Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych
Transkrypt
Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych
Mikrobiologiczne i parazytologiczne metody oceny zanieczyszczenia terenów rolnych w Brzeźnicy-Paszczynie Leszek Podgórski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Lokalizacja punktów pobrania gleby i osadów ściekowych Współrzędne geograficzne GPS punktów pobrania próbek: w 1.Próbka gleby„O” (462-1/1) - N 50 04’21,9’’ ; E021 29’49,8’’ w 2.Próbka gleby (462-1/2) - N 50 04’23,1’’ ; E021 29’49,3’’ w 3.Próbka osadu (462-1/3) - N 50 04’23,1’’ ; E021 29’49,3’’ Laboratorium WIOŚ Rzeszów – wykonawca badań mikrobiologicznych i parazytologicznych Raport z analiz mikrobiologicznych i parazytologicznych wykonanych dn. 04.08.2009 r. w WIOŚ Rzeszów: Stwierdzono występowanie: Bakterie Salmonella sp. Osad i gleba zmieszana z osadem Miejscowość: Brzeźnica-Paszczyna Działka nr 2213/76 Działka nr 2216/23 Jaja Toxocara sp. Ocena badań mikrobiologiczno-helmintologicznych Rolnicze wykorzystanie badanych osadów ściekowych oraz gleby na niezabudowanych działkach nr 2213/76 i 2216/23 w aktualnym stanie ich mikrobiocenozy jest niewskazane, ze względu na występujące w niej wskaźnikowe organizmy patogenne. Przygotowanie osadów do stosowania Zagęszczanie, biochemiczna stabilizacja (beztlenowa i tlenowa), odwadnianie; Wapnowanie (stabilizacja i higienizacja osadów); Kompostowanie (stabilizacja, niszczenie patogenów, zmniejszenie masy i objętości osadów) -uzyskujemy nawóz organiczny; Stosowane procesy higienizacji osadów (wapnowanie, pasteryzacja, kompostowanie) nie zawsze są skuteczne. Rodzaj badanego osadu ściekowego Dostawca: Tarnowskie Wodociągi - o kodzie 19 08 05 - zagospodarowane na działce nr 2213/76 w latach od 2008 – czerwiec 2009 – ilość 2921,45 Mg deklaratywnie osad jest: ustabilizowany odwodniony zhigienizowany Zawartość biopierwiastków w osadzie makroskładniki: Azot ogólny do 1,18% w s.m. Fosfor ogólny do 0,84% w s.m. Oprócz tych składników w osadzie znajduje się: wapń 4,00% w s.m. magnez 0,34% w s.m. organizmy wskaźnikowe Metody kontroli stanu sanitarnego osadu ściekowego PODSTAWA PRAWNA: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych Bakterie chorobotwórcze z rodzaju Jaja żywe pasożytów jelitowych ATT Salmonella Ascaris sp. Toxocara sp. Trichuris sp. Postacie dorosłe pasożytów ATT Ascaris sp. Toxocara sp. Trichuris sp. Cykl rozwojowy glisty ludzkiej Ascaris lumbricoides Larwy, które dostały się do układu pokarmowego człowieka przebijają ścianę jelita i dostają się do krążenia. Wraz z krwią osiadają w płucach następnie wędrują w górę przez oskrzela do tchawicy, skąd zostają odkrztuszone i ponownie połknięte. Znowu trafiają do jelita cienkiego, gdzie tym razem rozwijają się w dorosłe osobniki (samice mają długość 25-35 cm, a samce 15-25 cm), które żyją od 1 do 2 lat. Przebieg zakażenia ma identyfikacji objawów. znaczenie w Cykl rozwojowy glisty psiej Z Toxocara canis jaj wylęgają się larwy, które w tym samym żywicielu przemieszczają się do naczyń krwionośnych i ulegają propagacji do rozmaitych narządów: wątroby, płuc, gałki ocznej, rdzenia kręgowego, mózgu, czy śledziony. Jeśli larwy trafią do płuc wówczas przedostają się do oskrzelików i dalej przez tchawicę i gardło z powrotem do jelit, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Jeżeli larwy przejdą do innych narządów, wówczas otorbiają się i przechodzą w stan życia utajonego (spoczynkowego, przetrwalnikowego). Zakażenie następuje przez spożycie mięsa z larwami przetrwalnikowymi (wśród zwierząt) lub jaj inwazyjnych wydalonych z kałem . Cykl rozwojowy włosogłówki Samica Trichuris sp. składa około 3 tys. jaj. Jaja wydostają się wraz z kałem do wody lub gleby, gdzie dojrzewają w ciągu kilku tygodni. Zakażenie następuje przez spożycie pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami. Jaja w przewodzie pokarmowym (jelito cienkie kręte) żywiciela uwalniają larwy. Dojrzewają w ciągu miesiąca, po czym przedostają się do jelita grubego. Bezwzględnie chorobotwórcze serotypy bakterii z rodzaju Salmonella S.enteritidis zapalenie jelit (bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica) S.typhimurium zapalenie jelit (bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica) S.virchow zapalenie jelit (bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica) S.typhi (dur brzuszny) S.paratyphi (dur rzekomy) Stan sanitarny osadów ściekowych Osady ściekowe konwencjonalnych opuszczające procesów oczyszczalnię oczyszczania po przejściu muszą być klasyfikowane jako potencjalnie niebezpieczne z higienicznego punktu widzenia, ponieważ większośc gatunków mikroorganizmów przeżywa procesy oczyszczania przy zredukowanej liczebności. Częśc organizmów patogennych ulega absorpcji na cząsteczkach fekaliów lub zostaje wewnątrz nich zamknięta i w ten sposób na różnych etapach procesu sedymentacji staje się częścią osadów ściekowych. Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych w osadach i zanieczyszczonej glebie Organizmy wskaźnikowe takie jak Salmonella czy jaja pasożytów jelitowych ATT swoim występowaniem sygnalizują obecnośc w osadach ściekowych innych, niemniej groźnych organizmów chorobotwórczych dla ludzi i zwierząt. Są to: Bakterie Wirusy Drożdże Grzyby Cysty pierwotniaków Jaja robaków. Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych w osadach ściekowych i zanieczyszczonej glebie Migracje środowiskowe mikroorganizmów drogą powietrzną: Bakterie patogenne Wirusy wielkości 10-250 nm Zarodniki grzybów Migracje środowiskowe mikroorganizmów drogą wodną: Zakażenia jelitowe/duru brzusznego, paraduru, czerwonki, biegunek u dzieci/ Gruźlica Tężec Zgorzel gazowa Wąglik Błonica itp. Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych w osadach ściekowych i zanieczyszczonej glebie Migracje środowiskowe wirusów chorobotwórczych drogą wodną: wirusy żółtaczki zakaźnej Choroba Heinego-Medina Enterowirusy Adenowirusy Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych w osadzie i zanieczyszczonej glebie Bakterie bytujące w glebie kilkanaście i więcej lat Bacillus anthracis Clostridium tetani Clostridium botulinum (laseczki wąglika) (laseczki tężca) (laseczki jadu kiełbasianego) Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych w osadzie i zanieczyszczonej glebie Silnie chorobotwórcze pałeczki jelitowe z rodzaju Salmonella bytujące w glebie do 3 miesięcy: Pałeczki durowe S.typhi Pałeczki rzekomodurowe S.paratyphi Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych w osadzie i zanieczyszczonej glebie Czas przeżycia mikroorganizmów rośnie ze wzrostem zawartości wilgoci w glebie i jej zdolności do gromadzenia wody. Odporność i aktywność bakterii są generalnie wyższe przy niższych temperaturach oraz podwyższonym pH gleby. Substancje organiczne zawarte w osadach ściekowych i środowisku glebowym, są doskonałą pożywką przedłużającą żywotność patogenów Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych w osadzie i zanieczyszczonej glebie Wśród pasożytów jelitowych, tzwn. geohelmintów, największą trwałość w środowisku glebowym (do 7-miu lat) posiadają jaja glisty ludzkiej - Ascaris lumbricoides Przyrodnicze wykorzystanie Pod pojęciem przyrodniczego użytkowania osadów rozumie się stosowanie ich do: nawożenia gleb i roślin, to rodzaj rolniczego wykorzystania osadów, które wprowadzane są do gleb użytków rolnych i zielonych (pola uprawne i łąki) Przyrodnicze wykorzystanie rekultywacji gleb zdegradowanych, hałd, zwałowisk, nieużytków roślinnego utrwalania bezglebowych gruntów narażonych na erozję wodną i wietrzną nawożenie terenów leśnych produkcji kompostu na wyżej wymienione cele W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane: w parkach narodowych i rezerwatach przyrody na terenach objętych innymi formami ochrony przyrody, niż wyżej wymienione, jeżeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami na wewnętrznych terenach ochrony pośredniej stref ochronnych źródeł i ujęć wody w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającym do brzegów jezior i cieków W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane: na gruntach o bardzo dużej przepuszczalności, tj. piaskach luźnych i słabogliniastych oraz na piaskach i glinach lekkich, w których maksymalnie wysoki poziom wód gruntowych sięga do 1,5 m od powierzchni terenu na terenach zalewowych i bagiennych na terenach zamarzniętych i pokrytych śniegiem w odległości mniejszej niż 50 m od ujęć wody, domów mieszkalnych i zakładów produkcji żywności W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane: na glebach, na których uprawiane są owoce i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych na gruntach przeznaczonych pod uprawę owoców i warzyw, które bezpośrednio stykają się z ziemią i spożywane są zwykle w stanie surowym, w ciągu 10 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie samych zbiorów W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane: na terenach pastwisk i łąk użytkowanych rolniczo, jeżeli wypas zwierząt ma nastąpić przed upływem 1 miesiąca, pogłównie na trawy i mieszanki traw z motylkowymi, do nawożenia gleby pod osłonami Higienizacja gleb zanieczyszczonych zakaźnym osadem ściekowym Proces ten prowadzi się najczęściej przy użyciu wapna, jest to najtańszy i najskuteczniejszy sposób dezaktywacji mikroorganizmów. Przy wapnowaniu gleb kwaśnych ważny jest rodzaj wapna. Formy tlenkowe, ze względu na bardzo szybkie działanie, stosować należy tylko na gleby ciężkie. Wapno węglanowe wykazuje powolne działanie, stąd zaleca się je na wszystkie rodzaje gleb, a szczególnie na gleby lekkie. Dawka i częstotliwość nawożenia wapnem zależy także od stopnia zakwaszenia gleby. Na glebach lekkich wapnowanie zaleca się częściej, gdyż wapń jest wypłukiwany szybciej niż na glebach ciężkich o dużej pojemności sorpcyjnej i wysokiej zawartości próchnicy. Aby wapnowanie przyniosło oczekiwane korzyści powinno być poprzedzone analizą wyników laboratoryjnych prób glebowych. Higienizacja Wapno po wywiezieniu na pole powinno być równomiernie rozprowadzone na powierzchni gruntu. Podstawowym zabiegiem rekultywacyjnym dla gleby zanieczyszczonej osadem zawierającym patogenne organizmy wskaźnikowe jest głęboka orka. Dziękuję za uwagę