Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy

Aktualności
Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy
Danuta Błeszyńska, Naczelnik Wydziału Rynku Cukru i Izoglukozy w MRiRW
W sezonie 2009/2010 przemysł cukrowniczy w Unii Europejskiej wchodzi w czwarty
rok reformy. Na zreformowanym rynku w
dalszym ciągu pozostają kwoty produkcji cukru, które zgodnie z obowiązującymi
przepisami mają być stosowane do sezonu 2014/2015, cena referencyjna cukru i
minimalna cena buraków cukrowych. Jest
to ostatni rok ograniczonej interwencji na
rynku, która w nowej formie nie była jednak
stosowana.
Systemy ochrony rynku wewnętrznego,
takie jak wspólna taryfa celna, licencje
wywozowe i przywozowe czy możliwość
zastosowania mechanizmów ochronnych,
ulegają ciągłym modyfikacjom. Następuje
dalsze otwarcie unijnego rynku na import
cukru z krajów trzecich. Od października
2008 roku nie ma wsparcia w postaci refundacji wywozowych zarówno dla cukru
eksportowanego w formie naturalnej jak
i w towarach przetworzonych. Natomiast
producenci cukru są w dalszym ciągu zobowiązani do wnoszenia opłaty produkcyjnej.
Plantatorzy buraka cukrowego mogą nadal
korzystać z płatności bezpośredniej w postaci oddzielnej płatności cukrowej. Jest to
także ostatni rok funkcjonowania funduszu
restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego
we Wspólnocie, chociaż jego skutki będą
odczuwalne jeszcze w najbliższych latach.
4 / 2 0 0 9 B U R A K C U K R O W Y
Można już dziś zastanowić się nad odpowiepierwszych dwóch latach reformy system
dzią na pytanie: czy pakiet reform wprowanie zadziałał zgodnie z przewidywaniami
dzony przez Komisję Europejską od roku
Komisji. Kwoty produkcji cukru, izoglugospodarczego 2006/2007 i zmodyfikowakozy i syropu inulinowego zostały zmniejny jesienią 2007 roku osiągnął swoje cele,
szone w łącznej wysokości 2,278 mln ton, w
takie jak likwidacja nadwyżki strukturalnej
tym zaledwie o 1,825 mln ton cukru. Pozocukru we Wspólnocie, eliminacja najsłabstała redukcja dotyczyła całej kwoty syropu
szych producentów i obszarów upraw buinulinowego (320,71 tys. ton) i niewielkiej
raków cukrowych, umożliwienie państwom
Ciąg dalszy na str. 11
Afryki, Karaibów
i Pacyfiku (AKP) Zwrot kwot cukrowych według 27 krajów Unii Europejskiej
oraz
państwom Państwo członkow- Kwota począt- Zrzecze- Kwota
Udział w
najsłabiej uprzemy- skie UE
kowa w t1
nie w %2 2009/10 w t UE27 w %
słowionym (LDC) BG, IRL, LV, P, SL
Σ 393 208
100
0
–
szerszego dostępu H, I, GR, E
Σ 3 273 590
Ø 61,17
Σ 1 270 981
Σ 9,53
do unijnego rynku, Słowacja, Finlandia
Σ 353 519
Ø 45,32
Σ 193 319
Σ 1,45
czy reforma oznaSzwecja
368 262
24,04
293 186
2,20
cza niższe ceny cuBelgia
819 812
23,38
676 235
5,07
kru dla konsumenCzechy
454 862
21,58
372 459
2,79
tów?
NIemcy
3
416
896
20,71
2
898
256
21,73
Sprzedaż kwot pro1 671 926
20,70
1 405 608
10,54
dukcji cukru do Polska
3 288 747
18,78
2 956 787
22,17
funduszu restruktu- Francja
ryzacji zredukowa- Litwa
103 010
18,70
90 252
0,68
ła nadwyżki cukru Dania
420 746
17,70
372 383
2,79
na wspólnotowym Holandia
864 560
13,59
804 888
6,04
rynku. Producenci, Wielka Brytania
1 138 627
13,51
1 056 474
7,92
którzy dobrowolAustria
387 326
13,50
351 027
2,63
nie zrezygnowali
Rumunia
109 164
4,10
104 686
0,78
z produkcji cukru
F-DOM+Azory
490 198
0,00
490 198
3,68
otrzymali wspar1
2
bez
kwoty
dodatkowej
łącznie
z
kwotą
dodatkową
cie finansowe. W
Ciąg dalszy ze strony 3
Rynek cukru w Unii Europejskiej w czwartym roku reformy
ilości kwot produkcji izoglukozy (32,66 tys.
ton). Całkowicie z produkcji cukru buraczanego zrezygnowano w Irlandii, na Łotwie i w Słowenii. Część państw członkowskich znacząco obniżyło swoją produkcję
(m.in. Włochy, Węgry, Czechy, Słowacja,
Hiszpania).
