bromat 3-2009 076

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLII, 2009, 3, str. 704 – 708
Katarzyna Socha, Maria H. Borawska, Renata Markiewicz,
Wioleta J. Charkiewicz1)
OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK
WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY ZDROWIA
W BIAŁYMSTOKU
Zakład Nauk Farmaceutycznych
Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab. M.H. Borawska
1)
Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab. M.H. Borawska
Celem pracy była ocena sposobu odżywiania z uwzględnieniem pokrycia
zapotrzebowania na energię, podstawowe składniki odżywcze oraz witaminy
i wybrane składniki mineralne. Diety studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii
i Ochrony Zdrowia w Białymstoku charakteryzowały się niską kalorycznością
posiłków, wysoką zawartością węglowodanów, ale niedoborem błonnika pokarmowego. W badanych posiłkach stwierdzono niewystarczającą zawartość witaminy D, folianów, potasu i wapnia, a nadmiar sodu i fosforu. Spożycie błonnika
pokarmowego ujemnie korelowało z BMI badanych studentek.
Hasła kluczowe: dieta, nawyki żywieniowe, niezbędne składniki odżywcze.
Key words: diet, dietary habits, essential nutrient components.
U osób młodych prawidłowe odżywianie ma szczególne znaczenie, wpływa na
procesy rozrodcze, właściwy stan fizyczny i psychiczny, w tym na zdolność zapamiętywania i uczenia się oraz na wygląd zewnętrzny (1). Zarówno niedobór, jak
i nadmiar składników odżywczych może w konsekwencji prowadzić do powstania
wielu chorób, jak: anoreksja, otyłość, miażdżyca, cukrzyca, osteoporoza itp. (2).
Celem pracy była ocena sposobu odżywiania z uwzględnieniem pokrycia zapotrzebowania na energię, podstawowe składniki odżywcze oraz witaminy i wybrane
składniki mineralne studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia
w Białymstoku.
MATERIAŁ I METODY
Badaniami objęto 40 kobiet w wieku 19–21 lat (średnia wieku 19,41 ± 0,64) – studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku (WSKiOZ).
Z badanymi osobami przeprowadzono ankietę dotyczącą sposobu odżywiania opracowaną przez Instytut Żywności i Żywienia i Instytut Kardiologii w modyfikacji
Borawskiej i współpr. (3). Analizę diet wykonano metodą 24-godzinnego wywiadu
Nr 3
705
Ocena sposobu żywienia studentek WSKiOZ w Białymstoku
żywieniowego z użyciem programu komputerowego Dieta 2. Analizę statystyczną
wyników opracowano przy pomocy programu komputerowego Statistica v.6.1.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Wskaźnik masy ciała (BMI) badanych studentek wynosił średnio 21,86 ± 3,08
(od 16,94 do 30,47). Niedożywienie (BMI poniżej 18,5) stwierdzono u 8% kobiet, nadwagę (BMI powyżej 25) i otyłość (BMI powyżej 30) u odpowiednio, 10%
i 5% badanych. 77% studentek wykazywało prawidłową masę ciała. Kaloryczność
spożywanych diet wynosiła średnio 1473,3 ± 561,1 kcal, co stanowi 61% pokrycia
zapotrzebowania energetycznego i wskazuje na duże tendencje do odchudzania
się w badanej grupie kobiet. Zbyt niską wartość zapotrzebowania energetycznego w dietach studentów stwierdzili też inni autorzy (4, 5). Średnie spożycie białka
wynosiło 57,2 ± 20,8 g, co mieściło się w granicach zalecanego zapotrzebowania
(33–58 g). 16% energii pochodziło z białka, co stanowi 107% normy (6). Średnie
spożycie tłuszczu w diecie wynosiło 52,9 ± 23,0 g, co mieści się w dolnych granicach zalecanych norm dla kobiet w 19 roku życia i powyżej przy umiarkowanej
aktywności fizycznej: 51–98 g (6). Średni procent energii pochodzącej z tłuszczów
wynosił 31,9 ± 6,8, co nieznacznie przewyższało zalecane normy (25–30% energii
z tłuszczów). Badane studentki spożywały średnio 207,0 ± 85,9 węglowodanów, co
znacznie przewyższa średnie zapotrzebowanie (100g/dobę), jednak spożycie błonnika pokarmowego było niewystarczające w stosunku do zalecanych norm: 20–40
g/dobę (6) i wynosiło średnio 16,9 ± 5,9 g. Niskie spożycie błonnika wśród studentów wykazała również Przysiężna i współpr. (7). Stwierdzono istotną ujemną korelację (r = –0,32; p < 0,046) pomiędzy spożyciem błonnika a BMI badanych kobiet.
Procent energii pochodzący z węglowodanów wynosił średnio 51,9, co stanowi 94%
w stosunku do zalecanych norm (55%). Wyniki przedstawiono w tabeli I.
