Popularyzatorski opis rezultatów projektu Badania Projektu rzucają

Nr wniosku: 169595, nr raportu: 6436. Kierownik (z rap.): dr Jarosław Źrałka
Popularyzatorski opis rezultatów projektu
Badania Projektu rzucają nowe światło na problem zasiedlenia nizin Majów oraz najstarszego
osadnictwa miasta Nakum i jego okolic. W trakcie prac wykopaliskowych udało się zidentyfikować ślady
aktywności budowlanej oraz osadnictwa datowane na tzw. fazy Pre-Mamom (ok. 1000-700 p.n.e.) i
Mamom (700-300 p.n.e.) reprezentujące pierwszą osiadłą ludność zajmującą się wyrabianiem ceramiki i
uprawą roli. Są to najwcześniejsi mieszkańcy południowych nizin Majów, które przed rokiem 1000 p.n.e.
pozostawały praktycznie w ogóle niezasiedlone. Tym samym udało się zidentyfikować nowy okres w
rozwoju samego Nakum jak i jego okolic. Nasze badania pokazują, że najwcześniejsza ceramika Majów z
Nakum wykazuje duże podobieństwa do naczyń z takich ośrodków jak Tikal, Yaxha, Altar de Sacrificios
czy Ceibal. Z drugiej strony zabytki z Nakum są odmienne od materiałów ze wschodnich rubieży ziem
Majów (Belize). Na tej podstawie można sądzić, że Nakum zasiedlone zostało przez ludność, która
przemieszczała się od strony zachodniej, lub co bardziej prawdopodobne południowo-zachodniej, od
strony Ceibal gdzie stwierdzono najstarsze ślady osadnictwa na nizinach Majów wiązane z fazą PreMamom. Nakum zdaje się być zasiedlone nieco później niż Ceibal i być może samo Tikal. Wskazują na
to m.in. materiał ceramiczny pozyskany w trakcie badań w Nakum i powiązane z nim daty radiowęglowe,
które przypadają głównie na drugą połowę fazy Pre-Mamom. W trakcie prac badawczych udało się
natrafić na rzadkie relikty aktywności budowlanej datowane na fazę Pre-Mamom (głównie pod
Budowlami nr 103 oraz 96). Część z nich można wiązać z istniejącym na tym wyeksponowanym terenie
ważnym punktem osadniczym. Relikty budowlane z fazy Pre-Mamom zostały następnie nakryte przez
wielki kompleks architektoniczny składający się z Budowli 103-104-105 i 96, który tworzył tzw. Grupę
typu E służącą do obserwacji ruchów słońca przez najwcześniejszych mieszkańców Nakum. Odkrycie w
Nakum Grupy E stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć Projektu; jest to bowiem jedna z
najwcześniejszych znanych Grup E w tej części ziem Majów. Grupa E z Nakum była nie tylko ważnym
miejscem kultu; za jej konstrukcją musiał się kryć autorytet władcy lub grupy rządzącej, która była w
stanie zrealizować tak wielkie przedsięwzięcie budowlane.
Jednym z najważniejszych osiągnięć projektu było również odkrycie bardzo rzadkiej konstrukcji
w formie świątyni, która wykuta została w skale macierzystej podłoża w południowej części Północnego
Placu Nakum. Budowla ta ma przemyślnie skonstruowany kształt; prowadził do niej wąski tunel, przez
który należało się przeczołgiwać do głównego pomieszczenia zakończonego wielkim ołtarzem (kształtem
przypominający późniejsze maszkarony zdobiące budowle Majów). Na ołtarzu odnalezione zostały
bardzo intensywne ślady palenia, wskazujące na rytualny charakter tego miejsca. Materiał pozyskany z
wnętrza tej zagadkowej konstrukcji wskazuje na to, że możemy ją datować na środkowy okres
preklasyczny, przypuszczalnie nawet na fazę Pre-Mamom; konstrukcja pozostawała w użyciu przez długi
okres czasu aż do ok. 300 r. p.n.e. kiedy to została rytualnie zapieczętowana. Jest to jak dotąd jedyna tego
rodzaju świątynia wykuta w skale znana z ziem Majów i datowana na tak wczesny okres czasu oraz
posiadająca coś, co może być uznane za prototyp późniejszych maszkaronów zdobiących piramidy
Majów. Jej odkrycie wskazuje na to, że śladów najwcześniejszego osadnictwa Majów powinniśmy często
poszukiwać nie w obrębie wielkich piramid i platform, ale na poziomie placów starając się odsłonić jak
największe partie skały macierzystej. W podsumowaniu należy podkreślić, że badania sfinansowane z
grantu NCN dostarczyły nowych informacji na temat aktywności rytualnej najwcześniejszych
mieszkańców Nakum a także początków stałego osadnictwa na badanym obszarze poszerzając tym
samym naszą wiedzę na temat genezy prekolumbijskiej kultury Majów.