(Protokó³ XXXII.za³2)

Na
wstępie serdecznie dziękuję za zaproszenie. Jest
to dla mnie zaszczyt,
a
zarazem forma uznania za wieloletnią pracę włożoną w popularyzację i utrwalanie historii
naszej „ Małej Ojczyzny”.
Z okazji piętnastolecia Samorządności Gminnej parę słów o naszym regionie.
Gmina Wiązowna w swoim obecnym terytorialnym kształcie została utworzona
w 1975r. w wyniku reformy administracyjnej państwa z połączenia dwóch dawnych
gromad mazowieckich: Wiązowny (powiat Otwock) i części ziem Glinianki należących
dawniej do powiatu Mińsk Mazowiecki.
Według podziału kościoła rzymskokatolickiego obszar ten należy do utworzonej
w 1992r. archidiecezji warszawsko - praskiej. Trzy parafie: w Gliniance – ks. proboszcz
Tadeusz Regucki, Wiązownie – ks. proboszcz Krzysztof Pietrzak, w Zakręcie ks. proboszcz
Tadeusz Firysiuk (utworzona w 1996r.) podlegają dekanatowi otwockiemu, a Zakręt do
dekanatu Sulejówka (utworzony w 2004r.)
Władze samorządowe od lat dużą wagę przywiązują do edukacji obywatelskiej,
ekologicznej i historycznej. Rozwijają współpracę przyrodnikami z Zarządu Mazowieckiego
Parku Krajobrazowego, wspierają organizację rajdów pieszych i rowerowych oraz
wycieczek krajoznawczych po najbliższej okolicy jak i całej Polsce.
Powrócono do uroczystego obchodzenia świąt państwowych w tradycyjnych
miejscach historycznych wydarzeń tj. na Kopcu , przy grobie powstańców w 1863r. i na
wiązowskim cmentarzu – kwatera żołnierska z lat 1920,
1939, 1945. W dniach 3 maja,
15 sierpnia, 11 listopada mają one szczególną oprawę, a liczny udział mieszkańców,
samorządowców, organizacji społecznych, m.in. OSP, PSL, KGW, członków Bractwa
Kurkowego, kombatantów II wojny światowej, pracowników pobliskich zakładów,
młodzieży, przedstawicieli duchowieństwa są dowodem przywiązania do historii i tradycji „
Małej Ojczyzny”.
Przywiązanie do wartości chrześcijańskich i miłości do Boga znajduje potwierdzenie
na lekcjach religii jak i pielgrzymkach do Lichenia, Częstochowy, a nawet do Rzymu.
W 1990r.w pielgrzymce samorządowej do Ojca Świętego, wśród Mazowszan, było i dwóch
naszych
przedstawicieli:
Przewodniczący
Rady
Stanisław
Wojciech
Bogucki
i
Wiceprzewodniczący Rady Kazimierz Marek Majek.
Wcześniej jeszcze, bo w 1996r. decyzją Rady Gminy tymczasowo przekazano na
potrzeby duszpasterskie jeden z pawilonów użytkowanych przez szkołę w Zakręcie.
Wkrótce też stał się on ośrodkiem nowej parafii. Harmonijna współpraca z Kościołem
zaowocowała cyklem uroczystości mających na celu przypomnienie, spopularyzowanie i
upamiętnienie czterowiekowej historii parafii pod wezwaniem św. Wojciecha w Wiązownie
oraz w 400 -lecie erygowania tu parafii i 200-lecie wzniesienia obecnej świątyni. W tym
dniu teren wokół kościoła i Dom Katolicki wypełniły się pocztami sztandarowymi,
zaproszonymi gośćmi oraz parafianami. Wszyscy brali udział w uroczystej mszy świętej
koncelebrowanej przez ks. bp. Kazimierza Romaniuka – ordynariusza diecezji warszawskopraskiej, akademii historycznej, koncercie i przy odsłonięciu okolicznościowej tablicy.
Tablicę tę ufundowano ze składek parafian, a nadwyżkę przekazano ofiarom powodzi z
Dolnego Śląska.