Redukcja kwot produkcyjnych
Dla osiągnięcia celu w postaci redukcji
kwot produkcji w wysokości około 6 mln
ton, jesienią 2007 roku Komisja Europejska
dokonała dalszych modyfikacji systemu,
stosując metodę kija i marchewki.
Z jednej strony znacząco zwiększono zachęty finansowe zarówno dla plantatorów
buraka cukrowego jak i dla producentów
cukru, z drugiej jednak przewidziano zastosowanie obligatoryjnego cięcia kwot w
2010 roku, bez wsparcia finansowego, jeśli
zaplanowany cel redukcji kwot nie zostanie osiągnięty. W tej sytuacji, w trzecim
roku reformy, 2008/2009, do funduszu
przystąpili najwięksi producenci – Francja,
Niemcy, Polska, Wielka Brytania, a także
wszystkie pozostałe państwa członkowskie.
Kwota produkcji cukru białego obowiązująca w Unii Europejskiej w roku gospodarczym 2005/2006 w wysokości 17,55 mln
ton, zmniejszyła się w roku gospodarczym
2008/2009 do 13,36 mln ton, przy konsumpcji szacowanej w UE-27 na 16,6 mln
ton.
Średnia redukcja produkcji cukru w całej
Wspólnocie wyniosła ok. 28 %, w tym w
Niemczech i w Polsce po 20,7 %, we Francji
ok. 18 % (bez kwot izoglukozy i syropu inulinowego). Producenci cukru w Niemczech
oddali do funduszu restrukturyzacji 757,7
tys. ton cukru, we Francji 638,7 tys. ton
cukru plus część kwot izoglukozy i całość
kwot syropu inulinowego. Redukcja kwot
produkcji cukru w Polsce wyniosła 366,8
tys. ton. Bułgaria i Portugalia dołączyły do
państw, które całkowicie zrezygnowały z
produkcji cukru buraczanego. Łącznie, w
wyniku reformy, wszystkie państwa członkowskie oddały do funduszu restrukturyzacji 5,77 mln ton kwot produkcji cukru, izoglukozy i syropu inulinowego, w tym 5,23
mln ton cukru buraczanego.
Głównym powodem wysokiej redukcji produkcji cukru w całej Unii była stopniowa
redukcja cen, wysokie zachęty finansowe
i determinacja Komisji do zastosowania
4 / 2 0 0 9 B U R A K C U K R O W Y
obowiązkowego cięcia kwot produkcji cukru w 2010 roku.
W wyniku reformy nastąpiła stopniowa
redukcja cen cukru i ceny minimalnej buraków cukrowych. Cena gwarantowana
(interwencyjna) na cukier biały została zastąpiona ceną referencyjną, która w roku
gospodarczym 2008/2009 określona została
na poziomie 541,5 euro/t, a od roku gospodarczego 2009/2010 wynosić będzie 404,4
euro/t. Cena referencyjna cukru surowego
od roku gospodarczego 2009/2010 to zaledwie 335,2 euro/t. Cena referencyjna cukru
nie jest gwarancją ceny.
Ceny buraków cukrowych
W przypadku buraków cukrowych użytych
do produkcji cukru kwotowego utrzymano
mechanizm gwarantowanej ceny minimalnej, która w roku gospodarczym 2008/2009
wynosiła 27,83 euro/t, natomiast od roku
gospodarczego 2009/2010 zmniejszy się do
26,29 euro/t.
Reforma zakładała pozostawienie na rynku
tylko najwydajniejszych producentów. Te
państwa członkowskie, gdzie plony buraków cukrowych były niskie, a produkcja
cukru mało opłacalna, miały wypaść z rynku. Opłacalność produkcji cukru i uprawy
buraków cukrowych w państwach Unii
Europejskiej jest bardzo zróżnicowana.
W ostatnich pięciu latach Francja osiągała średnio blisko 12 ton cukru z hektara,
Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Austria,
Portugalia, Hiszpania, Dania i Niemcy
znacznie ponad lub blisko 10 ton cukru z
hektara. Wszystkie te państwa, w wyniku
reformy, były zmuszone do ograniczenia
lub jak w przypadku Portugalii do całkowitej likwidacji, uprawy buraka cukrowego i
produkcji cukru buraczanego. Oznacza to,
że reforma zmusiła także najbardziej efektywnych producentów cukru do ograniczenia produkcji i wyłączyła również najlepsze
obszary z uprawy buraków cukrowych.
Natomiast mimo niskich plonów, część
państw członkowskich kontynuuje uprawę
buraków i produkcję cukru buraczanego i
nie zamierza z tej uprawy i produkcji rezygnować.
