POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Osiąganie zakładanych celów kształtowania umiejętności życiowych w praktyce
szkolnej zależy od nauczyciela realizującego dany temat szczegółowy, kształtujący
wybrany moduł umiejętności życiowych. Ważnym elementem pracy pedagogicznej
nauczyciela jest umiejętność tworzenia (wraz z uczniami) warunków i atmosfery
sprzyjającej kształtowaniu umiejętności życiowych. Doraźne sprawdzanie postępów ucznia
powinno dotyczyć wyłącznie wybranego zakresu treści programowych. Nie należy
doprowadzać do sytuacji, w której kontrola powoduje stres, a w konsekwencji
zniechęcenie ucznia. Umiejętnie stymulowana przez nauczyciela ciekawość uczniów jest
głównym bodźcem gwarantującym prawidłowy rozwój ich kompetencji.
Wymagania programowe dla poszczególnych klas zawierają oczekiwane efekty
osiągnięć uczniów w module umiejętności życiowych. Ich sformułowanie polega na takim
opisie czynności uczniów, by ocena ich osiągnięć stała się możliwa. Muszą, więc być
mierzalne za pomocą określonego narzędzia pomiarowego.
Kształtowanie umiejętności życiowych w praktyce szkolnej jest częścią wychowania
zdrowotnego. Pomiar osiągnięć uczniów w tym zakresie dąży do ujednolicenia sądów
w stosunku do poziomu wykształcenia u uczniów żądanych umiejętności życiowych.
Najczęściej stosowanymi metodami pomiaru osiągnięć uczniów mogą być m. in.:
 obserwacja,
 sondaż diagnostyczny,
 testy wiadomości i umiejętności,
 techniki socjometryczne,
 analiza dokumentów,
 ankiety i kwestionariusze,
 rozmowa i wywiad...
Pomiar osiągnięć uczniów w ramach kształtowania umiejętności w praktyce
szkolnej, które uczniowie powinni posiąść po zrealizowaniu tematu szczegółowego
(w module), dokładnie został opracowany i przedstawiony w ramowych programach
edukacji w zakresie umiejętności życiowych poszczególnych klas (przy każdym
temacie szczegółowym).
24
Przedstawienie wybranych metod pomiaru osiągnięć uczniów
OBSERWACJA
Podstawową i najczęściej stosowana metodą pomiaru osiągnięć ucznia jest
obserwacja. Polega ona postrzeganiu zmian zachodzących u ucznia oraz interpretowaniu
ich w ciągu procesu kształtowania danej umiejętności życiowej. Posiada ona wiele zalet,
oto niektóre z nich:
 obserwacja umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się uczniów w ich
naturalnym środowisku i okolicznościach,
 stanowi ważne uzupełnienie i zarazem dopełnienie innych metod oceny
poziomu
osiągnięć
ucznia,
zwłaszcza
metod
testowych
czy
kwestionariuszowych,
 pozwala na uzyskanie informacji o uczniach, które trudno zdobyć innymi
metodami,
 sprzyja ciągłemu ulepszaniu pracy nauczyciela kształtującego umiejętności
życiowe (i nie tylko), który obserwując swoich uczniów dostrzega w nich co
należy jeszcze zrobić, by osiągnąć założony cel.
Wyróżnia się kilka podstawowych warunków poprawnej obserwacji. Powinna być
ona celowa, planowana, selektywna, dokładna i obiektywna. Bardzo ważne jest, by
podstawowym przedmiotem obserwacji były:
 warunki, w których aktualnie przebywają obserwowani uczniowie i z którymi
pozostają najczęściej w kontakcie,
 sytuacje, w których uczestniczą w charakterze czynnych lub biernych jej
członków,
 reakcje obserwowanych osób w określonych warunkach lub sytuacjach.
Najpopularniejszymi rodzajami obserwacji są:
 obserwacja otwarta albo swobodna,
 obserwacja bezpośrednia lub pośrednia,
 obserwacja uczestnicząca jawna lub ukryta.
ROZMOWA I WYWIAD
Niezwykle istotną rolę w ocenianiu kształtowania umiejętności życiowych odgrywa
rozmowa i wywiad. Wartość poznawcza tych metod jest niewątpliwie wyższa niż ankiet
i kwestionariuszy. Gdybyśmy chcieli uszeregować metody oceny osiągnięć uczniów
według ich częstotliwości stosowania to rozmowę i wywiad należałoby wymienić
bezpośrednio po obserwacji.
