Henryk Gertig

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIV, 2011, 3, str. 491-496
Andrzej K. Hyżyk1), Zbigniew Krejpcio1,2), Stanisław Dyba1,3)
WPŁYW UZUPEŁNIANIA ŻYWIENIA SZPITALNEGO NA
EFEKTYWNOŚĆ LECZENIA PACJENTÓW ZE SCHORZENIAMI
KARDIOLOGICZNYMI
1)
Wyższa Szkoła Zdrowia, Urody i Edukacji w Poznaniu, Wydział Kosmetologii i Nauk
Edukacyjnych, Kierunek Dietetyka
Prodziekan: dr med. A. K. Hyżyk
2)
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Zakład Higieny i Toksykologii Żywności, Katedra
Higieny Żywienia Człowieka
Kierownik: prof. dr hab. J. Jeszka
3)
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Genetyki
Kierownik: prof. dr hab. J. Nawracała
Badaniom poddano 52 osoby, w tym 18 kobiet i 34 mężczyzn, w wieku 41-65
lat, u których rozpoznano chns. W tej grupie pacjentów oceniano wpływ
uzupełniania żywienia szpitalnego na efektywność ich leczenia (czas pobytu w
szpitalu). Z uzyskanych wyników można wnioskować, że występuje istotnie
statystyczna współzależność pomiędzy nieprzestrzeganiem zalecanej diety w
postaci uzupełniania żywienia szpitalnego, wyrażanym wskaźnikiem odstępstw
od zaleceń dietetycznych (WOOZD), a czasem pobytu pacjenta w szpitalu.
Hasła kluczowe: choroba niedokrwienna serca (chns), uzupełnianie wyżywienia
szpitalnego, wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD).
Key words: coronary heart disease (chd), hospital diet supplementation, index of
departures from dietary recommendations (DDRI).
Choroby układu krążenia są jednym z najważniejszych problemów w medycynie a
związane jest to z ich szerokim występowaniem oraz wpływem na wydolność
fizyczną i psychiczną oraz zdolność do pracy (1-4).
W związku z tym w schorzeniach kardiologicznych istotne znaczenie ma
odpowiednio zbilansowana pod względem energetycznym i składników
odżywczych dieta, jak również odpowiednio przygotowana poprzez właściwe
procesy technologiczne (2-4).
Istotne jest również to, że w profilaktyce chorób układu krążenia szczególne
znaczenie ma kontrolowany dowóz energii i składników pokarmowych, co także
wpływa na ustępowanie szeregu dolegliwości współwystępujących w tych
schorzeniach, a jednocześnie aktywizuje efekty leczenia farmakologicznego (2, 4).
Jednak realizacja założeń dietetycznych ze względu na występujące zjawisko
uzupełniania żywienia szpitalnego się pacjentów, może być niejednokrotnie
zakłócana i w ten sposób wpływać na ich skuteczność terapeutyczną (3, 4).
W związku z tym celowym wydawało się przeanalizowanie wpływu uzupełniania
żywienia szpitalnego pacjentów na efektywność leczenia szpitalnego.
492
A. K. Hyżyk i inni
Nr 3
MATERIAŁ I METODY
Badania zależności między uzupełnianiem wyżywienia szpitalnego przez
pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi, w tym przypadku z chorobą
niedokrwienia serca (chns), przeprowadzono na wybranej losowo grupie 52
pacjentów hospitalizowanych w wytypowanym Szpitalu Klinicznym. Ocenianą
populację stanowiło 18 kobiet i 34 mężczyzn w wieku 41 – 65 lat.
Poprzez badania ankietowe uzyskano odpowiedź w jakiej formie uzupełniano
wyżywienie szpitalne, jego częstotliwość oraz rodzaju produktów.
Poziom uzupełniania wyżywienia szpitalnego oceniono na podstawie
opracowanego wcześniej (5) wskaźnika odstępstw od zaleceń dietetycznych
(WOOZD), który obliczono w oparciu o następujący wzór:
WOOZD = punkty karne za spożycie danego produktu x częstotliwość spożywania
produktu w tygodniu.
