Kopiec Wandy

Kopiec Wandy Kopiec Wandy ­ budowla ziemna o kształcie ściętego stożka, której podstawa ma średnicę około 50 m i jest wysoka na 14m (238 m n.p.m). Powstał w VII lub VIII w n.e. Tak opisuje kopiec Jan Długosz w “​
Dziejach bajecznych Polski​
” “Nad rzeka Dłubnią, o milę od Krakowa na polu [jest] jej mogiła. Z ziemi bowiem wzniesiono wysoki kopiec, który wskazuje do dziś dnia na jej grób, od niego miejscowość nazwano Mogiłą” Źródła historyczne podają nam informacje o różnych “budowlach”, “kapliczkach” na szczycie kopca. W XVI wieku stał tam słup z łacińskim napisem sławiącym czyny Wandy. Informacje o tym znajdziemy w pracy Bartosza Paprockiego z 1584 roku. Na znajdującym się na nim ​
epitaphium​
miał znajdować się tekst: W 1587 roku podczas okupacji Krakowa przez wojska arcyksięcia Maksymiliana malarz i miedziorytnik ​
Adolf Lautensack wykonał miedzioryt na którym przedstawił wojska austriackie pod Mogiłą. W tle widzimy kopiec z krzyżem na szczycie. Kopiec był przez wieki własnością zakonu oo. Cystersów w Mogile. W 1879 roku przekazał on teren Kopca “na własność kraju”1 za namową konserwatora krakowskiego. Wydział Krajowy opiekę nad mogiłą powierzył Radzie Powiatowej Krakowskiej. Gdy pod koniec lat 70. XIX w. wokół kopca powstał ziemny szaniec, a w 1887 fort 49½ Kopiec Wandy. “z​
astrzegł konserwator wolny dostęp do kopca dla zwiedzających i żądał postawienia tablicy u wejścia, któraby o tem objaśniało. Zgodzono się i postawiono tablicę, jednak już w obrębie wałów”​
2. Kopiec znalazł się wewnątrz umocnień fortu. ​
“Miejsce to wybrano nieprzypadkowo ­ kopiec był elementem znacząco dominującym w krajobrazie rozległej, niemal płaskiej terasy 1
2
Teka Grona Konserwatorów T. 1 Posiedzenie z 6 czerwca 1890 tamże nadwiślańskiej. Zainstalowane tu działo obronne wykorzystywało górująca pozycję kopca, jak również jego położenie w pobliżu (..) traktu lubelskiego, co dawało możliwość kontrolowania i obrony tego szczególnie ważnego szlaku drożnego wiodącego w kierunku wschodnim​
”3. Prof. W. Łuszczkiewicz.w tomie 10 Biblioteki Krakowskiej (z 1889 r.) pt. "Wieś Mogiła przy Krakowie" opisuje budowlę na szczycie Kopca Wandy. Przedstawia ją jako "​
figurę jakby przydrożną, murowaną z cegły, jedną z takich, jakie spotykamy na łąkach i przy drodze z Krakowa do Mogiły". Zamieszczona tam rycina pokazuje obelisk przypominający dużych rozmiarów kamienną kapliczkę stojącą na szczycie mogiły. Jest ona w stanie ruiny, porośnięta drzewkami, z widocznymi wnękami w górnej części, w których być może kiedyś umieszczone były figurki świętych lub obrazy.​
”. Jednak pod koniec XIX w. zainteresowanie wzrosło. Duży wpływ na to miały prace Komisji Historycznej przy Polskiej Akademii Umiejętności. Jednym z pierwszych tematów było opracowanie historii wsi Mogiła ( cytowany powyżej tekst Władysława Łuszczkiewicza). Kopcem w 1890 roku zainteresował się Kornel Kozerski mieszkający w Warszawie. Był on emerytowanym radcą dworu. Zaproponował konserwatorowi miejskiemu, że pokryje koszty renowacji kopca i ufunduje na nim pomnik. Przedstawił własny projekt , który nie zastał przyjęty. Ostatecznie na kopcu umieszczono pomnik autorstwa Jana Matejki. W dniu 13 listopada 1890 roku odbyło się uroczyste poświęcenie pomnika Wzięli w nim udział: prezydent miasta Krakowa dr Szlachtowski, wiceprezes Rady Powiatowej dr Franciszek Paszkowski, fundator Kozerski, x. kanonik Leopold Siemiński ­ proboszcz z Mogiły, przeor xx cystersów z Mogły z grupą zakonników, członek Rady powiatowej p. Kirchmayer ( właściciel Pleszowa), sekretarz Rady powiatowej dr Stafiej. “​
Uroczystość zaczęła się od przemówienia fundatora p. Kozerskiego, który opowiedział sposób powstania restauracji i upiększenia kopca oraz wyraził podziękowanie wszystkim instytucjom i osobom, które mu dopomogły do urzeczywistnienia tej myśli więc p. Matejce, konserwatorowi dr Łepkowskiemu i wreszcie wykonawcom robót wokół pomnika. Fundator oddał pomnik pod opiekę Radzie powiatowej, a zakończył wyrażeniem pragnienia, by na tę mogiłę spieszyła młodzież polska dla utwierdzenia w sobie uczuć miłości Ojczyzny. Następnie imieniem Rady powiatowej krakowskiej przemówił jej wiceprezes dr Fr Paszkowski. Podniósł on okoliczność, iż poprzedni właściciele kopca oddając go na własność społeczeństwu polskiemu, przenieśli tytuł posiadania na powiat krakowski, który też w miarę środków otaczał Kopiec opieką. Skoro później u podnórza mogiły miano utworzyć fort wojenny dało się staraniem konserwatora i Rady Powiatowej zapewnić uszanowanie przez wojskowośc tego zabytku i zapewnienia swobody dla publiczności dostępu w czasach pokoju. Zachodziła tylko trudność gruntownego umocnienia go i odpowiedniego upiększenia. Znalazł się jednak niespodziewanie szlachetny ofiarodawca p. Kozerski, który znacznym nakładem trudu i kosztów mogiłę wyrównał, przez podmurowanie z dołu umocnił i ślicznym pomnikiem upiększył. (...) Pomnik odsłonięto przyczem chór Sokoła odśpiewał pieśń “Rodzinny kraju nasz”. 4 3
4
Hiżycka J. Fort 491/2 Atlas Twierdzy Kraków T. 19 Kraków 2006 Czas 1890 14 listopada Problemy z wejściem na kopiec trwały nadal o czym świadczy tekst z “​
Nowej Reformy​
”. Odwiedzano go zazwyczaj przy okazji odpustu w Mogile czyli we wrześniu..