dr Aleksandra Piotrowska

Wydział Pedagogiczny
Uniwersytetu Warszawskiego
Studia Podyplomowe Edukacji Początkowej
i Terapii Pedagogicznej Dzieci ze Specyficznymi
Trudnościami w Uczeniu się
Program 2012-14
1
Kierownik studium: dr Barbara Murawska, dyżur: piątek g. 15.30-17.00,
p. 219a
Telefon: 55-308-56
Strona: www.barbaramurawska.pl (tymczasowo strona, na której dostępny jest
program)
Sekretariat: Agnieszka Tokarzewska i Hanna Żegota, środa 16.45-20.00, piątek
16.45-20.00 p. 228
Telefon: 55-308-65
Założenia programowe
Celem studium jest wyposażenie słuchaczy w umiejętności przydatne w pracy
z dziećmi w wieku od 3 do 9 lat. Program kursu przedstawia zagadnienia teoretyczne w takim stopniu, w jakim są one potrzebne do rozumienia i interpretowania sytuacji dziecka w przedszkolu i w szkole oraz rozwiązywania codziennych problemów w pracy nauczyciela.
Zakładamy, że w konsekwencji ukończenia studium słuchacze powinni wykazywać się następującymi kompetencjami:
a) w zakresie wiedzy:
- znajomością podstawowych teorii psychologicznych i pedagogicznych oraz
ważnych dla pracy nauczycielskiej wyników badań empirycznych;
b) w zakresie umiejętności:
- opisywaniem zdarzeń, których miejscem jest przedszkole i szkoła,
- przeprowadzaniem diagnozy pedagogicznej,
- przewidywaniem zdarzeń w szkole i w przedszkolu,
- tworzeniem własnego programu pracy z klasą i grupą przedszkolną (dydaktycznego i wychowawczego),
- diagnozowaniem trudności w zakresie czytania, pisania i liczenia,
- tworzeniem programów korekcyjno-kompensacyjno-wyrównawczych dla
uczniów z trudnościami w zakresie czytania, pisania i liczenia.
2
Wykaz przedmiotów:
godzin
1. Szkoła, nauczanie i nauczyciel
24
2. Wybrane elementy prawa
20
3. Literatura dla dzieci
20
4. Psychologia dla nauczycieli
40
5. Psychologiczne podstawy niepowodzeń szkolnych
20
6. Koncepcje edukacji małego dziecka w Polsce i w innych krajach
20
7. Edukacja językowa
16
8. Edukacja matematyczna
16
9. Edukacja przyrodnicza
16
10. Dziecko i sztuka
16
11. Technologie informacyjne z elementami techniki
20
12. Edukacja fizyczna i zdrowotna
10
13. Ocenianie w edukacji początkowej
20
14. Logopedia
30
15. Terapia pedagogiczna
80
16. Emisja głosu
20
17. Praktyka w szkole i w przedszkolu
90
18. Seminarium dyplomowe
30
3
Dr Monika Jakubowska
Szkoła, nauczanie i nauczyciel
Cele:
Po ukończeniu kursu słuchacz powinien:
1. dokonać analizy zmian edukacyjnych, zarówno w kontekście szkoły jak i
całego systemu oświaty;
2. zauważać i interpretować specyficzne elementy kultury szkoły
3. oceniać działania edukacyjne z perspektywy lokalnej i globalnej
Treści programowe:
Edukacja polska w sytuacji zmiany.

teorie zmian społecznych

jakościowe i strukturalne zmiany w szkolnictwie

zarządzanie wiedzą w warunkach konkurencji na rynku szkół

szkoły publiczne i niepubliczne

korepetycje
Akcje i ruchy społeczne jako czynnik strukturalnej i funkcjonalnej zmiany
szkół.

„Szkoła z klasą”

Ocenianie kształtujące
Polityka centralna w oświacie a dydaktyka szkolna.

analiza Raportu o stanie edukacji 2010 i raportu McKinsey’a oraz ich interpretacja z perspektywy praktyki nauczycielskiej

konsekwencje reformy strukturalnej w działaniach lokalnych, czyli jak
radzą sobie szkoły i samorządy

reforma a nierówności społeczne
Reforma programowa, czyli czego uczymy.

jednolita podstawa, różne programy – różnice efektów kształcenia na poziomie edukacji wczesnoszkolnej

egzaminy zewnętrzne i ich wpływ na codzienność szkolną

wyniki OBUT w kontekście nauczania matematyki w klasach I-III
Kultura szkoły
4

kultura szkoły jako odpowiedź na potrzeby środowiska

analiza szkół o wyraźnej kulturze

szkoły koedukacyjne i jednopłciowe

uczniowie mniejszości etnicznych, narodowych i wyznaniowych w polskich szkołach
Teleologiczne aspekty dydaktyki szkolnej w polityce oświatowej i praktyce
nauczycielskiej

cele edukacyjne w zmieniającej się rzeczywistości szkolnej

metody nauczania – obszar autonomii nauczyciela?

problemy wychowawcze w kontekście zmian społecznych

współpraca z rodzicami
Warunki zaliczenia:
Zaliczenie na podstawie krótkiej pracy empirycznej. Przykładowe tematy prac:

