malopolskie_i-kw-200.. - Instytut na rzecz Ekorozwoju
Transkrypt
malopolskie_i-kw-200.. - Instytut na rzecz Ekorozwoju
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU INSTITUTE FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT W interesie przyszłych pokoleń / In the interest of the future generations PROGRAM AKTYWNEJ EDUKACJI NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU EKO-HERKULES ul. Nabielaka 15 lok. 1 00-743 Warszawa/Warsaw POLAND www.ine-isd.org.pl Tel./Phone: Tel./Phone: Tel./Phone: Fax.: E-mail: (48-22) 851-04-02 (48-22) 851-04-03 (48-22) 851-04-04 (48-22) 851-04-00 [email protected] Monitoring postępów zrównoważonego rozwoju Doniesienia uczestnika Sieci Informacyjno-Rozpowszechniającej województwo małopolskie – I kwartał 2009 r. Małgorzata Małochleb Związk Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć Spis treści: 1. Zasadnicze sytuacje konfliktowe na styku gospodarka-środowisko 1.1 Budowa zakładu termicznego przekształcania odpadów komunalnych w Krakowie – kontynuacja 1.2 Modernizacja dróg a konflikty społeczno-środowiskowe – kontynuacja 1.3 Energetyka – spory o elektrownie wodne 2. Ocena sytuacji w wybranych dziedzinach i ich potencjalny korzystny i niekorzystny wpływ na zrównoważony rozwój regionu 2.1 Transport 2.1.1 Kolej 2.1.2 Rowery 2.1.3 Transport zbiorowy 2.1.4 Transport drogowy 2.1.5 Edukacja w zakresie transportu 2.2 Urbanizacja 2.2.1 Obszary pod zabudowę 2.2.2 Oczyszczalnia ścieków 2.2.3 Ochrona przed hałasem 2.3 Energetyka 2.3.1 Odnawialne źródła energii – biogaz 2.3.2 Odnawialne źródła energii – biomasa 2.3.3 Odnawialne źródła energii – kolektory słoneczne 2.3.4 Odnawialne źródła energii – geotermia 2.4 Obszary Sieci Natura 2000 2.4.1 Sieć Natura 2000 w Małopolsce 2.4.2 Sieć Natura 2000 w Krakowie Materiały źródłowe SPONSORZY: PATRONAT MEDIALNY: 1. Zasadnicze sytuacje konfliktowe na styku gospodarka-środowisko 1.1 Budowa zakładu termicznego przekształcania odpadów komunalnych w Krakowie – kontynuacja Krakowska gospodarka odpadami skazana jest na spalarnię – twierdzą krakowscy urzędnicy i wszyscy zapraszani przez przedstawicieli władz eksperci z dziedziny odpadów. Tak wygląda polityka miasta, które bardzo konsekwentnymi działaniami zbliża Kraków do wciąż budzącej wiele kontrowersji inwestycji. Nowy rok władze rozpoczęły organizacją wycieczki do trzech szwedzkich zakładów termicznego przekształcania odpadów. Przedstawiciele Społecznego Komitetu Protestacyjnego odrzucili zaproszenie, niejako odpłacając się miastu za zlekceważenie propozycji wyjazdu do Saksonii w Niemczech. Strona społeczna chciała pokazać i jednocześnie porównać dwa systemy gospodarki odpadami: jeden uzupełniony spalarnią, a drugi zakładami mechaniczno - biologicznymi (MBA). Krakowski Holding Komunalny, organizator wyjazdu, na który pojechali radni z Czyżyn i część mieszkańców Łęgu oraz kilku radnych z Nowej Huty z mieszkańcami Mogiły – głównie osoby przekonane do spalarni, tłumaczył wybór Szwecji działającymi tam najnowocześniejszymi instalacjami termicznego unieszkodliwiania odpadów. Równolegle w Urzędzie Miasta Krakowa (UMK) podejmowane były decyzje nad lokalizacją spalarni. 5 lutego 2009 roku na specjalnie zwołanej konferencji prasowej, prezydent Krakowa Jacek Majchrowski obwieścił, iż zakład powstanie przy ul. Giedroycia w Krakowie - Nowej Hucie. Wybór tej lokalizacji nie był zaskoczeniem, raczej oznaką spolegliwości, a jednocześnie przebiegłości władz miasta. Wybrano najłatwiejszą z punktu widzenia konsultacji społecznych lokalizację. Władze Krakowa podkreślają, że sprawa budowy spalarni jest przesądzona, posiłkując się w argumentacji m.in. wymogami Unii Europejskiej. Starają się też rozwiać obawy mieszkańców zapewniając, że spalarnia będzie nowoczesna i bezpieczna. W