Produkty spożywane przez pacjentów, poza zaleceniami dietetycznymi,
podzielono na następujące grupy:
- produkty dozwolone (sery twarogowe, ananasy w puszce, brzoskwinie w
puszce, woda mineralna niegazowana, soki owocowe, jabłka, winogrona, grejpfruty,
banany, pomarańcze, kiwi, sucharki, biszkopty), którym przyznawano 1 punkt
karny.
- produkty zabronione (sery żółte, szynka, polędwica, galaretka z makreli,
surowe ogórki, drożdżówki, świeże pieczywo – bułki, napoje gazowane), którym
przyznawano 2 punkty karne,
- produkty szczególnie zabronione (kiełbasa parówkowa i śląska, rosół, śledzie,
pączki i inne ciastka, czekolada, kawa), którym przyznawano 3 punkty karne.
Zależność między WOOZD a czasem pobytu w szpitalu oceniono na podstawie
współczynnika korelacji prostoliniowej z jednoczesnym określeniem jego istotności
(6).
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Opierając się na przeprowadzonych badaniach zaobserwowano, że przeważająca
większość pacjentów z chns (31 osób – 60%) nie przestrzegała zaleceń
dietetycznych i dodatkowo się dożywiała. Uzupełnianie wyżywienia szpitalnego
odbywało się poprzez zakupy w sklepiku szpitalnym oraz dostarczanie żywności
przez odwiedzających (tab. I).
Jednocześnie warto podkreślić, że większość spożywanych dodatkowo produktów
należała do grupy zabronionych i szczególnie zabronionych, a pacjenci przede
wszystkim preferowali pączki i inne słodycze, również napoje gazowane, a także
sery żółte, szynkę, kiełbasę parówkową i śląską, galaretkę z makreli.
Taka struktura nieprawidłowego, zabronionego dożywiania jest szczególnie
niekorzystna, bowiem w aspekcie prawidłowego odżywiania produkty te, zwłaszcza
wysoko kaloryczne i bogate w tłuszcz zwierzęcy, mogą być jedną z przyczyn chns
(7, 8).
Nr 3
Uzupełnianie żywienia szpitalnego a efektywność leczenia
493
T a b e l a I . Sposoby uzupełniania wyżywienia szpitalnego przez pacjentów
T a b l e I . Ways of supplementation of hospital feeding by patients
Sposób uzupełniania wyżywienia
Way of diet supplementation
Liczba osób
Number of patients
Odsetek populacji (w %)
Proportion of population
(in %)
Poprzez zakup w sklepiku szpitalnym
Purchase of articles in hospital shop
15
29
Poprzez zakup w sklepiku i odwiedzających
Purchase of articles in hospital shop and supply
of food by visitors
12
23
Poprzez odwiedzających
Supply of food by visitors
4
8
Nie uzupełniane
Without additional supply of food
21
40
Razem
Total
52
100
Konsekwencją zwiększonej zawartości tłuszczów zwierzęcych w stosunku do
roślinnych jest niedostateczna podaż NNKT, co wpływa na nieprawidłowy stosunek
kwasów tłuszczowych wielonienasyconych do kwasów tłuszczowych nasyconych.
Jest to szczególnie niekorzystne ze względu na rolę, jaką pełnią kwasy tłuszczowe
wielonienasycone w procesie hamowania postępu zmian miażdżycowych (7-12).
Fakt, że większość pacjentów w trakcie hospitalizacji uzupełniała żywienie
szpitalne, wpływał bardzo istotnie na czas ich pobytu w szpitalu, wydłużając go od
13 do 41 dni (tab. II). W nawiązaniu do przedstawionych wartości liczbowych w tej
tabeli warto podkreślić, że grupę dożywiającą się stanowiło aż 60% pacjentów, w
tym 6 kobiet (19%) i 25 mężczyzn (81%), ponadto też częściej korzystali z
dodatkowego uzupełniania wyżywienia pacjenci w okresie remisji choroby (85%).
Wpływało to bardzo wyraźnie na ich dłuższe leczenie szpitalne, co zdecydowanie
podkreśla wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD).