Tabela I. Kaloryczność i zawartość składników odżywczych w dietach (n = 40) studentek WSKiOZ
Table I. The content of energy and essentials nutrient components in diets (n = 40) of students WSKiOZ
Energia (kcal)
Średnia
Min.–max.
SD
Norma EAR
1473,3
494,1–2920,6
561,1
2400*
Białko (g)
57,2
20,0–111,3
20,8
33–58
Białko zwierzęce (g)
38,6
10,0–80,80
16,3
–
Tłuszcze (g)
52,9
16,4–110,3
23,0
51–98
207,0
52,1–382,2
85,9
100
Błonnik pokarmowy (g)
16,9
4,9–28,6
5,9
20–40
% energii z białka
16,1
11,7–25,80
3,4
do 15
% energii z tłuszczów
31,9
16,4–45,60
6,8
25–30
% energii z węglowodanów
51,9
37,3–71,10
8,4
pow. 55
Węglowodany (g)
EAR – poziom średniego zapotrzebowania grupy (6)
* średnie zapotrzebowanie energetyczne dla kobiet w wieku 19–30 lat o umiarkowanej aktywności fizycznej (6)
706
Nr 3
K. Socha i inni
Spożycie witaminy A w badanej grupie trzykrotnie przekraczało poziom średniego zapotrzebowania, ale wynikało to głównie z dużego spożycia beta-karotenu,
ponieważ znaczna część studentek deklarowała częste i wysokie spożycie soków
marchwiowych. Średnie spożycie witaminy E było nieznacznie niższe w stosunku
do norm, natomiast spożycie witaminy C oraz witamin B1, B2, PP, B6 i B12 w dietach było wystarczające. U badanych studentek stwierdzono średnio 44% poziomu
wystarczającego spożycia witaminy D (6), co może w późniejszym wieku skutkować ryzykiem osteoporozy oraz chorób neurodegeneracyjnych (8, 9). Stwierdzono
również znaczny niedobór folianów – 66% poziomu średniego zapotrzebowania (6)
dostarczanych z dietą, co jest szczególnie niebezpieczne u kobiet w wieku rozrodczym, niewystarczająca podaż kwasu foliowego w okresie ciąży może powodować
samoistne poronienia lub wady systemu nerwowego oraz niedokrwistość u noworodka (10). Badając spożycie składników mineralnych wykazano istotne przekroczenie spożycia sodu – 183% normy (6), natomiast niedobór potasu – 54% poziomu
średniego zapotrzebowania (6), co może być związane z ryzykiem chorób krążenia,
m.in. nadciśnienia tętniczego. Stwierdzono również niskie spożycie wapnia – jeTa b e l a II. Zawartość witamin i składników mineralnych w dietach (n = 40) studentek WSKiOZ
Table II. The content of vitamins and trace elements in diets ( n = 40) of students WSKiOZ
Średnia
Witamina A
(ekwiwalent retinolu – μg)
1519,6
Min.–max.
SD
Norma EAR
250,1–7548,3
1386,5
500
Witamina E
(ekwiwalent tokoferolu – mg)
7,8
1,4–19,2
4,4
8*
Tiamina (mg)
1,4
0,3–5,80
1,1
0,9
Ryboflawina (mg)
1,4
0,4–5,80
0,9
0,9
14,8
2,0–30,6
7,3
11
1,7
0,3–5,00
0,9
1,1
Niacyna (mg)
Witamina B6 (mg)
Foliany (μg)
211,8
66,2–444,7
73,5
320
Witamina C (mg)
93,3
14,3–273,7
56,3
60
Witamina B12 (μg)
2,6
0,4–9,90
1,8
2,0
Witamina D (μg)
2,2
0,4–17,6
2,8
5*
Sód (mg)
2332,3
568,0–3587,1
690,5
1500
Potas (mg)
2518,8
582,7–4180,2
791,0
4700
Wapń (mg)
542,7
076,1–1710,2
296,1
1000*
Fosfor (mg)
951,9
335,0–2139,6
340,1
580
Magnez (mg)
245,7
48,5–638,3
111,1
255
Żelazo (mg)
8,5
2,8–22,9
3,3
8
Cynk (mg)
8,1
3,3–17,5
2,9
6,8
Miedź (mg)
1,0
0,2–2,10
0,4
0,7
EAR – poziom średniego zapotrzebowania grupy (6)
* AI – poziom wystarczającego spożycia (6)
Nr 3
Ocena sposobu żywienia studentek WSKiOZ w Białymstoku
707
dynie 54% normy (6), a wysokie fosforu – średnio 164% poziomu średniego zapotrzebowania (6), co przy jednoczesnym niedoborze witaminy D może prowadzić do
chorób kości i zębów (8). Zbliżone wyniki dotyczące spożycia sodu i potasu oraz
wapnia i fosforu przez studentów różnych uczelni w Polsce uzyskali inni autorzy (7,
11, 12, 13, 14, 15). Spożycie magnezu z dietą było nieznacznie niższe w stosunku
do zapotrzebowania, natomiast żelazo, cynk i miedź były spożywane na poziomie
wystarczającym. Wyniki przedstawiono w tabeli II.