debacie publicznej toczącej się w mediach biorą udział wyłącznie eksperci prospalarniowi, którzy w swych wypowiedziach całkowicie bagatelizują koszty inwestycji w zakład termicznego przekształcania odpadów. W ostatnich dniach prasa przychylna UMK, Dziennik Polski opublikował artykuł pod tytułem „Od spalania śmieci Kraków nie ucieknie...” z kategorycznym stwierdzeniem, iż uzupełnieniem systemu gospodarki odpadami musi być spalanie. Gazeta relacjonuje toczące się prace nad projektem aktualizacji planu gospodarki odpadami dla Krakowa na lata 2008–2011 wraz z perspektywą na lata 2012–2015 oraz prognozą oddziaływania na środowisko. Projekt opisujący dwa warianty kompleksowej utylizacji odpadów, spalarni lub MBA, wysłano do zaopiniowania do Wojewódzkiego Inspektoratu Sanitarnego i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. 1.2 Modernizacja dróg a konflikty społeczno-środowiskowe – kontynuacja Tak, jak w poprzednich kwartałach oczy społeczeństwa zwrócone były na losy mieszkańców oraz postępy w budowie drogi DK-47 powszechnie zwanej zakopianką, tak teraz na usta ciśnie się Beskidzka Droga Integracyjna Głogoczów – Bielsko-Biała (przebiegająca zarówno w województwie małopolskim jak i śląskim), która ma połączyć trasę S-1 (od Pyrzowic do Cieszyna) z zakopianką właśnie. Jednak i w tym przypadku protesty mieszkańców małopolskich miast najbliższych terenów są na tyle widoczne i merytorycznie prowadzone, że budowa odsuwa się w czasie. Problemy pojawiają się w kwestiach wytyczania trasy. Mieszkańcy są przekonani, iż plany przebiegu trasy sporządzono na 2 podstawie starych map, a linie wyznaczające nowe przebiegi nie były należycie naniesione, co dziś w konsekwencji może spowodować konieczność prowadzenia inwestycji w miejscach istniejących zabudowań. Ponadto, w Wadowicach toczy się spór o przebieg trasy. Mieszkańcy chcą planu przebiegającego po północnej stronie obwodnicy, kiedy zgodnie z planami Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) przebiegać ma południową stroną, ze względu na fakt, że po północnej stronie znajdują się obszary sieci Natura 2000. Już dziś władze regionalne w GDDKiA podają, że termin rozpoczęcia inwestycji odsunie się w bliżej nieokreśloną przyszłość, prawdopodobnie później niż do roku 2011. 1.3 Energetyka – spory o elektrownie wodne Gmina Szaflary uruchamia elektrownię wodną, w miejscu ujęcia wody dla Nowego Targu powstałego w latach 60. Z obliczeń wstępnych wynika, że elektrownia będzie produkowała około 1300 MW energii rocznie. Podobne inwestycje planowane są na Dunajcu w kilku miejscach. W wielu z nich lokalna społeczność, a szczególnie wędkarze z Polskiego Związku Wędkarskiego nie chcą dopuścić do powstawania inwestycji. Protestują argumentując, iż powstające elektrownie zniszczą nieodwracalnie najpiękniejsze górskiej rzeki w Polsce. Podnoszą też, że nastąpią nieodwracalne zmiany w wędrówkach ryb płynących na tarło, będzie prawdopodobnym, że część ryb zniknie z akwenu, a dno rzeki zostanie zamulone i będą się w niej gromadzić nieczystości. Obawy rodzi również porównanie ilości pozyskanej energii z elektrowni wodnej do strat w ekosystemie. 2 Ocena sytuacji w wybranych dziedzinach i ich potencjalny korzystny i niekorzystny wpływ na zrównoważony rozwój regionu 2.1 Transport 2.1.1 Kolej Następną po wprowadzanych w 2008 roku sukcesywnie możliwościach korzystania z biletu aglomeracyjnego jest plan stworzenia Kolei Aglomeracyjnej, która przebiegałaby z Krakowa do miejscowości położonych w pobliżu miasta, ze szczególnym uwzględnieniem Wieliczki oraz międzynarodowego portu lotniczego w Balicach (MPL Kraków-Balice). W planach jest już stworzenie dobrego harmonogramu inwestycji związanych z Szybką Koleją Aglomeracyjną, w ramach której na terenie Krakowa miałoby się pojawić kilka przystanków, z wykorzystaniem istniejącego układu szynowego. Jedyną przeszkodą jaka staje na przeszkodzie zmianom i polepszeniu, to kwestia niezbędne fundusze jakie należało by na taką inwestycję zabezpieczyć w budżecie. 