Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w

INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH
Wiadomości
w w w. i e t u . k a t o w i c e . p l
Nr 15, grudzień 2015/styczeń 2016
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania
wodami w zlewni
Zintegrowany System Informacji o Zlewni –
CRIS jest produktem projektu Zintegrowana
strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni (CRIS), który realizują Instytut
Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut
Badawczy w Warszawie oraz Norweski Instytut Badania Wody z Oslo.
System informacyjny CRIS umożliwia jednostkom odpowiedzialnym za zarządzanie
zasobami wodnymi, ochronę środowiska,
zaopatrzenie w wodę, zarządzanie kryzysowe,
szybki wgląd do danych oraz krótkoterminowych prognoz obejmujących:
− rzeczywiste pole opadu, przepływ i poziom
wód w rzekach oraz w zbiorniku,
− jakość wód powierzchniowych (zawartość
związków azotu i fosforu oraz zawiesiny),
− poziom zwierciadła wód podziemnych i zawartość związków azotu.
System CRIS może dostarczać danych
i prognoz przydatnych do oceny wpływu
zmiennych warunków meteorologicznych
na bilans oraz jakość wód w zlewni specjalistom i decydentom zajmującym się gospodarką wodną, planowaniem przestrzennym,
ochroną środowiska, rolnictwem i lokalną
gospodarką.
Obecnie dane gromadzone w ramach monitoringu ilościowego i jakościowego wód
zwykle nie są dostępne online. Ten problem
rozwiązuje zaproponowane przez polskich
i norweskich naukowców narzędzie informatyczne, które umożliwia dostęp do danych,
w wybranych przedziałach czasowych, za pomocą przeglądarki internetowej. System CRIS
składa się z bazy danych i interfejsu użytkownika. Pobiera i łączy dane z monitoringu
operacyjnego, dane przestrzenne obszaru
(warstwy GIS) i dane z obserwacji radaru
meteorologicznego. Do tego dochodzą wyniki
obliczeń przeprowadzonych za pomocą 6 modeli matematycznych. Umożliwiają one symulowanie przebiegu procesów zachodzących
w atmosferze, wodach powierzchniowych
(ciekach i zbiornikach wodnych) oraz wodach
podziemnych. Dla przykładu model SWAT
dostarcza m.in. danych i krótkookresowych
prognoz o wielkości spływu powierzchniowego i ładunku azotu oraz natężeniu przepływu
w ciekach. Model MODFLOW pozwala obliczyć poziom zwierciadła wód podziemnych
wraz z krótkoterminową prognozą. Z kolei
narzędzia wizualizacji umożliwiają przedstawienie danych i wyników modelowania w formie statycznych lub animowanych map, tabeli
oraz wykresów.
Projekt finansowany jest ze środków funduszy
norweskich, w ramach programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza prowadzonego
przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Konferencja końcowa projektu Zintegrowana strategia
zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni – CRIS
Zintegrowany
System Informacji
o Zlewni – CRIS
Katowice
17 marca 2016 r.
www.cris.ietu.katowice.pl
Szczegółowe
informacje
dostępne
są na stronie internetowej projektu CRIS
www.cris.ietu.katowice.pl
dr Czesław Kliś
[email protected]
Projekt finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach
programu Polsko-Norweska Współpraca Badawcza realizowanego
przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
W numerze:
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni. . . . . . . . . . . . . . str. 1
Nowa aparatura badawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 2
Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata 2016-2022. . . . . . . . . . . . . . str. 3
IETU partnerem merytorycznym Targów Pol-Eco-System Silesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 3
Projekt INSPIRATION. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 4
IETU WIADOMOŚCI
1
www.ietu.katowice.pl
Infrastruktura w badaniach i usługach IETU
Nowa aparatura badawcza
IETU od 1986 r. buduje i wzmacnia zasoby
badawcze Multipoligonu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska, na którym prowadzone
są interdyscyplinarne badania oraz modelowanie procesów zachodzących w środowisku.
W skład multipoligonu wchodzą powierzchnie
i poletka doświadczalne w Bytomiu oraz Piekarach Śląskich, stacje monitoringu jakości powietrza w Brennej i Katowicach, laboratorium
akredytowane przez PCA w zakresie analiz środowiskowych oraz pracownia i laboratorium
mikrobiologiczne. Infrastruktura informatyczna
IETU wraz kompetentnym zespołem programistów stanowią jego uzupełnienie w zakresie
gromadzenia i przetwarzania danych.
