Pobierz / Czytaj - Instytut Filologii Polskiej UWr

3/2010
TOMASZ PIEKOT, O dwóch inicjatywach z kręgu polskich studiów nad
dyskursem (WAD i D-ART)
Ostatnie lata to — w Polsce — okres stabilizowania się i instytucjonalizowania młodego kierunku badań komunikacji — studiów nad dyskursem (discourse studies).
Ten wywodzący się z analizy dyskursu nurt badań zyskał sobie zwolenników zarówno w naukach humanistycznych, jak i społecznych, zwłaszcza w socjologii, językoznawstwie i pedagogice.
Sytuacja ta wyraźnie przypomina podejmowane od lat 50. próby znalezienia
wspólnego gruntu dla badań zjawisk komunikacyjnych warunkujących relację j ęzy k–sp ołeczeństwo. Wtedy — mimo podobnego zaplecza teoretycznego — socjologom i lingwistom nie udało się stworzyć spójnej perspektywy metodologicznej.
Powstały przecież — w dużym stopniu niezależne od siebie — dwie subdyscypliny:
socjolingwistyka i socjologia języka. Dziś historia wzajemnych relacji (i napięć)
między humanistyką a naukami społecznymi zatoczyła koło. Oto bowiem w 2009
roku z inicjatywy grupy polskich socjologów i lingwistów powstał projekt cyklicznych seminariów naukowo-badawczych — Warsztaty z Analizy Dyskursu (WAD).
Początkowo warsztaty organizowane były przez trzy polskie ośrodki akademickie:
Instytut Socjologii UŁ (grupa badawcza profesora M. Czyżewskiego), Instytut Filologii Polskiej UWr (grupa profesor Ireny Kamińskiej-Szmaj) oraz Instytut Lingwistyki Stosowanej UW (grupa profesor A. Duszak). Z czasem grono członków tego
nowego ruchu akademickiego zaczęło się powiększać i dziś liczy już około 60 osób
reprezentujących 20 różnych ośrodków badawczych z całej Polski, wśród nich są
przedstawiciele lingwistyki, socjologii, kulturoznawstwa, medioznawstwa, psychologii społecznej oraz pedagogiki krytycznej.
Warto podkreślić, że najważniejszą ideą WAD jest połączenie wszystkich
obecnych w Polsce nurtów badań nad dyskursem, które wywodzą się z różnych
tradycji i kręgów kulturowych (głównie anglosaskiego, francuskiego i niemieckiego). Założenie to ma ułatwić integrację środowiska, konfrontację teorii i metod
badawczych, co w efekcie przyczyni się do ugruntowania w Polsce nowej, spójnej
dyscypliny.
Seminaria z cyklu WAD mają charakter zarówno metodologiczny, jak i dydaktyczny. Uczestnicy — badacze i badaczki z całej Polski (około 40 osób) — spotykają się
dwa–trzy razy w roku w kolejnych miastach i wspólnie analizują konkretne, rozesłane wcześniej teksty źródłowe. Warto przy tym podkreślić, że uczestnikami seminariów WAD są głównie studenci i doktoranci, a ich udział — zgodnie z wypracowaną
tradycją — finansowany jest w dużym stopniu przez instytucję przyjmującą. NadOblicza Komunikacji 3/2010
© for this edition by CNS
Oblicza_Kom-3.indb 201
2011-06-28 11:06:33
202
RECENZJE I OMÓWIENIA
rzędnym celem WAD jest bowiem wykształcenie młodych badaczy dyskursu oraz
wypracowanie wspólnych modeli teoretycznych i analitycznych (lub przynajmniej
uświadomienie sobie istniejących między poszczególnymi podejściami różnic).
Dodatkowym celem ruchu jest utworzenie ogólnopolskiej interdyscyplinarnej
sieci naukowej lub konsorcjum (na mocy stosownych przepisów prawa), które rozpoczęłyby gruntowne i systematyczne badania dyskursu w Polsce. Prawdopodobny
termin powstania sieci — jesień 2011 roku.
* * *
W roku 2009 pojawiła się jeszcze jedna inicjatywa związana ze studiami nad dyskursem — tym razem na gruncie samej lingwistyki. Profesor Irina Oukhvanova
(Białoruski Uniwersytet Państwowy) zaprosiła do Mińska lingwistów z Polski, Litwy i Rosji i w ten sposób rozpoczął się cykl konwersatoriów poświęconych miejscu
zjawisk dyskursywnych w badaniach lingwistycznych i konieczności wyodrębnienia z językoznawstwa tak zwanej lingwistyki dyskursu (w opozycji do lingwistyki
tekstu). Z Polski zaproszenie przyjęli przedstawiciele językoznawczych ośrodków
badawczych z Wrocławia, Opola i Bydgoszczy.
Co ważne, wspomniane konwersatoria odbywają się w formie okrągłego stołu — stąd bierze się nazwa grupy: Discourse-Analysis Round Table (D-ART). Jak
pisze we wstępie do pierwszej książki z serii D-ART pomysłodawczyni spotkań
I. Oukhvanova:
komunikowanie w ramach okrągłego stołu wymaga otwartości, wzajemnego zaufania i spontaniczności, świadomości problemów, ale i determinacji w poszerzaniu horyzontów — cech niezbędnych
do narodzin nowych idei. W pewien sposób przypomina on sokratejską metodę dialogu, gdyż
ma na celu pomóc komunikującym się ze sobą osobom spojrzeć na znane zagadnienia z nowych
perspektyw, a jednocześnie — przy poszanowaniu wiedzy jednostek — pozwala się nią z innymi
dzielić (URL: <http://www.dart.uni.wroc.pl>).
Grupa D-ART spotyka się raz do roku w kolejnym (za każdym razem innym)
ośrodku akademickim. Pierwsze spotkanie odbyło się wiosną 2009 roku w Mińsku,
drugie — wiosną 2010 w Wilnie, a trzecie w tym roku w Opolu. Celem konwersatoriów D-ART jest wymiana doświadczeń naukowych i akademickich, a przede
wszystkim:
1. porównanie statusu analizy dyskursu w poszczególnych krajach Europy Środkowej i Wschodniej,
2. wypracowanie wspólnych teorii i narzędzi badawczych,
3. rozpoczęcie badań porównawczych w Polsce, w Rosji, na Litwie i na Białorusi,
4. szkolenie studentów i młodych naukowców.
W 2010 roku wydana została pierwsza książka — zapis mińskich dyskusji — Dyskurs w perspektywie akademickiej. Książka ukazała się po rosyjsku. Można ją znaleźć
na stronie internetowej projektu: URL: <http://www.dart.uni.wroc.pl>.
Oblicza Komunikacji 3/2010
© for this edition by CNS
Oblicza_Kom-3.indb 202
2011-06-28 11:06:33