podstawa programowa kształcenia w zawodzie elektryk 40 01

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ
INSTYTUT BADA EDUKACYJNYCH
PODSTAWA PROGRAMOWA
KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE
ELEKTRYK
40 01
Obecnie: 724 [01]
I. ZAŁO ENIA PROGRAMOWO - ORGANIZACYJNE
KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE
1. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA
1.1 Umiej tno ci zawodowe, stanowi ce kwalifikacje w zawodzie
W wyniku realizacji kształcenia w zawodzie ucze
(słuchacz) powinien
umie :
− komunikowa si i pracowa w zespole,
− dostosowa si do zmieniaj cych si warunków na rynku pracy oraz zmian
techniczno - organizacyjnych,
− dokona oceny swoich umiej tno ci,
− skorzysta z przysługuj cych praw wynikaj cych z kodeksu pracy,
− wyszuka
i przetworzy
informacje niezb dne do wykonywania zada
zawodowych,
− zorganizowa
stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpiecze stwa
i higieny pracy, przeciwpo arowymi i o ekologii,
− posłu y si prost dokumentacj techniczno-ruchow maszyn, urz dze
i instalacji elektrycznych,
− sklasyfikowa
i
zastosowa
odpowiednie
materiały
konstrukcyjne,
przewodz ce, magnetyczne i elektroizolacyjne,
− wykona
poł czenia
elementów
elektrycznych,
elektronicznych
i mechanicznych,
− posłu y
si
aparatur
pomiarow
przy pomiarach maszyn, urz dze
i instalacji elektrycznych, na podstawie dokumentacji technicznej,
2
− zmontowa
układy elektryczne na podstawie schematów ideowych
i monta owych,
− wykona
prace monta owe, eksploatacyjne i konserwacyjne maszyn,
urz dze i instalacji elektrycznych,
− obsłu y urz dzenia i maszyny elektryczne zgodnie z instrukcjami obsługi,
− wykona
prace monta owe i eksploatacyjne w układach automatyki,
zabezpiecze , sygnalizacji i pomiarów,
− wykona
prace monta owe i eksploatacyjne w liniach kablowych
i napowietrznych,
− eksploatowa
urz dzenia
przeciwprzepi ciowej
w
ochrony
odgromowej
obiektach
i
rodki
budowlanych
i
ochrony
sieciach
elektroenergetycznych,
− zastosowa normy i przepisy z zakresu budowy i eksploatacji urz dze
elektrycznych (elektroenergetycznych),
− dobra
i eksploatowa
rodki ochrony przeciwpora eniowej oraz sprz t
ochrony osobistej,
− posłu y si sprz tem przeciwpo arowym,
− udzieli pierwszej pomocy w razie wyst pienia wypadku przy pracy ze
szczególnym uwzgl dnieniem pora enia pr dem elektrycznym,
− posłu y si podstawowymi poj ciami ekonomicznymi,
− korzysta ze ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej,
− poszukiwa aktywnie pracy i prezentowa swoje umiej tno ci,
− podj
i rozliczy działalno
gospodarcz .
1.2 Wymagania psychofizyczne wła ciwe dla zawodu
3
− zainteresowania techniczne,
− koordynacja sensomotoryczna,
− wyobra nia przestrzenna,
− podzielno
uwagi,
− wysoki poziom spostrzegawczo ci,
− zdolno
koncentracji uwagi,
− pełne widzenie barw,
− bardzo dobra sprawno
ruchowa ko czyn górnych i dolnych,
− brak skłonno ci skóry do uczule .
1.3 Przeciwwskazania zdrowotne
− wady wzroku nie daj ce si skorygowa szkłami optycznymi,
− brak widzenia obuocznego,
− daltonizm,
− znaczny stopie
zaburzenia ruchu w stawach biodrowych, kolanowych
i skokowych,
− skłonno
skóry do uczule ,
− przewlekłe schorzenia układu oddechowego,
− zaburzenia w chu,
− epilepsja i inne stany chorobowe przebiegaj ce z utrat przytomno ci,
− wybitnie wzmo ona pobudliwo
ruchowa,
− pocenie si dłoni.
O przydatno ci do zawodu decyduje ostateczne uprawniony lekarz.
2. SPECYFICZNE WYMAGANIA ZAWODU
4
Typowe zadania zawodowe na stanowiskach pracy obejmuj :
− wykonywanie prac monta owych i eksploatacyjnych maszyn i urz dze
elektrycznych,
instalacji
elektrycznych
oraz
linii
napowietrznych
i kablowych zgodnie z obowi zuj cymi przepisami,
− wykonywanie pomiarów, prób pomonta owych i poremontowych oraz
sporz dzanie protokołów,
− eksploatowanie układów steruj cych i regulacyjnych,
− prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnej,
− posługiwanie si dokumentacja techniczn .
Elektrycy mog
podejmowa
prac
w zakładach: wytwarzaj cych,
przetwarzaj cych i przesyłaj cych energi elektryczn (elektrownie i zakłady
energetyczne),
eksploatuj cych
energi
wydobywczy,
transport
kolejowy
produkuj cych
maszyny
i
i
urz dzenia
elektryczn
wodny,
(huty,
przemysł
gospodarka
komunalna),
elektroenergetyczne,
usługowych
naprawiaj cych maszyny elektryczne, urz dzenia elektroenergetyczne oraz
sprz t elektryczny powszechnego u ytku ( w tym zakłady rzemie lnicze),
budowlanych (przy wykonywaniu instalacji elektrycznych), po przeszkoleniu
specjalistycznym, umo liwiaj cym ukształtowanie umiej tno ci niezb dnych na
okre lonym stanowisku pracy.