W październiku 1990r. W Wiązownie odbyła się sesja naukowa poświęcona
działalności nestorki pielęgniarstwa polskiego bł. Hannie Chrzanowskiej – wiązowskiej
dziedziczce. Udział w sesji wzięło ponad 200 osób z całej Polski, wyższe duchowieństwo
katolickie z Krakowa, Łodzi, Warszawy, Poznania; przedstawiciele Duszpasterstwa Służby
Zdrowia, delegacje
szkół medyczno – pielęgniarskich, członkowie rodu Szlenkierów i
Chrzanowskich z Anglii, USA, Warszawy, Krakowa, Radachówki. Sesja naukowa zakończyła
się uroczystą mszą świętą w miejscowym kościele, podczas której m. in. odczytano
okolicznościowy
list
otrzymany
od
prymasa
Polski,
w
2004r.
nakręcono
i
ostoją
film
pt.”Świadectwo”.
Przypomnieć
należy,
że
parafia
wiązowska
była
jest
tradycji
niepodleglościowych. Świadczą o tym zadbane mogiły żołnierskie i pamięć o stoczonych
tu bitwach w latach 1809, 1831, 1863,1920,1939 – 1945.
W Gminie Wiązowna natkniemy się na liczne miejsca pamięci utrwalone przez lokalną
społeczność. Na przestrzeni ostatniej dekady korzystając ze swobód demokratycznych
miejsca tragicznych wydarzeń, w szczególności z lat ostatniej wojny, a dotyczące Armii
Krajowej uhonorowano kamiennymi tablicami memoratywnymi: w kościele w Wiązownie w
1984r., na historycznym kopcu w 1989r. w Wiązownie Gminnej, na kapliczce w Pęclinie w
1996r., w szkole w Malcanowie w 1995r., na cmentarzu przykościelnym w Gliniance, przy
dworku w Olszynach – Majdanie w 1994r., a nawet w Emowie Lesie wystawiono pomnik
lotnikom RAF–u, którzy zginęli w 1944r. niosąc pomoc walczącej Warszawie-w Malcanowie
w 2003r. „Cichociemnych na Pierzynie”.
Trafną ze wszech miar okazała się inwentaryzacja i dokumentacja fotograficzna miejsc
pamięci, wykonana przez por. Czesława Konowrockiego, mgr. Krzysztofa Oktabińskiego
przy współpracy Przewodniczącej GKPWiM Sekretarz Gminy Anny Markielis, wydana w
formie folderu, a później opublikowana przez SZŻAK w broszurze”Obroży” IV Rejon
Fromczyn Oddział Otwock w 2000r. W latach 1989 – 2000 rozwinięto różne formy
współpracy ze środowiskami kombatanckimi
zwłaszcza z ŚZŻAK działającym na tym
terenie. Wszystkie tu wspomniane działania społeczno-kulturalne zawdzięczamy poprawnej
współpracy samorządu gminnego z członkami różnego typu organizacji politycznych,
stowarzyszeń i zrzeszeń: PSL, OSP, Forum Przedsiębiorczości, oraz rad sołeckich i
osiedlowych, Koła Gospodyń Wiejskich w Gliniance i Wiązownie, nauczycieli oraz członków
Bractwa Strzelców Kurkowych „Lechici” powiat Otwock „Klubu Miłośników Historii”.
Lata 1990-2005 były w historii Polski i naszej Gminy okresem wielu zmian i reform, ale
przede wszystkim czasem, w którym uczyliśmy się odpowiedzialności, jakiej wymaga od
obywateli wolnego kraju demokracja. Jak to wskazywała wielowiekowa tradycja,
mieszkańcy tej części Mazowsza, zawsze czynnie uczestniczyli w przemianach ustrojowych
życia politycznego, gospodarczym i kulturalnym.
Na terenie Gminy organizuje się m.in. festyny okolicznościowe, bale sylwestrowe,
tradycyjne dożynki – Dni Kultury Gminy Wiązowna. W 2000r. okolicznościowym medalem
„ Wiązowna 2000” wyróżniono zasłużonych społeczników, ok. 80 osób. Wręczenie medali
miało uroczysty charakter i artystyczną oprawę. Połączono je ze Świętem Niepodległości –
11 Listopada.
Świadome współdziałanie władz i mieszkańców znalazło pozytywny odzew w mediach.
Na łamach Gazety Wyborczej, Przeglądu Sportowego z uznaniem pisano o wiązowskich
piłkarzach i piłkarkach, zawodach lekkoatletycznych. Telewizja pokazywała w miarę
obiektywnie organizację udanych imprez sportowych tj. „Półmaratonu Wiązowskiego”,
szkolnych zawodów lekkoatletycznych „Kierunek Atlanta”, ”Kierunek Sydney” w Gliniance,
„Międzynarodowe Pikniki Lotnicze w Góraszce”.
