Regulacja nerwowo – hormonalna

biologia w gimnazjum
Regulacja
nerwowo – hormonalna
Zmys∏y
TEST
EWA KUREK
ZADANIA DLA GRUPY A
1. Uzupe∏nij zdania:
Regulacjà pracy organizmu zajmujà si´ dwa
uk∏ady: nerwowy i hormonalny. Szybka
i krótkotrwa∏a reakcja jest charakterystyczna
dla uk∏adu .........................................................
2. Przyporzàdkuj hormonom gruczo∏y, które je produkujà:
a) adrenalina
1. trzustka
b) tyroksyna
2. jajniki
c) insulina
3. tarczyca
4. nadnercza
a)................... b)...................... c)...................
3. Uzupe∏nij zdanie:
Gruczo∏y wydzielania wewn´trznego produkujà wydzieliny zwane.....................................,
które dostajà si´ bezpoÊrednio do..................
4. Wymieƒ trzy znane ci choroby spowodowane nadmiarem hormonów produkowanych przez gruczo∏y dokrewne:
a)........................................................................
b)........................................................................
c)........................................................................
50
178
5. PodkreÊl przyk∏ady odruchów bezwarunkowych:
a) kaszel, b) reagowanie zwierzàt, np. psa na
polecenia tresera, c) rozszerzenie êrenicy
oka w ciemnoÊci, d) nawyki kulturalne,
e) mycie z´bów po jedzeniu, f) uczenie si´,
g) wydzielanie Êliny pod wp∏ywem zapachu
jedzenia, h) kichanie, i) ssanie.
6. Przeczytaj poni˝szy tekst i odpowiedz na
pytanie:
Wewn´trznà powierzchni´ ga∏ki ocznej wyÊciela wielowarstwowa siatkówka. Tworzà jà komórki wra˝liwe na Êwiat∏o i barwy. Jednak
cz´Êç wzrokowa siatkówki nie jest jednakowo
czu∏a – zawiera obszar o najwi´kszym zag´szczeniu czopków, a tak˝e obszar zupe∏nie pozbawiony komórek Êwiat∏oczu∏ych.
Jak nazywajà si´ opisane w tekÊcie dwa obszary siatkówki?
Pierwszy to: ......................................................
a drugim jest ....................................................
7. Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania:
Za kilka minut uczeƒ przystàpi do bardzo wa˝nego egzaminu. Czekajàc denerwuje si´. Zrobi∏ si´ blady, oddycha szybciej, jego serce bije
mocniej. Zauwa˝y∏ te˝, ˝e ma spocone d∏onie.
a) Podaj nazw´ hormonu, którego iloÊç wzrasta w sytuacji stresowej. WyjaÊnij jego rol´.
biologia w szkole
biologia w gimnazjum
...........................................................................
...........................................................................
Po zjedzeniu ciastka wzrasta iloÊç glukozy we
krwi. Komórki trzustki wykrywajà podwy˝szony
poziom cukru i wydzielajà hormon insulin´,
która umo˝liwia przekszta∏canie nadmiaru
glukozy w glikogen, odk∏adany w wàtrobie
i mi´Êniach. Kiedy poziom glukozy spada poni˝ej normy, jest wydzielany hormon – glukagon,
dzi´ki któremu glikogen jest rozk∏adany na
czàsteczki glukozy.
b) Jaki by∏by skutek, gdyby organizm nie
móg∏ wytwarzaç wystarczajàcej iloÊci insuliny?
...........................................................................
...........................................................................
8. Podaj trzy funkcje mó˝d˝ku:
a) .......................................................................
b) .......................................................................
c) .......................................................................
9. Istniejà ró˝ne sposoby zdobywania wiedzy.
Przeprowadzone badania wykaza∏y, ˝e trwa∏oÊç wiedzy zale˝y od sposobu uczenia si´.
Poni˝sze wyniki badaƒ przedstaw w postaci
wykresu:
samodzielne wykonywanie zadaƒ – pozostaje 70% wiedzy
oglàdanie – 20%
s∏uchanie i oglàdanie – 50%
s∏uchanie – 30%
czytanie – 10%
10. SpoÊród wymienionych poni˝ej elementów narzàdów zmys∏ów podkreÊl te, które
tworzà oko: naczyniówka, ma∏˝owina, plamka ˝ó∏ta, tràbka Eustachiusza, m∏oteczek, Êlimak, cia∏o szkliste, kowade∏ko, soczewka,
êrenica, b∏ona b´benkowa, rogówka.
11. Wymieƒ elementy tworzàce ucho Êrodkowe: .....................................................................
...........................................................................
12. Uk∏ad nerwowy odpowiada za:
a) szybkà reakcj´ na bodêce p∏ynàce ze Êrodowiska wewn´trznego i zewn´trznego,
b) gromadzenie i przetwarzanie wiadomoÊci,
c) kontrolowanie pracy narzàdów i uk∏adów,
d) wszystkie funkcje wymienione w punktach a, b i c.