2.1.2 Rowery Pomimo nieco martwego okresu dla prowadzenia remontów i budowy dróg, w minionym kwartale miały miejsce posiedzenia Zespołu Zadaniowego ds. ścieżek rowerowych przy prezydencie miasta Krakowa, który zbiera osoby zajmujące się i znające na tematyce komunikacyjnej w mieście. Pomimo jedynie charakteru doradczego Zespołu, doprowadził on do powstania kolejnego ważnego w centrum Krakowa ułatwienia dla komunikacji rowerowej pomiędzy dzielnicami Zwierzyńcem a Centrum. Od kilka lat duża grupa rowerzystów i kilka stowarzyszeń ekologicznym zabiegało o wydzielenia na 3 jendokierunkowej ul. Smoleńsk konrapasa dla ruchu rowerowego. Jeszcze późną jesienią 2008 roku zostały przeprowadzone wstępne prace. Wiosną 2009 roku, ku wielkiemu zadowoleniu rowerzystów ma zostać oddany do użytku kontrapas w ul. Smoleńsk. Ciesząca się rosnącym zainteresowaniem pierwsza miejska wypożyczalnia rowerów w Polsce, zamknięta na czas sezonu zimowego ma zostać uruchomiona w ostatni weekend marca 2009 roku. Organizowane publicznie otwarte spotkania tzw. Forum Mobilności nadal się odbywają. Tematyka nowych spotkań oscyluje wokół tematów komunikacji zbiorowej oraz możliwości poruszanie się po mieście w czasie codziennych podróży mieszkańców. Pomimo braku jakiejkolwiek decyzyjności w tej kwestii Forum cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców, którzy stawiają się na spotkaniach mogąc zabrać głos i podzielić się swoimi uwagami, spostrzeżeniami oraz potrzebami w zakresie komunikacji i transportu w Krakowie oraz aglomeracji krakowskiej. 2.1.3 Transport zbiorowy Usługa Tele-Bus wprowadzona w Krakowie była tematem przeprowadzania jeszcze z końcem grudnia 2008 roku spotkania w ramach Forum Mobilności. Specjalna oferta komunikacji miejskiej, czyli Tele-Bus, która łączy taksówkę i autobus miejski została wdrożona aby mieszkańcy obszarów, gdzie nie ma popytu na komunikację regularną, a więc jest ona nieefektywna ekonomicznie i ekologicznie. Aby jednak mieszkańców nie zniechęcać do korzystania z komunikacji zbiorowej, co grozi kolejnymi „przesiadkami“ do pojazdów osobowych i wzrostem zanieczyszczeń zarówno powietrza jak zużycia paliwa. Obszar objęty usługą to to 33 przystanki, 5 miejsc parkingowych i 5 miejsc do zawracania. Korzystanie z usługi wymaga zarejestrowanie w systemie, w którym do tej pory zarejestrowało się prawie pół tysiąca użytkowników, a miesięcznie przewożonych jest około 1700 osób. Jak podaje zarządca sieci, czyli Miejskiej Przedsiębiorstwo Kominikacyjne S.A w Krakowie, Tele-Bus to swego rodzaju komunikacja autonomiczna, która nie jest skazana na stałą trasę i stanie w korkach.1 2.1.4 Transport drogowy Zgodnie z zarządzeniem wojewody małopolskiego grunty leżące na trasie przebiegu autostrady A4 z Szarowa do Tarnowa zostały uwłaszczone przez państwo. Właściciele pozostałych nieruchomości, objętych wywłaszczeniem mogli do 12 marca 2009 roku dopełnić formalności związanych z sprzedażą. W związku z przyjętymi w latach 90. planami odciążenia centrum Krakowa od nasilającego się ruchu samochodowego, ze szczególnym uwzględnieniem ruchu samochodów osobowych (tranzytem przez miasto), rozpoczyna się budowa odcinka drogi nr 94, czyli północnej obwodnicy miasta, która połączy zgodnie z planem na początku 2011 roku Kraków z Olkuszem. Na projektowanym węźle Radzikowskiego i węźle Modlnica prowadzone będą też inwestycje ułatwiające poruszanie się rowerzystów, zawierające się w takich ułatwieniach jak sygnalizacje, wydzielone pasy ruchu, bezkolizyjne przejazdy między rowerzystami a kierowcami innych pojazdów. Założenia wskazują, że przebudowa w tym miejscu przyczyni się do polepszenia komunikacji między północnymi a południowymi dzielnicami, szczególnie w przemieszczaniu się na południe od Krakowa oraz w dostępności dojazdu do międzynarodowego portu lotniczego w Balicach. 