Instytut Techniki Budowlanej Warunki Techniczne Wykonania i

®
Instytut
Techniki
Budowlanej
00-611 Warszawa, ul. Filtrowa 1, tel.(22) 825-04-71, fax (22) 825-52-86
Warunki Techniczne Wykonania
i Odbioru Robót Budowlanych
- Węzły ciepłownicze
Materiały szkoleniowe
GDAŃSK
grudzień 2011
mgr inż. Bogdan Kozłowski
[email protected]
Gdańsk, grudzień 2011r.
Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych - Węzły Ciepłownicze
1. Wstęp
Zgodnie z aktualną wersją art. 7 ustawy Prawo budowlane z 7 lipca 1994r. (tekst jednolity Dz. U
nr 156 z 2006r. poz. 1118 z późn. zm.) do przepisów techniczno – budowlanych zalicza się
jedynie:
 Warunki techniczne jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie,
 Warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.
Według obecnie obowiązującego prawa budowlanego wydawane WTWiORB nie są więc
przepisami techniczno – budowlanymi, ale wobec braku Polskich Norm z tego zakresu zasadne
jest, aby ich zalecenia znalazły się w treści zamówienia i umowy pomiędzy inwestorem
i wykonawcą, co nadaje im moc wiążącą w odniesieniu do stron umowy.
Prezentowane WTWiORB dotyczą końcowego elementu w systemie dostawy ciepła do
zasilania instalacji cieplnych w budynku. Według definicji zawartej w aktach prawnych
dotyczących funkcjonowania systemów ciepłowniczych oraz kalkulacji taryf za ciepło, węzeł
ciepłowniczy jest zespołem połączonych ze sobą urządzeń lub instalacji służących do zmiany
rodzaju lub parametrów nośnika ciepła dostarczanego z przyłącza oraz regulacji ilości ciepła
dostarczanego do instalacji odbiorczych. Natomiast przywołana w p. 1.2. „Warunków ...”
definicja węzła, pochodząca z PN-B-01430:1990, bardziej szczegółowo określa nieco bardziej
szczegółowo określa zadania węzła w procesie zasilania w ciepło instalacji odbiorczych
w budynku.
Niezależnie od definicji węzeł ciepłowniczy jest ważnym, końcowym ogniwem między źródłem
ciepła i odbiorcą, którego zaprojektowanie, wykonanie i eksploatacja ma znaczący wpływ na
koszty ciepła dla zasilania budynku.
Z tego względu przedmiot określony w p. 1.1. „Warunków ...” obejmuje:
 wymagania dotyczące dokumentacji projektowej i powykonawczej,
 wymagania dotyczące wykonawstwa węzłów ciepłowniczych,
 zasady odbioru węzłów ciepłowniczych.
Natomiast zakres ich stosowania określony także w p. 1.1. obejmuje węzły wodne w budynkach
mieszkalnych, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego zasilanych z nisko
i wysokoparametrowych sieci ciepłowniczych. Postanowienia „Warunków ...” można stosować
do węzłów wodnych w innych budynkach, wykonywanych przemysłowo tzw.
„kompaktowych”, a także węzłów „przyłączeniowych” zasilanych z niskoparametrowych
kotłowni indywidualnych, potocznie określanych jako „technologia kotłowni”, spełniających
funkcję węzłów ciepłowniczych, których sposób eksploatacji powinien być taki jak w innych
budynkach.
2. Dokumentacja techniczna
Roboty budowlane powinny być wykonywane na postawie dokumentacji projektowej
sporządzonej zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003r w sprawie
2
szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. nr 120 z 2003r poz. 1133 z późn.
zm.) oraz opracowywanej indywidualnie specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót.
W przypadku umów o realizację obiektów objętych ustawą Prawo zamówień publicznych
z 29 stycznia 2004r (Dz. U. nr 19 z 2004r poz. 177 z późn. zm.) szczegółowy zakres i forma
dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót określone są
w rozporządzeniu MI z 2 września 2004r (Dz. U. nr 202 z 2004r poz. 2072 z późn. zm.).
Ponieważ te akty prawne obejmują wszystkie rodzaje robót budowlanych, wymagania
w zakresie projektowania i robót instalacyjnych mogą nie być wystarczające. Biorąc pod uwagę,
że zawartość dokumentacji projektowej jest podstawą właściwego wykonania i odbioru,
niniejszy zeszyt WTWIORB dotyczący węzłów ciepłowniczych należy traktować jako pomoc
do uszczegółowienia dokumentacji projektowej węzła, którą zgodnie z powyższym
rozporządzeniem ustala zamawiający.