Wst pna specjalizacja mo e by realizowana w trakcie nauki w szkole,
poprzez: odpowiedni dobór prac wykonywanych w czasie zaj
praktycznych,
dobór wicze na zaj ciach laboratoryjnych i pogł bienie odpowiednich działów
kształcenia teoretycznego. Szkoła zobowi zana jest dostosowa
kształcenie
specjalistyczne do potrzeb rynku pracy. Po rozeznaniu lokalnych potrzeb
kadrowych, wybrane specjalizacje mog by równie realizowane
w
5
zakładzie pracy lub w funkcjonuj cym w mie cie/rejonie centrum kształcenia
praktycznego.
Umiej tno ci zło one przedstawione w opisie zawodu zostały przeło one
(transformowane) na umiej tno ci szczegółowe, pogrupowane w dwóch blokach
programowych:
− ogólnoelektryczny
− techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa
Blok programowy ogólnoelektryczny - zawiera cele i tre ci kształcenia
z
zakresu:
podstaw
elektrotechniki
i
elektroniki,
techniki
pomiarów
elektrycznych, wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej, budowy systemu
elektroenergetycznego,
ródeł i odbiorników energii elektrycznej, zasad
prawidłowej eksploatacji urz dze
elektroenergetycznych, zasad organizacji
bezpiecznej pracy przy obsłudze urz dze
elektrycznych. Cele kształcenia
zawarte w tym bloku, dotycz ce:
−posługiwania si aparatur pomiarow ,
−pomiarów podstawowych wielko ci elektrycznych w obwodach pr du
stałego i przemiennego,
−pomiarów parametrów elementów elektrycznych i elektronicznych,
−pomiarów parametrów maszyn i urz dze
elektrycznych oraz układów
steruj cych,
powinny by realizowane w formie wicze .
Blok programowy techniki wytwarzania i gospodarka rynkowa zawiera
cele i tre ci kształcenia dotycz ce: własno ci materiałów i technologii
wytwarzania stosowanych w elektrotechnice oraz monta u, demonta u i napraw
maszyn i urz dze
6
elektrycznych. W bloku tym zawarto równie
dział
tematyczny zwi zany z kształtowaniem wiadomo ci i umiej tno ci niezb dnych
w warunkach gospodarki rynkowej.
Realizacja celów kształcenia dotycz cych opanowania wiadomo ci
z zakresu techniki wytwarzania, powinna odbywa
wicze
i zaj
praktycznych. Dobra znajomo
si
głównie w formie
wła ciwo ci materiałów
i technologii wytwarzania powinna przyczyni si w przyszło ci do racjonalnej
eksploatacji maszyn i urz dze elektrycznych.
Kształtowanie umiej tno ci praktycznych dotycz cych obróbki r cznej,
monta u mechanicznego, monta u, demonta u i napraw maszyn i urz dze
elektrycznych powinno odbywa si w warsztatach szkolnych.
W liceum zawodowym uczniowie (słuchacze) powinni ponadto odby dwie
praktyki, natomiast słuchacze szkoły policealnej jedn praktyk zawodow .
W zale no ci od potrzeb miejscowego rynku pracy uczniowie (słuchacze)
powinni odbywa praktyk w zakładach: wytwarzaj cych, przetwarzaj cych
i przesyłaj cych energi
produkuj cych
maszyny
elektryczn , eksploatuj cych energi
i
urz dzenia
elektroenergetyczne,
elektryczn ,
usługowych
naprawiaj cych maszyny elektryczne, urz dzenia elektroenergetyczne oraz
sprz t elektryczny powszechnego u ytku oraz w zakładach budowlanych.
Uczniowie (słuchacze) powinni, wykorzystuj c swoje umiej tno ci,
nawi za
kontakt z kierownictwem zakładu, w którym zamierzaj
odby
praktyk , zaprezentowa swoje umiej tno ci zawodowe, ustali szczegółowy
harmonogram praktyki. Rola szkoły, na tym etapie, powinna ograniczy si do
zawarcia umowy, po uzgodnieniu programu praktyki.
3. WARUNKI TECHNICZNE
7
Szkoła,
podejmuj ca
kształcenie
w
zawodzie,
powinna
posiada
odpowiednio przygotowane pracownie przedmiotowe, laboratoria i warsztaty
szkolne.
Pracownie
przedmiotów
zawodowych
powinny
by
wyposa one
w nast puj ce techniczne rodki kształcenia: grafoskop, magnetowid, komputer
z programami symulacyjnymi, ekran, tablic kredow lub bezpyłow biał ,
tablic
mi kk . Ponadto w pracowniach powinny by , w podr cznej
biblioteczce, zgromadzone katalogi, zbiory norm i przepisów.