1 Miejskiej Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A.: http://www.mpk.krakow.pl/default.aspx? docId=1&newsId=322&templId=6 4 2.1.5 Edukacja w zakresie transportu W styczniu miało miejsce zorganizowane w ramach program Civitas Caravel seminarium pt.“ Innowacyjne rozwiązania transportowe - doświadczenia z realizacji projektu Civitas Caravel“ mające na celu podsumowanie podjętych działań w czasie czterech lat trwania projektu. Omówiono zarówno kwestie ograniczenia ruchu w centrum miasta, wyżej wspomnianą miejską wypożyczalnię rowerów BikeOne jak też podjętą wspólnie z Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym S.A. inicjatywę autobusu na telefon, czyli Tele-bus. Uczestnicy spotkania, którzy licznie przybyli z obszaru całego kraju mieli okazję na poznanie szczegółów dotyczących działań w ramach Civitas Caravel, zarówno tych krakowskich, jak i pozostałych 3 partnerów, czyli Burgos, Genui i Stuttgartu. Duża nadzieja pokładana jest w tym, że być może w innych miastach Polski uda się wprowadzić podobne do zastosowanych w Krakowie rozwiązań związanych z transportem publicznym oraz szeroko pojętymi zagadnieniami komunikacji. 2.2. Urbanizacja 2.2.1 Obszary pod zabudowę Pierwszy kwartał 2009 roku nie jest wolny od wielu kontrowersji wśród radnych miasta Krakowa, jakie wzbudza spraw objęcia ochroną Sieci Natury 2000 obszaru Zakrzówka ale i innych cennych przyrodniczo terenów, szczególnie w południowych dzielnicach miasta (Pychowice, Podgórki Tynieckie, łąki skawińsko-tynieckie, łąki w Kostrzu). Z przeprowadzonych analizy stanu krakowskich obszarów łąkowych radni wnioskują, że utrzymanie terenów w postaci obszarów chronionych nie da skutku, ponieważ nie ma aktualnie narzędzi prawnych, które byłyby pomocne przy egzekwowaniu od właścicieli spornych łąk należytego obchodzenia się z mieniem, poprzez np. ręczne koszenie i pielęgnowanie. Pomimo wielkich chęci grona naukowego, radni zdają się nieugięcie wspierać w staraniach o zagospodarowywanie obszarów cennych przyrodniczo przez zainteresowanych wykupem gruntów deweloperów budownictwa mieszkaniowego i inwestycyjnego. 2.2.2 Oczyszczalnia ścieków 27 stycznia 2009 roku otwarta została zmodernizowana oczyszczalnia ścieków w Myślenicach, zlokalizowana na lewym brzegu rzeki Raby. Do oczyszczalni trafiają ścieki z terenu miasta i gminy Myślenice. Dzięki zakończeniu modernizacji oczyszczalni ograniczone zostaną zanieczyszczenia negatywnie wpływające na jakość wody pobieranej przez Kraków w celu zaopatrzenia w wodę pitną mieszkańców aglomeracji. Aktualnie ponad 80% mieszkańców zlewni Raby korzysta z oczyszczalni w Myślenicach. Oczyszczalnia została rozbudowana i zmodernizowana w ramach Projektu „Czysta Woda”. Przedsięwzięcie zostało sfinansowane ze środków własnych gminy, EkoFunduszu oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Oprócz tej inwestycji władze gminy planują w najbliższych latach zająć się też wykonaniem sieci kanalizacyjnowodociągowej o łącznej długości 350 kilometrów. Celem jest objęcie miejscowości gminy Myślenice, aby podnieść komfort życia mieszkańców, którzy do tej pory nie posiadają kanalizacji ani wodociągu. Inwestycja ma też na celu podniesienie standardów ekologicznych na terenie gminy. 