T a b e l a I I . Uzupełnianie wyżywienia szpitalnego przez pacjentów z chorobą niedokrwienną serca a czas pobytu w
szpitalu
T a b l e I I . Supplementation of hospital food by patients with ischemic heart disease and duration of hospital stay
Wyżywienie
szpitalne
Pacjenci z Hospital nutrition
chorobą
niedokrwie Nie uzupełniane
nną serca Without
supplementation
Patients
Uzupełniane
with
With
ischemic
supplementation
heart
disease
Razem
Total
Liczba dni w szpitalu
Number of days in hospital
10
11
12
13
14
15
1
2
2
4
5
4
2
3
6
8
1
2
2
4
16
17
18
Σ
20
25
30
41
3
21
3
3
1
5
7
3
4
31
3
3
4
5
7
3
4
52
A. K. Hyżyk i inni
494
Nr 3
Tę współzależność potwierdziła przeprowadzona analiza statystyczna, w której
wyznaczono współczynnik korelacji prostoliniowej dla pacjentów z chorobą
niedokrwienną serca (ryc.1). Uzyskana wartość r=0,64 przy p<0,01 oznacza wysoce
istotną korelację pomiędzy WOOZD a czasem pobytu w szpitalu, a obliczona
regresja liniowa zależności między tymi cechami wyraża się następująco: y= 1,23x
+ 7,35.
45
40
Czas pobytu w szpitalu (dni);
Time of stay in hospital (days).
35
30
25
20
15
10
5
0
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych WOOZD;
Departures from dietary recommendations index (DDRI).
P < 0,01; r = 0,64; y = 1,23 * 7,35
Ryc.1. Ilustracja graficzna zależności pomiędzy wskaźnikiem odstępstw od zaleceń dietetycznych a
czasem pobytu w szpitalu pacjentów z chorobą niedokrwienną serca.
Fig. 1. Graphic illustration of the dependence between the departures from dietary recommendations
index (DDRI) and duration of hospitalization by patients with ischemic heart disease.
Z przeprowadzonych badań wynika, że większość pacjentów korzystała z
dodatkowego, nieprawidłowego żywienia. Jest to szczególnie niepokojące, tym
bardziej, że wszelkie odstępstwa od zaleceń dietetycznych wydłużały czas leczenia i
pogarszały stan zdrowia (13-15).
W podsumowaniu można stwierdzić, co potwierdzają także inni autorzy (5, 14,
15), pobyt chorego w szpitalu powinien sprzyjać systematyczności w leczeniu,
odrywać od codziennych szkodliwych bodźców i uczyć prawidłowego
prozdrowotnego odżywiania.
Nr 3
Uzupełnianie żywienia szpitalnego a efektywność leczenia
495
WNIOSKI
Z przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski:
1. W badanej populacji chorych więcej niż połowa (61%) hospitalizowanych
korzystało z uzupełniania żywienia szpitalnego.
2. Dodatkowe żywienie w większości obejmowało produkty zabronione w
chorobie niedokrwiennej serca.
3. W ocenianej populacji pacjentów stwierdzono istotną wprost proporcjonalną
zależność pomiędzy wskaźnikiem odstępstw od zaleceń dietetycznych a czasem
pobytu w szpitalu.
4. Nieprzestrzeganie zaleceń dietetycznych w postaci samodożywiania, co
wynika także ze zmniejszenia stawki żywieniowej, znacząco przedłuża czas pobytu
w szpitalu.
A . K . H yż y k , Z . K r e j p c i o , S . D y b a
EFFECT OF SELF-SUPPLY OF ADDITIONAL NUTRITION ON EFFECTIVE TREATMENT OF
PATIENTS WITH CARDIOLOGIC ILLNESSES
Summary
A total of 52 persons, including 18 females and 34 males aged from 41-65 with diagnosed heart
diseases (IHD) were treated. In the above group of persons the influence of self-supply of additional
nutrition on the effectiveness of their treatment (time of hospitalization) was assessed. It can be
concluded, on the basis of the obtained results, that there was significant statistical correlation between
the non-observance of the recommended diet in the form of self-supply of additional nutrition
(departures from dietary recommendations - DDRI) and the time of patients’ stay in hospital.
