Streszczenie rozprawy doktorskiej zatytułowanej „Marynarka

Streszczenie rozprawy doktorskiej zatytułowanej
„Marynarka Wojenna w polskiej polityce bezpieczeństwa
w okresie poprzedzającym wejście do NATO"
opracowanej przez mgra Miłosza Gac pod
kierunkiem naukowym prof. dr hab. Jerzego Będźmirowskiego
Zakończenie II wojny światowej spowodowało, że kontynent europejski stał się
obszarem rywalizacji między państwami: tak zwanej demokracji ludowej oraz
państwami demokratycznymi. Główne role w tym pojedynku odgrywały dwa
supermocarstwa - Stany Zjednoczone Ameryki Północnej i Związek Socjalistycznych
Republik Radzieckich - z których każde posiadało odmienną wizję dotyczącą budowy
nowego ładu światowego. W efekcie czego stosunki w Europie przybrały charakter
dwubiegunowy - bipolarny, w ramach których funkcjonowały dwa przeciwstawne bloki
polityczno - militarne: Pakt Północnoatlantycki i Układ Warszawski. Etap ten,
określany mianem zimnej wojny, spowodował, że Europa znalazła się w cieniu
zagrożenia, które mogło doprowadzić do globalnego konfliktu zbrojnego z użyciem
broni jądrowej.
Doskonałym przykładem polityczno - militarnego współzawodnictwa między
przeciwstawnymi systemami polityczno - militarnymi był region Morza Bałtyckiego.
Specyfikę tego obszaru podkreślał wysoki stopnień militaryzacji, gdzie zgromadzony
arsenał militarny groził ponadregionalnym konfliktem zbrojnym. Niebezpieczeństwo
wojny podkreślał fakt, iż Sojusz Północnoatlantycki przewidywał w działaniach
obronnych RFN użycie broni jądrowej skierowanej na terytoria państw Układu
Warszawskiego. Należy jednak zaznaczyć, że wysoki stopień militaryzacji zebrany na
tym obszarze z jednej strony generował napięcia, a z drugiej wymuszał mniej lub
bardziej intensywny dialog.
Wraz z rosnącym znaczeniem Bałtyku, rozwijała się również technika wojskowa
i nowoczesne środki walki. Przeobrażenia koncepcji koalicyjnych i narodowych
morskich doktryn wojennych NATO i Układu Warszawskiego pociągnęły za sobą
reformy wśród flot Morza Bałtyckiego. Działania podjęte w tym czasie wpłynęły
również na Polską Marynarkę Wojenną, która funkcjonując pod egidą Związku
Radzieckiego, została poddana pracom na rzecz powiększenia jej potencjału bojowego
i gotowości mobilizacyjnej.
1
Lata 1989 - 1991 przyniosły rozpad dwubiegunowego świata międzynarodowego, w
wyniku którego pozycję hegemona w kwestiach bezpieczeństwa przejęły Stany Zjednoczone.
Powstała „jednobiegunowość" stworzyła nowe wyzwania dla państw i instytucji
międzynarodowych. Do najtrudniejszych należała kwestia związana z transformacją ładu
politycznego w Europie i destabilizacją systemów politycznych byłych państw bloku
radzieckiego.
Perspektywa budowy nowych struktur bezpieczeństwa przez państwa Europy
Środkowo - Wschodniej stworzyła wielkie szanse, a zarazem duże wyzwania, dla wielu z
nich. Polska, będąc beneficjentem tych przemian, musiała zbudować zupełnie nowe
fundamenty obronności. Działania podjęte w tym czasie na rzecz integracji z Europą
Zachodnią, postawiły przed nią określone zadania w zakresie rozwoju i modernizacji sił
zbrojnych. Wiodącą rolę w procesie dostosowywania się do polityczno - wojskowych struktur
Zachodu, odegrała Polska Marynarka Wojenna. W efekcie musiała nastąpić zmiana jej zadań
i kompetencji, a co za tym idzie modernizacja i rekonfiguracja techniczna posiadanego
sprzętu.
