Jens Boysen_abstrakt
Transkrypt
Jens Boysen_abstrakt
dr Jens Boysen (Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie) Polacy w armii niemieckiej w czasie pierwszej wojny światowej Od chwili zaborów Polacy – obywatele Prus służyli w wojsku pruskim. Ogólnie rzecz biorąc w większości wykazywali się lojalność opartą na konserwatyzmie społecznym i religijnym. Jako żołnierze w „wojnach o zjednoczenie” przyczynili się do powstania Rzeszy Niemieckiej w 1871 r. Dopiero potem rozwijały się poważne sprzeczności pomiędzy polską ludnością a rządem pruskim na tle „nowoczesnego” nacjonalizmu etnicznego. Jednak wojsko pruskie nie było pierwszorzędną instytucją germanizującą. Dla wielu szeregowców polskiego pochodzenia głównym wyzwaniem było używanie niemieckiego jako języka instrukcji wojskowej. Było to często źródłem stresu, ale nie ma dowodów na wzrost z tego powodu nielojalności wśród polskich żołnierzy. Po wybuchu wojny w sierpniu 1914 r. polscy i niemieccy żołnierze Rzeszy wspólnie zaciągnęli się do szeregów i zostali wprowadzeni do akcji na początku, głównie na froncie zachodnim. Choć się wydaje, że tam w pierwszych miesiącach wojny doszło do ponadprzeciętnej dezercji Polaków, to jednak nie byli oni chętni do walki za mocarstwa zachodnie. Później liczba polskich dezerterów zrównywała się z liczbą innych żołnierzy wojska niemieckiego. W sumie ogromna większość Polaków służyła wiernie do końca wojny. Polscy żołnierze Landwehry działali także na froncie wschodnim, m.in. uczestniczyli w okupacji Kalisza a w 1915 r. Kongresówki. Istniejące doświadczenia w sytuacji pruskich Polaków w wojsku nie są tu jednoznaczne: Jedni relacjonowali wypadki dyskryminacji i niechęci ze strony ich oficerów, inni zaś opowiadali o własnych „przygodach” wojennych. Tylko niektórzy pisali o własnych marzeniach niepodległościowych. Szczególny problem polega tu na periodyzacji. Wiele z tych „wspomnień” powstało po I lub nawet po II wojnie światowej, w odmiennej sytuacji, kiedy jednostkom chodziło w dużej mierze o polityczną legitymizację. W każdym razie mało wiarygodne są relacje sugerujące, że „wszyscy” pruscy Polacy już w przededniu oraz podczas Wielkiej Wojny dążyli do – i walczyli za – niepodległość. Podobne poglądy secesjonistyczne były przed wojną ograniczone do małych grup radykalnych. Dopiero zmiany w warunkach światowych sprzymierzyły myśli niepodległościowej wśród ludu i tylko klęska Niemiec w 1918 r. powodowała Powstanie Wielkopolskie.