Kulturowe uwarunkowania rozwoju

Kulturowe uwarunkowania rozwoju
semestr letni rok akademicki 2012/2013
wtorek, godz. 18:30-20:00, s. 3
dr Arkadiusz Białek
Cele dydaktyczne: Ukazanie znaczenia udziału procesów kulturowych w rozwoju człowieka. Zapoznanie z
teoretycznymi modelami opisującymi współtworzenie się procesów kulturowych i psychicznych oraz zgromadzonymi
danymi empirycznymi ujawniającymi odmienny rozwój wielu aspektów ludzkiego funkcjonowania. Wprowadzenie
do, wyłaniającej się z połączenia psychologii rozwojowej, psychologii kulturowej i antropologii kulturowej, nowej
dziedziny badań psychologicznych – kulturowej psychologii rozwojowej.
Metody dydaktyczne: Analiza tekstów i dyskusja.
Wymagania wstępne: Znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym samodzielną analizę tekstów.
Skrócony opis: Ukazanie współtworzenia się procesów kulturowych i psychicznych, ich różnorodności oraz sposobów
ich porządkowania i wyjaśniania.
Opis: Prezentacja specyfiki kulturowej psychologii rozwojowej (ludzie są istotami biologicznie kulturowymi oraz
rozwijają się poprzez udział w działaniach kulturowych), zarówno na tle psychologii głównego nurtu (ignorowanie
kulturowych uwarunkowań procesów psychicznych oraz uogólnianie wyników badań z udziałem Amerykanów i
Europejczyków na wszystkich ludzi), jak i jako kontynuacji kulturowo-historycznego ujęcia rozwoju Wygotskiego
(Gaskins, Rogoff). Poruszane tematy to m.in.: etnoteorie rodziców jako wyznaczające pożądane rezultaty rozwoju i
sposoby opiekowania się dziećmi oraz umożliwiające kulturowy przekaz praktyk, norm i wartości; zagadnienie
powszechności wczesnodziecięcych doświadczeń; zawstydzanie i dokuczanie jako sposoby redukcji zachowań
nieaprobowanych i wzbudzania zachowań pożądanych; współistnienie współzależności i autonomii oraz
współzależności i rywalizacji; paleolityczna ciągłość opieki nad dziećmi w społecznościach zbieracko-łowieckich;
uspakajanie, bądź stymulowanie dziecka jako przejawy – odpowiednio – pediatrycznego i pedagogicznego modelu
opieki nad dziećmi (na podst. badań wśród Gusii); rozwój wyrzekania się pragnień (na podst. badań na Sri Lance);
rozwój współzależności między dzieckiem a opiekunem oraz zdyscyplinowania dziecka w Japonii; poszanowanie
autonomii dzieci oraz uczenie się poprzez obserwacje (na podst. badań wśród Majów).
Sylabus
1. Spotkanie organizacyjne. Wprowadzenie. Rozdzielenie referatów. (26.02.2013)
2. Wprowadzenie I. (5.03.2013)
Matsumoto, D., Juang, L. (2007). Psychologia międzykulturowa (rozdz. Enkulturacja, ss. 169-197). Gdańsk: GWP.
Geertz, C. (2003). Kultura, Umysł, Mózg / Mózg, Umysł, Kultura. [w:] D. Wolska, M. Brocki (red.), C. Geertz – lokalna
lektura. Kraków: WUJ.
3. Wprowadzenie II. (12.03.2013)
Tyszkowa, M. (1996). Rola kultury w rozwoju psychicznym jednostki. [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa.
Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne, tom 1, Warszawa: PWN, ss. 102-123 (szczeg. 102-113).
Białek, A. (2010). Patrz gdzie patrzę (rozdz. Udział podejmowania perspektywy w uczeniu się przez naśladowanie
ss. 115-126). Kraków: WUJ.
Literatura uzupełniająca:
Wertsch, J. (2007). Mediation. [w:] H. Daniels, M. Cole, J. Wertsch (red.), The Cambridge Companion to Vygotsky. NY:
Cambridge University Press.
4. Niemowlęctwo – perspektywa historyczna. (19.03.2013)
Fogel, A. (2010). Historical Reflections on Infancy. [w:] G. Bremner, T. D. Wachs (red.), Infant Development. Vol. 1:
Basic Research. Wiley-Blackwell, ss. 3-31.