3/2005
13. Uzupe∏nij zdanie:
OÊrodkowy uk∏ad nerwowy tworzà ................
i ........................................................................
14. Co to jest ∏uk odruchowy? Wymieƒ we
w∏aÊciwej kolejnoÊci elementy, które go tworzà.
¸uk odruchowy ................................................
...........................................................................
1 – .............................. 4 – ...............................
2 – .............................. 5 – ...............................
3 – ..............................
15. Z wymienionych chorób i wad wybierz te,
które dotyczà narzàdu wzroku:
a) anemia, choroba wieƒcowa,
b) bia∏aczka, anoreksja,
c) zez, zaçma,
d) gruêlica, szkorbut.
ZADANIA DLA GRUPY B
1. Po∏àcz w pary nazw´ hormonu z rolà, jakà
pe∏ni w organizmie:
a) testosteron 1. reguluje wzrost
organizmu
b) insulina
2. wp∏ywa na wykszta∏cenie
drugorz´dowych cech
p∏ciowych m´˝czyzny
c) adrenalina 3. obni˝a poziom cukru
we krwi
4. pobudza organizm
do wysi∏ku
a)................... b)...................... c)...................
2. Uzupe∏nij zdania:
Regulacjà pracy organizmu zajmujà si´ dwa
uk∏ady: nerwowy i hormonalny. Wolna i d∏ugotrwa∏a reakcja jest w∏aÊciwa dla uk∏adu.......................................................................
3. Istniejà ró˝ne sposoby zdobywania wiedzy.
Przeprowadzone badania wykaza∏y, ˝e trwa∏oÊç wiedzy zale˝y od sposobu uczenia si´.
Przedstaw poni˝sze wyniki badaƒ w postaci
wykresu:
samodzielne wykonywanie zadaƒ – pozostaje 70% wiedzy
oglàdanie – 20%
s∏uchanie i oglàdanie – 50%
179
51
biologia w gimnazjum
s∏uchanie – 30%
czytanie – 10%
4. Uzupe∏nij zdanie:
Uk∏ad hormonalny tworzà .............................,
które nie majà przewodów ..............................
5. Wymieƒ trzy znane ci choroby spowodowane niedoborem hormonów produkowanych przez gruczo∏y dokrewne:
a) .......................................................................
b) .......................................................................
c) .......................................................................
6. Jak nazwiesz poni˝szy proces zwiàzany
z widzeniem?
Nastawianie oka do ostrego widzenia przedmiotów znajdujàcych si´ w ró˝nej odleg∏oÊci
jest to................................................................
7. Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania:
Niska temperatura otoczenia wywo∏uje wydzielenie tyroksyny, która zwi´ksza intensywnoÊç
przemiany materii i iloÊç wytwarzanego ciep∏a.
NiedoczynnoÊç tarczycy powoduje zmniejszenie wydolnoÊci fizycznej i psychicznej organizmu, niskie tempo przemiany materii, suchà
skór´, apati´. Przyczynà niedoczynnoÊci tarczycy jest ma∏a iloÊç jodu w po˝ywieniu.
a) Dlaczego przy niedoczynnoÊci tarczycy ludzie cz´sto majà obni˝onà temperatur´ cia∏a?......................................................................
...........................................................................
b) Dlaczego u ludzi mieszkajàcych w górach
obserwuje si´ wi´cej schorzeƒ zwiàzanych
z zaburzeniami w funkcjonowaniu tarczycy?
11. Dobierz w pary odpowiadajàce sobie cz´Êci aparatu fotograficznego i ludzkiego oka:
1. przes∏ona
a) siatkówka
2. Êwiat∏oczu∏y film b) êrenica
c) t´czówka
1 – ......................................................................
2 – ......................................................................
12. Uzupe∏nij zdanie:
W sk∏ad obwodowego uk∏adu nerwowego
wchodzà.............................................................
i .........................................................................
13. Co to jest ∏uk odruchowy? Wymieƒ we w∏aÊciwej kolejnoÊci elementy, które go tworzà.
¸uk odruchowy ................................................
...........................................................................
1 – .............................. 4 – ...............................
2 – .............................. 5 – ...............................
3 – ..............................
14. PodkreÊl przyk∏ady odruchów warunkowych:
a) kaszel, b) reagowanie zwierzàt, np. psa na
polecenia tresera, c) rozszerzenie êrenicy
oka w ciemnoÊci, d) nawyki kulturalne,
e) mycie z´bów po jedzeniu, f) uczenie si´,
g) wydzielanie Êliny pod wp∏ywem zapachu,
h) kichanie, i) ssanie.
...........................................................................
...........................................................................
8. Podaj funkcje kory mózgowej:
15. Z wymienionych chorób i wad wybierz te,
które dotyczà narzàdu wzroku:
a) bulimia, choroba wieƒcowa,
b) katarakta, zaçma,
c) bia∏aczka, anoreksja,
d) pó∏pasiec, szkorbut.
