Raport Pracodawców RP dotyczący działań legislacyjnych rządu w

Warszawa, 21.06.2010
Raport Pracodawców RP dotyczący działań legislacyjnych rządu w
odniesieniu do skutków powodzi z maja i czerwca 2010 roku
Wstęp
Klęska powodzi, która w bieżącym roku dotknęła nasz kraj miała daleko idące negatywne skutki
nie tylko dla poszczególnych osób, ale także dla przedsiębiorstw. W tej chwili jest jeszcze za
wcześnie na podawanie dokładnych danych obrazujących skalę zniszczeń w obszarze
przedsiębiorczości. Można jednak zakładać, że pośrednio i bezpośrednio jej skutkami zostało
dotkniętych tysiące firm. Mówiąc o skutkach bezpośrednich mamy na myśli szkody w majątku
trwałym przedsiębiorstwa, kłopoty z płynnością działalności firmy związane z niemożnością
dotarcia pracowników do zakładu pracy, czy też brak możliwości ekspedycji wytworzonych przez
daną firmę produktów na skutek zniszczonej infrastruktury. Ale gospodarka to system naczyń
połączonych. Istnieje grupa firm, które choć bezpośrednio przez powódź nie zostały dotknięte, to
jej skutki odczuły poprzez np. brak zamówień ze strony przedsiębiorstw, które zostały
poszkodowane. Spowodowało to m.in. opóźnienia w dostawach niezbędnych do funkcjonowania
firmy od poddostawców (casus Fabryki Fiata w Tychach, która przerwała produkcję ze względu na
brak dostaw szyb z huty w Sandomierzu) .
Dobrze się stało, że rząd dostrzegł potrzebę legislacyjnej interwencji w obszarze skutków powodzi
dla przedsiębiorstw. Trzeba pamiętać, że gospodarcza odbudowa zniszczonych terenów jest
niezbędna do odbudowy ładu społecznego.
I. Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z
maja i czerwca 2010 r.
8 czerwca 2010 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach
związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r. Ma on na celu
zagwarantowanie poszkodowanym niezbędnej pomocy oraz uproszczenie procedur związanych z
usuwaniem skutków tej klęski żywiołowej. Zaproponowane rozwiązania, w zakresie dotyczącym
przedsiębiorców, Pracodawcy RP oceniają pozytywnie.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 projektu organy administracji publicznej mają zostać zobowiązane do
załatwiania spraw związanych z usuwaniem skutków powodzi w pierwszej kolejności i bez
zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. To bardzo
ważny zapis biorąc pod uwagę niską, co do zasady, sprawność działania naszej administracji i
mnogość spraw urzędowych, które przedsiębiorcy będą musieli załatwiać w konsekwencji
powodzi.
Jeszcze ważniejszy jest projektowany ustęp 4 tego artykułu. Zgodnie z tym przepisem, Sąd
Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy powszechne i wojewódzkie sądy
administracyjne mają rozpoznawać sprawy związane z usuwaniem skutków powodzi w
pierwszej kolejności. Jest to o tyle ważne, że polski wymiar sprawiedliwości cechuje się
powolnością działania jeszcze większą, niż administracja publiczna. Tymczasem szybkie
wznowienie działalności przez firmy jest ważne nie tylko dla samych przedsiębiorców, ale i dla
znormalizowania funkcjonowania zalanych obszarów.
Trzeba zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 8 projektu, w przypadku zniszczenia na skutek powodzi
dokumentów niezbędnych do ustalenia świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych lub
zaopatrzenia emerytalnego przyjmuje się:
•
wszelkie dokumenty oraz zeznania świadków pozwalające na udowodnienie
okresów zatrudnienia (ubezpieczenia) oraz czasowej niezdolności do pracy z powodu
choroby, macierzyństwa lub sprawowania opieki;
•
wszelkie dokumenty pozwalające na udowodnienie wysokości ich podstawy
wymiaru.
Takie rozwiązanie zaoszczędzi czas pracodawców i pracowników, niezbędnego do wykonania
szeregu innych czynności koniecznych do wznowienia działalności.
Analizowany projekt w dużej części skupia się na uregulowaniu kwestii pracowniczych w
kontekście niemożności świadczenia pracy w związku z powodzią. Projektodawca proponuje, aby
faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę
usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy. To racjonalne rozwiązanie – pracownicy
nie powinni być karani za to, że nie mogli dotrzeć do pracy, czy też bronili swojego domostwa
przed zalaniem w czasie gdy powinni pracować. Trzeba jednak zwrócić uwagę na ewentualne
trudności interpretacyjne zwrotu „faktyczna niemożność”.
Za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, z przyczyny opisanej powyżej, pracownikowi ma
przysługiwać prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, przez okres
nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Wynagrodzenie
to ma być wypłacane ze środków pracodawcy. W naszej ocenie środki na ten cel nie powinny być
wypłacane ze środków Funduszu Pracy. Odciążyłoby to pracodawców, których powódź i tak
postawiła w trudnej sytuacji. Ponadto pracodawcy ponieśli określone koszty wynikające z
niewykonywania przez pracownika pracy.
Pracodawca ma zostać uprawniony do powierzenia pracownikowi wykonywania pracy innego
rodzaju, niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z
usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. W takim przypadku pracownik będzie
zachowywał prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad
obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.
Przedsiębiorstwa dotknięte powodzią w sposób bezpośredni muszą zmierzyć się choćby z pracami
porządkowymi. Proponowane tu rozwiązanie zaoszczędzi pracodawcom administracyjnego
wysiłku związanego z kierowaniem pracowników do wykonywania innych, niż zwykle zadań.
Przygotowywana ustawa przewiduje także mechanizmy pomocowe związane z niemożnością
wypłacania, w pewnych wypadkach, wynagrodzeń przez pracodawców. W przypadku braku
środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za:
•
czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy związanej z powodzią,
•
czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a
doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, które zostały bezpośrednio
spowodowane powodzią,
•
wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub na
usuwaniu skutków powodzi, mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie prowadzenia
przez pracodawcę działalności gospodarczej;
Pracodawca, który na skutek powodzi przejściowo zaprzestał prowadzenia działalności
gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie, może złożyć kierownikowi właściwego Biura
Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wniosek o udzielenie
nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Zaspokojeniu ze środków FGŚP może podlegać wynagrodzenie do wysokości przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału. Pożyczka będzie
musiała zostać zwrócona do końca 2011 r. Będzie możliwe także jej umorzenie jeżeli pracodawca
wykaże, że znajduje się w szczególnie niekorzystnej sytuacji finansowej uniemożliwiającej spłatę
pożyczki, powstałej na skutek powodzi. Szczegółowy tryb przyznawania pożyczek określi
rozporządzenie wydane przez ministra właściwego ds. pracy. Opisany tu mechanizm będzie
konkretną pomocą dla przedsiębiorstw, która pomoże im powrócić do normalnej działalności.
Trudności interpretacyjne może rodzić zwrot „istotnie ograniczył jej prowadzenie”.
Projekt przewiduje także pomoc wypłacaną przez PFRON związaną z pracą osób
niepełnosprawnych i prowadzeniem przez nie przedsiębiorstw. Środki PFRON będą mogły być
przeznaczane m. in. na:
•
utrzymanie zagrożonych likwidacją na skutek powodzi miejsc pracy osób
niepełnosprawnych,
•
odtworzenie zniszczonej lub utraconej na skutek powodzi infrastruktury i
wyposażenia przedsiębiorstw osób niepełnosprawnych prowadzących działalność
gospodarczą.
Ponadto pożyczki przyznane przed dniem wejścia w życie projektu ze środków PFRON:
• osobom niepełnosprawnym na działalność gospodarczą lub rolniczą,
• zakładom pracy chronionej
będą mogły być umarzane w całości lub w części, wraz z odsetkami, jeżeli w związku z powodzią
nastąpiła utrata możliwości spłaty pożyczki. Biorąc pod uwagę trudną sytuację osób
niepełnosprawnych na rynku pracy oraz konieczność ich aktywizacji zawodowej (także poprzez
zakładanie własnych firm), te rozwiązania oceniamy jako bardzo potrzebne.
Przewiduje się także możliwość umarzania pożyczek i refundacji udzielanych na podstawie
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Pożyczka, o której mowa w art. 42
(sfinansowanie kosztów szkolenia) tego aktu prawnego będzie mogła zostać umorzona w całości
lub w części wraz odsetkami, jeżeli na skutek powodzi:
•
nastąpiła trwała lub czasowa przeszkoda w funkcjonowaniu instytucji szkoleniowej;
•
poszkodowany bezrobotny w okresie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 lipca
2010 r. nie mógł podjąć lub ukończyć szkolenia.
Przyznane refundacje na wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy, lub środki na podjęcie
działalności gospodarczej, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy, będą mogły zostać umorzone w całości lub w części wraz z odsetkami,
jeżeli miejsca pracy uległy zniszczeniu na skutek powodzi. Opisane tu rozwiązania są racjonalne.
Pracodawcy dotknięci powodzią nie będą w stanie spłacić pożyczek, które już zostały
skonsumowane, a ich efekt zniszczony przez powódź.
Ciekawe rozwiązanie przewiduje art. 19 ust. 1 projektu. Zgodnie z tym przepisem, starosta będzie
uprawniony, w trybie określonym dla prac interwencyjnych, biorąc pod uwagę zakres i skalę
zniszczeń u pracodawcy spowodowanych powodzią oraz możliwości utrzymania przez
pracodawcę miejsc pracy, dokonywać ze środków Funduszu Pracy zwrotu, przez okres do 12
miesięcy, poniesionych przez pracodawcę kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na
ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia skierowanych bezrobotnych w wysokości
nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i
liczby zatrudnionych bezrobotnych, pod warunkiem że pracodawca nie zmniejszy w tym okresie
liczby zatrudnionych pracowników w stosunku do stanu na dzień podpisania umowy o refundację
– jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2011 r.
Ponadto, zgodnie z art. 20 projektu, starosta będzie uprawniony do tego aby, w trybie
określonym dla prac interwencyjnych, biorąc pod uwagę zakres i skalę zniszczeń u pracodawcy
spowodowanych powodzią oraz możliwości utrzymania przez pracodawcę miejsc pracy,
dokonywać ze środków Funduszu Pracy zwrotu, przez okres do 12 miesięcy, poniesionych przez
pracodawcę, którego zakład został zniszczony na skutek powodzi, kosztów na wynagrodzenia,
nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników. Wysokość tej
pomocy nie będzie mogła przekraczać miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego
wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych pracowników. Warunkiem jej otrzymania będzie
to, że pracodawca nie zmniejszy w tym okresie liczby zatrudnionych pracowników w stosunku do
stanu na dzień podpisania umowy o refundację – jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2011 r.
Mamy więc do czynienia z rozwiązaniem dwutorowym. Po pierwsze pracodawca będzie mógł
siłami skierowanych przez Starostę pracowników doprowadzić swój zakład do stanu, w którym
możliwe będzie wznowienie działalności. Po drugie, pracodawca, którego zakład został
zniszczony (można więc zakładać, że jest w bardzo trudnej sytuacji finansowej) otrzyma
refundację kosztów pracy. Należy monitorować sytuację w zakresie tych mechanizmów pod
kątem tego, czy 12 miesięczny czas ich obowiązywania będzie wystarczający.
Przedsiębiorca dotknięty powodzią którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych,
rozumianych jako sprzedaż, nie mniej jednak niż o 15 %, liczony w ujęciu ilościowym lub
wartościowym w ciągu jednego miesiąca po dniu 1 maja 2010 r. w porównaniu do tego samego
miesiąca w okresie od dnia 1 maja 2009 r. do dnia 31 lipca 2009 r., stosuje się odpowiednio
przepisy tzw. ustawy antykryzysowej. Dzięki temu rozwiązaniu przedsiębiorcy dotknięci
powodzią będą mogli skorzystać m.in. z dopłat do szkoleń i studiów podyplomowych swoich
pracowników.
W projekcie ustawy brakuje mechanizmu, który pozwoliłby przedsiębiorcom na zdobycie
środków finansowych potrzebnych do odbudowy majątku trwałego. Jest to niezbędne do tego,
aby dotknięte powodzią firmy mogły wznowić działalność. Potrzebne jest stworzenie systemu
nieoprocentowanych (z możliwością, w pewnych przypadkach, częściowego umorzenia) pożyczek
na odbudowę majątku trwałego przez przedsiębiorstwa.
II. Projekt ustawy o wspieraniu przedsiębiorców dotkniętych skutkami klęsk żywiołowych
Ministerstwo Gospodarki przygotowało projekt ustawy o wspieraniu przedsiębiorców dotkniętych
skutkami klęsk żywiołowych. Ma on na celu wprowadzenie szczególnych rozwiązań prawnych
pozwalających na zagwarantowanie poszkodowanym niezbędnej pomocy oraz uproszczenia
procedur związanych z usuwaniem skutków klęsk żywiołowych. Pracodawcy RP pozytywnie
ocenili ten projekt.