Nie zawsze jednak produkcję rolniczą można podporządkować wyłącznie administracyjnym regulacjom. Istotne znaczenie
odgrywają warunki glebowo-pogodowe i
rozwój agrotechniczny. Niekorzystny w
Aktualności
niektórych regionach Europy dla uprawy buraków cukrowych rok gospodarczy
2008/2009, w innych przyniósł nadwyżki
cukru. Dzięki dogodnym warunkom pogodowym, w kampanii buraczanej 2009/2010
w Europie, a także i w Polsce zapowiadane
są rekordowe zbiory.
Przewiduje się, że produkcja cukru w Niemczech w roku gospodarczym 2009/2010
przekroczy 4 mln ton i będzie większa od
produkcji w poprzednim roku o 11 % i
jednocześnie większa o 31 % od posiadanej kwoty produkcji. We Francji szacuje
się rekordowo wysoką zawartość cukru w
burakach na poziomie 18,5 %, co oznacza
plon technologiczny w wysokości około 12
ton cukru na hektar upraw. O rekordowo
wysokich zbiorach, przekraczających średnią dziesięciolecia, melduje także Belgia.
Oznacza to, że w roku 2009/2010 należy
spodziewać się znacznej produkcji cukru
pozakwotowego, która nie znajdzie nabywców na wspólnotowym rynku i musi być
wyeksportowana.
Co zrobić z produkcją pozakwotową
Problem z produkcją pozakwotową wystąpił
już w roku gospodarczym 2008/2009. Komisja Europejska, która w latach 2006/2007
i 2007/2008 stosowała bardzo rygorystyczne instrumenty ograniczenia produkcji nie
tylko pozakwotowej ale i kwotowej, w roku
gospodarczym 2008/2009 wyraziła zgodę na
wywóz do państw trzecich cukru pozakwotowego, bez refundacji. Wyznaczony limit
w wysokości 650 tys. ton dla całej Wspólnoty został osiągnięty już w czerwcu 2009
roku. Na początku sierpnia br. podwyższono ów limit do 950 tys. ton cukru.
Także w roku gospodarczym 2009/2010
będzie możliwy wywóz cukru pozakwotowego w wysokości 650 tys. ton. Limity te
nie satysfakcjonują jednak unijnych producentów cukru. Domagają się oni zwiększenia wywozu cukru pozakwotowego do
wysokości limitu uzgodnionego w ramach
WTO, czyli do 1,37 mln ton.
Jeśli więc przyjrzeć się rynkowi cukru w
czwartym roku reformy, to jej ocena co
do zgodności planów Komisji nie może
być jednoznacznie pozytywna. Ceny zbytu
cukru w UE tylko nieznacznie zmniejszyły
dystans do ceny referencyjnej i ciągle pozostają na wyższym poziomie niż na rynku
światowym, mimo znacznego wzrostu tych
ostatnich. Produkcja pozakwotowa cukru
będzie uzależniona głównie od warunków
pogodowych i rozwoju agrotechniki.
11
Aktualności
Porozumienie o Partnerstwie
Gospodarczym
będą obowiązywać mechanizmy ochronne,
które zakładają, że bezcłowy import może
być zawieszony, jeżeli:
1) sprowadzany cukier pochodzący z krajów
AKP nie należących do LDC przekroczy:
a) 1,38 mln ton w sezonie 2009/10 (październik/wrzesień);
b) 1,45 mln ton w sezonie 2010/11;
c) 1,6 mln ton w sezonach 2011/12–
2014/15;
2) wolumen sprowadzonego cukru ze
wszystkich krajów AKP przekroczy w danym roku gospodarczym 3,5 mln ton.
Czy państwa AKP i LDC skorzystają z możliwości bezcłowego eksportu na unijny rynek, zależeć będzie także od możliwej do
uzyskania ceny.
W okresie do 30 września 2012, kupujący
cukier na unijny rynek z ww. państw jest
zobowiązany do zapłacenia za cukier ceny
minimalnej, która musi wynosić przynajm-
Reforma unijnego rynku cukru została
wdrożona nie tylko by zmniejszyć wsparcie
i produkcję, ale by móc sprostać międzynarodowym porozumieniom handlowym. Od
1.10.2009 roku weszło w życie Porozumienie o Partnerstwie Gospodarczym (EPA),
na mocy którego państwa Afryki, Karaibów
i Pacyfiku (AKP) i kraje najsłabiej rozwinięte (LDC) mają praktycznie nieograniczony
i bezcłowy dostęp do unijnego rynku cukru.
Odpowiednie rozporządzenia unijne wprowadzają wprawdzie przejściowy system
ochrony unijnego rynku przed nadmiernym napływem cukru z państw AKP i LDC,
ale z praktyki wiadomo, że wprowadzenie
ograniczeń, głównie ze względów politycznych, będzie bardzo trudne. Przez pięć kolejnych sezonów od wejścia w życie EPA
niej 90 % unijnej ceny referencyjnej. Unijne ceny referencyjne uległy jednak znacznej redukcji i dla niektórych państw AKP
i LDC sprzedaż cukru na unijny rynek,
mimo braku cła, może okazać się nieatrakcyjna ekonomicznie.
