Słowo wstępne - eBooki

Słowo wstępne
Zapoczątkowane przez Bronisława Wróblewskiego i Witolda Świdę w latach 30.
XX wieku badania empiryczne wyznaczyły standard nowoczesnych nauk penalnych, jakim jest także współcześnie postulat wielopłaszczyznowego badania prawa. Poszerzenie pola badawczego nauk penalnych o zjawiska społeczne, przeżycia
psychiczne czy też wartości związane z daną gałęzią prawa trzeba uznać za nieodzowną część i istotne wzbogacenie tej dziedziny prawoznawstwa. Wymagało
ono jednak wypracowania i przyswojenia nowych metod i technik badawczych,
stosowanych wcześniej jedynie na gruncie dyscyplin pozaprawnych1.
Zważywszy na różne tradycje stosowania badań empirycznych w poszczególnych dyscyplinach prawa, należy zauważyć, że w prawie karnym, a zwłaszcza
w prawie karnym wykonawczym, badania takie mają swoją ustaloną od lat pozycję. Ten sposób analizy problematyki karnowykonawczej, od narodzin tej gałęzi
prawa, stanowi cenny argument w dyskusjach nad rozwiązaniami legislacyjnymi
i aktualną polityką karną, stając się ważną przesłanką do doskonalenia systemu
środków zwalczania i zapobiegania przestępczości.
Zadaniem, jakie postawili przed sobą autorzy poszczególnych opracowań
składających się na tę książkę, było dokonanie analizy funkcjonowania niektórych elementów systemu prawa karnego wykonawczego i otwarcie tym samym
perspektywy do konstruktywnej dyskusji nad prawidłowością dotychczas obowiązujących w tej przestrzeni regulacji prawnych i praktyki ich stosowania, co
w dalszej kolejności mogłoby skutkować korektą obu tych form.
W pierwszym artykule przybliżono bogatą historię badań nad wykonywaniem środków penalnych, które od lat 50. XX wieku są prowadzone na Uniwersy1 T. Kaczmarek, Uwagi o badaniach empirycznych w prawie karnym, „Prawo” 1985, t. CXXV
(Acta Universitatis Wratislaviensis, No 750), s. 32.
Z problematyki badań empirycznych
w prawie karnym wykonawczym
© for this edition by CNS
8 / Słowo wstępne
tecie Wrocławskim. Prezentacja spuścizny naukowej badaczy związanych z tutejszą
Katedrą Prawa Karnego Wykonawczego (wcześniej Prawa i Polityki Penitencjarnej) stała się punktem wyjścia do następnych części opracowania. Ich autorami są
pracownicy, doktoranci i współpracownicy związani z tą jednostką uniwersytecką.
Metodologia badań empirycznych w kontekście specyfiki prawa karnego wykonawczego to przedmiot opracowania Tomasza Kalisza. Od powstania tej gałęzi
prawa przywiązuje ona szczególne znaczenie do badania społecznej funkcji stosowania jego norm przez odwołanie się do praktyki. Oprócz metody dogmatycznej, prawnoporównawczej i historycznej, korzysta więc nade wszystko z metody
empirycznej zezwalającej na ustalenie faktów rzeczywistych, w tym skuteczności
rozstrzygnięć normatywnych w przywracaniu społeczeństwu osób, które znalazły
się w konflikcie z prawem i spotkały się z tego tytułu z ostrą reakcją państwa.
Próbę udzielenia odpowiedzi, jak w praktyce kształtują się podstawy umorzenia kary grzywny i czy rzeczywiście dla sądu ma ono charakter wyjątkowy, podjęła Agnieszka Antkowiak. Autorce chodziło zwłaszcza o ustalenie, czy umorzenie
spełnia założenia instytucji szczególnej, która jest orzekana przez sądy po wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje Kodeks karny wykonawczy w zakresie
doprowadzenia do uiszczenia grzywny przez skazanego.
Z kolei Monika Cendrowska oparła swoje badania na ankiecie skierowanej
do kuratorów zawodowych zatrudnionych we wrocławskich sądach. Na podstawie
uzyskanych wyników zbudowała sylwetkę przedstawiciela tej grupy zawodowej,
z uwzględnieniem zagadnień dotyczących jego pracy ze skazanymi. Druga część
tego projektu polegała na zebraniu opinii kuratorów na temat problemów związanych z wykonywaniem kary ograniczenia wolności.
W opracowaniu poświęconym problematyce postępowania z recydywistami
penitencjarnymi Olgierd Grodziński przedstawił wyniki swojej analizy pięciuset
akt osobowych skazanych należących do tej grupy, zweryfikowane następnie poprzez odpowiedzi udzielone przez nich w ankiecie. W tym fragmencie szczególny
nacisk położono na kwestie związane z systemami odbywania kary, zwłaszcza
dotyczące systemu programowanego oddziaływania i jego potencjału readaptacyjnego.
Umieszczenie w celi izolacyjnej w praktyce penitencjarnej stało się tematem
opracowania Adama Kwiecińskiego. W badaniu tej najsurowszej z kar dyscyplinarnych skoncentrowano się na pozyskaniu danych dotyczących procesu wymierzania tej sankcji, ale także w szerokim zakresie podjęto problematykę jej egzekucji w warunkach jednostek penitencjarnych typu zamkniętego i półotwartego,
zwłaszcza w aspekcie nieprawidłowości, które stają się udziałem postępowania
dyscyplinarnego.
Celem badań aktowych zrealizowanych przez Kamilę Mrozek była analiza
i opis dynamiki w stosowaniu instytucji odroczenia wykonania kary ograniczenia
wolności i kary pozbawienia wolności. Przeprowadzone badania ukazują również
sposoby rozpatrywania wniosków w przedmiocie odroczenia wykonania kary
Z problematyki badań empirycznych
w prawie karnym wykonawczym
© for this edition by CNS
Słowo wstępne / 9
przez wybrane wrocławskie sądy rejonowe. W pracy podjęto także próbę analizy
instytucji odwołania odroczenia w trybie art. 156 Kodeksu karnego wykonawczego.
Wykonywanie tymczasowego aresztowania stało się przedmiotem badań
Piotra Pałaszewskiego. Autor przeprowadził w tym zakresie szeroką analizę akt
i innych dokumentów, które dostarczyły wiedzy na temat pięciuset osadzonych,
wobec których zastosowano ten środek zapobiegawczy, a także głównych problemów związanych z jego realizacją w jednostkach penitencjarnych położonych na
obszarze właściwości Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej we Wrocławiu.
Książkę zamyka opracowanie Katarzyny Sitnik poświęcone zagadnieniu odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety. Celem zamieszczonych tam
pilotażowych badań zrealizowanych w oddziale dla kobiet Zakładu Karnego nr 1
we Wrocławiu była próba przedstawienia sylwetki kobiety pozbawionej wolności
z uwzględnieniem wielu zmiennych związanych z wykonywaną karą.
Adam Kwieciński
Z problematyki badań empirycznych
w prawie karnym wykonawczym
© for this edition by CNS