Laboratorium podstaw elektrotechniki i elektroniki powinno posiada
conajmniej 6 stanowisk pomiarowych, ka de zasilane napi ciem 220/380V
pr du przemiennego (zabezpieczone ochron
przeciwpora eniow , zgodnie
z obowi zuj cymi przepisami) oraz wyposa one w wył cznik awaryjny
i wył cznik awaryjny centralny. W pracowni powinny znajdowa
si
nast puj ce przyrz dy pomiarowe: zasilacz stabilizowany 0 - 24V napi cia
stałego i zasilacz napi cia sinusoidalnego 12 - 220 V, 50Hz, generator funkcji,
oscyloskop o pasmie 20MHz z sondami pomiarowymi, mierniki analogowe
i cyfrowe, mostek RLC oraz gotowe zestawy pomiarowe zawieraj ce elementy
i układy elektryczne i elektroniczne umo liwiaj ce wykonanie
W laboratorium powinny by
wicze .
co najmniej dwa komputery typu IBM
z oprogramowaniem niezb dnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych
pomiarów.
Laboratorium maszyn i urz dze
elektrycznych powinno posiada
co
najmniej 6 stanowisk pomiarowych zasilanych napi ciem 220/380V pr du
przemiennego
(zabezpieczonych
ochron
przeciwpora eniow ,
zgodnie
z obowi zuj cymi przepisami) oraz wyposa onymi w wył czniki awaryjne
i wył cznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny znajdowa
si ,
przystosowane do bada , podstawowe aparaty i maszyny elektryczne: styczniki,
przeka niki, bezpieczniki, liczniki energii elektrycznej jedno i trójfazowe,
8
transformator jednofazowy i trójfazowy, przekładniki pr dowe i napi ciowe,
akumulatory, silniki pr du stałego, silnik indukcyjny trójfazowy pier cieniowy i
klatkowy, silnik indukcyjny jednofazowy ze zwart
i rozruchow
faz
faz
pomocnicz
dodatkow , silnik komutatorowy uniwersalny, silnik
synchroniczny i pr dnica synchroniczna, elementy i podzespoły urz dze
elektroenergetycznych, proste układy energoelektryczne oraz gotowe zestawy
wiczeniowe
elektronicznego
sterowania
maszynami
i
urz dzeniami
elektrycznymi, ponadto przyrz dy pomiarowe niezb dne do realizacji wicze .
W laboratorium powinny by
co najmniej dwa komputery typu IBM
z oprogramowaniem niezb dnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych
pomiarów.
Warsztaty szkolne powinny by wyposa one w stanowiska zawieraj ce:
zestawy narz dzi do obróbki r cznej metali i tworzyw sztucznych, zestawy
narz dzi do lutowania i monta u układów elektrycznych i elektronicznych,
stanowiska do monta u i demonta u maszyn i urz dze
elektrycznych,
stanowiska diagnostyczne do badania podstawowych parametrów urz dze
elektrycznych, stanowiska do naprawy maszyn i urz dze
elektrycznych,
ponadto: odpowiednie przyrz dy pomiarowe, zestawy próbek metali i tworzyw
sztucznych, zestawy elementów stosowanych do poł cze
mechanicznych,
elementów stosowanych w monta u elektrycznym i elektronicznym, katalogi
elementów, normy.
4. WARUNKI KADROWE
Dla zapewnienia prawidłowego procesu dydaktycznego szkoła musi
pozyska nast puj cych specjalistów:
elektryk
o specjalno ci ogólnej,
9
elektryk
specjalista z praktyk eksploatacyjn
i uprawnieniami do eksploatacji urz dze do 1kV,
elektryk
specjalista z praktyk eksploatacyjn
i uprawnieniami do eksploatacji urz dze bez
ogranicze napi ,
spełniaj cych wymagania okre lone rozporz dzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 pa dziernika 1991 roku, w sprawie szczegółowych
kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okre lenia szkół i wypadków,
w których mo na zatrudni nauczycieli nie maj cych wy szego wykształcenia
(Dz. U. Nr 98 poz. 433 oraz 1994 r. Nr 5 poz. 19 i Nr 109 poz. 521). Ponadto
warunkiem
koniecznym
jest,
aby
nauczyciele
prowadz cy
zaj cia
w laboratorium posiadali odpowiednie przeszkolenie w zakresie obsługi
urz dze elektrycznych do 1kV udokumentowane za wiadczeniem wydawanym
przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich.
5. KSZTAŁCENIE W RÓ NYCH TYPACH SZKÓŁ
I FORMACH ORGANIZACYJNYCH
Kształcenie w zawodzie mo e odbywa si w ró nych typach szkół (dla
młodzie y i dorosłych) okre lonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego z 1993 r.
Przy opracowywaniu planów i programu nauczania dla zawodu, wiadomo ci
i umiej tno ci oraz tre ci kształcenia pogrupowane w dwóch blokach
programowych: ogólnoelektryczny oraz techniki wytwarzania i gospodarka
rynkowa, powinny znale
si
w programach nauczania poszczególnych
przedmiotów zawodowych lub w innych formach organizacyjnych.
10
Tworz c plany nauczania w szkołach dla dorosłych, nale y wi cej czasu
przewidzie
na kształcenie praktyczne (przy odpowiednio mniejszej ilo ci
godzin przeznaczonych na kształcenie teoretyczne).
Programy nauczania przedmiotów zawodowych winny zawiera tak dobrane
wykazy umiej tno ci i odpowiadaj ce im tre ci kształcenia, by pomi dzy
poszczególnymi przedmiotami wyst powała wzajemna korelacja. Autor
programu nauczania powinien zwróci
szczególn
uwag
na zapewnienie
korelacji pomi dzy działami tematycznymi realizowanymi na zaj ciach
z przedmiotów teoretycznych a realizacj
wicze
w poszczególnych
laboratoriach. Przy realizacji programu nauczania nale y uwzgl dnia
wiadomo ci i umiej tno ci opanowane w szkole b d cej podbudow
programow kształcenia w zawodzie.