Analiza SWOT podstawy programowej

„Sześciolatki w szkole” - wywiad z rodzicami / nauczycielami

Ocena programów szkolnych – wywiad z nauczycielami

„Inny” w polskiej szkole – analiza sytuacji ucznia „obcego” pochodzenia
Literatura:
Paul Black, Christine Harrison, Clare Lee, Bethan Marshall, Dylan Wiliam, Jak
oceniać, aby uczyć? 2006
Mark Bray, Korepetycje. Cień rzucany przez szkoły, 2012
Mariola Chomczyńska-Rubacha, Płeć i szkoła. Od edukacji rodzajowej do pedagogiki rodzaju, Warszawa 2011
Roman Dolata. Elżbieta Putkiewicz. Anna Wiłkomirska, Reforma egzaminu
maturalnego - oceny i rekomendacje, 2004
Roman Dolata, Szkoła - segregacje – nierówności, 2008
Michael Fullan Odpowiedzialne i Skuteczne Kierowanie Szkołą, 2006
M. Harmin, Duch klasy, Warszawa 2005
Maria Mendel, Rodzice i nauczyciele jako sprzymierzeńcy, 2008
Mona Mourshed, Chinezi Chijioke, Michael Barber, Jak najlepiej doskonalone
systemy szkolne stają się jeszcze lepsze, polskie tłumaczenie raportu McKinsey
5
&
Company
dostępne
na
stronie
CEO:
http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/CEO/raport-mckinsey-wersja-polska.pdf
Krzysztof Konarzewski, Przygotowanie uczniów do egzaminu: pokusa łatwego
zysku. Raport badawczy, 2008
Krzysztof Konarzewski, Reforma oświaty - Podstawa programowa i warunki
kształcenia, 2004
Ogólnopolskie Badanie Umiejętności Trzecioklasistów. Raporty OBUT 2011 i
2012
http://www.obut.edu.pl/kategoria/wyniki_bada_raporty_obut-2
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania
przedszkolnego.
http://www.men.gov.pl/images/stories/pdf/Reforma/1b.pdf
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych,
http://www.men.gov.pl/images/stories/pdf/Reforma/1c.pdf
Elżbieta Putkiewicz, Anna Wiłkomirska, Szkoły publiczne i niepubliczne. Porównanie środowisk edukacyjnych, Warszawa 2004
Elżbieta Putkiewicz, Korepetycje - szara strefa edukacji, Warszawa
2005
Elżbieta Putkiewicz, Marta Zahorska (red.) Monitorowanie reformy edukacji
1999. Definicje reformy systemu edukacyjnego i sposoby ewaluowania reformy, 1999
Społeczeństwo w drodze do wiedzy, Raport o stanie edukacji 2010, Warszawa
2011
http://eduentuzjasci.pl/pl/component/content/article.html?id=233&start=1
Piotr Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2012
Barbara Weigl, Małgorzata Różycka, Romowie 2011. Życie na pograniczu,
2011
6
Dr Aleksandra Piotrowska
Psychologia dla nauczycieli
Program zakłada poznanie przez słuchaczy podstawowej wiedzy psychologicznej dotyczącej mechanizmów regulacji zachowań (z odnoszeniem ich zarówno
do ucznia, jak i nauczyciela). Treści obejmują następujące wyznaczniki zachowania: osobnicze (indywidualne i rozwojowe), społeczne i sytuacyjne. Przyjęto
zintegrowany układ treści (istota procesu, struktury czy mechanizmu, ich rozwój i możliwości kierowania nim).
1. Wprowadzenie – ogólna charakterystyka psychologiczna człowieka

Czynniki regulacji zachowania i ich wzajemne związki (rola organizmu,
oddziaływań środowiska i własnej aktywności dziecka).

Osobnicze, społeczne i sytuacyjne wyznaczniki zachowania.
2. Pamięć i uczenie się jako podstawa rozwoju i modyfikacji zachowania.
3. Funkcjonowanie poznawcze człowieka

Istota i rozwój percepcji, wyobraźni i myślenia.

Mowa – rozwój, związek z myśleniem.

Możliwości stymulowania przebiegu rozwoju poznawczego.
4. Procesy emocjonalne

Charakterystyka procesu emocjonalnego.

Zmiany źródeł i różnicowanie się emocji w okresie dzieciństwa.

Indywidualne i środowiskowe wyznaczniki rozwoju emocji.
5. Procesy motywacyjne

Istota i funkcje procesu motywacyjnego.

Warunki powstania motywacji.

Wpływ motywacji na działanie człowieka.
6. Różnice indywidualne pomiędzy ludźmi.

Zdolności – znaczenie poziomu inteligencji i zdolności specjalnych.

Temperament – jego wpływ na intensywność i formę zachowania.
7. Pojęcie osobowości, jej kształtowanie się i rozwój.

Osobowość jako nadrzędny system regulacji i integracji działań.

Rozwój struktury potrzeb i motywacji poznawczej.

Kształtowanie się obrazu świata i obrazu własnej osoby.
7

Zaznaczenie głównych środowisk wychowawczych (w tym domu, postaw
rodzicielskich) dla rozwoju osobowości.
8. Rozwój społeczno – moralny.

Przebieg procesu socjalizacji – rola osób znaczących i grupy rówieśniczej.

