innowacyjność z gwarancją bezpieczeństwa

28 | produkcja
PAT
innowacyjność z gwarancją bezpieczeństwa
Dariusz Figiel
Endress+Hauser Polska Sp. z o.o.
Od czasu wprowadzenia przez FDA w 2002 inicjatywy PAT (Process Analytical Technology) firmy
farmaceutyczne jak i dostawcy urządzeń pomiarowych podjęli wiele wspólnych działań dotyczących
pomiarów krytycznych dla procesu. Ponadto wprowadzono lub zmodyfikowano wiele norm
i wytycznych, które otwierają drogę do koniecznej w tych warunkach zmiany sposobu myślenia.
Do procesu inwestycyjnego wprowadzono analizę ryzyka obniżenia jakości leku, co oznacza,
że farmaceuci i dostawcy są zobowiązani przeprowadzić analizę wpływu zmienności procesu na
docelowego odbiorcę (pacjenta). Pozwala to wyłonić optymalną strategię doskonalenia pomiarów
i systemów sterowania. Od dostawcy rozwiązań oczekuje się potwierdzenia, że stabilny
i niezawodny pomiar zoptymalizuje proces, a więc w konsekwencji polepszy jakość leku;
z oczywistą, daleko idącą i wymierną korzyścią dla grupy docelowej, jaką są pacjenci.
FDA określa PAT (Technologię Pomiarów w Procesie) jako systemy
elementy i cele do osiągnięcia. Następnie należy jasno określić jakie dane
pomiarowe lub sterujące procesem, które poprzez bieżący, bezpośredni
potrzebne są do udoskonalenia procesu, trzeba je odpowiednio zebrać
pomiar parametrów krytycznych oraz wydajności zapewniają wymaganą
i przeanalizować. Muszą one odzwierciedlać wyznaczone cele. Zestaw
jakość produktu. PAT wymaga stosowania optymalnych technik analizy
potrzebnych danych pozwoli ustalić priorytety projektu; jedne z priorytetów
chemicznej wbudowanych w proces, strategii sterowania procesem
pojawią się w wyniku analizy ryzyka. Inne są bezpośrednio związane
opartych na sprzężeniu zwrotnym, narzędzi do zarządzania informacją oraz
z wdrażaniem systemów pomiarowych oraz sterowania, złożonością
optymalizacji całego procesu produkcji. Szeroko rozumiana analiza chemiczna
implementacji, kosztem projektu lub oczekiwanymi korzyściami.
obejmuje zintegrowane w jedną całość pomiary chemiczne, fizykochemiczne
etap pierwszy jest najważniejszy, ponieważ dokonane wybory są
i mikrobiologiczne oraz obliczenia wraz z analizą ryzyka. Wprowadzanie
decydujące dla całej optymalizacji procesu. Kluczem do sukcesu jest
PAT odbywa się w dwóch etapach: pierwszy to analiza samego
kompetentny zespół specjalistów. Każdy członek zespołu powinien
procesu, drugi to wdrożenie odpowiednich systemów pomiarowych
mieć głęboką, szczegółową wiedzę o procesie i jego najważniejszych
i sterujących. Nieodzownym elementem systemu PAT jest współpraca
etapach. W skład zespołu wyłonionego wewnątrz organizacji należy
z dostawcą odpowiedniej aparatury kontrolno – pomiarowej, na którego
również włączyć ekspertów ds. jakości i innych posiadających wiedzę
urządzeniach ciąży odpowiedzialność za cały proces.
o potencjalnych lokalnych przyczynach problemów. Zespół powinien
być w stanie: zidentyfikować słabe strony procesu, określić możliwości
Krok pierwszy – zwiększenie stabilności
produkcji
ustabilizowania procesu i odnaleźć możliwe do wyeliminowania przyczyny
błędów. Należy sporządzić listę parametrów mierzonych i regulujących,
Na samym początku należy zrozumieć cały proces, gdyż każdy jego
które mają wpływ na produkt finalny. Przed podjęciem każdej decyzji
element ma wpływ na efekt końcowy. Za ten etap odpowiedzialny jest
należy wykonać analizę SPC (Statystyczna regulacja Procesu) i/lub analizę
producent wyrobów. Ważne jest aby skupić się nad największymi lukami
odpowiednich danych. Na tym etapie określa się sposób poprawy procesu
w rozumieniu procesu, jeszcze przed przystąpieniem do oceny ryzyka.
poprzez wybór parametrów wymagających pomiaru, systemów sterowania
Po przeprowadzeniu przeglądu procesu można wyłonić najważniejsze jego
i monitorowania.