PIŚMIENNICTWO
1. Beilin L.J.: Strategies and difficulties in dietary interwention in myocardial infarction patients.
Clin. Exp. Hypertens A., 1992; 14: 213-221. – 2. Ziółkowska M., Kubica A., Sinkiewicz W.,Maciejewski
J.: Zmniejszenie umieralności na chorobę niedokrwienną serca w Polsce- sukces terapii czy
prozdrowotnego stylu życia? Folia Cardiol.Exp., 2009; 4(5): 265-272. – 3. O'Kafe J.H., Lavie C.J.,
O'Kafe J.O.: Dietary prevntion of coronary artery disease: how help patients modify eating habits and
reduce cholesterol. Postgrad. Med., 1989; 85: 143-161. – 4. Hyżyk A.K., Romankow J.: Ocena sposobu
żywienia się i preferencji pokarmowych pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi. Materiały
Pokonferencyjne- część I, Problemy Higieny i Epidemiologii U Progu XXI Wieku. Problemy Higieny,
2001; 73: 170-175. – 5. Hyżyk A.K., Szczepaniak W., Denys E.: Wpływ samodożywiania pacjentów na
efektywność leczenia w wytypowanym szpitalu. Nowiny Lek., 1995; 64, 2: 223-229. – 6. Gawęcki J.,
Wagner W.: Podstawy doświadczalnictwa w nauce o żywieniu i żywności, PWN, Warszawa 1998. – 7.
Astrup A., Dyerberg J., Elwood P., Hermansen K., Hu F.B., Jakobsen M.U., Kok F.J., Krause R.M.,
Lecerf J.M., Legrand P., Nestel P., Riserus U., Sanders T., Sinclair T., Sinclair A., Stender S., Tholstrup
T., Willett W.: The role of reducing intakes of saturated fat in the prevention of cardiovascular disease:
where does the evidence stand in 2010. Am. J. Clin. Nutr., 2011:( Jan.26), 93, 4: 684-688. – 8. SinTarino P.W., Sun Q., Hu F.B., Krause R.M.: Saturated fatty and risk of coronary heart disease:
modulation by replacement nutrients. Curr. Atheroscleror. Rep., 2010: Nov.,12(6): 384-390. – 9.
Jeppesen E.T., Marckmann P.: Diet for heart patients. A questionnaire study of Danish coronary care
units. Ugeskr. Laeger., 1997: 28, 159: 4751-4755. – 10. Pyzh M.V., Gratsianskii N.A., Dobrovol'ski
A.B.: The effect of the long -term use of a diet enriched with omega-3 polyunsaturated fatty acids on the
fatty acid composition, fibrinolytic system indices and lipid spectrum of blood in patients with ischemic
heart disease. Kardiologiia, 1993;33, 46-50: 5-6.
496
A. K. Hyżyk i inni
Nr 3
11. Shanavazova S.A., Khasaev A.Sh.: The effect of the dietary correction of nutrition on rehabilitive
efficacy in IHD patients after having had a myocardial infarct during dispensary observation. Ter. Arkh.,
1996; 68: 33-35. – 12. Zhu B.Q., Sievers R.E., Sun Y.P., Morse-Fisher N., Parmley W.W., Wolfe C.L.: Is
the reduction of myocardial infarct size by dietary fish oil the result of altered platelet function?
Am.Heart J., 1994; 127: 744-755. – 13. Pryde M.M.,Kannel W.B.: Efficacy of dietary behavior
modification for preserving cardiovascular health and longevity. Cardiol.Res.Pract., 2010; Dec.28, doi:
10.4061/ 2011/ 820475. – 14. Szponar L., Turlejska H.: Niektóre problemy żywienia w szpitalach.
Przegląd Gastronomiczny 1993; 5: 9-11. – 15. Hyżyk A.K., Szczepaniak W.: Wpływ samodożywiania na
efektywność leczenia pacjenŧów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i chorobą LeśniewskiegoCrohna. Nowiny Lekarskie 1999; 68, 4: 357-363.
Adres: 60-133 Poznań, ul. Brzeźnicka 3.