5. Rozwój poprzez udział w działaniach kulturowych. (26.03.2013)
Rogoff, B. (2003). The Cultural Nature of Human Development (rozdz. Development as Transformation of
Participation in Cultural Activities, ss. 37-62). Oxford: Oxford University Press.
Rogoff, B., Baker-Sennett, J., Lacasa, P., Goldsmith, D. (1995). Development through participation in sociocultural
activity. [w:] J. Goodnow, P. Miller, F. Kessel (red.), Cultural practices as contexts for development (ss. 45-65).
San Francisco: Jossey-Bass.
6. Współzależność i autonomia. (9.04.2013)
Rogoff, B. (2003). The Cultural Nature of Human Development (rozdz. Interdependence and Autonomy, ss. 194-235).
Oxford: Oxford University Press.
7. Kulturowe uwarunkowania rozwoju w okresie adolescencji. (16.04.2013)
Lancy, D.F., (2008). The Anthropology of Childhood. Cherubs, Chattel, Changelings. (rozdz. Living in limbo, ss. 272304). Cambridge: Cambridge University Press.
8. Rozwój w Afryce. (23.04.2013)
LeVine, R. A., Dixon, S., LeVine, S., Richman, A., Leiderman, H., Keefer, C. H., Brazelton, T. B. (1994). Child Care and
Culture. Lessons from Africa. (rozdz. Communication and social learning during infancy, ss. 197-223, Early
child development in an African context: Comparative lessons, ss. 247-274). Cambridge: Cambridge
University Press.
9. Opieka nad dziećmi w kibucu. (30.04.2013)
Maital, S. L., Bornstein, M. (2003). The Ecology of Collaborative Child Rearing: A Systems Approach to Child Care on
the Kibbutz. Ethos, 31, 274-306.
10. Rozwój w Indiach i na Sri Lance. (7.05.2013)
Saraswathi, T.S., Ganapathy, H. (2002) Indian parents’ ethnotheories as reflections of Hindu scheme of child and
human development. [w:] H. Keller, Y.H. Poortinga, A. Scholmerich (red.), Beetwen Culture and Biology.
Perspectives on Ontogenetic Development (ss. 79-88). Cambridge: Cambridge University Press.
Chapin, B.L. (2010). “We have to give”: Sinhala Mothers’ Responses to Children’s Expression of Desire. Ethos, Vol. 38,
Issue 4, 354-368.
11. Rozwój w Chinach. (14.05.2013)
Ho, D.Y.F. (2008). The Psychology of the Chinese People (rozdz. Chinese Patterns of Socialization: A Critical Review, ss.
1-37). The Chinese University Press.
12. Rozwój w Japonii. (21.05.2013)
Lebra, T. (1976). Japanese Patterns of Behavior (rozdz. Early socialization, ss. 137-155). University of Hawai Press.
Benedict, R. (1999). Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej. (rozdz. Dziecko się uczy, ss. 235-274).
Warszawa: PIW.
Literatura uzupełniająca:
Kojima, H. (1996). Japanese Childrearing Advice in its Cultural, Social, and Economic Contexts. International
Journal of Behavioral Development, 19 (2), 373-391.
13. Rozwój w społeczności Majów. (28.05.2013)
Gaskins, S. (1999). Children’s daily lives in a Mayan village: A case study of culturally constructed roles and
activities. [w:] A. Goncu (red.), Children’s engagement in the world (ss. 25-61). Cambridge: Cambridge
University Press.
Literatura uzupełniająca:
Gaskins, S. (2006). The Cultural Organization of Yucatec Mayan Children’s Social Interactions. [w:] Chen, X., French, D.,
and Schneider, B. (red.), Peer Relationships in Cultural Context (ss. 283-309). Cambridge: Cambridge
University Press.
14. Propozycje studentów. (4.06.2013)
15. Podsumowanie. (11.06.2013)
Lektura uzupełniająca:
Lancy, D.F., (2008). The Anthropology of Childhood. Cherubs, Chattel, Changelings. Cambridge: Cambridge University
Press.
Rogoff, B. (2003). The Cultural Nature of Human Development. Oxford: Oxford University Press.
Forma zaliczenia:
Obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności), zaliczony referat (oceniane jest problemowe
przygotowanie materiału; wyróżniające się przygotowanie referatu poprawia ocenę z testu), egzamin testowy (50% +
1 poprawnych odpowiedzi).