6. POWI ZANIE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO
Z KSZTAŁCENIEM OGÓLNYM
W procesie kształcenia zawodowego niezb dna jest korelacja mi dzy
przedmiotami ogólnokształc cymi i zawodowymi blokami programowymi.
Dla osi gni cia zało onych celów kształcenia ucze (słuchacz) odpowiednio
wcze niej
powinien
umie
z
matematyki:
wykorzystywa
trygonometryczne oraz wykonywa działania na pot gach. Znajomo
trygonometrycznych
jest
niezb dna
sinusoidalnie zmiennego. Umiej tno
uczniom przeliczanie
do
lepszego
zrozumienia
funkcje
funkcji
pr du
wykonywania działa na pot gach ułatwi
przedrostków
wielokrotno ci
i
podwielokrotno ci
jednostek miar. W szkole zasadniczej, na zaj ciach z fizyki nale y zrezygnowa
z
omawiania
działów
dotycz cych
pola
elektrycznego,
magnetyzmu
i elektromagnetyzmu oraz pr du elektrycznego (zagadnienia te powinny by
przedstawione w trakcie realizacji bloku programowego ogólnoelektrycznego,
11
przy powtórzeniu i utrwaleniu tre ci przedmiotu z klasy ósmej szkoły
podstawowej). W liceum zawodowym wskazane jest by działy tematyczne
dotycz ce elektryczno ci i magnetyzmu były realizowane na zaj ciach
przedmiotu fizyka w klasie pierwszej, gdy niezb dna jest korelacja pomi dzy
tym przedmiotem a tre ciami kształcenia zawartymi w bloku programowym
ogólnoelektrycznym.
Nauczyciele
przedmiotów:
przysposobienie
obronne,
ochrona
i kształtowanie rodowiska powinni nawi zywa , w trakcie realizacji swoich
tre ci kształcenia, do specyficznych warunków pracy elektryka (np. wpływ pól
elektromagnetycznych wytwarzanych przez ró ne ródła na organizm ludzki).
Nauczyciel elementów informatyki w liceum zawodowym powinien ci le
współpracowa z nauczycielami realizuj cymi cele kształcenia zawarte w bloku
technika wytwarzania i gospodarka rynkowa (projektowanie prostych
instalacji mieszkaniowych) i w bloku ogólnoelektrycznym (symulacja układów
elektrycznych i elektronicznych) m. in. przez odpowiednie rozszerzenie tre ci
nauczanego przedmiotu. W szkole zasadniczej natomiast proponuje si
wprowadzi przedmiot elementy informatyki nadobowi zkowo.
II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
12
Nazwa bloku
Minimalna liczba godzin w cyklu
programowego
kształcenia w %*
szkoła
liceum
szkoła
zasadnicza
zawodowe
policealna
Ogólnoelektryczny
35
38
35
Technika wytwarzania i
45
42
45
80**
80**
80**
gospodarka rynkowa
Razem
*)
podział na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodzie y jak
i dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej),
**) 20 % pozostaje do rozdysponowania przez autorów programu nauczania
na dostosowanie do potrzeb lokalnego rynku pracy.
III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA
W BLOKACH PROGRAMOWYCH
13
OGÓLNOELEKTRYCZNY
1. CELE KSZTAŁCENIA
Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie :
− scharakteryzowa
zjawiska
zachodz ce
w
polu
magnetycznym
i elektromagnetycznym,
− wykona
podstawowe
obliczenia
prostych
obwodów
pr du
stałego
i przemiennego,
− rozró ni i zmierzy podstawowe wielko ci elektryczne,
− poł czy układy elektryczne na podstawie schematów,
− zmierzy
parametry
podstawowych
elementów
elektrycznych
i elektronicznych,
− rozpozna i sklasyfikowa maszyny oraz urz dzenia elektryczne,
− skorzysta z danych zawartych na tabliczkach znamionowych,
− dokona pomiaru parametrów maszyn, urz dze oraz instalacji elektrycznych
w oparciu o dokumentacj techniczno-ruchow ,
− sprawdzi zabezpieczenia maszyn, instalacji oraz urz dze elektrycznych,
− rozpozna elementy składowe maszyn, instalacji i urz dze elektrycznych
oraz oceni ich stan techniczny,
− uruchomi podzespoły obwodu głównego urz dzenia elektrycznego,
− rozpozna
zagro enia wyst puj ce w rodowisku pracy oraz zaplanowa
rodki przeciwdziałaj ce tym zagro eniom,
− zastosowa
zasady bezpiecze stwa i higieny pracy przy eksploatacji
i pomiarach urz dze elektrycznych,
− eksploatowa
14
rodki ochrony przeciwpora eniowej.
2. TRE CI KSZTAŁCENIA
Obwody elektryczne pr du stałego: Obliczanie i pomiary prostych obwodów
pr du stałego z wykorzystaniem prawa Ohma i praw Kirchhoffa. Metody
pomiaru wielko ci elektrycznych. Bezpiecze stwo i higiena pracy przy
pomiarach elektrycznych. Metody zapobiegania wypadkom. Pierwsza pomoc
przy pora eniu pr dem elektrycznym.
Dielektryki i kondensatory: Zjawisko przebicia dielektryka. Elektryczno
atmosferyczna. Kondensatory - konstrukcja, klasyfikacja, zastosowanie.
Obliczanie układów z kondensatorami.
Magnetyzm i elektromagnetyzm: Prawa, zjawiska i wielko ci zwi zane
z polem magnetycznym. Proste obwody magnetyczne. Sprz enie magnetyczne
w obwodach. Pomiary obwodów. Wykorzystanie zjawiska elektromagnetyzmu.
Obwody elektryczne pr du przemiennego: Podstawowe poj cia, wielko ci,
zale no ci i prawa w obwodach z pr dem sinusoidalnym jednofazowym
i trójfazowym. Obliczanie i pomiar prostych obwodów pr du sinusoidalnego
jednofazowego. Zjawisko rezonansu i ferrorezonansu - pomiary obwodów.
Układy symetryczne i niesymetryczne poł cze
odbiorników w obwodach
z pr dem sinusoidalnym trójfazowym. Energia i moc pr du przemiennego.
Pomiary mocy i energii w obwodach pr du przemiennego. Wykorzystanie
zjawisk fizycznych w układach trójfazowych.
Elementy i układy elektroniczne: Elementy czynne i bierne. Zjawiska
w obwodach elektronicznych z elementami czynnymi i biernymi. Pomiary
15
układów
prostowniczych.
Klasyfikacja,
konstrukcja
i
wykorzystanie
półprzewodnikowych przyrz dów mocy.
Transformatory:
Podział
transformatorów
i
ich
budowa.
Tabliczka
znamionowa transformatora. Praca transformatora. Pomiary transformatora
jednofazowego.
transformatorów.
Transformatory
Uszkodzenia
energetyczne
w
i
specjalne.
transformatorach.
Eksploatacja
Zabezpieczenia
transformatorów. Zastosowania transformatorów. Przekładniki napi ciowe
i pr dowe. Pomiary układów z przekładnikami.
Maszyny elektryczne: Podział maszyn elektrycznych. Podstawowe wielko ci
charakteryzuj ce
prac
maszyny
elektrycznej.
Tabliczka
znamionowa.
Nagrzewanie i chłodzenie maszyn elektrycznych. Cz ci składowe silnika
indukcyjnego. Wielko ci charakteryzuj ce prac silnika indukcyjnego. Cz ci
składowe i wła ciwo ci ruchowe maszyn synchronicznych. Maszyny pr du
stałego. Wykorzystanie pr dnic pr du stałego. Silniki pr du stałego. Maszyny
specjalne pr du stałego. Podstawowe uszkodzenia maszyn elektrycznych.
Podstawowe zabezpieczenia maszyn elektrycznych. Układy nap dowe maszyn
elektrycznych. Pomiary wybranych układów nap dowych.
Urz dzenia energoelektroniczne: Prostowniki i przekształtniki. Falowniki
i przekształtniki rezonansowe. Konstrukcja i monta kompletnych urz dze
energoelektronicznych. Elementy sterowania i regulacji. Zabezpieczenia
układów. Elementy pomiarowe wielko ci regulowanych.
Urz dzenia zasilaj ce i rozdzielcze: Modularny system niskonapi ciowy
rozdzielnic i sterownic. Zasady monta u. Zunifikowane urz dzenia rozdzielcze.
Przył cza. Rezerwowe ródła zasilania. Przewody elektroenergetyczne.
16
Instalacje elektryczne: Cz ci składowe instalacji elektrycznej. Układy
sieciowe. Osprz t elektroinstalacyjny. Klasyfikacja i sposoby monta u instalacji.
Zabezpieczenia instalacji elektrycznych przed skutkami zwar , przeci e
przepi .
Instalacje
alarmowe,
sygnalizacyjne,
steruj ce.
i
Ochrona
przeciwpora eniowa instalacji elektrycznych. Przeprowadzanie kontroli i oceny
stanu instalacji.
Elektryczne
ródła
wiatła: Parametry eksploatacyjne. Układy pracy
wietlówek i lamp wyładowczych. Podstawowe uszkodzenia w instalacjach
o wietleniowych. Pomiary układu pracy wietlówki.
Linie niskiego i wysokiego napi cia: Linie napowietrzne i kablowe. Sposoby
mocowania
przewodów
i
ł czenia
ył
kabli
elektroenergetycznych,
telekomunikacyjnych i sygnalizacyjnych. Sposoby usuwania uszkodze
w liniach napowietrznych i kablowych. Bezpiecze stwo i higiena pracy przy
monta u i eksploatacji linii elektroenergetycznych.
Aparaty wysokiego napi cia: Klasyfikacja i konstrukcja ł czników. Cz ci
składowe
ł czników.
Konstrukcja
i
montowanie
bezpieczników
i przekładników wysokiego napi cia. Montowanie dławików zwarciowych.
Stacje elektroenergetyczne: Urz dzenia stacji elektroenergetycznej. Obwody
główne
stacji.
Obwody
pomocnicze.
Montowanie
urz dze
ochrony
przepi ciowej w stacjach. Ochrona przeciwpora eniowa i przeciwpo arowa
w stacjach.
Automatyka zabezpieczeniowa: Konstrukcja i zastosowanie podstawowych
przeka ników pomiarowych i pomocniczych. Obwody pomiarowe, sterownicze
17
i sygnalizacyjne w układach automatyki zabezpieczeniowej. Badanie układów z
przeka nikami pomiarowymi i pomocniczymi (SPZ, SZR).
Ochrona przeciwpora eniowa w urz dzeniach elektrycznych: Orodki
ochrony przed dotykiem bezpo rednim i po rednim. Sprawdzanie skuteczno ci
rodków ochrony przeciwpora eniowej. Organizacja prac przy urz dzeniach
elektrycznych. Montowanie
rodków ochrony przeciwpora eniowej. Sprz t
ochronny.
Wytwarzanie i gospodarka energi elektryczn : ródła energii elektrycznej
(ogniwa, akumulatory, generatory, elektrownie zawodowe). Zanieczyszczenie
rodowiska przez elektrownie. Ograniczanie zanieczyszcze . Dystrybucja
energii elektrycznej i jej jako . Poprawa współczynnika mocy. Wpływ zu ycia
surowców, wody i energii na ochron
rodowiska naturalnego. Metody
oszcz dzania energii elektrycznej.
TECHNIKI WYTWARZANIA I GOSPODARKA
RYNKOWA
18
1. CELE KSZTAŁCENIA
Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie :
− sklasyfikowa , rozró ni i dobra materiały oraz podstawowy asortyment
wyrobów elektrotechnicznych stosowany powszechnie do prac instalacyjnych
i do monta u elektrycznego,
− posłu y si przyrz dami pomiarowymi wielko ci mechanicznych,
− wykona
proste
prace
z
zakresu
obróbki
r cznej
oraz
monta u
elektromechanicznego podzespołów i urz dze elektrycznych,
− zastosowa
ró ne
sposoby
poł cze
elementów
konstrukcyjnych
mechanicznych w urz dzeniach elektrycznych,
− wykona
elektryczne prace instalacyjne i monta owe posługuj c si
narz dziami elektromonterskimi oraz typow aparatur kontrolno-pomiarow ,
− zmontowa i zdemontowa aparatur w układach automatyki, sterowania,
zabezpiecze , sygnalizacji i pomiarów,
− dokona okresowych przegl dów urz dze ochrony odgromowej obiektów
budowlanych i sieci elektroenergetycznej oraz innych instalacji elektrycznych
specjalnego przeznaczenia,
− posłu y si prostymi dokumentacjami techniczno-ruchowymi, instrukcjami
technicznymi oraz obowi zuj cymi normami i przepisami z zakresu budowy
i eksploatacji urz dze elektrycznych,
− zinterpretowa
i wdra a
zalecenia norm dotycz cych kontroli jako ci
i zarz dzania jako ci (ISO 9000),
− zorganizowa stanowiska pracy w ró nych warunkach zgodnie z przepisami
bezpiecze stwa i higieny pracy, przepisami przeciwpo arowymi oraz
zaleceniami wynikaj cymi z ochrony naturalnego rodowiska,
19
− posłu y
si
odpowiednim
sprz tem
ochronnym
i
sprz tem
przeciwpo arowym oraz udzieli pierwszej pomocy w nagłych wypadkach ze
szczególnym uwzgl dnieniem pora e pr dem elektrycznym,
− wykona
i usun
okresowe przegl dy techniczne, konserwacje oraz zlokalizowa
drobne uszkodzenia w urz dzeniach, maszynach i instalacjach
elektrycznych
oraz
liniach
elektroenergetycznych
kablowych
i napowietrznych,
− podł czy
maszyny i urz dzenia elektryczne do sieci oraz regulowa
parametry ich pracy,
− konserwowa
rodki ochrony przeciwpora eniowej oraz kontrolowa ich stan
techniczny,
− przestrzega przepisów bezpiecze stwa i higieny pracy w czasie produkcji
i napraw urz dze elektronicznych,
− przeprowadzi
kalkulacj
ekonomiczn
w zakresie prac elektrycznych
o charakterze produkcyjnym, instalacyjno-monta owym i serwisowym,
− sporz dzi ró ne dokumenty: faktury, rachunki, weksle, czeki itp.,
− sporz dzi ró nego rodzaju umowy zgodnie z obowi zuj cymi wzorami,
− skorzysta z kredytu i leasingu,
− wyja ni podstawowe poj cia i mechanizmy gospodarki rynkowej,
− sporz dzi dokumenty niezb dne do podj cia działalno ci gospodarczej,
− stworzy prosty plan przedsi wzi cia gospodarczego,
− zaprowadzi podatkow ksi g przychodów i rozchodów,
− sporz dzi deklaracje podatkowe i ubezpieczeniowe,
− zaprezentowa swoje umiej tno ci,
− skorzysta z kodeksu pracy.
2. TRE CI KSZTAŁCENIA
20
Dokumentacja techniczna urz dze : Istota i znaczenie normalizacji
w rysunku technicznym. Rysunek techniczny odr czny. Rzutowanie. Przekroje.
Wymiarowanie. Szkicowanie prostych przedmiotów. Czytanie rysunków
technicznych zło onych. Czytanie schematów elektrycznych. Czytanie prostych
dokumentacji oraz instrukcji technicznych zawieraj cych rysunki (schematy).
