtórzenie wiadomości o zjawiskach cieplnych Elektryzowanie ciał. Oddziaływanie Elektryzowanie balonów, rur szklanych, elektryczne ładunków jednoimiennych płyt plastikowych oraz starych płyt i różnoimiennych winylowych Budowa atomów Przewodniki i izolatory elektryczności. Ich praktyczne wykorzystanie 27 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 28 Elektryzuj i analizuj Elektryzowanie ciał przez tarcie, dotyk i indukcję oraz interpretacja doświadczeń Zasada zachowania ładunku elektrycznego Demonstracja zasady zachowania ładunku z wykorzystaniem elektroskopów Powtórzenie wiadomości z działu „Elektrostatyka” Napięcie elektryczne. Jednostka napięcia. Mierniki napięcia Czym jest prąd elektryczny. Ruch nośników prądu. Proste obwody elektryczne, symbole elementów obwodu. Natężenie prądu i jego jednostka. Mierniki natężenia Źródła napięcia elektrycznego. Skąd wziąć energię? Prawo Ohma. Ustalenie prawa jako wynik doświadczenia. Opracowanie wyników doświadczenia w formie tabeli i wykresu Opór elektryczny. Jednostka oporu Dlaczego opornik stawia opór? Interpretacja mikroskopowa zjawiska. Proste przykłady rachunkowe zastosowania prawa Ohma Cieplne skutki przepływu prądu Praca i moc prądu elektrycznego. Jednostki energii elektrycznej i ich zamiana Co wynika z zasady zachowania ładunku Łączenie oporników. Opór zastępczy. Proste przykłady rachunkowe Budujemy obwody elektryczne Powtórzenie wiadomości o prądzie elektrycznym Badanie zależności natężenia od napięcia dla opornika lub żarówki. Wyznaczenie oporu opornika Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą grzałki o znanej mocy Wyznaczanie mocy żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza Zadania doświadczalne, których celem jest zbudowanie obwodu elektrycznego i wyznaczenie zadanej wielkości na podstawie pomiarów Rozkład treści nauczania i doświadczeń w części czwartej Nr Temat i treści nauczania lekcji 1 Magnesy naturalne i pole magnetyczne Ziemi. Zasada działania magnesu 2 Pole magnetyczne wokół przewodnika prostoliniowego 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Tematy doświadczeń Demonstracja oddziaływań magnetycznych Badanie zachowania się igły magnetycznej w polu magnetycznym przewodnika z prądem Pole magnetyczne wokół zwojnicy. Doświadczania z elektromagnesami, Elektromagnesy oddziaływanie elektromagnesów na przedmioty stalowe i żelazne Siła elektrodynamiczna i jej zastosowanie. Działanie modelu silnika Zasada działania silnika elektrycznego Czym jest magnes? Powtórzenie wiadomości z działu „Magnetyzm” Ruch drgający. Wprowadzenie wielkości Demonstracja ciał poruszających charakteryzujących ruch drgający: się ruchem drgającym. Modelowe amplitudy, częstości, okresu doświadczenie pokazujące zależność wychylenia od czasu dla tego ruchu Ruch wahadła matematycznego. Analiza Wyznaczanie okresu drgań wahadła przemian energii w tym ruchu Ruch ciężarka na sprężynce. Przemiany Wyznaczanie okresu drgań ciężarka na energii potencjalnej sprężystości i energii sprężynce kinetycznej Fale mechaniczne w doświadczeniach. Demonstracja odbicia fal na wodzie, Źródła fal, wielkości charakteryzujące fale interferencji i dyfrakcji fal w wanience do fal oraz fal wzbudzanych w sznurze Opis zjawisk falowych. Prędkość rozchodzenia się fal, długość fali, częstość, amplituda, okres. Związki między tymi wielkościami Czym jest dźwięk. Rozchodzenie się Doświadczenia modelowe rozchodzenia dźwięku w powietrzu. Wytwarzanie się dźwięku dźwięku w różnych źródłach, w tym w prostych instrumentach muzycznych. Wysokość i głośność dźwięku a częstość i natężenie fali akustycznej Odbicie fal akustycznych Zjawiska falowe w instrumentach Wytwarzanie dźwięków o różnych muzycznych częstościach z wykorzystaniem struny lub fletu prostego i porównywanie ich z dźwiękiem o zadanej częstości 29 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 30 Rezonans Zastosowanie ultradźwięków. Ultrai infradźwięki Powtórzenie o falach Światło i jego źródła Światło i cień. Prostoliniowy bieg promieni. Powstawanie cienia i półcienia Zjawisko odbicia światła. Rozproszenie światła na powierzchniach chropowatych. Powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim O zwierciadłach wklęsłych i wypukłych, czyli obrazy w krzywych lustrach. Konstrukcja obrazów powstających po odbiciu światła w zwierciadłach wklęsłych. Ogniskowa, ognisko, promień krzywizny zwierciadła Zjawisko załamania światła. Przejście światła na granicy ośrodków Zjawisko rozszczepienia światła. Jego interpretacja. Światło białe jako mieszanina barw Doświadczenia z soczewkami Konstrukcje obrazów w soczewkach. Kształtowanie umiejętności rysowania biegu promieni przechodzących przez soczewki. Ognisko, ogniskowa soczewki skupiającej i rozpraszającej. Obrazy rzeczywiste i pozorne, zmniejszone i powiększone Zastosowania soczewek. Krótkowzroczność i dalekowzroczność i ich korekta Prędkość światła jako graniczna wartość przekazywania informacji Widmo fal elektromagnetycznych O niektórych zastosowaniach fal elektromagnetycznych Powtórzenie o falach elektromagnetycznych. Porównanie fal elektromagnetycznych i mechanicznych Rezonans wahadeł i rezonans kamertonów Demonstracja powstawania cienia i półcienia Wytwarzanie na ekranie obrazów powstających po odbiciu promieni w zwierciadłach wklęsłych. Obrazy rzeczywiste, pozorne, powiększone i zmniejszone Badanie zjawiska załamanie światła. Załamanie promienia światła przy przejściu z powietrza do wody lub szkła z wykorzystaniem wskaźnika laserowego Rozszczepienie światła w pryzmacie Wytwarzanie na ekranie obrazów zmniejszonych i powiększonych za pomocą soczewki skupiającej