25
W przygotowaniu rozmowy i wywiadu warto pamiętać, o tym, aby:
 poznać i określić dokładnie problematykę i cel badań,
 ustalić listę problemów, które stanowić mają główny przedmiot przyszłej
rozmowy lub wywiadu,
 zastanowić się nad warunkami i sposobami wzmacniania pozytywnej
motywacji uczniów, z którymi przeprowadza się wywiad i rozmowę.
ANALIZA DOKUMENTÓW
Znaczącą rolę w ocenianiu kształtowania umiejętności uczniów, odgrywa analiza
dokumentów, czyli analiza wytworów ich działalności (dokumenty pisane, cyfrowe,
obrazowo-dźwiękowe), które stanowią niemałą pomoc w rozwiązywaniu interesujących
wychowawców problemów. Analiza dokumentów stanowi z reguły metodę uzupełniającą.
Dokumenty pisane obejmują zazwyczaj:
 protokoły i sprawozdania z realizacji wybranych tematów (różne zapiski
i uwagi),
 pisemne prace uczniów dotyczące danego tematu, artykuły zamieszczone
w gazetkach szkolnych; w sumie wszelka pisarska produkcja uczniów.
Do dokumentów pisanych zaliczyć także można dzienniki, opowiadania, sprawozdania lub
listy dotyczące kształtowania umiejętności życiowych.
Dokumenty obrazowo – dźwiękowe to te wszystkie wytwory uczniów, które
związane są z rysunkami, nagraniami magnetofonowymi, fotografiami oraz prezentacjami
komputerowymi. Analiza tych dokumentów pomaga przede wszystkim w uzupełnieniu
oceny założonych osiągnięć uczniów uzyskanej za pomocą innych metod.
ANKIETY I KWESTIONARIUSZE
Równie ważnymi sposobami, jak wyżej opisane, są także ankiety i kwestionariusze.
Wartość swą zawdzięczają przede wszystkim temu, że pozwalają dociec niekiedy do
bardzo osobistych spraw uczniów, które są przedmiotem oceny,
Przez ankietę i kwestionariusz rozumie się arkusz papieru z wydrukowanymi
pytaniami i wolnymi miejscami na wpisanie odpowiedzi, lub też gotowymi odpowiedziami,
spośród których uczniowie badani wybierają te, które uważają za prawdziwe. Metody te
różnią się sposobem odpowiedzi. Ankieta zawiera zestaw pytań, które pozastawiają
uczniom swobodę odpowiedzi, natomiast kwestionariusz zbudowany jest z pytań
odpowiednio
skategoryzowanych,
tzn.
wymagających
wyboru
spośród
gotowych
odpowiedzi.
26
Badania ankietowe i kwestionariuszowe, podobnie jak każda inna metoda badania
osiągnięć uczniów, wymagają starannego przygotowania. Przygotowanie składa się na
samo konstruowanie ankiet i kwestionariuszy. Obejmuje ono następujące etapy:
 postawienie problemu,
 formułowanie pytań,
 ułożenie instrukcji,
 badanie próbne,
 przygotowanie ostatecznej wersji formularzy ankiet i kwestionariuszy.
Ankieta i kwestionariusz są użyteczne w ocenie osiągnięć uczniów w zakresie
kształtowania u uczniów umiejętności życiowych jako technika poznania cech zbiorowości,
zjawisk, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych, ale mniej przydatne do badania bardziej
złożonych problemów środowiska wychowawczego w szkole. Może jednak pełnić ważna
rolę w początkowym etapie oceny, gdy pragniemy zdobyć wiedzę wyjściowa, w miarę
ogólną, do przygotowania szczegółowych badań za pomocą wywiadu lub obserwacji.
Pomiar osiągnięć uczniów opracowano przy pomocy następującej literatury:
1. Śliwa Marek M., „WYCHOWANIE ZDROWOTNE – Zarys teorii i metodyki”, Polskie
Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Katowice 2001
2. Fastnacht
Danuta,
Kubiczek
Bożena,
„OCENIANIE
–
TRUDNOŚĆ
CZY
PRZYJEMNOŚĆ?”, NOWATOR – AKTYWNA SZKOŁA, Gliwice 2001
27