Rozwój kontaktów społecznych (jego związek z rozwojem emocjonalnym).

Rozwój spostrzegania społecznego.

Etapy rozwoju moralnego.
9. Sytuacyjne wyznaczniki zachowania.

Sytuacja normalna i trudna.

Stres i frustracja.

Agresja jako następstwo frustracji.
Dr Aleksandra Piotrowska
Psychologiczne podstawy niepowodzeń szkolnych
1. Niepowodzenia szkolne – dydaktyczne i wychowawcze, ich związki.
2. Główne grupy przyczyn niepowodzeń:

Przyczyny społeczno-ekonomiczne.

Przyczyny biopsychiczne.

Przyczyny związane z pracą szkoły:
względnie niezależne od nauczyciela
wynikające ze złej pracy nauczyciela
3. Znaczenie środowiska rodzinnego w powstawaniu niepowodzeń i terapii.

Rola rodziny w rozwoju dziecka.

Postawy rodzicielskie.

Współpraca rodziców ze szkołą.
4. Nieprawidłowości i zaburzenia rozwoju dziecka.

Zaburzenia neurodynamiki procesów nerwowych

Nieprawidłowości rozwoju poznawczego.

Zaburzenia lateralizacji.

Zaburzenia mowy.
8

Dysleksja – istota, przyczyny, rozpoznanie i terapia.

Zaburzenia strefy emocjonalno-motywacyjnej (niedojrzałość, nerwice
szkolne)
5. Błędy w pracy nauczyciela.

Stereotypy i uprzedzenia (m.in. efekt Pigmaliona)

Nieprawidłowości w komunikacji nauczyciel – uczniowie.

Nieumiejętne radzenie sobie ze stresem (burn-off).
6. Zasady profilaktyki i terapii.
Dr Danuta Świerczyńska-Jelonek
Literatura dla dzieci
I. Wprowadzenie w problematykę zajęć: 2 godz.
Podstawowe pojęcia, tendencje rozwojowe literatury dla dzieci, literatura a
kultura, funkcjonowanie współczesnego dziecka w kulturze, literatura i czytelnictwo jako źródła wiedzy o dziecku.
II. Baśń w literaturze i w życiu dziecka, 6 godz.
1. Baśń ludowa i baśń literacka, konteksty społeczne i kulturowe.
2. Literatura wielokrotnego adresata, współczesna baśń literacka; baśń a lęki
dziecka.
3. Dlaczego nie możemy wychować dziecka bez baśni; Bettelheim i współczesna psychologia o roli baśni w rozwoju i wychowaniu dziecka. Terapeutyczne
możliwości baśni.
III. Ilustracja w książce dla dziecka, 2 godz.
1. Dziecko w malarstwie polskim, przemiany portretu.
2. Różne style ilustracji. Polska szkoła ilustracji. Współczesna polska ilustracja
w książce dla dziecka (przegląd).
3. Co to znaczy „dobra ilustracja” w książce dla dziecka?
IV. Poezja dla dzieci; od Jachowicza po współczesność, 4 godz.
1. Przemiany poezji dla dzieci, ich uwarunkowania (język, środki wyrazu, postać dziecka , świat wartości, dydaktyzm i artyzm).
9
2. Charakterystyka współczesnej polskiej poezji dla dzieci; teksty D. Wawiłow,
J. Kulmowej, J. Twardowskiego, W. Chotomskiej, J. Papuzińskiej, D. Gellnerówny.
3. Wprowadzanie dziecka w świat poezji. Wybrane zagadnienia metodyczne.
V. Twórczość literacka dziecka, 2 godz.
1. Charakterystyka twórczości literackiej dzieci ( tematyka, forma, środki wyrazu, emocje).
2. Próba analizy psychologicznej sylwetki dziecka - autora tekstów, na podstawie jego prób literackich.
VI. Problem lektur szkolnych, 2 godz.
1. Postawy dziecka wobec książki.
2. Dziecięce emocje czytelnicze.
VII. Komiks i techniki komiksowe w kształceniu literackim dziecka
teresowania czytelnicze dzieci młodszych, 2 godz.
. Zain-
VIII. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ;
1. Dlaczego Jaś nie chce czytać ? Błędy dorosłych w organizowaniu kontaktów
dziecka z książką. i próba przeciwdziałania im.
WARUNKI ZALICZENIA ZAJĘĆ:
AKTYWNOŚĆ NA ZAJĘCIACH,
AUTORSKI POMYSŁ UCZESTNIKA ZAJĘĆ NA „INNĄ KSIĄŻKĘ” DLA
DZIECI, ZROBIENIE KILKU KART TEJ KSIĄŻKI (mile widziane wspólne
działania z dziećmi).
Dr hab. Anna Zielińska
Wybrane elementy prawa – program wykładu dla nauczycieli studiów podyplomowych
1. Problemy związane z wychowaniem w różnych gałęziach prawa. Rodzaje i
hierarchia aktów prawnych regulujących problematykę wychowawczą.
2. Przedmiot i zakres prawa oświatowego. Relacje między prawem oświatowym a innymi gałęziami prawa.
3. Podstawowe akty prawne regulujące pracę szkoły (Ustawa o systemie oświaty z późniejszymi zmianami, rozporządzenia wykonawcze, między innymi: w/s
10
ramowego statutu szkoły publicznej, ramowych planów nauczania, podstawy
programowej kształcenia ogólnego)
4. Prawny charakter dokumentów i ocen szkolnych (omówienie rozporządzeń
w/s : sposobu prowadzenia i rodzaju dokumentacji, zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów)
5. Zagadnienia prawne związane z relacją rodzice – szkoła.

pojęcie i treść władzy rodzicielskiej; konsekwencje prawne władzy
rodzicielskiej dla relacji rodzice – szkoła

rola i uprawnienia reprezentacji rodziców w szkole
6. Sytuacja prawna ucznia.

źródła praw ucznia

prawo dziecka do nauki i prawa dziecka w instytucjach edukacyjnych

rola i uprawnienia ciał reprezentujących uczniów
7. Instytucje wspierające pracę wychowawczą szkoły

cele i zakres działania : świetlic środowiskowych i terapeutycznych, ognisk
wychowawczych, kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą i innych

rola i zadania poradni pedagogiczno-psychologicznych i poradni specjalistycznych
8. Ochrona dzieci i młodzieży przed demoralizacją

profilaktyka niedostosowania społecznego w świetle Ustawy o postępowaniu w/s nieletnich

rola i zadania pedagoga szkolnego.
9. Sytuacja prawna nauczyciela
10. Prawa i obowiązki nauczyciela w świetle ustawy: Karta Nauczyciela
11. Porównanie obowiązującej Karty Nauczyciela z projektem nowelizacji
Analiza wybranych sytuacji edukacyjnych wymagających zastosowania odpowiednich przepisów prawa.
11
Dr Ewa Słodownik-Rycaj
Logopedia
Wymiar czasu: 24 godz.
Warunkiem zaliczenia jest napisanie pracy.
Celem zajęć jest dostarczenie wiedzy oraz rozwinięcie umiejętności w zakresie:
* dostrzegania nieprawidłowości w rozwoju mowy dziecka,
* zapobiegania im,
* określania problemów dziecka,
* wskazywania sposobów pomocy,
* współpracy z logopedą.
Zagadnienia ogólne.
1. Zakres pojęcia logopedia.
2. Język a mowa (język jako system, mowa jako proces porozumiewania się).
3. Procesy rozumienia i mówienia.
I. Rozwój mowy dziecka.
1. Czynniki biologiczne i środowiskowe mające wpływ na rozwój mowy.
2. Etapy w rozwoju mowy.
3. Opóźniony rozwój mowy a opóźnienie rozwoju mowy czynnej.
4. Formy aktywności językowej dziecka.
5. Możliwości i sposoby oceny rozwoju mowy.
6. Testy logopedyczne.
II. Najczęściej występujące u dzieci zaburzenia mowy - ich przyczyny i objawy. Sposoby zapobiegania im.
III. Nieprawidłowości w zakresie artykulacji.
1. Konieczność przyswojenia przez nauczyciela prawideł poprawnej wymowy
dziecięcej.
2. Najczęściej występujące nieprawidłowości w wymowie dzieci w wieku
przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
3. Przyczyny powstawania wadliwej wymowy oraz jej zapobieganie.
12
4. Kształcenie umiejętności słyszenia przez nauczyciela wymowy uczniów i
oceny jej poprawności. Odróżnianie wadliwej wymowy od błędu wymowy i
wymowy gwarowej. Rozpoznawanie nieukończonego rozwoju artykulacji.
IV. Zależność pomiędzy zaburzeniami mowy a trudnościami w nauce czytania
i pisania.
V. Metody terapii wspomagające postępowanie logopedyczne.
VI. Konieczność wczesnej opieki logopedycznej i współpracy nauczyciela z
logopedą.
dr hab. Roman Dolata, [email protected], www.romandolata.pl
Ocenianie oświatowe
Cel kursu
Przyswojenie podstawowych pojęć i opanowanie umiejętności potrzebnych do
tworzenia nauczycielskich testów osiągnięć edukacyjnych i interpretacji testów
standaryzowanych szerokiego stosowania.
Treści kształcenia
1. Pojęcie testu osiągnięć edukacyjnych, podstawowe cechy: obiektywność,
standaryzacja, liczbowa postać wyniku.
2. Podstawowe funkcje testowania osiągnięć edukacyjnych: selekcja, ewaluacja
diagnoza.
3. Podstawowe pojęcia statystyczne potrzebne przy tworzeniu testów i analizie
wyników: rozkład wyników i korelacja między wynikami.
4. Różnie typy testów osiągnięć edukacyjnych i ich pożądane cechy: testy sumujące i kształtujące, selekcyjne, przesiewowe i szerokiego spektrum, testu
różnicujące i kryterialne, testy szybkości i testy mocy.
5. Elementy składowe testu i ich charakterystyka: lista celów edukacyjnych,
plan testu, zadanie testowe, schemat punktacji, kwestionariusz testu, instrukcja
przeprowadzenia testu, norma ilościowa i treściowa wykonania testu.
6. Wynik surowy i skalowanie wyników testu
7. Trafność testu: aspekty trafności i integralne ujęcie trafności, zagrożenia
trafności, błędna interpretacja i złe decyzje jako zagrożenie trafności
13
8. Rzetelność testu: źródła niepewności pomiarowej i jej ograniczanie, analiza
mocy różnicującej zadań, rzetelność kodowania zadań otwartych, współczynnik rzetelności i jego wykorzystanie do szacowania przedziałów ufności.
9. Wykorzystanie wyników testowania w procesie ewaluacji szkół
Wytyczne do pracy zaliczeniowej
Słuchacz samodzielnie opracowuje, przeprowadza i analizuje wyniki testu
osiągnięć edukacyjnych.
Ogólny schemat pracy
1. Lista celów edukacyjnych (nie więcej niż 5-6, może być jeden) wraz z komentarzem (źródła, znaczenie opanowania celów dla dalszego kształcenia).
2. Plan testu
3. Kwestionariusz testu wraz ze schematami punktacji i instrukcją przeprowadzenia testu (w wypadku zadań praktycznych kwestionariusz obserwacyjny).
