Przeczytaj fragment

Wprowadzenie
Samotność niezaprzeczalnie związana z człowiekiem, jego życiem, przeżyciami czy odczuciami od dawna jest tematem rozważań w literaturze pięknej
czy rozprawach filozoficznych. Pod koniec XX wieku coraz częściej staje się
przedmiotem badań naukowych, między innymi w opracowaniach z dziedziny psychologii, socjologii czy medycyny. Nie jest jednak pojęciem łatwym do
zakwalifikowania i opisu ze względu na wieloaspektowość i złożoność. Choć
w większości przypadków przypisuje się jej negatywne cechy, to w pewnych
ujęciach traktuje się ją jako wartość pozytywną i tę dychotomiczność widać
w opracowaniach naukowych z różnych dziedzin. Złożoność problematyki zachęca więc także do przyjrzenia się jej z perspektywy językoznawczej.
Motywu wyboru takiego właśnie przedmiotu badań dostarcza samo życie.
Zmieniająca się rzeczywistość zarówno społeczna, jak i obyczajowa powoduje,
iż samotność (rozpatrywana wieloaspektowo i wartościowana antynomicznie)
jest współcześnie coraz częściej opisywana w mediach, komentowana przez
specjalistów z różnych dziedzin, dość mocno tkwi w codzienności. To nie tylko
przedmiot rozmów, na przykład na portalach społecznościowych, lecz także
przyczyna, dla której takie wypowiedzi, najczęściej subiektywne, w ogóle się
pojawiają. Z jednej strony wiąże się z lansowanym stylem życia, gdyż bycie
samotnym (singlem) oznacza niezależność, z drugiej stanowi przyczynę, dla
której powstaje coraz więcej portali randkowych cieszących się niesłabnącą
popularnością. Samotność to także produkt, który można wykorzystać w kampaniach marketingowych. Nie można zapominać jednak, że dotyczy ona również
problemów społecznych związanych z odrzuceniem, takich jak: bezdomność
czy brak opieki nad osobami starszymi. Jak widać, perspektywa spojrzenia
na samotność jest bardzo szeroka, a skoro tak mocno wiąże się z człowiekiem
i dotyczy rzeczywistości, w której on żyje, otwiera to wiele możliwości badawczych dla językoznawcy.
12
Wprowadzenie
Próbą wywiązania się z tego zadania jest więc niniejsza monografia, jej
celem natomiast – przybliżenie złożonego obrazu SAMOTNOŚCI zgodnie z metodologią językowego obrazu świata, na podstawie danych językowych pochodzących z kilku wybranych źródeł.
Należy mieć przy tym świadomość, iż całościowe ujęcie problematyki wymaga dalszego pogłębiania badań na innych niż wykorzystane do niniejszej pracy
językowych obszarach badawczych. Starając się bowiem przybliżyć pojęcie
samotności funkcjonujące w języku, trzeba zmierzyć się z kilkoma problemami.
Pierwszym z nich, ze względu na wspomnianą złożoność problematyki, jest
konieczność dokonania wyboru materiału badawczego, który pozwoliłby na jak
najlepsze zobrazowanie wybranego wycinka obszaru językowego. Z konieczności zawęża to nieco perspektywę ujęcia, z drugiej jednak strony otwiera pole do
dalszych badań porównawczych.
Druga trudność pojawia się już na etapie wstępnych założeń definicyjnych.
Wynika to z faktu, iż samotność zgodnie z danymi systemowymi (leksykograficznymi), jak i na podstawie danych tekstowych (materiału analitycznego)
można rozpatrywać między innymi jako uczucie, stan czy sytuację. Przyjęcie
nadrzędnej kategorii opisu ma za zadanie pełnić funkcje porządkujące w danej metodologii badawczej, jednak wraz z procesem analizy okazuje się, iż
samotność nie zawsze daje się jednoznacznie zakwalifikować do przyjętych
ram interpretacyjnych. Chodzi bowiem nie tylko o możliwość nakładania się
na siebie kategorii nadrzędnych, choć te kwestie są możliwe do uporządkowania. Bardziej złożony problem to ten, iż samotność traktowana zwłaszcza
jako uczucie stanowi zbiór różnorodnych uczuć „towarzyszących”, czy inaczej
rzecz ujmując, „składowych”, zbiór, który nie jest przy tym jednorodny także
pod względem wartościowania. W związku z tym dokonanie jednoznacznej
klasyfikacji badanego materiału językowego nie zawsze jest możliwe. Niejednokrotnie istnieje konieczność przyjęcia pewnych założeń, przy jednoczesnym
uwzględnieniu możliwości późniejszych ich weryfikacji.
Punktem wyjścia do badań są opracowania wybranych dyscyplin naukowych takich jak: filozofia, psychologia, pedagogika kultury i socjologia – nauk,
dla których pojęcie samotności również stanowi ciekawy obszar badawczy.
Główny trzon niniejszej pracy tworzą jednak analizy językoznawcze oparte na
metodologii językowego obrazu świata.
Próba odtworzenia złożonego obrazu SAMOTNOŚCI opiera się na danych
systemowych oraz analitycznych (tekstowych i ankietowych), a w szczególności na: