popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 146207, nr raportu: 6030. Kierownik (z rap.): dr hab. Robert Krzysztof Wiśniewski
Celem projektu było wyjaśnienie, a jaki sposób w późnoantycznym chrześcijaństwie narodził się kult relikwii, zjawisko
nieznane Kościołowi pierwszych wieków. Przed IV wiekiem męczennicy byli otaczani głębokim szacunkiem, traktowano
ich jako bohaterów wiary i wzór do naśladowania. Nie oczekiwano jednak od nich wstawiennictwa, ich ciała pozostawały
zamknięte w grobach i nikt nie traktował ich jako źródeł szczególnej mocy. Chrześcijanie nie różnili się tu zasadniczo od
współczesnych im pogan i Żydów, którzy traktowali bardzo poważnie obowiązek pochowania zmarłych, ale unikali
wszelkiego kontaktu ze zwłokami.
Wśród chrześcijan zmiana tej postawy nastąpiła nagle – w połowie IV w. rozwinęło się wśród nich przekonanie, że w
szczątkach męczenników tkwi moc zdolna wypędzać demony, leczyć choroby i odsłaniać rzeczy zakryte. Jednocześnie
pojawiła się potrzeba kontaktu fizycznego ze szczątkami świętych. Stopniowo zaczęto je dotykać, całować, przenosić z
miejsca na miejsce, a ostatecznie także dzielić na części. Ewolucja postaw przebiegała szybko. Ludzie, którzy
wychowywali się w społeczeństwie nieznającym żadnych przejawów kultu relikwii w starości sami szukali uzdrowienia i
zabiegali o pochówek przy grobach męczenników.
Moje badania pokazały, jaką rolę w powstania nowego sposobu myślenia i nowych praktyk odegrała zmiana w pozycji
Kościoła cesarstwie, jak oddziaływały na nie kulty stare pogańskie (i jaki wpływ miała ich likwidacja) oraz jakie było
znaczenie społecznych i politycznych zjawisk późnej starożytności. Splot tych zjawisk ukształtował nową religijność
chrześcijańską, która przetrwała następne tysiąclecie, a po części trwa do dzisiaj.