4. Normy treściowe dla każdego z celów edukacyjnych wraz z uzasadnieniem
5. Analiza wyników testowania dla całej klasa (grupy). Opis uzyskanych wyników z punktu widzenia funkcji selekcyjnej (perspektywa programowa) i funkcji ewaluacyjnej.
6. Analiza wyników testowania dla każdego ucznia (dziecka). Opis uzyskanych
wyników z punktu widzenia funkcji selekcyjnej (perspektywa programowa) i
funkcji diagnostycznej.
Literatura zalecana
- M. Jakubowski, A. Pokropek (2009) Badając egzaminy. Podejście ilościowe
w
badaniach
edukacyjnych.
Centralna
Komisja
Egzaminacyjna.
www.cke.edu.pl (zakładka Kwartalniki EFS). Str. 8-72.
- A. Anastasi, S. Urbina, (1999) Testy psychologiczne. Pracowania testów psychologicznych PTP. Rozdziały: 8,11, 13, 14.
- M. H. Dembo (1997) Stosowana psychologia wychowawcza, Warszawa,
WSiP, część 4 - rozdział 11, część 5 – całość
Ważne adresy WWW
Centralna Komisja Egzaminacyjna: www.cke.edu.pl
Program PISA: www.oecd.org/pisa/
Program PIRLS I TIMSS: www.iea.nl/
Ewaluacyjna funkcja egzaminów krajowych: www.ewd.edu.pl
14
dr Barbara Murawska
Koncepcje edukacji małego dziecka w Polsce i w innych krajach
Celem zajęć jest wyposażenie słuchaczy w wiedzę na temat koncepcji kształcenia małych dzieci w Polsce i w innych krajach oraz umiejętność budowania
programów nauczania.
1. Tradycyjne i alternatywne koncepcje kształcenia małych dzieci. Szkoła Rudolfa Steinera, Metoda ośrodków zainteresowań Owidiusza Decroly, Metoda
Marii Montesori.
2. Kształcenie małych dzieci w krajach europejskich. Edukacja w przedszkolu i
w szkole w Wielkiej Brytanii.
3. Koncepcja edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w Polsce. Analiza podstawy programowej i wybranych programów nauczania w przedszkolu i w
szkole.
4. Metody pracy z małym dzieckiem. Stymulowanie aktywności społecznej,
językowej, matematycznej, przyrodniczej, plastycznej i ruchowej dziecka.
5. Analiza praktyki edukacyjnej. Błędy popełniane przez dzieci jako podstawa
do tworzenia indywidualnych programów nauczania oraz systematycznej nauczycielskiej autorefleksji zmierzającej do doskonalenia stosowanych strategii
nauczania.
6. Nauczyciel wychowania przedszkolnego i nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej. Nauczycielskie stereotypy i ich konsekwencje w praktyce edukacyjnej.
7. Współpraca z rodzicami w przedszkolu i w szkole. Podstawy prawne współpracy oraz strategie organizowania wspólnego pola działania w procesie opieki,
wychowania i nauczania.
dr Barbara Murawska
Edukacja językowa
Celem przedmiotu jest pokazanie zakresu oraz różnych aspektów kształcenia
językowego małego dziecka ze szczególnym uwzględnieniem komunikacyjnej
funkcji języka.
1. Podstawy kształcenia języka dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. wybrane koncepcje psycholingwistyczne i socjolingwistyczne dotyczące przyswajania i rozwoju języka dziecka w wieku przedszkolnym i wcze-
15
snoszkolnym. Metody pobudzania ekspresji językowej dzieci w przedszkolu i
na pierwszym etapie kształcenia w szkole.
2. Nauka czytania w przedszkolu i w szkole. Przygotowanie do nauki czytania.
Właściwości procesu czytania i ich konsekwencje dla metod nauki czytania.
Metody nauki czytania w Polsce. Poziomy i aspekty umiejętności czytania.
Rozwijanie umiejętności czytania.
3. Praca z tekstem literackim, użytkowym i popularnonaukowym w edukacji
początkowej. Opracowywanie prozy i poezji. Rozwijanie umiejętności rozumienia różnego rodzaju tekstów. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych małych dzieci.
4. Nauka pisania w przedszkolu i w szkole. Przygotowanie do nauki pisania.
Etapy kształcenia umiejętności pisania: od poznawania kształtu liter do zapisywania myśli.
5. Rozwijanie wypowiedzi ustnej i pisemnej uczniów z punktu widzenia celu
redagowanej wypowiedzi oraz odbiorcy tekstu. Metody wzbogacania wypowiedzi pisemnej uczniów.
6. Kształcenie umiejętności wypowiadania się na piśmie w różnych formach:
opowiadanie, notatka, elementy opisu, zaproszenie, ogłoszenie.
7. Rozwijanie umiejętności posługiwania się poprawnym językiem polskim:
ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne. Przyczyny niepowodzeń w kształceniu
języka dziecka w okresie edukacji początkowej.
8. Analiza programów nauczania z punktu widzenia kształcenia języka dziecka
w Polsce. Projektowanie zajęć w zakresie kształcenia języka dziecka z wykorzystaniem metod aktywizujących, odwołując się do celów edukacji przedszkolnej i pierwszego etapu kształcenia oraz możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci.