Rozwijane obecnie w IETU badania związane
z rozwojem biotechnologii środowiskowych,
gospodarką odpadami, a także usługi analityczne związane z produkcją i stosowaniem paliw
alternatywnych oraz wykorzystaniem do produkcji energii biomasy wymagały uzupełnienia
specjalistycznej aparatury badawczej.
W kwietniu 2016 r. nowa aparatura badawcza będzie już w IETU. W lutym 2016 r.
rozpoczną się testy komory fitotronowej,
w której w ściśle kontrolowanych warunkach
oświetlenia, temperatury, wilgotności oraz
długości fotoperiodu będą prowadzone badania nad wykorzystaniem roślin w procesach
oczyszczania środowiska gruntowo-wodnego
oraz roślin energetycznych proponowanych
do upraw na terenach zdegradowanych.
Uzupełnieniem ich będzie bioreaktor umożliwiający optymalizację i kontrolę procesów
mikrobiologicznych. Posłuży on do badań
związanych z poszukiwaniem mikroorga-
nizmów środowiskowych o specyficznych
właściwościach biotechnologicznych. W tego
typu badaniach przydatne będą również mikroskop fluorescencyjny oraz analizator genetyczny PCR do badania ekspresji genów.
Z kolei nowoczesny analizator do oznaczania
węgla, wodoru i siarki w paliwach i odpadach
stałych oraz materiale roślinnym pozwoli uzupełnić naszą ofertę usługową dla producentów paliw alternatywnych oraz biomasy.
Środki na zakup specjalistycznej aparatury badawczej pochodzą z dotacji MNiSW
na restrukturyzację IETU. Na pewno w znaczący sposób przyspieszy ona rozwój badań w ramach wyznaczonych w programie
restrukturyzacji kierunków badawczych.
Liczymy również, że otworzy nowe możliwości współpracy naukowej albowiem dostęp
do nowoczesnej aparatury decyduje zarówno
o możliwościach prowadzenia badań naukowych jak i o ich poziomie.
dr Janina Fudała
Zastępca Dyrektora ds. Badań i Rozwoju
[email protected]
Medal dla IETU
za zasługi dla zrównoważonego rozwoju
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych uhonorowany
został przez Radę Polskiej Izby Ekologii Medalem za zasługi dla
zrównoważonego rozwoju, będącym wyrazem uznania i uhonorowania szczególnie zasłużonych instytucji dla ochrony środowiska w województwie śląskim. Medal i dyplom odebrał pan Jan
Skowronek, Dyrektor IETU, podczas uroczystej Gali XIV edycji
Konkursu „EKOLAURY Polskiej Izby Ekologii”, która odbyła się
23 listopada 2015 w Katowicach.
Red.
IETU WIADOMOŚCI
2
Bioreaktor
Komora fitotronowa
www.ietu.katowice.pl
Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego
na lata 2016-2022
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych od listopada 2015 roku,
zgodnie z umową zawar tą z Zarządem
Województwa Śląskiego, kieruje pracami
związanymi z przygotowaniem projektu
Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami na lata 2016-2022. W pracach tych
uczestniczą także inni współwykonawcy:
firma SAVONA Project z Tarnowa oraz
Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego – Oddział w Katowicach.
Plan ten stanowić będzie aktualizację
planu gospodarki odpadami przyjętego
stosowną uchwałą przez Sejmik Województwa Śląskiego w 2012 roku.
Punktem wyjścia opracowywanego
dokumentu jest ocena stanu gospodarki odpadami w województwie śląskim
przyjmująca rok 2014 jako rok bazowy. W oparciu o wyznaczone cele i kierunki działań wynikające z przepisów
krajowych i unijnych – w planie opracowywane są systemy gospodarowania
poszczególnymi strumieniami odpadów
ze szczególnym uwzględnieniem odpadów komunalnych.
Istotnym elementem dla wypełnienia
celów przewidzianych w dyrektywach
unijnych oraz opracowywanego dokumentu jest plan inwestycyjny. Jego podstawą
są zgłoszone, w ramach przeprowadzonej
ankietyzacji gmin, propozycje przewidywanych inwestycji niezbędnych do realizacji w okresie najbliższych 6 lat.
