Rozwój transeuropejskiej sieci transportowej w XXI

Wydarzenia
Rozwój transeuropejskiej sieci transportowej
w XXI wieku
z Catherine Trautmann koordynatorem
korytarza TEN-T Morze Północne–Bałtyk
rozmawia Agata Pomykała
TTS: Pierwsze koncepty transeuropejskiej sieci transportowej pojawiły
się już w latach 90-tych. Jaka jest różnica między Rozporządzeniami
1315/2013 i 1316/2013? Które obecne prawne rozwiązania umożliwiają bardziej efektywną realizację projektów infrastruktury?
Catherine Trautmann: Nowa polityka infrastruktury Unii Europejskiej zmieni dotychczasowy patchwork/dotychczasową
mozaikę europejskich dróg, kolei, lotnisk i kanałów w ujednoliconą transeuropejską sieć transportową (TEN-T). Nowa
polityka zakłada, po raz pierwszy, centralną sieć transportową zbudowaną na dziewięciu głównych korytarzach: 2 korytarze Północ–Południe, 3 korytarze Wschód–Zachód i 4 korytarze przekątne. Te wielomodalne korytarze są potężnym
instrumentem wprowadzającym strukturę nowej polityki, zbudowane dookoła rdzenia i wszechstronną sieć europejskich
infrastruktur transportowych. Centralna sieć i jej korytarze
składają się z najbardziej strategicznych części sieci, łącząc
główne centra przemysłowe i porty. Nowa sieć zmieni połączenia Wschód–Zachód, usunie zatory, poprawi infrastrukturę
i zwiększy efektywność przygranicznej obsługi transportowej.
Centralna sieć ma być ukończona do 2030 i będzie wspierana przez wszechstronną sieć dróg, zaopatrując sieć centralną na poziomie regionalnym i krajowym. Wszechstronna sieć
zapewni pełne pokrycie kosztów z Unii Europejskiej i dostępność wszystkich regionów. Celem jest zapewnienie, że stopniowo, do 2050, znakomita większość mieszkańców Europy
i firm będzie w zasięgu nie dłuższym niż 30 minut od tej sieci.
Korytarze i Europejscy Koordynatorzy, którzy zostali nominowani dla każdego z nich, pomogą wybrać, które z inwestycji
potrzebnych w całej Europie należy potraktować priorytetowo,
aby usprawnić system transportowy dla korzyści mieszkańców i firm. W związku z tym, są one instrumentami potrzebnymi do usprawnienia struktury sieci i mobilizacji inwestycji.
CEF („Łącząc Europę”) – finansowy instrument działający
dla TEN-T z budżetem 24 bilionów euro do 2020 r., powinien
–w połączeniu z innymi funduszami ze źródeł UE i EIB – znacząco wpłynąć na inwestycje i zapewnić sprawne wdrożenie
nowej polityki infrastruktury.
Jaka jest rola i zadania Koordynatorów Korytarza TEN-T?
Jesteśmy mediatorami w procesie implementacji celów polityki ustanowionych przez Rozporządzenia Europejskie w koordynowany sposób. Jako pierwszy krok, sporządziliśmy plany
robocze dla każdego z Korytarzy, opisując, co powinno być
wykonane do roku 2030. Były one oparte na obszernej konsultacji z krajami członkowskimi i udziałowcami, zebranymi
w forach utworzonych dla każdego korytarza, jak również na
badaniach wykonanych przez zewnętrznych konsultantów.
Koordynatorzy horyzontalnych priorytetów dotyczących Auto-
10 6 /2015
Catherine Trautmann
Od 29 października 2014 jest europejskim koordynatorem korytarza TEN-T Morze Północne–Morze Bałtyckie. Urodziła
się w 1951 r. w Strasburgu, we Francji.
W 1983 roku została członkiem Rady Miejskiej w Strasburgu, a w latach była 198688 członkiem Zgromadzenia Narodowego
departamentu Dolny Ren (Bas-Rhin). Od
1988 roku pełniła różne funkcje publiczne, w tym Mera Strasburga W latach
1989-97 członkiem Parlamentu Europejskiego, a 2004-2014 – prezesem delegacji francuskich socjalistów w Parlamencie Europejskim.
strad Morskich i ERTMS również zaprezentowali swoje plany
robocze. Wszystkie plany robocze zostały opublikowane na
stronie internetowej Komisji Europejskiej i zostaną zaktualizowane w 2016 roku, jako, że mówimy oczywiście o procesie
trwającym w chwili obecnej. Oprócz tego, rolą Koordynatora
jest wyjaśnienie korzyści wynikających z realizacji korytarzy
TEN-T – nie tylko w zakresie gospodarczego i społecznego
rozwoju, ale także środowiska i walki ze zmianami klimatu.
