ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA OD 10 STYCZNIA DO

ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA
OD 10 STYCZNIA DO 10 LUTEGO
Łącznie czy rozdzielnie
Partykułę NIE pisze się razem z:
- rzeczownikiem
- przymiotnikiem w st. rów
- przysłówkiem w st. rów.
- imiesłowem przym. (w zn. przym.)
Partykułę NIE pisze się osobno z:
- czasownikiem
- przymiot. w st. wyż. i najwyż.
- przysłów. w st. wyż. i najwyż.
- imiesłowem przym. (w zn. czasown.)
- liczebnikiem
- zaimkiem
- przysłówkiem nieodprzymiotnikowym, np.
nie zawsze, nie tylko
- wyrażeniem przyimkowym
- wyrażeniem zaimkowym
pół, ćwierć + inny wyraz, np. ćwierćnuta,
półbuty
pół, ćwierć jako liczebniki ułamkowe, pół
chleba, ćwierć kostki masła
-bym, -byś, -by itd.
- z formami osob. czasownika
- ze spójnikami
-bym, -byś, -by itd.
- z formami nieosob. czasownika
- z pozostałymi częściami mowy
Zrosty
np. dobranoc, Białystok
Zestawienia
np. zupa grzybowa, samochód ciężarowy
Ruchome końcówki czasownika, np. Tyś tutaj
nie był.
Wyrażenia przyimkowe, których złożoność się
zatarła, np. powoli, wreszcie, dlatego,
nadzwyczaj, wśród, wówczas, ponadto
Wyrażenia typu: oko za oko
Przymiotnik złożony z członów
nierównorzędnych znaczeniowo,
np.jasnozielony
Cząstki:
-inąd, -kolwiek,
-kroć, -dziesiąt, -set, -naście
-że, -ż (partykuły)
Wyrażenia:
- przysłówkowe
- przyimkowe
- zaimkowe
Wyjątki!!!
niejeden – wielu, niewielu- mało, niejaki – pewien, niektórzy- jacyś, nieco – trochę,
niedomagać – chorować, niewolić – zmuszać, niepokoić - nękać
Ćwiczenie 1.
Objaśnij pisownię następujących wyrazów.
nie przekonać – „nie” z czasownikami piszemy osobno
nie dostrzegać –
nie lepiej –
nie brak –
niedobrze –
niedrogi –
nie tylko –
nie dwa –
niezmienność –
niekonsekwencja –
nie zjadłszy –
nie chcąc –
nie wyszedłby –
niespłacony –
nie zamówiono –
nie najkorzystniej –
nie właściwsza –
nie taki –
można by warto by zasunięto by poszedłby spoglądałabym jeśliby gdyby aby żeby –
Cząstki bym, byś by, byśmy, byście piszemy ze spójnikami i z osobowymi formami czasownika
…………… , a z nieosobowymi …………………….. .
Ćwiczenie 2.
Do podanych wyrazów dopisz dobrane z ramki wyrazy bliskoznaczne (synonimy).
niebyt, nietakt, niedołęga, nienawiść, niepokój, nieprzyjaciel, niespodzianka,
niedobór, nieład, nieobecność, nieposłuszeństwo, niedorzeczność
wróg - .................................
nicość - ................................
brak - ...................................
oferma - ...............................
bezsens - ..............................
wrogość - ..............................
uchybienie - .................................
trwoga - .......................................
bałagan - .....................................
zaskoczenie - ................................
absencja - .....................................
samowola - ...................................
Ćwiczenie 3.
Dopisz przymiotniki lub przysłówki w stopniu wyższym i najwyższym. Podkreśl przeczenie „nie”.
niemiły – nie milszy, nie najmilszy
niemiło – ............................................
niedobra – .........................................
niedobrze – ..........................................
niełatwy – ..........................................
niełatwo – ..........................................
niezłe – ...........................................
nieźle – ..........................................
nieprzyjemny – ..........................................
nieprzyjemnie – ..........................................
Uzupełnij:
„Nie” z przymiotnikami i przysłówkami od nich utworzonymi w stopniu
......................... i .........................piszemy osobno!
Ćwiczenie 4.
Podane wyrazy wpisz w odpowiednie rubryki tabeli.
niedelikatność, niegrzeczny, nieładnie, nieszczęśliwa, nie ja, nie ty, nie nasze, nie dwa, nie sto,
nieszczęście, niezgoda, niedobry, niewysoko, nieobecność, nie on , nie wy, nie pięć, niemądrze,
niegłupio, nielekki, niewdzięczność, niezdara, niedołężnie, niezdarnie, niewinny, nie nauczy, nie
urwał, nie przeskoczysz, nie jeden(ale dwóch!), nie kilkoro, nie twoja, nie mów, nie przeczytałby,
niewinny, nie czują, nie zrobiono, nie dbając, nie twoja, nie ten, nie dopisali
rzeczowniki przymiotniki przysłówki zaimki
liczebniki
czasowniki
Ćwiczenie 5.
Utwórz formy trybu przypuszczającego od czasownika: nosić:
Liczba pojedyncza
rodzaj męski
1.nosiłbym
2.
3.
rodzaj męskoosobowy
1.
2.