dr Barbara Murawska
Edukacja matematyczna
Celem zajęć jest wyposażenie słuchaczy w umiejętność stosowania metod rozwijania u dzieci myślenia matematycznego i rozwiązywania problemów.
1. Analiza programu nauczania matematyki w Polsce i w Wielkiej Brytanii.
Cele nauczania matematyki.
16
2. Metody i strategie rozwiązywania problemów w nauczaniu dzieci. Matematyka realistyczna w nauczaniu dzieci.
3. Podstawowe pojęcia z algebry i geometrii w nauczaniu dzieci i ich praktyczne zastosowanie.
4. Analiza praktyki edukacyjnej w zakresie matematyki. Umiejętności matematyczne uczniów, analiza błędów w rozwiązaniach zadań przez dzieci jako podstawa refleksji nad nauczycielskimi metodami nauczania.
5. Projektowanie zajęć z edukacji matematycznej, które sprzyjają budowaniu
przez dzieci indywidualnych strategii w zakresie liczenia, rozwiązywania zadań tekstowych, szukania prawidłowości i reguł.
6. Kształcenie umiejętności wiązania i stosowania rozumowania matematycznego w innych dziedzinach nauki.
dr Marek Piotrowski
Edukacja przyrodnicza
Zajęcia prowadzone w ramach 4 bloków tematycznych - 16 godzin.
Każdy blok związany jest samodzielną pracą studentów przygotowujących
analizy dokumentów programowych, scenariusze zajęć, itp.
Tematy czterech bloków tematycznych
1. Wymagania programowe podstawy programowej i kompetencji kluczowych
EU związane z nauczaniem przyrody i przykłady ich realizacji
2. Podstawowe zasady przygotowania i prowadzenia zajęć z zakresu przyrody
według schematu badań naukowych dla dzieci i przykłady takich zajęć. Modyfikowania zajęć z wykorzystaniem elementów oceniania kształtującego. Przykłady wykorzystania metod komunikowania się z uczniami.
3. Zasady przygotowania i prowadzenia zajęć prowadzenia projektów edukacyjnych i ich przykłady.
4. Zasady oceniania zajęć własnych i ich modyfikacji na podstawie otrzymanej
informacji zwrotnej.
Zadania realizowane w ramach 4 bloków
Zajęcia 1. Studenci tworzą scenariusze zajęć za zakresu przyrody z wykorzystaniem schematu badań naukowych.
17
Zajęcia 2. Studenci modyfikują zajęcia za zakresu przyrody wykorzystując
elementy oceniania kształtującego
Zajęcia 3. Studenci tworzą scenariusze zajęć, podczas których uczniowie realizują projekty edukacyjne.
Zajęcia 4. Studenci oceniają scenariusze i fragmenty przeprowadzonych zajęć.
Dr Marek Piotrowski
Edukacja informatyczna i techniczna.
Zajęcia prowadzone w ramach 4 bloków tematycznych.
Każdy blok związany jest samodzielną pracą studentów przygotowujących
analizy dokumentów programowych, scenariusze zajęć, itp.
Planowane osiągnięcia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych zaprezentowane są w odniesieniu do 6 zakresów tematycznych.
1. Organizowanie zabaw i działalności konstrukcyjnej dziecka oraz zajęć komputerowych.
2. Pojęcia zaradności technicznej i umiejętności heurystycznych.
3. Zapoznawanie dziecka z urządzeniami technicznymi i technikami komputerowymi.
4. Kształtowanie u dziecka umiejętności wykorzystywania komputera oraz
modeli technicznych w celach edukacyjnych.
5. Nowe znaczenie edukacji technicznej i komputerowej w świetle polskich
dokumentów programowych i wytycznych UE związanych z kompetencjami
kluczowymi.
6. Zagrożenia związane z wprowadzeniem technik komputerowych i edukacji
technicznej do edukacji.
Planowane osiągnięcia edukacji technicznej i zajęć komputerowych
1. Zna zasady prowadzenia zajęć edukacji technicznej i zajęć komputerowych
zaprezentowane w postaci programów nauczania uznanych za wzorcowe.
2. Na konkretnych przykładach (z wybranego przez siebie programu nauczania) potrafi zaplanować zajęcia komputerowe i edukacji technicznej.
3. Zna pojęcie zaradności technicznej i umiejętności heurystycznych.
18
4. Potrafi zaplanować zajęcia edukacji technicznej (kształtujące zaradność
techniczną) prowadzone w postaci budowy modeli urządzeń technicznych lub
analizy zasad ich działania.
5. Potrafi zaplanować zajęcia komputerowe wyjaśniające możliwości wykorzystania technik informatycznych w środowisku ucznia.
6. Na konkretnych przykładach zajęć komputerowych i edukacji technicznej
potrafi pokazać możliwości kształcenia umiejętności heurystycznych.
7. Rozumie potrzebę stosowania przez dzieci technik komputerowych i działań
technicznych wspomagających ich naukę (m.in. w zakresie edukacji przyrodniczej i matematycznej). Potrafi przygotować zajęcia oparte na:

