79KB

ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
LUBLIN - POLONIA
VOL.LX, SUPPL. XVI, 15
SECTIO D
2005
Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Academy of Physical Education, Krakow
JOANNA BASIAGA-PASTERNAK, WACŁAW MIREK
Values hierarchy of students on the Academy of Physical Education
Hierarchia wartości studentów akademii wychowania fizycznego
Studenci są ostatnim ogniwem systemu kształcenia wyselekcjonowanej młodzieży przed
podjęciem przez nią już w pełni dojrzałych ról zawodowych i społecznych. Ponadto ze względu na
zdobyte wykształcenie, wejdą w skład inteligencji, stąd też w powszechnej opinii powinni
reprezentować najbardziej wartościowe i pożądane społecznie cechy oraz systemy wartości. Według
psychologa Piageta (1966), okres studiowania należy do niezwykle ważnych dla kształtowania się
sfery psychicznej i fizycznej każdego człowieka. Osobnicy obojga płci znajdują się wówczas w
optymalnym okresie rozwoju operacji intelektualnych oraz w końcowym etapie kształtowania się
osobowości.
Z dotychczasowych badań wynika, że to wchodzenie przez studentów w dorosłe życie ma jednak
swoiste cechy, charakteryzujące się odmiennym, specyficznym dla tej kategorii wieku, sposobem
widzenia i percepcji rzeczywistości społecznej, miejscem w niej oraz typowymi aspiracjami i
sposobami ich realizacji (Zandecki 1989). Biorąc pod uwagę ww. atrybuty wieku, w którym znajdują
się studiujący wydaje się celowe poznanie hierarchii wartości grupy studenckiej, która z racji
zdobywanych kwalifikacji powinna deklarować te, które bliskie są w kształtowaniu postaw
prosomatycznych (Makuła 1999).
Celem badań było określenie najbardziej cenionych wartości studentów i studentek kierunku
wychowanie fizyczne, że szczególnym uwzględnieniem wartości zdrowia i sprawności fizycznej.
Postawiono następujące pytania badawcze:
Jakie są główne wartości wśród studentek i studentów poszczególnych lat studiów
Które z wartości zajmują najwyższe miejsce w hierarchii wartości badanych.
Jaka jest najważniejsza wartość dla uprawiających wyczynowo sport.
MATERIAŁ I METODY BADAŃ
W badaniach uczestniczyło po 30 studentek i studentów losowo wybranych z I, II, III i IV roku
kierunku Wychowanie Fizyczne Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Ogółem otrzymano
240 ankiet. Ponadto z grupy ankietowanych otrzymano ankiety 40 zawodniczek i 55 zawodników,
uprawiających sport wyczynowo.
W badaniach wykorzystano skalę WARTOŚCI opartą na Skali Wartości w opracowaniu Makuły
(1988). Skala ta składa się z listy 17 wartości. Zadaniem badanego był wybór 5 najważniejszych
(według badanego) wartości.
WYNIKI BADAŃ
Uzyskane rezultaty wskazują, że wśród badanych studentek najczęściej wybieraną wartością jest
zdrowie. Widać to szczególnie w grupie studentek IV roku. Ankietowane studentki wyraźnie cenią
także rodzinę oraz miłość. Rodzina jest wartością zaznaczającą się u studentek I, II i IV roku. Badane
56
na III roku na tle pozostałych roczników studiów cenią rodzinę w nieco mniejszym stopniu, za to
silniej akcentują znaczenie miłości niż badane z lat I, II i IV.
Nieco zaskakujące wyniki uzyskano dla wartości związanych z aktywnością ruchową takich jak
sprawność fizyczna, sport wyczynowy, turystyka kwalifikowana i rekreacja. Okazało się, że żadna z
badanych nie zadeklarowała turystyki i rekreacji jako cenionych przez nie wartości. Także sport
wyczynowy nie jest wartością wyraźnie cenioną przez badane studentki. Żadna ze studentek III roku
nie wybrała tej wartości jako znaczącej. Również wśród ankietowanych z III roku sprawność fizyczna
jest w najmniejszym stopniu (w porównaniu z badanymi z I, II i IV roku) wartością uznawaną za
ważną. Najbardziej cenią ją studentki II roku. Przedstawia to Ryc.1.