2.2.3 Ochrona przed hałasem 5 Zanieczyszczenia hałasem są najbardziej uciążliwe dla mieszkańców sąsiadujących z ciągami drogowymi o dużym natężeniu ruchu kołowego, ale nie tylko. Od czasu gdy na MPL Kraków-Balice zaczęły lądować tzw. tanie linie lotnicze, na hałas zaczęli również narzekać mieszkańcy gmin Liszki i Zabierzów. W 2006 roku w Balicach wyliczono 32450 startów i lądowań samolotów. W obliczu rosnącego ruchu lotniczego Sejmik Województwa Małopolskiego stworzył obszar ograniczonego użytkowania o powierzchni 7,6 km2. Mieszkańcy nie są jednak strefą usatysfakcjonowani. Zarzucają władzom portu lotniczego przeprowadzenie zbyt małej ilości pomiarów – tylko 4 oraz z lokalizacji punktów pomiaru hałasu, przez co uważają przeprowadzone badania za niewiarygodne. Mieszkańcy zbierają podpisy pod wnioskiem do władz województwa o wykonanie dodatkowych pomiarów i zweryfikowanie strefy ochronnej. Upominając się o swoje prawa podają przykład śląskiego lotniska w Pyrzowicach, gdzie w analogicznym okresie startowało i lądowało 21014. Tam przy tworzeniu strefy pomiary dokonano w 20 lokalizacjach i objęto ochroną dwukrotnie większy od małopolskiego obszar. 2.3 Energetyka 2.3.1 Odnawialne źródła energii - biogaz Na terenie składowiska odpadów komunalnych w Baryczy w Krakowie, składowisku dla Krakowa i Wieliczki na początku roku uruchomiono czwarty blok do produkcji energii z biogazu. Pozwoli to na produkcję 469 kW energii na godzinę. Nowe urządzenie zostało całkowicie zautomatyzowane. Energia uzyskana z biogazu będzie wykorzystywana na potrzeby kompostowni, sortowni i budynków zaplecza technicznego składowiska odpadów. Początek roku 2009 okazuje się być owocny w nowe plany i instalacje, które będą pomocne w korzystaniu z energii ze źródeł odnawialnych. 2.3.2 Odnawialne źródła energii - biomasa W Niepołomicach planowane jest wybudowanie przez władze gminy, ze środków budżetu gminy, budynku szkolnego ogrzewanego ciepłem z kotłowni na biomasę oraz w oparciu o wykorzystanie energii z kolektorów słonecznych. Otwarcie inwestycji planowane jest na wrzesień 2010 roku. 2.3.3 Odnawialne źródła energii – kolektory słoneczne Pomimo planów dalekosiężnych, wymienione Niepołomice stawiają również na montowanie solarów we wszystkich czterech placówkach przedszkolnych zlokalizowanych na terenach gminy. Energia słońca ma ogrzewać wodę wykorzystywaną w budynkach w Niepołomicach, Podłężu, Zabierzowie Bocheńskim i Woli Batorskiej. Podobna inwestycja w marcu 2009 roku została poczyniona w szkole podstawowej i w gimnazjum w Niepołomicach. Celem zastosowania nowych technologii przyjaznych środowisku, jest przede wszystkim chęć zaoszczędzenia funduszy na ogrzewanie wody. Podobny boom na wykorzystanie energii słońca ma miejsce w innych rejonach województwa małopolskiego. W gminie Biskupice od lutego przyjmowane były wnioski od mieszkańców chcących skorzystać z dofinansowania instalacji kolektorów słonecznych służących do ogrzewania wody użytkowej na budynku mieszkalnym, który zamieszkuje i do którego posiada tytuł prawny. Wsparcie finansowe do wysokości 50% wartości każdego kolektora ma zostać pokryte z szwajcarskiego mechanizmu finansowego. 6 Również w Krakowie, na terenie Dzielnicy III planowane jest rozpoczęcie korzystania z energii słonecznej, przez większą część roku. Rada Dzielnicy planuje wykorzystanie energii słonecznej do oświetlenie placu zabaw, boiska oraz przy pozyskiwaniu ciepłej wody w jednej ze szkół podstawowych. Jest to program pilotażowy, jeśli się powiedzie jego zastosowanie, również w innych szkołach będzie wdrażany. Oświetlenie placu zabaw lampami zasilanymi energią słońca ma stać się inwestycją, która będzie się zwracała po 3-5 latach od rozpoczęcia eksploatacji. W pierwszym kwartale 2009 roku zapadła decyzja, że w kwietniu tego roku przewidziane jest rozpoczęcie budowy pierwszej sali gimnastycznej w Małopolsce, w Słomnikach, w której zostanie zastosowana technologia zwana powszechnie budownictwem pasywnym. Budynek zostanie tak skonstruowany, że pozyskiwana energia słońca i z wentylacji będzie kumulowana dzięki izolacji oraz ograniczaniu strat ciepła. 