Dodatek do Rzeczypospolitej – czerniak

NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ
3
NOWOŚCI
U pana Konrada Stasiukiewicza dwa lata temu zdiagnozowano czerniaka.
Dziś ma 70 lat i opowiada o swojej chorobie jak o największej próbie nie tylko
dla ciała, ale i dla charakteru.
Każdy dzień jest dla mnie wielkim sukcesem
■ Pytanie: Na czym polega
przełomowa terapia skierowana do chorych z czerniakiem?
■ Odpowiedź: Opiera się ona
na leczeniu celowanym lekiem
ukierunkowanym molekularnie,
dzięki któremu u pacjentów
poprawa ich stanu następuje
często już w ciągu kilku dni.
N
owotwór – to jedna z najtrudniejszych diagnoz, jakie może usłyszeć pacjent od lekarza.Lista dostępnych terapii i możliwości leczenia jest drastycznie
krótka, szczególnie, kiedy mamy do
czynienia ze złośliwą postacią tej
choroby. Przed taką perspektywą
stanął pan Konrad Stasiukiewicz
(70 l.), który dwa lata temu zachorował na czerniaka.
Zgubna pamiątka z wakacji
Aktywny, wysportowany, zawsze
w ruchu, absolwent warszawskiego
AWF-u z trenerskimi sukcesami na
koncie, o chorobie dowiedział się
w 2010 r. – Po powrocie z urlopu
w Grecji, na jednym z boków zauważyłem zmianę skórną – niewielki guzek. Zdrapany odrósł w ciągu
3 dni, wtedy zaniepokoiłem się
i poszedłem do lekarza – wspomina
pan Konrad. Zmiana została wycięta przez chirurga i poddana badaniu, które potwierdziło podejrzenia – czerniak, jeden z najbardziej
śmiercionośnych nowotworów.
– W ciągu dwóch tygodni zmiany
pojawiły się niemal na całym ciele. Zrozumiałem, że spotkało mnie
najgorsze. To była próba nie tylko
dla ciała, ale i dla psychiki. Byłem
zawsze aktywny, wysportowany,
uczyłem moich zawodników jak żyć
zdrowo i nagle okazało się, że sam
mogę nie dożyć 70. urodzin – mówi
pan Konrad.
Terapia, ale jaka?
Kolejne konsultacje nie dodawały
optymizmu. Zarówno medycyna
konwencjonalna, jak i niekonwencjonalna nie miały zbyt wiele do
zaoferowania. – Podczas jednego
z dni otwartych w Instytucie Onkologii na Ursynowie trafiłem na
prof. Piotra Rutkowskiego z Kliniki
Nowotworów Tkanek Miękkich,Kości i Czerniaków. Zbadał mnie i poprosił o przyjście następnego dnia
na rejestrację. Zaczęło się od kla-
KONRAD
STASIUKIEWICZ (70 L.)
Chory na czerniaka
sycznej chemioterapii.Nie pomogło,
a oprócz wszystkich objawów, jakie
dawał czerniak, doszły negatywne skutki chemii – wspomina pan
Konrad. Nawet w tych najbardziej
kryzysowych momentach nie tracił
jednak nadziei. Pierwsze światełko
w tunelu pojawiło się w związku
z nową amerykańską terapią, ukierunkowaną na system odpornościowy. Czteromiesięczna kuracja nie
dała jednak rezultatów. Na szczęście kolejna próba dała przełom. – Zadzwonił do mnie prof. Rutkowski
z informacją o włączeniu mnie do
badania klinicznego nowej terapii.
Wykonano u mnie test na obecność
mutacji genu BRAF (ma ją ok. 50%
chorych z czerniakiem) – opowiada pan Konrad. U tych pacjentów,
u których zostanie ona wykryta,
można zastosować lek ukierunkowany molekularnie, który blokuje aktywność nieprawidłowego
białka, co prowadzi do zatrzymania choroby. – Zaledwie po dwóch
dniach przyjmowania leku w tabletkach rany zaczęły schnąć,nowotwór zmniejszał się, a ja wróciłem
do normalnego funkcjonowania, to
postawiło mnie na nogi i pomogło
wierzyć na nowo – dodaje pacjent.
Przełom w leczeniu czerniaka
Nowa terapia nie wyleczy całkowicie i nie pomoże całej populacji
chorych, ale pozwala trzymać chorobę w ryzach i znacznie poprawia
komfort życia pacjentów. Powinni więc z niej móc skorzystać ci,
którzy kwalifikują się do leczenia
ponieważ posiadają wspomnianą
wcześniej mutację BRAF. Potrafi
ją wykryć test COBAS, specjalnie
opracowana metoda diagnostyczna,
dostępna w czterech ośrodkach
w Polsce – Gdańsku, Poznaniu,
Gliwicach i Warszawie.
C
zerniak to jeden z tych nowotworów,na które zachorowalność stale wzrasta – średnio liczba chorych podwaja się co
10 lat.Wyleczalność tego nowotworu szacuje się obecnie na 60-70 %,
reszta pacjentów niestety umiera.
Dzięki nowoczesnej biologii molekularnej udało się opracować lek
dający nadzieję chorym, u których
nowotwór zawiera pewien określony, uszkodzony gen (mutacja genu
BRAF). U zdecydowanej większości
pacjentów, po zastosowaniu tego
leku, obserwuje się zmniejszenie
zmian nowotworowych.