Z tego względu w „Warunkach ...” szczegółowo określono zakres dokumentacji projektowej,
z uwzględnieniem m.in.:
 podstawowych parametrów cieplnych i hydraulicznych węzła,
 warunków technicznych wykonania i odbioru w formie opisowej, odniesienia do
określonych wydawnictw lub zbioru specyfikacji technicznych,
 obliczeń cieplno – hydraulicznych i regulacji obiegów,
 doboru urządzeń,
 doboru materiałów poszczególnych elementów składowych węzła,
 rysunków rozmieszczenia urządzeń, sposobu prowadzenia przewodów, rozmieszczenia
podpór,
 parametrów regulacji wstępnej i nastaw elementów regulacyjnych,
 rozwiązania ochrony antykorozyjnej przewodów i innych urządzeń,
 rozwiązania izolacji cieplnej przewodów, armatury i innych urządzeń,
 zestawienia wyrobów, elementów i urządzeń,
 kopii kart katalogowych lub kart doboru podstawowych elementów i urządzeń
zastosowanych w węźle.
Uwzględniono także ograniczenie zakresu dokumentacji projektowej przy stosowaniu węzłów
prefabrykowanych „kompaktowych”, które jako wyrób mają kompletny projekt techniczny.
W części dotyczącej dokumentacji technicznej określono także pożądaną zawartość
dokumentacji powykonawczej, która powinna zawierać m.in.:
 projekt techniczny powykonawczy tj. projekt, którego realizacja została potwierdzona
przez kierownika robót i inspektora nadzoru odpowiedzialnych za prawidłowość
wykonania, na którym naniesiono wprowadzone w trakcie montażu zmiany
i uzupełnienia (może być projekt wyjściowy z naniesionymi zmianami),
 obliczenia powykonawcze w tym regulacyjne określające nastawy finalne armatury
i urządzeń regulacyjnych,
 dokumentację formalno – prawną dotyczącą elementów i urządzeń użytych do
wykonania: dokumenty identyfikujące wyroby, potwierdzające gwarancje producenta
itp.,
3
 instrukcję obsługi wraz z dokumentacją techniczno – ruchową (DTR) zastosowanych
wyrobów, dla których jest to niezbędne,
 powykonawczy obmiar robót,
 protokoły odbiorów częściowych i końcowych węzła.
3. Wyroby stosowane w węzłach ciepłowniczych
W tym rozdziale przywołano przepisy i wymagania ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r
o wyrobach budowlanych (Dz. U. nr 92 z 2004r poz. 881), które mogą być wprowadzone do
obrotu i stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych. Podano także co powinna zawierać
krajowa deklaracja zgodności oraz zasady znakowania wyrobu znakiem budowlanym.
W części dotyczącej wymagań technicznych dla wyrobów budowlanych wyszczególniono
materiały podstawowych wyrobów do stosowania w węzłach, w tym m.in. rurociągów:
 w obiegach wody grzejnej (głównie stalowe),
 w obiegach instalacji ogrzewczych (stalowe, miedziane),
 w obiegach ciepłej wody użytkowej (stalowe ocynkowane, miedziane, z tworzyw
sztucznych),
a także:
 wymienników ciepła (stal odporna na korozję, miedź),
 zasobników c.w. i podgrzewaczy pojemnościowych.
Dobór materiałów do wykonania węzła powinien uwzględniać dopuszczalność łączenia
i kontaktu ze sobą różnorodnych materiałów oraz kryteria zawarte w innych materiałach
projektowania i wykonawstwa.