1/2012
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl
29
Korzyści
efektywność jest dowodem że założenie polegające na jej wzroście tę
można urzeczywistnić. Jest ona szczególnie przydatna przy aplikacjach
bardzo złożonych procesów. Pacjent jako pierwszy odniesie korzyść
zwiększonej ochrony wynikającej ze stabilnej jakości leków. Jest to
bezwzględny priorytet w ich produkcji.
Z zalet nowego podejścia korzysta głownie producent:
• Pozytywny wynik analizy ryzyka – połączenie umiejętności i doświadczenia
dla wyeliminowania wszystkich przyczyn błędów, poza czynnikiem ludzkim
• Oszczędności wynikające z produkcji pozbawionej ciągłych działań
Fot. 1. Najważniszejszą kwestią jest bardzo dokładne poznanie procesu,
co pozwala wskazać drogę jego docelowej optymalizacji
korygujących
• Poprawa stabilności procesu
• Poprawa jakości i parametrów procesu
Krok drugi: monitorowanie i sterowanie
procesem
Po zrozumieniu procesu, należy jak najszybciej wyeliminować
znane przyczyny zmienności (zakłócenia procesu). Docelowa
• eliminacja czynników zakłócających proces
• Zaufanie dla pracy według reguł PAT (Technika Pomiarów w Procesie)
• Większa wiedza o pomiarach parametrów krytycznych wynikająca
z partnerskiej pracy zespołowej
optymalizacja procesu stanowi wyzwanie, dlatego wdrażanie systemów
pomiarowych, monitorujących i sterujących powinno się wykonywać
Pewna grupa korzyści wynika ze współpracy dostawcy i producenta
zgodnie z istniejącymi wytycznymi ASTM e 500 i GAMP5. Zawierają
aparatury kontrolno – pomiarowej:
one najbardziej przydatne i aktualne normy postępowania oparte na
• Prowadzenie projektów wg reguły skutecznej realizacji
analizie ryzyka, która ocenia wpływ założeń technicznych i jakościowych
• redukcja kosztów – wyeliminowanie dublujących się testów
na bezpieczeństwo produktów (docelowo więc i pacjentów). Takie
podejście, oparte na analizie ryzyka oraz na analizie technicznej
wpływa na projekt, specyfikacje urządzeń i wreszcie na procedury
weryfikujące spełnienie założeń projektowych. Bierze się pod uwagę
każde urządzenie mogące potencjalnie mieć wpły w na jakość
produkowanego leku. Wymaga to bliższej współpracy producentów leków
z dostawcami rozwiązań pomiarowych.
Od potencjalnych dostawców wymaga się wykazania że są w stanie
udoskonalić system jakości zgodnie z zasadami GeP (Dobrej Praktyki
Inżynierskiej). Jest to warunek wstępny, weryfikowany następnie przez
producenta z dostawcą podczas oceny i przeprowadzonych audytów. Jednym
z kluczowych elementów wdrożenia jest dokumentacja, gotowa do
weryfikacji jako część systemu jakości. Producenci oczekują, że
urządzenie zostanie dostarczone z dokumentami systemu jakości,
a nie jak dotychczas będą musieli tę lukę uzupełniać we własnym
zakresie. Aby dokumentacja była spójna, obie strony muszą stosować
się do wytycznych i stosownych norm. Dostawca musi dowieść
i udokumentować, że urządzenia w pełni spełniają wymagania użytkownika.