Podstawowym celem w gospodarce
odpadami komunalnymi, przyjętym przez
Komisję Europejską w ramach tzw. Pakietu „Gospodarka w obiegu zamkniętym”
z 2 grudnia 2015 roku jest osiągnięcie
przez kraje członkowskie 65% poziomu recyklingu odpadów do 2030 roku.
W związku z tym, w ramach opracowywanego kompleksowego, nowoczesnego
i regionalnego systemu gospodarki tymi
odpadami, założono wdrażanie takich rozwiązań technicznych i organizacyjnych,
których efektem będzie funkcjonowanie
„społeczeństwa recyklingu”. System ten
powinien zagwarantować maksymalne
wykorzystanie zasobów tkwiących w odpadach komunalnych poprzez rozwój selektywnego ich zbierania, przetwarzania
w ramach funkcjonujących instalacji mechaniczno-biologicznego przerobu oraz
odzysku energii z tego strumienia odpadów, który pozostaje po ich przetworzeniu. Pozwoli to stopniowo eliminować
proces składowania odpadów.
Projekt opracowanego Planu podlegał będzie konsultacjom z gminami, a także uzgodnieniom z Ministerstwem Środowiska.
doc. dr Lidia Sieja
[email protected]
IETU partnerem
merytorycznym Targów
Pol-Eco-System Silesia
Targi Pol-Eco-System Silesia odbędą się w Katowicach w dniach 20-22 kwietnia 2016 w Międzynarodowym Centrum Konferencyjnym.
Targi dedykowane są głównie zagadnieniom
przekształcania terenów poprzemysłowych,
a także gospodarki odpadami i recyklingu, gospodarki komunalnej oraz nowym technologiom
służącym ochronie środowiska, energetyce i odnawialnym źródłom energii.
Organizatorem edycji wiosennej Targów
na Śląsku, tak jak edycji jesiennej w Poznaniu,
są Międzynarodowe Targi Poznańskie (MTP).
IETU jest partnerem merytorycznym Pol-Eco-System Silesia.
W trakcie Targów odbędzie się konferencja
pt. „Błękitno-zielona infrastruktura w miastach”
zorganizowana przy współpracy z IETU. Wydarzenie jest adresowane do jednostek samorządu terytorialnego, urbanistów, architektów,
projektantów zieleni oraz osób zajmujących się
ochroną środowiska. Celem konferencji jest pokazanie jak błękitno-zielona infrastruktura jest
ważna dla każdego miasta i jakie możliwości
stwarza również dla odnowy terenów zdegradowanych. Ponadto jak zieleń i retencjonowanie
wód opadowych pozwalają poprawić jakość
życia w mieście oraz jak są ważne w kontekście
adaptacji do zmian klimatu.
Targom oprócz konferencji towarzyszyć
będą jeszcze dwa wydarzenia organizowane
przez IETU. Pierwszym są warsztaty „Nowe
przepisy w remediacji terenów zdegradowanych – wprowadzenie oceny ryzyka zdrowotnego” adresowane do władających terenami
zdegradowanymi, gmin, powiatów, przedsiębiorców, inwestorów, a także przedstawicieli
Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska,
Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Drugim wydarzeniem
będzie szkolenie „Jak zweryfikować technologie ekoinnowacyjne w ramach Programu
Pilotażowego Weryfikacji Technologii Środowiskowych Unii Europejskiej”, dedykowane
twórcom i producentom innowacyjnych technologii środowiskowych.
Więcej
informacji:
www.polecosilesia.pl
www.ietu.katowice.pl,
Red.
IETU WIADOMOŚCI
3
www.ietu.katowice.pl
Projekt INSPIRATION
Integracja badań w gospodarce przestrzennej, wykorzystywaniu terenów
i zarządzaniu glebą
Do roku 2050 światowa populacja ma osiągnąć dziewięć miliardów, wobec tego konieczne
są zmiany w sposobach konsumpcji zasobów
naturalnych, produkcji, przetwarzaniu, przechowywaniu i recyklingu odpadów, które ograniczą
oddziaływanie na środowisko. Europa jest jednym z najbardziej zurbanizowanych kontynentów na świecie – ponad dwie trzecie ludności
mieszka na obszarach miejskich. Przestrzeń
to zasób ograniczony, a panująca w Europie
i na świecie tendencja „rozlewania się” miast
oraz procesy zmian gospodarczych i demograficznych wpływają na wykorzystywanie przestrzeni w sposób niekonkurencyjny i niezgodny
z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Projekt Integracja badań w gospodarce
przestrzennej, wykorzystywaniu terenów
i zarządzaniu glebą realizowany w ramach
Programu Horyzont 2020 ma na celu wsparcie działań zmierzających do budowy Europejskiej Strategicznej Agendy Badawczej,
integrującej problematykę badań naukowych
w zakresie ochrony potencjału środowiskowego, w szczególności gleb oraz zrównoważonego zarządzania terenami.