4. Zasady wykonania węzła ciepłowniczego
W tym rozdziale zostały przywołane podstawowe wymagania określone ustawą Prawo
budowlane, wskazano na wymagania PN-B-02423 oraz przedstawiono szczegółowe warunki
związane z całym procesem wykonania węzła, w tym dotyczące m.in.:
 uwarunkowań związanych z transportem węzła „kompaktowego” do pomieszczenia
w którym ma być umieszczony i jego usytuowaniem w pomieszczeniu,
 lokalizacji armatury odcinającej węzeł od źródła ciepła i instalacji odbiorczych,
 norm przedmiotowych związanych z
bezpieczeństwa instalacji odbiorczych,
zabezpieczeniem przy użyciu
zaworów
 stosowania naczyń przeponowych w węzłach c.w.u. z zasobnikiem c.w.u. lub
podgrzewaczem pojemnościowym,
 odprowadzenia rurociągów centralnej instalacji odpowietrzającej oraz z otwartego
naczynia wzbiorczego w przypadku takiego zabezpieczenia instalacji c.o.,
 stosowania wodomierza na dopływie zimnej wody do wymiennika ciepła lub
podgrzewacza pojemnościowego wody użytkowej,
 wykonania zabezpieczenia antykorozyjnego i izolacji cieplnej rurociągów i urządzeń
wymagających takiej izolacji,
 rozwiązań funkcjonalnych elementów automatycznej regulacji w zależności od funkcji
węzła,
4
 zabezpieczenia instalacji odbiorczych z tworzywa sztucznego przed możliwością
przekroczenia dopuszczalnej temperatury dla tworzywa w przypadkach awaryjnych,
 rozmieszczenia i montażu armatury na przewodach rurowych i konstrukcjach
wsporczych,
 minimalnych odległości rurociągów zasilających węzeł w ciepło od przegród
budowlanych,
 łączenia urządzeń z rurociągami z uwzględnieniem łatwego dostępu do urządzeń
wymagających obsługi oraz demontażu i wymiany bez konieczności demontażu innych
elementów czy urządzeń,
 łączenia przewodów z tworzyw sztucznych, które odniesiono do instrukcji producenta
w zakresie technologii, narzędzi itp.,
 ograniczenia połączeń (szczególnie gwintowanych) w węzłach prefabrykowanych,
 mocowania pomp wirowych do fundamentów przy użyciu amortyzatorów drgań
dostosowanych do typu (wielkości, masy) itp.,
 armatury odcinającej i zwrotnej jaka powinna być montowana przy pompach
obiegowych,
 podstawowych zasad montażu pomp hermetycznych (liniowych) oraz mocowania
rurociągów przyłączeniowych tych pomp,
 montażu zaworów regulacyjnych z siłownikami,
 ograniczeń związanych z montażem aparatury, armatury regulacyjnej i pomiarowej pod
rurociągami wody zimnej, odpowietrznikami automatycznymi, w pobliżu króćców
spustowych i zaworów bezpieczeństwa itp.,
 montażu węzła prefabrykowanego („kompaktowego”),
 zasad wyboru miejsca i sposobu montażu czujników pomiarowych urządzeń
regulacyjnych i pomiarowych,
 podstawowych wymagań dla tulei ochronnych przy przejściach przewodów rurowych
przez ściany i stropy z uwzględnieniem szczególnych wymagań dla tulei w elementach
oddzielenia przeciwpożarowego, oraz w zewnętrznej ścianie budynku poniżej poziomu
terenu,
 warunków rozpoczęcia wykonania izolacji cieplnej rurociągów i urządzeń,
 stanu i jakości materiałów przeznaczonych do wykonania izolacji cieplnej,
 zabezpieczenia końcówek izolacji,
 szczegóły wykonawstwa izolacji cieplnych odniesiono do WTWiORB dotyczących
izolacji cieplnych,
W końcowej części tego rozdziału przedstawiono zasady oznakowania przewodów, armatury
i urządzeń po wykonaniu zewnętrznej ochrony antykorozyjnej i izolacji cieplnej.
5. Odbiór robót
Badania odbiorcze węzła powinny być prowadzone w zakresie i według metodyki określonej
PN-B-02423 z podziałem na badania przy odbiorach częściowych i odbiorze końcowym.
Ponieważ norma nie precyzuje metodyki niektórych badań istotnych dla oceny wykonawstwa
i funkcjonowania węzła, w „Warunkach ...” uszczegółowiono zakres niektórych badań
obejmujących m.in.:
5
 badania szczelności węzła w stanie zimnym, które należy przeprowadzić przy zamkniętej
i zaślepionej głównej armaturze odcinającej węzeł od źródła ciepła i instalacji
odbiorczych, kolejno dla każdego wydzielonego obiegu funkcyjnego,
 w przypadku gdy dwa obiegi funkcjonalne oddzielone są od siebie urządzeniem
o dopuszczalnej różnicy ciśnienia mniejszej niż ciśnienie próbne, badanie szczelności dla
tych obiegów należy przeprowadzić jednocześnie tak, aby dopuszczalna różnica ciśnienia
dla tego urządzenia nie została przekroczona,
 próby szczelności na zimno po stronie wody grzejnej ze źródła ciepła powinna być
przeprowadzona dla ciśnienia próbnego, którego wartość powinna być określona przez
projektanta,
 próby szczelności na zimno po stronie czynników ogrzewanych zasilających instalacje
c.o., c.w.u., c.t. powinny być przeprowadzane dla ciśnienia próbnego określonego dla
tych instalacji (przez projektanta),
 badania zaworów bezpieczeństwa.