Studentki
20
16
%
12
8
4
D
O
BR
O
M
O
RA
L
W NE
IE
ZD DZ
SZ
RO A
CZ
W
ĘŚ
CI MI IE
E
ŁO
RA OS
ŚĆ
D OB
O
SP
I
S
ŚĆ T
RA
ŻY E
W
N
C
O
W IA
Ś
W Ć F IA
ŁA IZ R
SN YC A
Y
Z
D
RO NA
O
TU
BR
Z
RY S
A PRZ WÓ
ST PO MA YJ J
Y RT
TE A Ź
K
A WY R I Ń
A
K
W C Z LN
A
LI YN E
FI OW
K
Y
O
RE W
K AN
SU
RE A
K
A
CE
C
R
S
O J
ZA DZ A
M WO INA
IS
TR DO
ZO WY
ST
W
O
0
I rok
II rok
III rok
IV rok
Ryc. 1. Procentowy rozkład wartości
wybieranych przez studentki kierunku wychowanie fizyczne
Rycina 2 ilustruje wartości wybierane przez studentów poszczególnych roczników kierunku
Wychowanie Fizyczne. Okazało się, że mężczyźni podobnie jak kobiety cenią najbardziej zdrowie,
rodzinę i miłość. Zdrowie najbardziej cenią studenci I i II roku. Na III roku znaczenie tej wartości
wyraźnie spada, na IV nieco rośnie. Rodzina jest wartością najbardziej cenioną przez studentów I roku
– w kolejnych latach jej wartość stopniowo spada. Miłość jako wartość jest w największym stopniu
wybierana przez studentów I i IV roku kierunku Wychowanie Fizyczne.
Spośród wartości związanych z aktywnością ruchową, sprawność fizyczna jest najbardziej
doceniana przez badanych z II roku, natomiast w najmniejszym stopniu przez ankietowanych z roku
IV. Sport wyczynowy najbardziej cenią studenci I roku, którzy równocześnie nie akcentują roli
turystyki i rekreacji.
57
Studenci
20
16
%
12
8
4
D
O
BR
O
M
O
RA
L
W NE
IE
ZD DZ
SZ
RO A
CZ
W
ĘŚ
CI MI IE
ŁO
E
RA OS
ŚĆ
D OB
O
SP
I
ŚĆ ST
RA
ŻY E
W
N
C
O
W IA
Ś
W Ć
I
ŁA FIZ AR
SN YC A
Y
Z
D
RO NA
O
TU
BR
Z
RY S
A PRZ WÓ
ST PO MA YJ J
Y RT
TE A Ź
K
A WY RI Ń
A
K
W C Z LN
A
Y
LI N E
FI OW
K
Y
O
RE W
A
K
SU
RE NA
K
A
CE
C
R
S
O J
ZA DZ A
M WO INA
IS
TR DO
ZO WY
ST
W
O
0
I rok
II rok
III rok
IV rok
Ryc. 2. Procentowy rozkład wartości
wybieranych przez studentów kierunku wychowanie fizyczne
Zdecydowanie najbardziej cenioną wartością jest zdrowie. Jako najważniejszą wartość najrzadziej
wybierały ją studentki I roku, najczęściej natomiast badane z III roku. One z kolei rzadziej niż
ankietowane z lat I,II i IV wybierały rodzinę jako wartość najważniejszą (choć na tle pozostałych
wartości także w grupie studentek III roku rodzina stanowi wartość znaczącą). Także miłość i rodzina
stanowią wartości często wybierane jako najważniejsze (I miejsce w hierarchii wartości) przez
ankietowane studentki.
Warto też zaznaczyć, że wiedza stanowi w największym stopniu wartość dla studentek IV roku.
Sprawność fizyczna jako najważniejsza wartość w niewielkim stopniu ujawniła się w grupie studentek
II i III roku (ryc. 3).