Przykład tegorocznej powodzi pokazał, że potrzebne są mechanizmy pomocowe, które pozwolą
przedsiębiorcom dotkniętym nieprzewidywalnym i niezawionionym zdarzeniem na odbudowę
swojego majątku trwałego. Jest to niezbędne do wznowienia funkcjonowania przedsiębiorstwa,
a co za tym idzie utrzymania miejsc pracy oraz odprowadzania podatków. Określenie
maksymalnej kwoty nieoprocentowanej pożyczki, która ma być udzielana małym przedsiębiorcom
dotkniętym klęską żywiołową, w kwocie 50 tys. zł może spowodować, że potrzeby niektórych firm
nie zostaną w sytuacji kryzysowej zaspokojone. Z drugiej strony trzeba mieć jednak na uwadze
możliwości finansowe państwa oraz walor wychowawczy – firmy, podobnie jak osoby fizyczne
powinny przede wszystkim polegać na ubezpieczeniach komercyjnych. Zresztą w tym kierunku idą
też inne zapisy projektu – przedsiębiorca nieubezpieczony będzie mógł starać się o umorzenie
maksymalnie 75% pożyczki.
Dobrym rozwiązaniem jest to, że pożyczki mają być nieoprocentowane i umarzalne. Zarabianie na
przedsiębiorcach w sytuacji kryzysowej byłoby sprzeczne z ideą projektu i interesem państwa.
Odbudowa przedsiębiorczości na zniszczonych terenach jest niezbędna do przywrócenia
normalnego funkcjonowania ekonomicznego i społecznego regionu. Popieramy rozwiązanie,
które przewiduje, że pożyczki będą udzielane za pośrednictwem regionalnych i lokalnych
funduszy pożyczkowych. Podmioty te są dobrze zorientowane w lokalnych problemach i
uwarunkowaniach. Poza tym, proponowane rozwiązanie pozwoli zdywersyfikować proces
udzielania pożyczek na wiele punktów, co zmniejsza ryzyko tworzenia się zatorów
biurokratycznych.
Opiniowany projekt przewiduje pomoc tylko dla małych firm. Warto rozważyć, po
przeprowadzeniu analizy skutków finansowych, rozszerzenie jego zakresu przedmiotowego
także na średnie przedsiębiorstwa.
Podsumowanie
Rząd dość szybko zareagował na zjawisko powodzi jeśli chodzi o działania prawne w kontekście
pracodawców. Specustawa powodziowa przewiduje ciekawe rozwiązania, które mogą
rzeczywiście odbudować życie gospodarcze na zniszczonych terenach. Trzeba jednak zwrócić
uwagę na jej wady – opłacanie wynagrodzenia za nieobecność pracowników w związku z
powodzią przez pracodawców oraz brak instrumentu pozwalającego na zdobycie środków na
odbudowę majątku trwałego przedsiębiorstw.
Projekt ustawy o wspieraniu przedsiębiorców dotkniętych skutkami klęsk żywiołowych to próba
stworzenia kompleksowej regulacji pomocowej dla firm na wypadek klęski żywiołowej.
Przewiduje prosty i konkretny mechanizm wsparcia. Potrzebna jest jednak dyskusja nad
projektem w kierunku zwiększenia zakresu przedmiotowego i podmiotowego pomocy.
Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej (wcześniej Konfederacja Pracodawców Polskich) jest największą i najstarszą
organizacją pracodawców w Polsce. Powstała w listopadzie 1989 roku. Reprezentuje ponad 7 000 firm,
zatrudniających przeszło 3 000 000 pracowników. 85 proc. z nich to firmy prywatne, 15 proc. należy do Skarbu
Państwa. Konfederacja jest uznanym partnerem społecznym w Polsce i w Europie, reprezentuje stronę pracodawców
w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych. Prezydentem Pracodawców RP jest Andrzej Malinowski.
Z inicjatywy organizacji powstało m.in. Centrum Monitoringu Legislacji – pierwsze w Polsce forum, pozwalające
śledzić proces legislacyjny oraz umożliwiające przedsiębiorcom wpływ na kształt i jakość stanowionego prawa
(www.cml.kpp.org.pl). Pracodawcy RP powołali również Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy, w ramach
którego prowadzony jest wielowymiarowy, rzetelny i systematyczny monitoring regionalnych rynków pracy w Polsce,
z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań pracodawców (www.obserwatorium.kpp.org.pl).