Uderzyć we właściwy gen
Za przyczynę czerniaka przyjmuje
się wystąpienie mutacji spowodowanych promieniowaniem ultrafioletowym. Uszkadza ono nasze DNA
powodując niekontrolowany i złośliwy rozrost melanocytów (komórek pigmentowych).Zaawansowany
czerniak jest bardzo oporny na stan-
dardową chemio- czy radioterapię
– chory z przerzutami żyje średnio
6-10 miesięcy. Przełom i szansę na
ograniczenie rozwoju choroby dała
biologia molekularna.
– Okazało się, że w przypadku 50%
chorych na czerniaka motorem napędowym choroby jest mutacja genu BRAF. W jej konsekwencji powstaje zmutowane białko, które
charakteryzuje się niepohamowaną
aktywnością i odpowiada za gwałtowny postęp choroby.Wykorzystując tę wiedzę, naukowcy opracowali
lek ukierunkowany molekularnie
– wemurafenib, który całkowicie
blokuje aktywność nieprawidłowego białka, kodowanego przez zmutowany gen BRAF – wyjaśnia prof.
Piotr Wysocki, onkolog kliniczny
z Wielkopolskiego Centrum Onkologii i Uniwersytetu Medycznego
w Poznaniu. Wemurafenib stosowany u pacjentów z mutacją BRAF
umożliwił ogromny postęp w leczeniu tego bardzo złośliwego nowotworu. –U większości chorych
leczonych wemurafenibem dochodzi do zmniejszenia się przerzutów
i wyraźnego wydłużenia czasu przeżycia – dodaje prof. Wysocki.
Terapie celowane
nie dla wszystkich
Problemem w Polsce wciąż pozostaje dostępność leczenia celowanego.
– Dostępność tego typu nowoczes-
- od zaobserwowania zmiany
do podjęcia leczenia -
Terapie przyszłości
nych leków jest drastycznie mała.
Zazwyczaj korzystają z niej chorzy uczestnicy badań klinicznych
oceniających skuteczność nowych,
obiecujących terapii – przyznaje
prof. Wysocki. Problemem z jednej strony są ogromne koszty terapii, wielokrotnie wyższe od standardowej, taniej, ale nieskutecznej chemioterapii, z drugiej mamy
do czynienia z brakiem procedur
dla leków ratujących życie. – Każdy chory na czerniaka teoretycznie
w momencie usunięcia zmiany
pierwotnej lub wtedy, kiedy pojawią się przerzuty powinien zostać
poddany badaniu pozwalającemu
wykryć specyficzną mutację genu
BRAF (test COBAS, którego nieza-
1
2
3
4
5
6
Niepokojąca zmiana
na skórze
wodność i powtarzalność potwierdzono w badaniach klinicznych nad
wemurafenibem), co pozwoliłoby
stwierdzić czy jest potencjalnym
kandydatem do leczenia inhibitorem BRAF.
Naukowcy odkryli, że u około 50%
pacjentów z czerniakiem występuje
zmutowany gen BRAF w tkance
guza.
Mutacja (zmiana) – nagłe,
skokowe zmiany materiału
genetycznego.To zjawisko losowe, jednak podlega wpływom
środowiska, np. promieniowania nadfioletowego, jak ma
to miejsce w przypadku genu
BRAF i czerniaka.
Czynnik wzrostu – substancja chemiczna,wytwarzana przez organizm, pobudzająca, poprzez aktywację swoistych receptorów,inne komórki
do rozwoju albo różnicowania.
Inaczej możemy go określić jako
czynnik, który przyczynia się do
rozwoju i progresji choroby nowotworowej. Wiedza na temat
roli i mechanizmów działania
czynników wzrostu i ich receptorów ma ogromne znaczenie
w onkologii.
Czynnik predykcyjny –
(predykcja, to inaczej prognozowanie, przewidywanie).
Czynniki te pozwalają określić
wpływ rodzaju leczenia (zastosowanej terapii) na nowotwór.
Dzięki temu można zdefiniować
grupę pacjentów,u których przewidywane korzyści kliniczne
z zastosowania danej terapii będą największe.
CZERNIAK SKÓRY
Innowacyjna terapia
leczenia czerniaka
■ Pytanie: Jakie znaczenie
w leczeniu nowotworów
odgrywa dzisiaj diagnostyka
molekularna?
■ Odpowiedź: Pozwala
precyzyjnie określić cele
molekularne, będące motorem napędzającym proces
nowotworowy i na ich podstawie opracować skuteczny lek.
CZY WIESZ, ŻE...
Pomimo trudności natury ekonomicznej, sukcesywnie od lat 90. rola diagnostyki molekularnej w medycynie rośnie. Terapie celowane,
chociaż nie są pozbawione działań
ubocznych, odpowiadają za ogromny postęp w onkologii. – Terapie celowane dają największy przełom
tam, gdzie udaje się zdefiniować
kluczowe dla procesu nowotworowego zjawiska molekularne, uwarunkowane aktywnością pojedynczego białka. Zablokowanie takiego
jednego białka, będącego głównym
motorem napędowym procesu nowotworowego, pozwala na natychmiastowe zatrzymanie postępu
choroby. Uderzenie w odpowiedni element daje ogromną korzyść
w leczeniu chorych – podsumowuje
prof. Wysocki.
Prof.
Piotr Wysocki
onkolog kliniczny
z Wielkopolskiego
Centrum Onkologii
i Uniwersytetu
Medycznego
w Poznaniu
Wizyta u lekarza
(dermatologa lub onkologa)
Wycięcie zmiany
i poddanie jej badaniu
Diagnoza: CZERNIAK
Leczenie
Obserwacja
Nawrót choroby
Wyleczenie
(brak możliwości
leczenia operacyjnego)
Oznaczenie mutacji BRAF
(test COBAS)
Podjęcie właściwego leczenia