Ten tryb działania odnośnie dostarczania dokumentacji jakościowej od
dostawcy zdecydowanie redukuje koszty. Ponieważ wiele testów jest
przeprowadzanych zarówno przez dostawcę jak i odbiorcę, nowe podejście
nie wymaga ich duplikacji co dodatkowo pozwala zaoszczędzić na czasie
i nakładach finansowych. Zgodnie z GAMP5, dostawca zarządza
projektem, przydziałem budżetu i zasobami potrzebnymi do zintegrowania
urządzeń, co pozwala skupić się producentowi na jego własnych
zadaniach.
Praktyka pokazuje że praca zespołowa pozwala uniknąć wielu
problemów, zaoszczędzić mnóstwo pracy i pieniędzy pod warunkiem
stosowania zasad GeP.
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl
reKLAMA
30 | produkcja
Fot. 2. Kompletny układ do pomiaru pH w trybie ciągłym (z automatycznym czyszczeniem i kalibracją) gwarantuje ciągłość i bezpieczeństwo procesu
• Skrócenie czasu potrzebnego na wdrożenie udogodnień, wynikające
Korzyści:
z połączenia kompetencji, wiedzy o technologii produkcji i systemach
• Brak oczekiwania na wyniki analizy laboratoryjnej
pomiarowych oraz sterujących
• Ciągły pomiar technologiczny, w pełni zsynchronizowany się z procesem
• Dokumentacja dostarczana wraz z systemem upraszcza zarządzanie
projektem i optymalizuje koszty
• Produkcja w trybie ciągłym, co oznacza znacznie większą wydajność
• Oszczędności kosztów produkcji.
• Duże doświadczenie dostawcy w zakresie walidacji, weryfikacji i kalibracji
prowadzi do oczekiwanych wyników, spełniających rygosystyczne
wymagania producenta leków
• Urządzenia pomiarowe, systemy kontrolne i sterowania są wykonane
zgodnie z wszelkimi normami.
Wnioski
Na nasuwające się wprost pytanie: w czym właściwie tkwi secret
sukcesu przy wdrażaniu PAT (Techniki Pomiarów w Procesie)?
należałoby udzielić następującej, krótkiej ale konkretnej odpowiedzi:
„…są to zupełnie nowe, dużo większe możliwości optymalizacji procesu
Przykład: pomiar pH z automatyczną kalibracją
Jako przykład wybrano dobrze znany, a zarazem krytyczny process
wynikające ze współpracy zespołowej dostawcy rozwiązań (w rozumieniu:
urządzeń pomiarowych) i producenta leków lub innych produktów…”
fermentacji. Znajduje się on w obszarze zainteresowań wielu różnych
zakładów farmaceutycznych i biotechnologicznych. Parametry krytyczne
Partnerska współpraca daje wiele nowych możliwości:
fermentacji powinny być nieustannie monitorowane. Analizę i kalibrację
• Zapewnienie bezpieczeństwa i ciągłości procesu produkcyjnego
laboratoryjną można w usystematyzowany sposób zastąpić pomiarem
• Pozyskanie oszczędności związanych z ciągłym monitoringiem technolgii
bezpośrednim i kalibracją na obiekcie. Korzyść z udoskonalenia jest taka, że
prawidłowe (krytyczne dla procesu) dane są dostępne w czasie rzeczywistym,
co prowadzi do zmniejszenia kosztów operacyjnych, zwiększenia stabilności
procesu i jakości produktu. Proces optymalizacji pomiaru może zostać
zaadaptowany do podobnych aplikacji i stanowi podstawę dla systemów
monitorowania i sterowania.
Sterownik PLC steruje podawaniem roztworu kalibracyjnego
i czyszczeniem całego systemu. Interfejs użytkownika umożliwia pracę
w różnych trybach. System może pracować zarówno w trybie automatycznym
wytwarzania
• Poprawa jakości, szybsze wdrożenia i większa elestyczność dają
możliwość wejścia na nowe rynki
• Kompetencje i wiedza o procesie – rosną na skutek stosowania
nowatorskich narzędzi i technologii
• Zmniejszenie kosztów operacyjnych (mniej błędów) związanych
z minimalizacją ryzyka.
Wymienione powyżej kierunki rozwoju w pełni oddają możliwości procesu
wdrożeniowego PAT.
i ręcznym.
1/2012
e-w ydanie do pobrania na:
www.farmacom.com.pl