Poza importem cukru w ramach EPA, także szereg innych państw trzecich uzyskało
preferencyjny dostęp do unijnego rynku.
Należą do nich państwa Bałkanów Zachodnich i Mołdawia, dla których ustalono
bezcłowe kontyngenty taryfowe. Przywóz
cukru z tzw. innych państw trzecich jest
możliwy przy stawce celnej obniżonej do
98 euro/t. Łączna ilość dostarczonego dla
UE-27 cukru może wynieść maksymalnie
674 tys. ton. Połowa tej ilości została zarezerwowana dla Brazylii, ok. 12 % dla Kuby i
1,5 % dla Australii, z tym że przywóz cukru
z Brazylii może być w ramach pozostałej
ilości łącznego kontyngentu zwiększony.
Światowe i polskie ceny cukru
Łukasz Chmielewski, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA
Ceny światowe
gnoz światowego deficytu cukru (produkcja mniejsza od konsumpcji o około 10 mln
statnie miesiące przyniosły rekordowe
ton w sezonie 2008/09 i 8 mln ton w sezonie
notowania cukru. Na nowojorskiej gieł2009/10) były dwa czynniki. Pierwszym z
dzie towarowej cukier surowy podrożał
nich jest spadek produkcji cukru w Indiach
do najwyższego do ponad 28 lat poziomu
w br. z 26 do 15 mln ton. Dodatkowo na
~537 US$/t, a w Londynie cukier biały był
skutek wyjątkowo niskich opadów monsunajdroższy w historii, wzrastając do 582,5
nowych, które negatywnie wpłyną na zbioUS$/t. Szybko drożał także cukier nierafiry trzciny cukrowej, szacuje się, że w 2010
nowany w Nowym Jorku na rynku rzeczyroku w Indiach zostanie wyprodukowane
wistym, przekraczając pod koniec sierpnia
około 17 mln ton cukru. Przy konsumpcji,
br. 550 US$/t.
która wynosi rocznie 19 mln ton, i szybko
Głównymi powodami szybko drożejącego
kurczących się zapasach cukru, Indie będą
cukru były oprócz utrzymującego się pronajprawdopodobniej drugi sezon z rzędu
zmuszone importować cukier.
A jeszcze w 2008 roku były jego
�����
���
znacznym eksporterem i sta���
���
nowiły realną konkurencję dla
���
���
brazylijskiego cukru. Drugim
���
���
���
���
���
czynnikiem są z kolei nadmier���
���
���
���
���
���
ne opady deszczu właśnie w
��� ���
���
���
���
Brazylii, największym produ���
���
cencie cukru na świecie. Zbyt
���
obfite deszcze mogą ograniczyć
nie tylko wolumen zebranej
����
trzciny, ale także i zawartość cu���������������������
�������������������������
kru oraz opóźnić same zbiory,
�����������������������������������������������
�����������������������������������������������
co nie pozostanie bez znaczenia
���������������
dla wysokości produkcji cukru.
�����
������
����
������
����
�����
�����
������
����
����
������
�����
O
�����
12
Na szybko drożejący cukier na przełomie
sierpnia i września br. miały także wpływ
zapowiedzi importu ze strony Pakistanu,
USA, a nawet Meksyku. Od początku roku
cukier surowy podrożał aż o 90 %, a biały o 75 %. Po tak gwałtownych wzrostach
przyszły oczywiście spadki. Część analityków zauważa, że może to być oznaką końca
wzrostów. Z drugiej strony sytuacja na rynku nie zmieniła się i dalej jest korzystna dla
wysokich cen, a ostatnie obniżki to przede
wszystkim skutek realizacji zysków przez
fundusze inwestycyjne.
Za wzrastającym potencjałem na rynku cukru mogą przemawiać też wyniki pakistańskiego przetargu (z końca sierpnia br.) na
zakup 75 tys. ton cukru białego. Najniższa
oferta, jaką złożono, wyniosła 638,1 US$/
t, czyli około 60 US$/t więcej niż ówczesne notowania cukru. Transakcja zostanie
najprawdopodobniej zrealizowana. Dodatkowo wysokie obecnie ceny cukru nie
muszą pociągnąć za sobą automatycznego i
szybkiego wzrostu upraw trzciny cukrowej
i co za tym idzie większej produkcji cukru,
która obniży presję cenową. Powodem jest
światowy kryzys gospodarczy, który ograniczył możliwości kredytowe. Odczuła to
już na przełomie 2008 i 2009 roku dotkliBURAK CUKROWY 4/2009