58
Studentki
50
40
%
30
20
10
D
O
BR
O
M
O
RA
L
W NE
IE
ZD DZA
SZ
RO
CZ
W
ĘŚ
I
CI MI E
Ł
E
O
RA OSO ŚĆ
BI
D
O
SP
ŚĆ STE
RA
ŻY
W
CI
N
A
O
ŚĆ WI
A
W
ŁA FIZ RA
SN YC
Z
Y
RO NA
D
O
Z
BR
TU
PR W
RY SP A M ZY ÓJ
JA
ST OR A
T
ŹŃ
Y
K T W ER
A
I
K YC AL
W
ZY N E
A
LI NO
FI
K WY
O
RE WA
K
RE NA
SU
A
K
CE
RO CJA
S
D
ZA
Z
W IN
A
M
O
IS
D
TR OW
ZO
Y
ST
W
O
0
I rok
II rok
III rok
IV rok
Ryc. 3. Procentowy rozkład wartości wybieranych jako najważniejsze
przez studentki kierunku wychowanie fizyczne
Zdrowie, rodzina i miłość to wartości najważniejsze dla większości badanych studentów. Zdrowie
jest wartością zdecydowanie najważniejszą, przy czym warto odnotować, że jego rola rośnie wraz z
kolejnymi latami studiów. Najbardziej cenią je studenci IV roku. Z kolei rodzina jest często
wymieniania jako wartość najważniejsza przez studentów I roku w następnych latach zmniejsza się
ranga tej wartości w systemie wartości badanych mężczyzn. Wyraźnie cenią miłość studenci II, III i
IV roku. Rolę własnego rozwoju akcentują badani z lat III i IV, natomiast wiedza jest podnoszona jako
wartość najważniejsza przez część studentów z I i II roku.
Zaskakujące wyniki uzyskano dla sprawności motorycznej jako wiodącej wartości. Okazało się, że
żaden z badanych mężczyzn (studentów Wychowania Fizycznego) nie uznaje tej wartości na
najważniejszej. Sport wyczynowy jako główna w hierarchii wartość zaznaczyła się u niewielkiej
liczby studentów I roku. Omawiane zależności przedstawia rycina 4.
59
Studenci
60
50
%
40
30
20
10
D
O
BR
O
M
O
RA
L
W NE
IE
ZD DZ
SZ
RO A
CZ
W
ĘŚ
CI MI IE
ŁO
E
ŚĆ
RA OS
O
D
BI
O
SP
ŚĆ ST
RA
E
ŻY
W
C
N
I
O
W A
Ś
W Ć F IA
ŁA IZ RA
SN YC
Z
Y
RO NA
D
O
Z
BR
TU
PR W
A
RY S
Z ÓJ
M
P
ST OR A YJA
T
Y
K T W ER Ź Ń
A
I
K YC AL
W
ZY N E
A
LI NO
FI
K WY
O
RE W
K AN
RE A
SU
K
A
CE
RO CJA
S
ZA DZ
I
M WO NA
IS
D
TR OW
ZO
Y
ST
W
O
0
I rok
II rok
III rok
IV rok
Ryc. 4. Procentowy rozkład wartości wybieranych
jako najważniejsze przez studentów kierunku wychowanie fizyczne
Ostatnia z omawianych rycin dotyczy rozkładu najważniejszych wartości dla studentów (kobiet i
mężczyzn) Wychowania Fizycznego uprawiających zawodniczo sport. Uzyskano ciekawe rezultaty.
Okazuje się, że zarówno dla badanych kobiet i mężczyzn wiodącymi wartościami są zdrowie (bardziej
akcentują to studenci) oraz rodzina (ważniejsza dla studentek – zawodniczek). Duże znaczenie
(zwłaszcza dla kobiet) ma także miłość. Te rezultaty pokrywają się z prezentowanymi powyżej
analizami. Uprawiający sport studenci i studentki zaznaczyli też znaczącą rolę wiary w ich systemie
wartości.
Spodziewano się natomiast, że dla sportowców także wiodącymi wartościami będą te związane z
aktywnością sportową. Tymczasem jak widać na rycinie 5, sport wyczynowy stanowi najważniejszą
wartość tylko dla około 3% badanych studentów, podobnie jak sprawność fizyczna dla ponad 2%
studentek! Do mistrzostwa dąży zaledwie nieco ponad 2% zawodniczek, a własny rozwój jest
najważniejszą wartości dla nieco ponad 3% zawodników.
60
60
50
40
%
30
20
10
Studentki
ZA
W
OD
OW
M
Y
IS
TR
ZO
ST
W
O
RO
DZ
IN
A
SU
KC
ES
SP
RA
W
NO
Ś
Ć
FI
ZY
CZ
W
NA
ŁA
SN
Y
RO
ZW
ÓJ
PR
ZY
DO
JA
BR
ŹŃ
A
M
A
TE
RI
SP
AL
O
RT
TU
NE
RY
W
YC
ST
ZY
YK
NO
A
KW
W
Y
AL
IF
IK
OW
AN
A
RE
KR
EA
CJ
A
W
IA
RA
ŻY
CI
A
Ć
OS
OB
IS
TE
RA
DO
Ś
M
IŁ
OŚ
Ć
ZD
RO
W
IE
W
IE
DZ
A
SZ
CZ
ĘŚ
CI
E
DO
BR
O
M
OR
AL
NE
0
Studenci
Ryc. 5. Procentowy rozkład wartości wybieranych jako najważniejsze
przez zawodników i zawodniczki studiujących na kierunku wychowanie fizyczne
WNIOSKI
Uzyskane wyniki pokazują, że wśród studentów kierunku Wychowanie Fizyczne najbardziej cenioną
wartością jest zdrowie. Jest to wartość bardzo wysoko ceniona zarówno przez studentów, jak i studentki
wszystkich roczników. Zdrowie cenią też osoby studiujące i jednocześnie aktywnie uprawiające sport.