Warszawski Ośrodek Telewizyjny w 1998r. promował pracę Krzysztofa Oktabińskiego
historyka – regionalisty autora monografii i gminy Wiązowna. Przedstawione w niej dzieje
stały się asumptem kolejnych reportaży WOT, w których swoje wojenne losy opowiadali
wiązowscy żołnierze AK por. Aleksander Konowrocki i śp. Marian Pietrzyk, Wójt dr inż.
Stanisław Bogucki reklamował walory krajobrazowe i rekreacyjne doliny Świdra,
Karolina Poszwald opowiadała o swojej pracy twórczej.
malarka
Próbując utrwalić pamięć historyczną tej części ziemi warszawskiej, samorząd gminy
przyczynił się do wydania kilku książek, folderów i map o tym obszarze.
Między innymi w 1996r. wydano wspomnienia Henryka Napieralskiego ”Polska w
Gliniance”; w 1997r. sfinansowano pracę Krzysztofa Oktabińskiego pt.„Parafianie od
świętego Wojciecha w 1897 – 1997r.”- będącą rysem historycznym parafii wiązowskiej.
Tenże autor przygotował do wydania w 1998r. pracę pt.:”Wiązowna 1597-1997. Kartki z
dziejów. W 2001-2005r. opublikowałem pracę pt.:”Wojaże po Sarmacji”Nad Mienią i
Świdrem” trzy tomową monografię Wiązowny korzystając z dotacji Marszałka Sejmiku
Mazowieckiego i poparciu Rady i Urzędu Gminy.
Działający tu Klub Miłośników Historii, Dyrekcja Gminnego Ośrodka,Kultury
Rekreacji i Sportu, był autorem szeregu ciekawych wystaw prac plastycznych: m. in.
mieszkanek i mieszkańców naszej gminy: Janiny Michalskiej – malarstwo; Ewy Czubaktkanina artystyczna: Gruzinki Nanuli Burduli - malarstwo i gobeliny; artysty malarza ppor.
Benona Grzeszczuka - malarstwo batalistyczne epoki napoleońskiej.
Pomimo niewielkich funduszy na kulturę i trudnych ostatnich latach zrobiono wiele,
ale wiele zadań stoi jeszcze przed nami.
Wiązowna jako miejscowość stała się bardziej znana i pojawiła się na kartkach kilku
książek wydanych w ostatnim okresie m.in. o pobycie w niej pisali: Wł. Anders, Bez
ostatniego rozdziału, wspomnienia z lat 1939 – 1946, Lublin 1992; J. Radzymińska, Podróż
do początku, Warszawa 1998; I. Rowecka–Mielczarska, W życiu i legendzie, Warszawa
1998; H. Matoga, W kręgu opiekuńczego czepka, Kraków 1999; H. Kuksz, Jędrusiowa
dola, Warszawa 1992; M.Drozd-Piasecka Ziemia w społeczności wiejskiej. Studium wsi
południowo- wschodniego Mazowsza (koniec XIX i XX wiek), Warszawa 1991, ”Wpisani w
Krajobraz Wsi i Miast Ziemi Otwockiej„-2005r.
Powoli przeobraża się krajobraz mazowieckiej wsi, zmieniają się warunki bytowe.
Dziś zmęczeni cywilizacją wielkiego miasta przybywają do nas coraz chętniej mieszkańcy
Warszawy w poszukiwaniu czystej wody, szumu lasów, świeżego powietrza, ciekawych
miejsc, odrestaurowanych zabytków, reliktów kultury ludowej, promotorami są jej starzy
i rodowici obywatele.
Współcześni samorządni administratorzy terenów dziś są prawdziwymi włodarzami,
korzystającymi z dobrodziejstw demokracji. Jawią się nam jako mądrzy administratorowie
idący z postępem ale też szanujący historię i tradycję Mazowsza. Mam nadzieję, iż tak
będzie też w następnych latach XXI wieku, kiedy to odpowiedzialność za losy naszej „
Małej Ojczyzny” przypadnie naszym następcom, chroniącym tożsamość regionu.
/-/ Krzysztof Oktabiński
Wiązowna, czerwiec 2005r.