3.
rodzaj żeński
1.
2.
3.
rodzaj nijaki
1.-------------------2.-------------------3.
Liczba mnoga
rodzaj niemęskoosobowy
1.
2.
3.
Ćwiczenie 6.
Cząstki –bym, -byś, -by są ruchome, mogą występować również przed czasownikiem, do którego
się odnoszą. Przekształć zdania według wzoru:
Wzór: O której chcielibyście wyjść z domu?
O której byście chcieli wyjść z domu?
a) Chętnie nosiłbym taki sweter.
.................................................................................................
b) Jak rozwiązalibyśmy ten problem?
..................................................................................................
c) Na pewno przyszlibyście do mnie?
..................................................................................................
d) Z przyjemnością pomógłby ci w lekcjach.
..................................................................................................
Ćwiczenie 7.
Z podanych niżej czasowników i odpowiednich wyrażeń przyimkowych wybranych z ramki utwórz i
zapisz zwroty. Podkreśl wyrażenia przyimkowe pisane łącznie.
na oścież, na jaw, w zamian, na płask, na opak, na wznak, na ślepo, wszerz, wzwyż, wzdłuż, na skos,
wpław, z naprzeciwka, na raty, po macoszemu, na stałe, po polsku
wyjść …na jaw………
dać …………………….
otworzyć ………………
rozumieć ………………
położyć ………………..
trafić …………………..
przewrócić się …………………….
skakać ………………...
ciąć ……………………
rozciągnąć …………………………
iść …………………….
przepłynąć ………………….
kupować ……………………
nadjeżdżać ……………………….
mieszkać …………………………
traktować ………………………..
mówić ………………………
Ćwiczenie 8.
Podane wyrażenia przyimkowe, w których zatarła się granica złożoności i mają znaczenie
przysłówków, ułóż w porządku alfabetycznym i ułóż z nimi zdania.
naprawdę, zaraz, naraz, wreszcie, nareszcie, nadzwyczaj, pośrodku, powoli, dlatego, ponadto,
nawet, naprzód, wśród, zanadto, doprawdy, zapewne, wtem, wzwyż, nawzajem, wówczas
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................
Przykład: On naprawdę tego nie mógł zrozumieć.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………
Ćwiczenie 9.
Wpisz brakujące przyimki do następujących wyrażeń:
skrzynka ....... pomarańczami
mieszkać ....... Wisłą
teczka ....... skóry
materiał ...... kropki
marzyć ....... miłości
zakuty ....... łańcuchy
płakać ....... grobem
leżał ....... ławką
odwołany ....... urzędu
spotkanie ....... rzeką
fontanna ........ parku
pomagać ...... lekcjach
Ćwiczenie 10.
Uzupełnij przysłowia i powiedzenia wyrazami z partykułą „nie”.
……………………………….. drugiemu, co tobie ……………………….. .
…………………………………. Kraków zbudowano.
Puść to w …………………………….. .
Co ma wisieć, …………………………….. .
Nikt …………………………………..prorokiem we własnym kraju.
Szczęśliwi czasu ………………………. .
……………………………… chodzą parami.
Mieć ………………………… sumienie.
Powiedziały jaskółki, że ……………………… są spółki.
Strzeż się ………………………….. , a unikniesz szkody.
Ćwiczenie 11.
Napisz podane przyimki łącznie lub rozdzielnie z podanymi wyrazami.
dla: …… niego, …… tego człowieka, ……. dwojga, ……. niepoznaki, ……..ń, ……tego,
……tego zwyciężyliśmy, …….boga, ……..czego
do: …. dziś, …. cna, …. czysta, …. siego roku, ….póty, ….kądże, ….prawdy,
….tychczas
na: …. schwał, …. razie, …. co dzień, …. pozór, ….prędce, ….tenczas, ….raz,
….wzajem
po: …. kolei, …. omacku, …. prostu, …. cóż, ….społu, ….środku, ….niewczasie,
….wolutku
przed: …… czasem, ……. egzaminem, …… laty, ….. półwiekiem, …… dzień,
……południe, ……tem (=dawniej), ……wczoraj
w: … ogóle, … bród, … przeddzień, … dwójnasób, …brew, …cale, …pław, …przód
(=najpierw), …raz, …ręcz, …tenczas, …zwyż, …szerz
za: …. młodu, …. pomocą, …. granicą, ….graniczny, …. mąż, …. pan brat, ….dość,
….iste, ….nadto, ….razem, ….tem, ….wczasu
z: … polska, … cicha, … grubsza, … rzadka, … pomocą, …nienacka, …goła, …nów,
…razu, …resztą
Ćwiczenie 12.
Uzupełnij zdania podanymi partykułami. Zwróć uwagę na łączną lub rozdzielną pisownię z
poprzedzającymi je wyrazami.
no, -że(ś), -ż
Gdzie…. ty masz głowę?
Có…. ty zrobił?
Przyznaj…. się do pomyłki.
Kiedy…. to się skończy?
Któ…. się tego podejmie?
Chodź …. prędzej.
Łap… piłkę.
Niech …. cię uściskam.
Zapytaj…. o to mamę.
Przestań…. się ciągle droczyć.
Pokaż …. mi, co tam masz.