mułowaniu polityk i wielostronnych umów środowiskowych w celu zapobiegania globalnym
skutkom niewłaściwego zarządzania terenami.
W każdym kraju powołano Punkt Kontaktowy, którego zadaniem była diagnoza prowadzonych obecnie na temat badań naukowych,
wpisujących się w poszczególne zintegrowane
wątki tematyczne. Informacje zebrano w trakcie
wywiadów z przedstawicielami instytucji naukowo-badawczych oraz finansujących badania.
W celu określenia zapotrzebowania na konkretne badania informacje zebrano od przedstawicieli administracji państwowej i samorządowej,
gospodarki oraz specjalistów odpowiadających m.in. za planowanie przestrzenne, gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami,
ochronę przyrody i krajobrazu oraz finanse.
Raporty krajowe stanowią materiał do pracy dla
grupy roboczej, która ma przeprowadzić identyfikację i analizę wspólnych tematów strategicznych w zakresie badań naukowych dotyczących
ochrony kapitału przyrodniczego, gleb oraz gospodarki przestrzennej. Wyniki tych prac stanowić będą wkład do Europejskiej Strategicznej
Agendy Badawczej, która będzie opracowana
w ramach projektu.
W trakcie prac nad Agendą rozpoznane zostaną również możliwości wspólnych działań
między programami narodowymi i regionalnymi w celu udostępnienia i lepszego wykorzystania infrastruktury badawczej. Kluczową
kwestią będzie ocena możliwości finansowania
badań ze środków publicznych i prywatnych
w poszczególnych krajach oraz wypracowanie
wspólnie finansowanych ponadnarodowych
instrumentów wspierających badania naukowe.
IETU jest jednym z 21 partnerów realizujących INSPIRATION. Instytut prowadzi krajowy
punkt kontaktowy oraz jest liderem wątku tematycznego w zakresie zarządzania terenami.
Więcej informacji na stronie
www.inspiration-h2020.eu
dr inż. arch. Justyna Gorgoń
[email protected]
dr Anna Starzewska-Sikorska
[email protected]
Projekt finansowany ze środków
Europejskiej – Programu Horizon 2020
Unii
Projekt realizują jednostki naukowo-badawcze wraz z partnerami z administracji państwowej i gospodarki z 16 państw Unii Europejskiej.
Prace nad Europejską Agendą Badawczą prowadzone są w ramach czterech zintegrowanych
wątków tematycznych: 1) efektywność wykorzystania zasobów – energia, woda, surowce
itp., 2) zarządzanie kapitałem przyrodniczym –
usługi ekosystemowe, 3) zarządzanie terenami,
4) „net impact” – skutki globalne zmian klimatu,
zapotrzebowanie na zasoby naturalne biosfery,
konsumpcji zasobów naturalnych biosfery itp.
Realizatorzy projektu poszukują nowych,
wspólnych obszarów badań naukowych i innowacji związanych z trendami i skutkami
zmian w wykorzystywaniu terenów (włącznie
z zasobami dotyczącymi bioenergii i bio-gospodarki) gospodarką przestrzenną, ochroną gleb,
zrównoważonym wykorzystaniem systemu gleba-osady-woda. Szczególnie istotne jest włączenie badań społeczno-gospodarczych oraz
identyfikacja elementów niezbędnych w for-
Model Konceptualny opracowany w ramach Projektu INSPIRATION
Redakcja: Wanda Jarosz, Ewa Cimander-Staszak – Biuro Obsługi Projektów, Marketingu i Komercjalizacji Badań
Kontakt: tel. 32 254 60 31 wew. 136, 280, e-mail: [email protected]
Zdjęcia: D. Wieruszewska, E. Cimander-Staszak
IETU WIADOMOŚCI
4
© Copyright by IETU, Katowice 2015
Skład i druk: Werdan
Wydrukowano na papierze w 100% z recyklingu