Materiały stosowane w elektrotechnice: Wła ciwo ci elektromechaniczne
metali i ich stopów. Materiały ferromagnetyczne. Materiały konstrukcyjne.
Materiały elektroizolacyjne. Półprzewodniki. Wytrzymało
materiałów.
Korozja
metali,
zabezpieczenia
mechaniczna
antykorozyjne.
Metody
wytwarzania typowych elementów elektrotechnicznych i ich obróbka.
Obróbka r czna: Pomiary wielko ci mechanicznych. Trasowanie. Piłowanie.
Ci cie. Wiercenie. Gi cie. Gwintowanie. Nitowanie. Klejenie.
Poł czenia mechaniczne i elektryczne: Poł czenie rozł czne i nierozł czne.
Przykłady realizacji poł cze
i
demonta
poł cze .
Konserwacja poł cze
mechanicznych i elektrycznych. Monta
Narz dzia
elektromonterskie.
ruchomych. Monta
Elektronarz dzia.
precyzyjny. Automatyzacja prac
monta owych w procesach wytwórczych aparatów elektrycznych.
Bezpiecze stwo i higiena pracy: Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy. Prawna ochrona pracy. Odzie ochronna i sprz t ochrony
osobistej. Zasady bezpiecznej pracy z urz dzeniami elektrycznymi. Zagro enia
po arowe. Zasady obsługi sprz tu ga niczego. Pierwsza pomoc w nagłych
wypadkach. Zasady post powania przy pora eniach pr dem elektrycznym.
21
Monta
elektromechaniczny: Monta
Monta
aparatów elektrycznych niskiego i wysokiego napi cia. Monta
i demonta
maszyn elektrycznych.
urz dze kontrolno-pomiarowych, urz dze automatyki, nap du elektrycznego.
Monta
i demonta
elektrycznych urz dze
przemysłowych oraz urz dze
elektrycznych gospodarstwa domowego. Pasowanie elementów, mocowanie,
przytwierdzanie, czyszczenie, izolowanie, zamykanie i uszczelnianie urz dze
elektrycznych. Obsługa i konserwacja nap dów elektrycznych. Monta
i demonta elektromechanicznych podzespołów i urz dze precyzyjnych.
Kontrola elementów i podzespołów: Odczytywanie oznacze i parametrów
znamionowych. Korzystanie z katalogów. Obsługa testerów, próbników,
przyrz dów kontrolno-pomiarowych. Wykonywanie prób symulacyjnych.,
bada technoklimatycznych. Badanie parametrów znamionowych styczników,
wył czników zwarciowych, akumulatorów, silników elektrycznych małej mocy,
itp.
Monta
instalacji elektroenergetycznych: Wykonywanie ró nych prac
instalacyjnych i monta owych. Przył cza kablowe, zł cza i rozdzielnice
niskiego napi cia, wewn trzne linie zasilaj ce, instalacje odbiorcze. Stosowanie
odpowiednich przewodów, kabli i osprz tu instalacyjnego. Budowa instalacji na
podstawie dokumentacji budowlanej. Monta
napowietrznych i kablowych. Monta
instalacji
specjalnych,
np.:
instalacji
elektroenergetycznych linii
głowic i muf kablowych. Monta
odgromowych,
sygnalizacyjnych,
steruj cych oraz obwodów pomocniczych w rozdzielniach i stacjach
elektroenergetycznych.
Monta
urz dze
elektrycznych wysokiego napi cia: Prace monta owo-
demonta owe urz dze w obr bie stacji elektroenergetycznych rozdzielczych
i transformatorowo-rozdzielczych wn trzowych i napowietrznych.
22
Monta
urz dze
pomiarowych i automatyki: Dokonywanie podł cze
i poł cze . Krosowanie. Posługiwanie si próbnikiem wietlnym, d wi kowym.
Budowanie prostych układów pomiarowych. Przeprowadzanie pomiarów
kontrolnych,
nastaw
i
regulacji
zabezpiecze ,
automatyk,
sterowa .
Wykonywanie pomiarów rezystancji instalacji, uziomów, uzwoje , przewodów.
Pomiary napi cia przebicia izolacji oraz warto ci napi
i pr dów zmiennych.
Naprawy instalacji i urz dze elektrycznych: Przestrzeganie podstawowych
zasad bezpiecze stwa i higieny pracy przy naprawach urz dze elektrycznych.
Metodyka napraw. Sprawdzanie zabezpiecze . Sprawdzanie stanu technicznego
poł cze
rozł cznych i lokalizacja uszkodzenia typu zwarcie lub przerwa
omomierzem. Procedury zwi zane z wymian
uszkodzonego elementu,
podzespołu.
przyczyn
Analizowanie
i
diagnozowanie
uszkodzenia.
Wykonywanie zabiegów regeneracyjnych i konserwacji.
Gospodarka rynkowa: Podmiot gospodarczy. Działalno
gospodarcza.
Prywatyzacja. Papiery warto ciowe. Organy podmiotu gospodarczego. Rynek
pracy. Bezrobocie. Prezentacja swoich umiej tno ci. Obowi zki i prawa
pracownika. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podmioty gospodarcze.
Podejmowanie działalno ci gospodarczej. Tworzenie planu przedsi wzi cia
gospodarczego.
Formalno ci
zwi zane
z
podejmowaniem
działalno ci
gospodarczej. Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze. Pozyskanie maj tku
trwałego i obrotowego. Koszty działalno ci. Podatki. Formy płatno ci. Wyniki
finansowe. Rentowno . Prowadzenie ksi gi przychodów i rozchodów.