Niewykluczone, że duży wpływ ma na to uniwersalny charakter zdrowia jako wartości. Ponadto specyfika
studiów na Akademii Wychowania Fizycznego mogła wpłynąć na ten wybór. Jednym z ważnych zadań,
jakie stawia się przed przyszłymi nauczycielami wychowania fizycznego jest kształtowanie postaw
prosomatycznych, prozdrowotnych. Studenci wychowania fizycznego dogłębnie poznają sposób
funkcjonowania człowieka zarówno od strony stricte biologicznej, fizjologicznej, jak i psychologicznej.
Poznają także metody oddziaływań mających na celu zachowanie dobrego stanu zdrowia, działania
zmierzające do profilaktyki prozdrowotnej. Sami w przyszłości mają uczyć i wychowywać do zdrowia.
Niewykluczone, że te czynniki spowodowały tak dużą popularność wartości zdrowie wybieranej przez
ankietowanych studentów. Świadomości rangi zdrowia poszerzona nie tylko o popularne przekonania, ale
także o fachową wiedzę, przyczyniły się do wybory tej wartości jako cennej. Warto podkreślić, że zdrowie
jest najczęściej wybieraną wartością jako najważniejsza przez studentki i studentów wszystkich lat oraz
przez wyodrębnionych dodatkowo z tych grup sportowców.
Badani i badane wyraźnie cenią też znaczenie rodziny, miłość, akcentują też rangę przyjaźni, wiary czy
radości życia. To także wartości o charakterze uniwersalnym. Ciekawe analizy (na tle pozostałych
roczników) uzyskano w przypadku studentek III roku. Bardziej niż ich starsze i młodsze koleżanki cenią
miłość i radość życia, w nieco mniejszym stopniu natomiast rodzinę czy sukces zawodowy. Być może na
tym etapie ich życia następuję względna adaptacja do warunków życia studenckiego, często nowego miejsca
zamieszkania i środowiska. Niewykluczone, że zmniejsza się tu więź z domem rodzinnym na rzecz grupy
rówieśniczej. Możliwe, że tworzą się wzajemne sympatie i studentki III roku cenią przyjemności dnia
codziennego. Perspektywa jeszcze jednego roku studiów oddala myśli związane z przyszłością zawodową
stąd mniejsze zainteresowanie sukcesem zawodowym, który może wydawać się czymś odległym. Być może,
dlatego też nikt w tej grupie nie zaznaczył wiedzy jako wartości najważniejszej. Co ciekawe, badane z III
roku bardziej niż studentki z pozostałych roczników podkreśliły rolę wiary jako cenionej przez nie wartości.
Wśród badanych mężczyzn analogiczne zależności jak u studentek III roku obserwuje się na IV roku (czyli
tendencja ta zaznacza się z pewnym opóźnieniem). Bardziej niż ich młodsi koledzy cenią miłość, radość
życia, natomiast w nieco mniejszym stopniu rodzinę.
61
Znaczenie wiedzy wśród badanych studentek wyraźnie wzrasta na IV roku, kiedy coraz bardziej wzrasta
świadomość ukończenia studiów, niewątpliwie badane są już zaawansowane w opracowywaniu pracy
magisterskiej stanowiącej dla wielu z nich pracę naukową życia. Podobnie studentki IV roku bardziej cenią
rodzinę. Perspektywa porzucenia studenckiego trybu życia, często powrót do rodzinnych miejscowości lub
plany dotyczące założenia własnej rodziny, które niejednokrotnie towarzyszą osobom kończącym studia
przyczyniły się zapewne do podkreślenia wartości, jaką jest rodzina.