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
Klucz odpowiedzi
9. SpoÊród wymienionych poni˝ej elementów
narzàdów zmys∏ów podkreÊl te, które tworzà
ucho (narzàd s∏uchu):
naczyniówka, ma∏˝owina, plamka Êlepa,
plamka ˝ó∏ta, tràbka Eustachiusza, m∏oteczek, Êlimak, cia∏o szkliste, kowade∏ko, soczewka, êrenica, b∏ona b´benkowa, rogówka
52
10. Dokoƒcz zdania:
Warstwà Êwiat∏oczu∏à w oku jest..................
Sk∏ada si´ z........................ – ich zadaniem
jest ................ oraz ........... – ich zadaniem
jest.....................................................................
180
Grupa A
1. nerwowego; 1 pkt.
2. a – 4; b – 3; c – 1; 3 pkt.
3. – hormonami……. – do krwi; 2 pkt.
4. Gigantyzm, akromegalia, choroba Gravesa – Basedowa; 3 pkt.
biologia w szkole
biologia w gimnazjum
5. Odruchy bezwarunkowe: a, c, g, h, i; 5 pkt.
6. Plamka ˝ó∏ta, plamka Êlepa; 2 pkt.
7. a) adrenalina. Mobilizuje organizm do reakcji w sytuacji stresowej: przyÊpiesza akcj´
serca, poprawia przytomnoÊç umys∏u
b) wzrost poziomu cukru we krwi, który mo˝e prowadziç do cukrzycy; 2 pkt.
8. Funkcjà mó˝d˝ku jest: kontrola równowagi cia∏a, koordynacja ruchów, utrzymywanie
sta∏ego napi´cia mi´Êni szkieletowych; 3 pkt.
9. Wykres narysowany na podstawie danych
zawartych w zadaniu, 4 pkt.
4. – gruczo∏y/gruczo∏y dokrewne,…….. – wyprowadzajàcych; 2 pkt.
5. Cukrzyca, kar∏owatoÊç, kretynizm; 3 pkt.
6. Akomodacja oka; 1 pkt.
7. a) Poniewa˝ przy niedoczynnoÊci tarczycy
zmniejsza si´ wydzielanie tyroksyny, która
jest odpowiedzialna za wzrost produkcji ciep∏a. Zatem przy niedoborze tego hormonu
nast´puje obni˝enie temperatury cia∏a.
b) Poniewa˝ ludzie mieszkajàcy w górach
mogà mieç niedobory jodu, który jest konieczny do syntezy tyroksyny; 2 pkt.
8. Funkcje: odpowiedzialna za wy˝sze czynnoÊci psychiczne; znajdujà si´ w niej oÊrodki
ruchowe, czuciowe i kojarzeniowe; 3 pkt.
9. Cz´Êci ucha (narzàdu s∏uchu): ma∏˝owina,
tràbka Eustachiusza, m∏oteczek, Êlimak, kowade∏ko, b∏ona b´benkowa; 3 pkt.
10. Cz´Êci oka (narzàdu wzroku): naczyniówka, plamka ˝ó∏ta, cia∏o szkliste, soczewka,
êrenica, rogówka; 3 pkt.
11. Ucho Êrodkowe: kostki s∏uchowe – strzemiàczko, kowade∏ko, m∏oteczek, tràbka Eustachiusza/s∏uchowa, jama b´benkowa; 4 pkt.
12. d; 1 pkt.
13. – mózgowie….., – rdzeƒ kr´gowy; 2 pkt.
14. ¸uk odruchowy to droga jakà pokonuje
impuls elektryczny od receptora do efektora,
1 – receptor, 2 – neuron czuciowy, 3 – rdzeƒ
kr´gowy/ oÊrodkowy uk∏ad nerwowy, 4 –
neuron ruchowy, 5 – efektor; 4 pkt.
10. – siatkówka,…. – czopki, ….– widzenie
barwne,…. – pr´ciki,….. – widzenie czarnobia∏e; 5 pkt.
11. 1 – c; 2 – a; 2 pkt.
12. – nerwy czaszkowe/mózgowe i nerwy
rdzeniowe; 2 pkt.
13. ¸uk odruchowy to droga, jakà pokonuje
impuls elektryczny; od receptora do efektora. 1 – receptor, 2 – neuron czuciowy, 3 –
rdzeƒ kr´gowy, 4 – neuron ruchowy, 5 –
efektor; 4 pkt.
14. Odruchy warunkowe: b, d, e, f; 4 pkt.
15. b; 1 pkt.
RAZEM: 40 pkt.
15. c; 1 pkt.
RAZEM: 40 pkt.
Grupa B
mgr EWA KUREK
1. a – 2; b – 3; c – 4; 3 pkt.
2. hormonalnego; 1 pkt.
3. Wykres narysowany na podstawie danych
zawartych w zadaniu; 4 pkt. (Wykres jak w
zadaniu 9. grupy A).
3/2005
jest nauczycielkà chemii i biologii w Zespole
Szkól Ogólnokszta∏càcych nr 11 w Krakowie,
prowadzi tak˝e zaj´cia z wychowania do ˝ycia
w rodzinie oraz wychowania zdrowotnego
181
53