Sieć TEN-T z pewnością łączy Europę. Ale Europa jest formowana
przez regiony, przez które przebiega sieć TEN-T. Jest to możliwość dla
tych regionów, ale prawdopodobnie również wymaga pewnych zadań.
Jakie inicjatywy powinny należeć do powyższych regionów? Jaką rolę
powinna odegrać każda część trójkąta Komisja Europejska – rządy
krajowe – regiony?
Oczywiste jest to, że wszystkie regiony w Europie skorzystają z realizacji centralnej i wszechstronnej sieci. Wiele regionów w Europie ma ważne zadania do wykonania w zakresie
infrastruktury transportowej, pomimo, że sytuacja różni się
w zależności od krajów członkowskich. Jako Koordynatorzy,
ostrożnie włączamy regiony do forów korytarzy poprzez zaangażowane spotkania robocze w regionach. Bardzo dobrze
jest usłyszeć opinie z lokalnej czy regionalnej perspektywy.
Osobiście uważam, że projekty powinny być omawiane przez
wszystkie systemy naszych wielopoziomowych rządów, aby
znaleźć optymalne podejście do ich finansowania. Duże zaangażowanie publicznych władz na lokalnym i regionalnym
poziomie może również dać bardziej wszechstronny pogląd
na publiczne oczekiwania i zrównoważyć szczególne zainteresowanie prywatnych firm procesem podejmowania decyzji.
Jest Pani koordynatorem jednego z dwóch centralnych sieci korytarzy
TEN-T przebiegających przez Polskę, którym jest Korytarz Północ–Południe. Jednym z głównych zatorów w tym korytarzu jest fakt, że, z historycznych powodów, Kraje Bałtyckie do tej pory miały infrastrukturę
kolejową, która była odrębna od reszty infrastruktury transportowej
UE. Polska również ma sieć kolejową, pochodzącą w dużej mierze
z XIX wieku i ławo jest rozróżnić granice dziewiętnastowiecznych podziałów terytorialnych. Co jest najtrudniejsze do zrobienia przy realizacji tego Korytarza?
Wydarzenia
To prawda, że pokonanie historycznego zatoru brakującego
połączenia kolejowego Krajów Bałtyckich z resztą europejskiego rynku jest głównym wyzwaniem. Ale jestem pełna
optymizmu, że można to zrealizować, tak jak zostało to zamierzone, do 2025 roku, jako, że ekonomiczne, społeczne, środowiskowe i geostrategiczne korzyści są przejrzyste
i uznane przez wszystkich partnerów. Jest to jeden z kluczowych priorytetów zgodny z Rozporządzeniami Europejskimi
wraz z innymi dużymi projektami, takimi jak bazowy tunel pod
przełęczą Brennera czy projekt Fehmarnbelt fixed link. Tak
a’propos, jest to jedyny z dużych projektów znajdujących się
w krajach członkowskich, które dołączyły do Unii Europejskiej
od 2004 roku. Generalnie mówiąc, kraje takie jak Polska
odgrywają kluczową rolę jako interfejs w sieci, i, biorąc pod
uwagę sytuację geograficzną, osiągnięcia mają tutaj kluczowy wpływ na cały korytarz.
Przyszły TEN-T będzie łączył Europę. Ale międzynarodowe kolejowe
usługi pasażerskie w Europie są raczej w defensywie. Historie o sukcesie, takie jak zwiększona ilość pasażerów, dotyczą głównie linii łączących Francji, Belgii i Niemiec i są spowodowane istnieniem linii dużych
prędkości. Czy mapa przyszłej sieci centralnej TEN-T pokazuje, że przyszłość należy do kolei dużych prędkości? Jakie wnioski mogą zostać
wyciągnięte z korytarza Morze Północne–Morze Bałtyckie? Jak widzi
Pani przyszłość kolei dużych prędkości?