Wykorzystaniu programów edukacyjnych

Budowie pomocy edukacyjnych (w tym m.in. modeli układów elektrycznych)
8. Dąży do poznania i stosowania skutecznych metod edukacji technicznej i
zajęć komputerowych opartych na:

Komputerowych grach i zabaw edukacyjnych

Projektach edukacyjnych.

Integracji międzyprzedmiotowej zajęć komputerowych i edukacji technicznej z edukacją matematyczną i przyrodniczą.
9. Rozumie nowe znaczenie edukacji technicznej i zajęć komputerowych w
polskim systemie edukacji oraz wytycznych EU dotyczących kompetencji kluczowych.
10. Rozumie istotę zagrożeń wynikających z wprowadzenia technik komputerowych oraz edukacji technicznej do procesu nauczania. Potrafi tę wiedzę
przekazać uczniom i rodzicom.
Dr Lidia Nowakowska
Terapia pedagogiczna dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
UWAGI WSTĘPNE
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z problematyką trudności i niepowodzeń szkolnych, ich przyczynami, przejawami, specyfiką oraz podstawowymi metodami ich diagnozowania a także postępowania korekcyjno19
kompensacyjno-wyrównawczego oraz profilaktycznego w odniesieniu do
uczniów z trudnościami w zakresie czytania, pisania, liczenia na szczeblu nauczania początkowego.
W wyniku nauczania przedmiotu słuchacz powinien być wyposażony w
następujące kompetencje:
Kompetencje merytoryczne w zakresie:

wyjaśniania przyczyn trudności szkolnych i ich charakteru

klasyfikowania przyczyn trudności szkolnych

określania rodzaju i wpływów niektórych zaburzeń rozwojowych w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych na podstawie specyficznych trudności szkolnych (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia).
Kompetencje diagnostyczno-analityczne (znajomość metod, środków, narzędzi diagnostyki) umożliwiające wzbogacenie diagnozy psychologicznej
poprzez:

efektywne określenie stanu wiedzy ucznia oraz poziomu jego umiejętności
czytania, pisania, liczenia,

analizę i ocenę rozmaitych wytworów działalności ucznia,

określenie sprawności funkcjonalnej analizatorów zaangażowanych w procesie czytania i pisania,

określenie poziomu myślenia operacyjnego.
Kompetencje koncepcyjno-programowe zakładające znajomość:

podstawowych programów, metod, technik oraz środków stosowanych w
terapii dzieci z trudnościami w nauce czytania, pisania, liczenia;

różnych form i zasad organizacji pomocy psychopedagogicznej (zajęcia
korekcyjne, kompensacyjne, wyrównawcze, reedukacyjne, usprawniające);

warunki kompensacji deficytów percepcyjno-motorycznych;

hierarchii ważności zadań terapeutycznych w stosunku do dzieci z różnorakimi trudnościami w nauce;

specyficznych, indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka.
Kompetencje organizacyjne umożliwiające:

umiejętną, skuteczną realizację zadań terapeutycznych w oparciu o wiedzę
teoretyczną dotyczącą niepowodzeń szkolnych oraz wyniki diagnozy psychopedagogicznej;
20

fachowe doradztwo (dla rodziców, nauczycieli,...);

organizowanie optymalnych warunków współpracy na płaszczyźnie uczeń
– rodzice (dom) – szkoła.
TREŚCI PROGRAMOWE
Gromadzone w blokach tematycznych wzajemnie zintegrowanych.
Treści szczegółowe:
1. Pojęcie trudności i niepowodzeń szkolnych, ich przyczyn, klasyfikacja, charakterystyka, objawy, skutki, wzajemne zależności i wpływy oraz specyfika na
poziomie klas młodszych.
2. Dysharmonie i zaburzenia rozwojowe jako przyczyny trudności w nauce, a
zwłaszcza:

mikrodefekty rozwojowe w zakresie percepcji wzrokowej i słuchowej oraz
ich wpływ na naukę szkolną:

zaburzenia lateralizacji i rozwoju motorycznego i ich wpływ na naukę
szkolną;

zaburzenia rozwoju emocjonalno-motywacyjnego i ich wpływ na naukę
szkolną;

zaburzenia dynamiki procesów nerwowych i ich wpływ na naukę szkolną.
3. Współwystępowanie deficytów w zakresie funkcji percepcyjnopoznawczych i ruchowych w powstawaniu trudności w opanowaniu podstawowych umiejętności szkolnych (zaburzenia sprzężone).
4. Tzw. specyficzne trudności w nauce i ich charakterystyka

dysleksja,

dysgrafia,

dysortografia,

dyskalkulia.
5. Ogólne założenia, zasady, struktura i organizacja pracy korekcyjnokompensacyjnej i reedukacyjnej (w aspekcie terapii psychologicznopedagogicznej) w odniesieniu do uczniów z trudnościami w:

czytaniu i pisaniu,

uczeniu.
21
6. Poznawanie specyficznych programów, metod, technik i ćwiczeń stosowanych w pracy reedukacyjnej z dziećmi wykazującymi trudności w uczeniu się
ww. umiejętności oraz przygotowanie pomocy do ww. działalności.
Programy i metody przewidziane do analizy:

Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz;

Program psychomotoryczny N.C. Kepharta;

Program koordynacji wzrokowo – ruchowej M. Frostig;

Program wyrównawczy niedoborów rozwoju dzieci z trudnościami w
uczeniu się W. Petersona;

Program dla dzieci dyslektycznych B. Magnuskiej i T. Danielewicz;

Program integracji percepcyjno – motorycznej dla dzieci leworęcznych M.
Bogdanowicz;

Metoda W. Scherborne wspomagania i terapii rozwoju dziecka;

Program reedukacji dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu B. Zakrzewskiej i J. Mickiewicz;

Metoda 18 struktur wyrazowych E. Kujawy i M. Kurzyny;

Ćwiczenia rozwijające dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu Z.
Pietrzak-Stępkowskiej;

Program kinestozjologii edukacyjnej Dennisona;

Program reedukacji dyskalkulii E. Gruszczyk-Kolczyńskiej;

Niedyrektywna terapia zabawowa;

Nauczanie sposobów pracy umysłowej jako metoda rozwijania myślenia
uczniów i aktywizacji uczenia się.
oraz

Specyficzne sposoby stymulowania, usprawniania i korygowania:
rozwoju motorycznego
percepcji słuchowej
koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej – myślenia operacyjnego

Specyficzne sposoby postępowania terapeutycznego w:
a. trudnościach w czytaniu (dysleksja) - analiza wybranych metod
nauki czytania
metoda barwno – dźwiękowa,
22
metoda wertykalna,
metoda ślizgu i inne;
b. trudnościach w pisaniu (dysleksja, dysortografia)_ - ćwiczenia graficzne
ćwiczenia grafomtoryczne
ćwiczenia ortograficzne
ćwiczenia ortograficzno – gramatyczne i inne

Istota, cele, zadania oraz zasady, warunki i sposoby diagnozowania dzieci z
trudnościami w czytaniu, pisaniu i liczeniu.

Poznawanie specyficznych narzędzi diagnostycznych m.in. testu do określenia poziomu:
sprawności percepcyjnej analizatora wzrokowego
sprawności percepcyjnej analizatora słuchowego – integracji percepcyjno-motorycznej
lateralizacji
rozwoju motorycznego
inne.
a także testy:
czytania na różnych poziomach pisania;
sprawności i umiejętności matematycznych
oraz
metody analizy wytworów dziecięcych i niektóre testy projekcyjne
poznawanie sposobów i zasad interpretacji wyników diagnozy.
Zajęcia uzupełnianie są hospitacjami zajęć reedukacyjnych oraz przygotowaniem prac z diagnozy i terapii dziecka z trudnościami w nauce.
Bogna Fastyn
Emisja głosu
Ogólne efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć z zakresu emisji głosu absolwent:
zna zasady prawidłowego oddychania, fonacji i artykulacji
posiada wiedzę z zakresu higieny głosu, patologii głosu i ortofonii
23
jest praktycznie przygotowany do realizowania zadań zawodowych związanych z mówieniem
Treści kształcenia
1. Dydaktyka przedmiotu (rodzaju zajęć)
a. emisja głosu
b. dykcja
c. komunikacja werbalna
d. budowa narządu mowy
e. rola i działanie aparatu oddechowego
f. rezonatory
g. higiena głosu
2. Praktyka
a. planowanie ćwiczeń
b. dostosowywanie metod i form pracy do indywidualnych potrzeb
c. diagnozowanie własnych umiejętności mówienia
d. podejmowanie indywidualnej pracy nad doskonaleniem techniki mówienia
e. ćwiczenia oddechowe :
- świadomy, prawidłowy oddech
- wydłużenie fazy wydechowej i synchronizacja oddechu z pauzami
podczas wypowiedzi
f. postawa ciała w czasie ćwiczeń emisyjnych
g. ćwiczenia aparatu artykulacyjnego:
- właściwe wykorzystanie rezonatorów
- operowanie barwą głosu
h. ćwiczenia fonacyjne
i. utrwalenie prawidłowej artykulacji głosek
j. praca nad świadomym operowaniem środkami ekspresji głosu: melodia,
rytm, akcent, pauza, fraza, tempo, intonacja
k. niwelowanie objawów tremy i stresu
l. formy pracy z dziećmi nad poprawną wymową i emisją dźwięku
ł. podejmowanie współpracy z innymi nauczycielami
24