Zaskakujące zależności uzyskano dla badanych uprawiających wyczynowo sport. Spodziewano się, że w
tej grupie takie wartości jak mistrzostwo, sport wyczynowy czy sprawność fizyczna zajmą wysokie miejsce
w hierarchii wartości przez wybranie ich jako wartości najważniejsze. Tymczasem zawodniczki w
niewielkim stopniu podkreślają rolę sprawności fizycznej i mistrzostwa, co nie występuje u sportowców,
którzy (też nieznacznie) wybierali sport wyczynowy jako wartość najważniejszą. W grupie studentek i
studentów uprawiających sport zdrowie, rodzina i wiara wysunęły się jako czołowe wartości. Są to wartości
uniwersalne. Otwartym pytaniem pozostanie zapewne pytanie o czynnik motywacyjny do uprawiania sportu
w badanej grupie. Niewątpliwie deklarowanymi priorytetami okazały się uniwersalne, powszechne dla
większości populacji wartości. Zapewne z punktu widzenia trenera czy osób związanych ze sportem
wyczynowym taka tendencja wydaje się być niepokojąca – możliwe, że działalność sportowa nie stanowi
wyraźnego czynnika motywacyjnego. Gdyby sport czy sprawność stanowiły cel życia, zapewne miejsce tych
wartości byłoby wyższe. Ale z punktu widzenia osób, dla których sport nie stanowi treści życia, wartości
takie jak wiara, rodzina czy zdrowie są niezwykle bardzo cenne. Nie powinno się przy tym oceniać wartości
jako gorsze czy lepsze. Badani dokonali takiego wyboru jak opisano to powyżej. Pozostaje żywić nadzieję,
że kierując się ogólnoludzkimi, uniwersalnymi wartościami, będą także potrafili kiedyś przekazać je swoim
uczniom, zawodnikom lub też sami osiągną sukces w swojej karierze zawodniczej.
W odpowiedzi na postawione pytania badawcze stwierdza się, że:
Dla studentek I, II i IV roku najczęściej wybieraną wartością było zdrowie, natomiast dla studentek III
roku miłość. Dla studentów I, II i IV roku stanowi najczęściej wybieraną wartością było zdrowie,
natomiast dla studentów III roku rodzina.
Zarówno wśród badanych studentów, jak i studentek wszystkich lat studiów, zdrowie stanowi
najwyższe miejsce w hierarchii wartości badanych.
Zdrowie stanowi najważniejszą wartość dla osób uprawiających wyczynowo sport.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
3.
4.
5.
Grabowski H. 1999. Teoria fizycznej edukacji. Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne.
Makuła W. 1998. Treść i miejsce postaw prosomatycznych w systemie wartości młodzieży
akademickiej Krakowa. Praca doktorska. AWF Kraków.
Makuła
W.
1999.
Postawy
prosomatyczne
młodzieży
akademickiej
Krakowa
Kultura Fizyczna, nr 3-4, s. 7—9.
Piaget. J. 1966. Psychologie der Intelligenz. Zurich.
Zandecki A. 1989. Struktura społeczna w świadomości młodzieży akademickiej. UAM Poznań.
STRESZCZENIE
Hierarchia wartości studentów Akademii Wychowania Fizycznego: Badania miały na celu pokazać jaka
jest hierarchia wartości studentów kierunku Wychowanie Fizyczne Akademii Wychowania Fizycznego w
Krakowie. Przebadano 240 osób (120 kobiet i 120 mężczyzn) studiujących na I,II,III i I V roku, w tym
znalazło się 95 sportowców. Wykorzystaną metodą była skala „Wartości”. Okazało się, że dla badanych
najbardziej cenionymi wartościami były zdrowie, miłość, rodzina. Podobnie osoby wyczynowo uprawiające
sport wskazały za najważniejsze wartości zdrowie, rodzinę, miłość i wiarę. Zatem te wartości o bardzo
uniwersalnym charakterze okazały się dużo wyżej umiejscowione w systemie wartości badanych
zawodników i zawodniczek niż te związane bezpośrednio ze sportem: sport wyczynowy, sprawność fizyczna
czy mistrzostwo.
SUMMARY
Values hierarchy of students on the Academy of Physical Education: Studies applied to values hierarchy
of students of physical education. Ss were 240 students (120 males and 120 females). 95 of them practise
sport. The used method was “Values”. The most important values for all groups were health, love and
family. Such results received in sportsmen group, too. They almost ignored the values connected with sport
62
activity and mastery. It was surprised result but it appeared that universal values (health, family, love and
faith) are the most important for people who practise sport.
63