2.3.4 Odnawialne źródła energii – geotermia Zgodnie z przebadaniem możliwośći korzystania z energii geotermalnej w Polsce południowej region ten obfituje w niewyczerpane złoża wód geotermalnych. Takie zasoby doskonale nadają się do wykorzystania ich jako źródło taniej i czystej energii. Na terenie Małopolski w 38 gminach można inwestować w podziemne źródła. Z atlasu zbiorników wód geotermalnych, którym dysponuje Urząd Marszałkowski, wynika, że tego typu energię można pozyskać nie tylko na południu, ale także we wschodniej i północnej części województwa. Pomimo tak dogodnych warunków naturalnych jedynie na Podhalu są one powszechnie wykorzystywane, gdzie odkryto unikalne zasoby wód podziemnych o najlepszych w kraju parametrach. Aktualnie przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej "Geotermia Podhalańska" dostarcza energię do ponad 1300 odbiorców, m. in. do gospodarstw indywidualnych, a także hoteli i pensjonatów. 2.4 Obszary Sieci Natura 2000 2.4.1 Sieć Natura 2000 w Małopolsce W lutym 2009 roku miała miejsce kolejna blokada drogi zorganizowana przez mieszkańców sołectwa Podolsze, gmina Zator. Mieszkańcy obawiają się objęcia dużej części obszaru Podolsza formą ochrony w postaci Natury 2000. Poprzednie protesty miały miejsce w grudniu 2008 roku a następnie styczniu 2009 roku. Mieszkańcy chcą powstrzymać prace zmierzające do nadania obszaru Natura 2000. W tym celu skierowali swój protest do Ministerstwa Środowiska oraz do Trybunału Konstytucyjnego podnosząc, że rozporządzenie Trybunału jest niezgodny z polską konstytucją oraz uwagi dotyczące procedur w wyznaczaniu obszarów. 2.4.2 Sieć Natura 2000 w Krakowie Dębnicko-Tyniecki Obszar Łąkowy zgłoszony do programu Natura 2000 w celu ochrony dwóch gatunków motyli modraszka (Maculinea teleius i Maculinea nausitou) nie został jeszcze włączony do Sieci Natura 2000, pomimo grudniowej (12 grudnia 2008 roku) nowej decyzji Komisji Europejskiej, która zatwierdziła 157 nowych obszarów z regionu kontynentalnego i przyjęła na mocy Dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej składających się na kontynentalny region biogeograficzny oraz 18 nowych obszarów z regionu alpejskiego. 7 Materiały źródłowe: Źródła prasowe wykorzystane do sporządzenia raportu: Dziennik Polska Europa Świat (http://www.dziennik.pl/), dziennik Dziennik Polski (http://www.dziennik.krakow.pl/), dziennik Gazeta Prawna (http://www.gazetaprawna.pl/), dziennik Gazeta Wyborcza (http://wyborcza.pl/0,0.html),dziennik Gazeta Wyborcza Kraków (http://miasta.gazeta.pl/krakow/0,0.html), dziennik Kraków.pl (http://www.krakow.pl), dwutygodnik Polska Agencja Prasowa (http://www.pap.pl) Polska Gazeta Krakowska (www.krakow.naszemiasto.pl), dziennik Polska Gazeta Transportowa Rzeczpospolita (http://www.rp.pl/), dziennik Tygodnik Podhalański, tygodnik Strony internetowe: Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego: http://www.wrotamalopolski.pl Dialog Społeczny, serwis Urzędu Miasta Krakowa: http://www.dialogspoleczny.krakow.pl/ Krakoff.info niezależny krakowski serwis informacyjny: http://krakoff.info/ Komitet Protestacyjny Mieszkańców wobec budowy spalarni odpadów komunalnych: http://zlotaenklawa.pl Małopolski Urząd Wojewódzki: http://www.malopolska.uw.gov.pl/ Oficjana strona Urzędu Miasta Krakowa: http://www.krakow.pl/ Portal Transportu Publicznego: http://www.transinfo.pl/ Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie: http://www.wfos.krakow.pl/ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie: http://www.krakow.pios.gov.pl/ Wrota Małopolski, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego: http://www.wrotamalopolski.pl/ oraz http://malopolskie.pl 8