Marketing. Podstawy fizjologii i psychologii pracy.
23
3. ZALECENIA DOTYCZ CE OCENIANIA
Szkoła zawodowa zobowi zana jest do kontroli stopnia opanowania
umiej tno ci i wiadomo ci, zało onych w opisie kwalifikacji absolwenta.
W trakcie nauki sprawdzanie powinno obejmowa
wszystkie umiej tno ci
zawodowe, stanowi ce kwalifikacje w zawodzie i ponadto powinno by
poprzedzone wcze niejszym ustaleniem zbiorów wymaga dla ka dego stopnia
oddzielnie, czyli oddzielne wymagania na stopie
konieczne), oddzielne - na stopie
mierny (wymagania
dostateczny (wymagania podstawowe),
oddzielne - na dobry (wymagania rozszerzone) oraz bardzo dobry (wymagania
dopełniaj ce).
Wymagania konieczne: Ucze (słuchacz) opanował wiadomo ci i umiej tno ci
w ograniczonym zakresie. Stopie
mierny jest zatem wynikiem progowym
promocji w szkole i jednocze nie informuje o bardzo słabym przygotowaniu
zawodowym. Stopie mierny uzyskuje ucze (słuchacz), który umie:
− wykona proste prace elektryczne nie powoduj c zagro enia wypadkowego
dla siebie i otoczenia,
− zinterpretowa podstawowe zjawiska i prawa elektrotechniki,
− posłu y si podstawowymi narz dziami elektromonterskimi,
− opisa budow i przeznaczenie elementarnych cz ci składowych urz dze
elektrycznych,
− zdemontowa i samodzielnie zmontowa proste urz dzenie elektryczne,
− odszuka przerw lub zwarcie w prostym obwodzie kilkuelementowym,
− przeczyta
ze zrozumieniem prosty rysunek techniczny, schemat ideowy
i monta owy,
− przeprowadzi proste kalkulacje kosztów.
24
Wymagania
podstawowe:
Ucze
(słuchacz)
opanował
wiadomo ci
i umiej tno ci w zakresie wystarczaj cym. Stopie dostateczny otrzymuje ucze
(słuchacz), który umie:
− samodzielnie wykona
powierzone, wybrane, proste prace instalacyjne
i monta owe,
− zbudowa samodzielnie prosty układ pomiarowy,
− wła ciwie interpretowa tre
polece ustnych przy okre laniu konkretnego
zadania i potrafi posługiwa si j zykiem technicznym, dokumentacj ,
− scharakteryzowa wła ciwo ci materiałów konstrukcyjnych oraz naszkicowa
i wykona prosty przedmiot drog obróbki r cznej,
− przekształci prosty schemat ideowy w schemat monta owy,
− dobiera typ i przekrój przewodów w zale no ci od rodzaju przewidzianych
odbiorników energii,
− wykaza
si
znajomo ci
praw i zjawisk elektryczno ci i magnetyzmu
w stopniu wystarczaj cym do ogólnego obja nienia zasady działania maszyn i
urz dze elektrycznych,
− rozpozna przyczyn wadliwej pracy instalacji, podzespołu lub typowego
urz dzenia elektromechanicznego,
− pracowa w zespole pracowniczym na okre lonych stanowiskach pracy nie
wymagaj cych znacznej samodzielno ci podejmowania decyzji,
− opisa podstawowe prawa ekonomii,
− zaplanowa proste przedsi wzi cie gospodarcze,
− korzysta
z podstawowych przepisów okre laj cych prawa i obowi zki
pracownika,
− posługiwa si komputerem jako narz dziem pracy,
− aktywnie zadba o swój dalszy rozwój zawodowy,
− aktywnie szuka pracy.
25
Wymagania rozszerzone dotycz
stosowania wiadomo ci i umiej tno ci
w sytuacjach typowych; co oznacza opanowanie przez ucznia (słuchacza)
umiej tno ci praktycznego posługiwania si wiadomo ciami według podanych
mu uprzednio wzorców. Stopie
dobry otrzymuje ucze
(słuchacz), który
spełnia wymagania wymienione na ocen dostateczn , a ponadto cechuje go
wi ksza samodzielno
w wykonawstwie typowych zada zawodowych. Potrafi
korzysta zarówno z dokumentacji technicznej jak równie z innych ródeł
informacji technicznej i ekonomicznej.
Wymagania dopełniaj ce: Ucze (słuchacz) opanował pełny zakres wiedzy
i umiej tno ci przewidzianych programem kształcenia i w momencie ewaluacji
prezentuje samodzielnie pełn gam rozwi za technicznych i ekonomicznych
odnosz cych si do postawionego zadania. Prezentuje swoj postaw cechy
do wiadczonego pracownika i wykazuje si inicjatyw w podejmowaniu działa
zawodowych. Stopie bardzo dobry otrzymuje ucze (słuchacz), który spełnia
wymagania na stopie dobry, a ponadto wykazuje si sumienno ci
i
konsekwencj w podejmowaniu działa . Potrafi wykonywa zadania o du ym
stopniu trudno ci nawet w sytuacjach nietypowych i w trudnych warunkach
techniczno - ekonomicznych. Jego postawa zawodowa mo e by wzorcem dla
innych.
26