WNIOSKI
1. Diety studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku charakteryzują się:
a) niską kalorycznością posiłków, wysoką zawartością węglowodanów ale niedoborem błonnika pokarmowego;
b) niewystarczającą zawartością witaminy D, folianów, potasu i wapnia, a nadmiarem sodu i fosforu.
2. Spożycie błonnika pokarmowego ujemnie koreluje z BMI badanych studentek.
K. S o c h a, M.H. B o r a w s k a, R. M a r k i e w i c z, W.J. C h a r k i e w i c z
AN EVALUATION OF THE NUTRITIONAL HABITS OF THE STUDENTS
OF THE INSTITUTE OF COSMETOLOGY AND HEALTH CARE IN BIAŁYSTOK
Summary
The aim of this study is to evaluate the dietary habits with a particular attention to covering the demand
for calories, main nutritious ingredients, and selected vitamins and mineral elements. The conducted research has shown too little calories value of the eaten meals, but too lot of carbohydrates with simultaneous
low consumption of dietary fiber. We observed a deficiency of vitamin D, folate, potassium and calcium,
but too excessive number of sodium and phosphorus. The research has also shown the inverse correlation
between consumption of dietary fiber and Body Mass Index of examined students.
PIŚMIENNICTWO
1. Pierzynowska J., Wyrzykowska J., Gronowska-Senger A.: Analiza wpływu edukacji żywieniowej na
zachowania żywieniowe wybranej grupy studentów. Roczn. PZH, 1998; 49: 491. – 2. Racki P., Kochmański M.: Dieta w leczeniu hipercholesterolemii. Probl. Lek., 1997; 35: 69-74. – 3. Sygnowska E., Waśkiewicz A., Pardo B.: Zmiany zwyczajowego sposobu żywienia populacji Warszawy objętej programem Pol-MONICA w latach 1984-93. Żyw. Człow. Metab., 1997; 24: 234-248. – 4. Olędzka R., Węgłowska K.,
Szczepańska-Chudy A., Bobrowska B.: Ocena ilościowa sposobu żywienia studentów Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie w roku akademickim 2002/2003. XIX Naukowy Zjazd
Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego „Farmacja – tradycja i nowoczesność”, Wrocław, 2004. –
5. Marzec Z., Marzec A., Zaręba S.: Ocena sposobu żywienia studentów na podstawie badań całodobowych diet. XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego „Farmacja – tradycja i nowoczesność”, Wrocław, 2004. – 6. Jarosz M., Bułchak-Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy
prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. PZWL, Warszawa, 2008. – 7. Przysiężna E., Wasilewska A.:
Realizacja norm żywieniowych na wybrane składniki mineralne i grupy produktów spożywczych w dietach studentów Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Bromat. Chem. Toksykol., 2008; 41: 151-159.
– 8. Raisz L.G.: Osteoporosis: current approaches and future prospects in diagnosis, pathogenesis, and
708
K. Socha i inni
Nr 3
management. J. Bone Miner. Metab. 1999; 17: 79-89. – 9. Evatt M.L., Delong M.R., Khazai N., Rosen
A., Triche S., Tangpricha V.: Prevalence of vitamin D insufficiency in patients with Parkinson disease and
Alzheimer disease. Arch. Neurol.. 2008; 65: 1348-1352. – 10. Patterson D.: Folate metabolism and the
risk of Down syndrome. Downs Syndr. Res. Pract. 2008; 12: 93-97.
11.Bujko J., Myszkowska-Ryciak J., Nitka I.: Ocena spożycia składników mineralnych wśród studentów SGGW w Warszawie. Żyw. Człow. Metab., 2005; 32: 655-659. – 12. Białas S., Duda G., Saran A.:
Ocena spożycia przez studentów składników mineralnych pochodzących z racji pokarmowych i suplementów. Żyw. Człow. Metab., 2005; 32: 1304-1311. – 13. Olędzka R., Kozłowska B., Wiśniewska J.,
Moczydłowska I., Niedźwiedzka M., Jelińska M.: Ocena poziomu spożycia wapnia, fosforu i magnezu
w całodziennych racjach pokarmowych studentów. Żyw. Człow. Metab., 2003; 30: 40-45. – 14. Paśko
P., Krośniak M., Chłopicka J., Zagrodnik I., Zachwieja Z.: Ocena sposobu żywienia studentów Wydziału
Farmaceutycznego Collegium Medium Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w latach 2003 i 2004.
Część I: Składniki mineralne. Żyw. Człow. Metab., 2005; 32: 660-667. – 15. Stefańska E., Ostrowska J.,
Czapska D., Karczewski J.: Ocena poziomu spożycia wybranych składników mineralnych (Na, K, P, Ca,
Mg, Fe, Zn) występujących w całodziennych racjach pokarmowych studentów AMB. Bromat. Chem.
Toksykol., 2005; 38: 209-211.
Adres: 15-089 Białystok, ul. Kilińskiego 1.