Połączenia dużych prędkości są strukturalnym elementem
każdego systemu transportowego. Trik polega na tym, że trzeba znaleźć równowagę pomiędzy koniecznością zapewnienia
właściwej prędkości i oszczędności czasu z jednej strony,
a uchwyceniem rozmiaru ruchu pasażerskiego i towarowego
z drugiej strony. Jeśli zwiążemy zapotrzebowanie na szybkie
połączenia i w tym samym czasie zapewnimy nawodnienie
terenu, wówczas argument za koleją dużych szybkości staje
się naprawdę potężny. Jest to również główny czynnik przyciągający firmy, turystów i osoby dojeżdżające do pracy, powodujący ekonomiczny wzrost i konkurencyjność. Jeśli chodzi
o przyszłość kolei dużych prędkości w Polsce, to rozumiem,
że polskie władze przedstawiły projekt zbudowania linii kolei
dużych prędkości z Warszawy i Łodzi do Poznania i Wrocławia dla Specjalnej Grupy Zadaniowej inwestowanej przez UE,
składającej się z EIB, krajów członkowskich i Komisji Europejskiej. Jest to jeden z tych projektów, które mogą czerpać
korzyści z prywatnych inwestycji, wykorzystywanych przez
nowy Fundusz Europejski na rzecz Inwestycji Strategicznych,
Korytarz TEN-T Morze Północne-Morze Bałtyckie
który ma być wkrótce stworzony po politycznym porozumieniu
współustawodawców.
Nowością w koncepcie poprawionej polityki TEN-T są tak zwane miejskie węzły TEN-T. Mają one stać się narzędziem przynoszącym efekty
sieci w TEN-T. Jaka powinna być rola lokalnych rządów w inwestycji
w węzły TEN-T? Czy mogą one korzystać z funduszy CEF, tworząc, przykładowo, stacje towarowe dostępne dla wszystkich przewoźników? Czy
mogą one być jednymi z jednostek zaangażowanymi w tworzenie projektów PPP?
W planie roboczym dla korytarza Morze Północne–Morze Bałtyckie, podkreślam szczególnie rolę miejskich węzłów w rozwoju gospodarczym tych regionów, w których są położone.
Program „Łącząc Europę” jest nastawiony na realizację trudnych połączeń transgranicznych, które w inny sposób mogłyby nie zostać wybudowane. Rozmiar tych funduszy przejdzie
do listy wstępnie zidentyfikowanej projektów przyłączonych
do Rozporządzenia. Koperta dostępna dla projektów miejskich jest w związku z tym dość ograniczona – w ostatnim
mianowaniu, 50 mln euro zostało udostępnione projektom
w węzłach sieci centralnej. Ale, przykładowo, istnieją również
możliwości w sferze nowych technologii i wielomodalności.
I, tak, są inne możliwości finansowania takich projektów ze
środków UE, poprzez fundusze polityki spójności czy przez innowacyjne instrument finansowe/PPP, na przykład, w nowym
Funduszu Europejskim na rzecz Inwestycji Strategicznych.
Musimy upewnić się, że lokalne i regionalne władze są w pełni świadome tych możliwości i mają umiejętność korzystania
z nich. Aspekt logistyczny jest z całą pewnością kluczowym
czynnikiem sukcesu korytarzy centralnej sieci w łączeniu krajów i rynków w Europie.
Fundusz CEF był krytykowany za zbyt małą kopertę finansową w porównaniu z potrzebami. Czy jest możliwe, że w przyszłej finansowej perspektywie UE rola funduszu CEF wrośnie i fundusze na rozwój TEN-T
będą wyższe?
Widzieliśmy w analizach przeprowadzonych w strukturze dziewięciu korytarzy TEN-T, że potrzeby inwestycyjne są ogromne.
Tylko dla korytarza Morze Północne–Bałtyk, zidentyfikowano
291 projektów, które mają zostać zrealizowane. Zrozumiałe
jest to, że pieniądze dostępne dzięki programowi „Łącząc
Europę” nie są wystarczające, aby znacząco popchnąć do
przodu te projekty. Widzieliśmy to również w pierwszym mianowaniu w sprawie Transportu CEF, które zostało zamknięte
w marcu tego roku. Aplikanci wnioskowali o 36 bilionów
euro, co trzykrotnie przewyższa
sumę, która była dostępna! Tak
więc, naprawdę mam nadzieję,
że krajowi ministrowie finansów uświadomią sobie fakt,
że wydanie pieniędzy na transport i modalność jest inwestycją w przyszłość, która opłaci
się, dając bardzo potrzebne
wzmocnienie naszych gospodarek. I mamy wyliczenia, które dowodzą, że jest szansa, że
zostanie to zauważone i budżet
dla CEF w przyszłej finansowej
perspektywie wzrośnie.
6 /2015 11