Historia parafii i cmentarza św. Barbary 46 kB

Cmentarz przy ulicy Starocmentarnej
Obecny cmentarz parafii św. Barbary był pierwotnie pierwszym cmentarzem na terenie Dąbrowy
Górniczej. Do czasu jego założenia prochy tutejszych mieszkańców składano na cmentarzu w
Będzinie. Najstarsza nekropolia dąbrowskasłużyła parafii pod wezwaniem Świętego Aleksandra,
anastępnie parafii Najświętszej Marii Panny Anielskiej. Powstała ona najprawdopodobniej około roku
1887 kiedy to katolicy dąbrowscy rozpoczęli starania o odłączenie się od parafii Świętej Trójcy w
Będzinie. Prawdopodobnie wówczas wytyczono cmentarz na granicy z Zagórzem pomiędzy zakładami
przemysłowymi takimi jak kopalnia Reden, kopalnia Ignacy (później przemianowana na Mortimer) i
huta cynku Paulina. Teren cmentarza pierwotnie należał do władz górniczych Zachodniego Okręgu
Górniczego, które przekazały go wspólnocie parafialnej.Związane to było z osobą inżyniera
Wincentego Choroszewskiego, naczelnika tegoż okręgu, który angażował się żywo w sprawy parafii
dąbrowskiej, będąc w komitecie budowy bazyliki Najświętszej Marii Panny Anielskiej. Dopiero w
1891 roku uzyskano oficjalne pozwolenie administracji państwowej na urządzanie pochówków na
tym cmentarzu. Przełom XIX i XX wieku stał pod znakiem ogromnej rozbudowy Dąbrowy Górniczej
oraz kilkakrotnego zwiększenia liczby jej ludności. Stąd już w 1914 roku cmentarz tutejszy był
całkowicie wypełniony pochówkami i zapadła decyzja o jego zamknięciu.Pojedyncze pochówki
realizowano tutaj przez wszystkie następne lata.
Cmentarz został przekazany parafii pod wezwaniem świętej Barbary w 1957 roku.Znajduje się tutaj
kaplica cmentarna pod wezwaniem Świętej Barbary, założona w latach 70. XX wieku i rozbudowana
w 1985 roku. W latach 1985 – 2005 uporządkowano obszar cmentarza, który zajmuje obszar ponad 2
hektarów. W 1990 roku wznowiono tutaj pochówki.
Zespół nagrobków z przełomu XIX i XX wieku stanowi o wielkiej wartości historycznej i artystycznej
tutejszego cmentarza. Złożonotutaj prochy wielu osobistości, które zapisały się w historii miasta. Są
to między innymi: Leopold Piwowar – członek komitetu budowy bazyliki oraz jego syn Adam Piwowar
– pierwszy prezydent miasta. Znajdziemy tutaj także nagrobek Juliana Polcera – architekta,
projektanta pierwszego kościoła w Dąbrowie Górniczej. Pochowany tutaj Korneli Kozłowski to z kolei
pierwszy historyk zagłębiowskiego górnictwa. Wśród nagrobków zobaczyć możemy także mogiłę
Edwarda Miętki – bojownika Polskiej Partii Socjalistycznej, zabitego przez Kozaków w 1906 roku oraz
mogiły powstańców styczniowych Aleksandra Popiela, Sołtyska i Mikołaja Dziubka (odnowiony przez
TPDG).
Z kart historii parafii Najświętszej Marii Panny Anielskiej oraz Świętej Barbary
Do II połowy XIX wieku Dąbrowa Górnicza była częścią parafii Świętej Trójcy w Będzinie. W 1875 roku
po wielu latach starań mieszkańcy otrzymali zgodę władz carskich na budowę kościoła pod
wezwaniem świętego Aleksandra. Święty Aleksander to dla katolików papież męczennik, którego
święto przypada 3 maja – dla Polaków ważnej daty historycznej. Oficjalnie jednak w dobie zaborów
wezwanie to tłumaczono chęcią uczczenia cara Aleksandra II, który ocalał z zamachu w 1867 roku.
Wybieg ten pozwolił na uzyskanie w/w zezwolenia administracyjnego.
Pierwsze nabożeństwo w świątyni odprawiono 4 grudnia 1877 roku. Nowy kościół wybudowano w
stylu neogotyckim według projektu Juliana Polcera, a ze składek parafian oraz dotacji państwowej.
Świątynia została konsekrowana w 1885 roku przez biskupa kieleckiego Tomasza Kulińskiego.
Wzrastająca liczba wiernych doprowadziła do erygowania parafii dąbrowskiej 24 stycznia 1891 roku.
Rozpoczęto także zbieranie składek na budowę nowego kościoła. Po kolejnych kilku latach uzyskano
zgodę na rozbudowę kościołaŚwiętego Aleksandra. W wyniku tej rozbudowy powstała ogromna
neogotycka budowla, jedna z największych na ziemiach polskich. Pierwotny kościół parafialny, po
zburzeniu wież, stał się boczną kaplicą bazyliki pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Anielskiej.
Projekt kościoła opracował budowniczy powiatowy z Będzina Józef Pomian Pomianowski. Inwestycję
sfinansowano, dzięki operatywności księdza Grzegorza Augustynika, ze składek parafian oraz wpłat
przedsiębiorstw takich jak: Huta Bankowa, Towarzystwo Francusko-Włoskie, Towarzystwo
Francusko-Rosyjskie, kopalnia Flora oraz zakłady Fitzner-Gamper. Kamień węgielny położono 2
sierpnia 1898 roku, natomiast konsekracji kościoła dokonano 29 września 1912 roku, a więc po 14
latach budowy. Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Anielskiej do dzisiaj dominuje w
krajobrazie Dąbrowy Górniczej choćby strzelistą wieżą, która jest wyższa niż wieża kościoła
mariackiego w Krakowie.
Kościół pod wezwaniem Świętej Barbary powstał prawdopodobnie w 1882 roku. Była to wtedy
świątynia ewangelicka dla gminy wyznaniowej założonej w Dąbrowie Górniczej w 1842 roku. Ta
neogotycka świątynia z formami romantycznego stylu ostrołukowego została w 1945 roku zakupiona
przez ks. Stanisława Ufniarskiego, proboszcza parafii Najświętszej Marii Panny Anielskiej. Od tej pory
stała się kościołem rektoralnym dla pobliskiej „Sztygarki”. W 1957 roku biskup częstochowski
Zdzisław Goliński erygował tutaj parafię. 4 grudnia 2008 roku kościół został konsekrowany przez ks.
Biskupa Piotra Skuchę – ówczesnego administratora Diecezji Sosnowieckiej.
Tekst opracował na podstawie dostępnych źródeł
Arkadiusz Rybak, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Dąbrowy Górniczej
Dyrektor Muzeum Miejskiego „Sztygarka”
Współpraca:
Ks. Wojciech Stach – proboszcz parafii Świętej Barbary
Grażyna i Henryk Głowaccy – administratorzy cmentarza
Dąbrowa Górnicza 2013 rok