Badania węzła w stanie gorącym, podczas ruchu próbnego, powinny obejmować m.in.:
 badanie przepływu czynnika grzejnego przez poszczególne funkcje węzła,
 badanie wymienników ciepła przez pomiar temperatury na dopływie i wypływie
czynnika grzejnego i ogrzewanego,
 badanie działania zabezpieczeń termicznych instalacji o ograniczonej odporności
termicznej poprzez spowodowanie kontrolowanego wzrostu temperatury wody
wypływającej do instalacji odbiorczej i obserwację zadziałania i utrzymania stanu
zabezpieczenia,
 badanie regulatora różnicy ciśnienia w oparciu o odczyty ciśnienia na manometrach
umiejscowionych w pobliżu punktów impulsowych regulatora,
 badania zaworów redukcyjnych poprzez wymuszenie zmian przepływu czynnika
grzejnego i cykliczne odczyty ciśnienia za zaworem redukcyjnym,
 badanie działania urządzeń automatycznej regulacji poszczególnych funkcji węzła
poprzez cykliczne odczyty i rejestrację, w określonych przedziałach czasowych,
temperatury zasilania poszczególnych instalacji,
 pożądaną metodą badania działania urządzeń automatycznej regulacji jest automatyczna
rejestracja ciągła temperatury w wybranych punktach obiegów funkcyjnych węzła,
 badanie działania regulacji ręcznej (awaryjnej) zaworów regulacyjnych z siłownikami
elektrycznymi.
Odbiory częściowe węzła powinny obejmować m.in.: pomieszczenie, elementy i urządzenia
których badania nie mogą być przeprowadzone przy odbiorze końcowym, lub wykonane prace,
jeśli dalsze roboty w tym zakresie będą wykonywane przez inne osoby (firmę).
Protokoły wykonanych badań odbiorczych powinny stanowić załącznik do końcowego
protokołu odbioru węzła.
Węzeł ciepłowniczy powinien być przedstawiony do odbioru po spełnieniu określonych
warunków, w tym m.in.:
 zakończeniu wszystkich robót montażowych,
 wypłukaniu, napełnieniu wodą i odpowietrzeniu wszystkich obiegów funkcyjnych,
6
 dokonaniu badań odbiorczych, z których wszystkie zakończyły się wynikiem
pozytywnym,
 zakończeniu uruchamiania węzła obejmującego w szczególności regulację montażową
oraz badania na gorąco w ruchu ciągłym, podczas którego źródło ciepła zasilające węzeł
zapewniało założone parametry czynnika grzejnego,
 z pozytywnym wynikiem zakończono ruch próbny.
W zakresie odbioru technicznego należy:
 sprawdzić zgodność wykonania węzła z projektem technicznym i powykonawczym,
 sprawdzić zgodność wykonania węzła z wymaganiami odniesionymi w projekcie do
odpowiednich punktów WTWiORB, a w przypadku odstępstw, sprawdzić w dzienniku
budowy uzasadnienie konieczności ich wprowadzenia,
 sprawdzić protokoły odbiorów częściowych,
 sprawdzić protokoły zawierające wyniki badań odbiorczych,
 uruchomić instalację węzła i sprawdzić osiągane parametry obliczeniowe.
Przy końcowym odbiorze technicznym węzła powinny być przedstawione następujące
dokumenty:
 projekt techniczny powykonawczy węzła z naniesionymi zmianami i uzupełnieniami
dokonanymi w czasie budowy,
 dziennik budowy,
 potwierdzenie zgodności wykonania węzła z projektem technicznym, warunkami
pozwolenia na budowę i przepisami,
 obmiary powykonawcze,
 protokoły odbiorów częściowych,
 protokoły badań odbiorczych,
 dokumenty dopuszczające do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów
wykorzystanych do wykonania węzła,
 dokumenty wymagane dla urządzeń podlegających odbiorom dozoru technicznego,
 instrukcje obsługi i gwarancja dla wbudowanych wyrobów,
 instrukcja obsługi węzła ciepłowniczego.
Protokół końcowy odbioru węzła nie powinien zawierać postanowień warunkowych.
W końcowym rozdziale „Warunków ...” zawarto zestawienie ustaw, rozporządzeń i norm
związanych z procesem realizacji węzłów ciepłowniczych (aktualnych na 06-2010r), oraz
przykładowy wzór protokołu częściowego i końcowego odbioru technicznego węzła
ciepłowniczego.
7