Marynarka Wojenna, będąc głównym narzędziem państwa, przeznaczona jest do
realizacji jego zadań w majestacie prawa międzynarodowego. Tym samym powinna
zapewnić obronę morskiej granicy państwa, ochronę żeglugi i interesów gospodarczych w
polskich obszarach morskich oraz obronę wybrzeża przy współdziałaniu z innymi rodzajami
sił zbrojnych. W wyniku rozwiązania Zjednoczonej Floty Bałtyckiej, ta ogromnej wagi rola
musiała zostać wykonana nie, jak do tej pory, tylko na kierunku zachodnim, ale na wszystkich
geograficznie możliwych kursach.
W związku z takim podejściem zasadnym jest zadanie pytania: czy Marynarka
Wojenna RP po rozwiązaniu Zjednoczonej Floty Bałtyckiej, była w stanie skutecznie
realizować zdania postawione jej w Doktrynie Obronnej z 1990 roku i Założeniach polskiej
polityki bezpieczeństwa oraz Polityki bezpieczeństwa i strategii obronnej RP z 1992 roku, tym
samym bronić polskich obszarów morskich?
Uwzględniając zaistniałą sytuację problemową, obszarem badań stała się Marynarka
Wojenna w polskiej polityce bezpieczeństwa w okresie poprzedzającym wejście do NATO.
Celem rozprawy było dokonanie oceny zmian politycznych i militarnych, jakie
zaszły w regionie Morza Bałtyckiego po 1989 roku, i ich wpływu na rolę Polskiej Marynarki
Wojennej w bezpieczeństwie morskim RP.
2
Głównym problemem badawczym wynikającym z założonego celu była
odpowiedź na następujące pytanie: W jakim stopniu rozpad bipolarnego podziału świata
wpłynął na sytuację w regionie Morza Bałtyckiego po 1989 roku, w tym na rolę
Polskiej Marynarki Wojennej w bezpieczeństwie państwa?
Opierając się na sformułowanym uprzednio problemie badawczym, autor przyjął
następującą hipotezę badawczą: Zmiany polityczno - militarne w regionie Morza
Bałtyckiego po 1989 roku w sposób znaczący wpłynęły na zadania postawione przed
Polską Marynarką Wojenną.
W procesie badawczym zastosowano różne metody badawcze, a głównym
kryterium ich doboru była racjonalizacja przebiegu oraz możliwości otrzymania
obiektywnych wyników. Prowadzenie badań odbywało się z zastosowaniem
teoretycznych i empirycznych metod badawczych, wykorzystywanych adekwatnie do
rozwiązywanych problemów.
Rozprawa składa się z: wstępu, trzech rozdziałów merytorycznych, zakończenia,
bibliografii oraz indeksu nazwisk. Przedstawiono w niej rezultaty badań uzyskane w
wyniku rozwiązania sformułowanych problemów z zachowaniem spójności i
logicznej wynikowości.
We wprowadzeniu uzasadniono wybór tematu i obszaru badawczego oraz
zaprezentowano metodologiczne podstawy badań służących rozwiązaniu podjętego
problemu badawczego oraz weryfikacji sformułowanej hipotezy badawczej.
W pierwszym rozdziale przedstawiono analizę polityczną i militarną regionu
Morza Bałtyckiego od zakończenia II wojny światowej do rozpadu Związku
Radzieckiego. W rozdziale zaprezentowano okres określany mianem „zimnej wojny",
w którym dwa przeciwstawne bloki starały się wywalczyć przewagę nad
przeciwnikiem. Ponadto dokonano wyraźnego podziału na państwa o ustroju
demokratycznym i niedemokratycznym. W rozdziale scharakteryzowano przeznaczenie
i zadania bloków militarnych, które oparte były na określonych sojuszach.
Zaprezentowano również badania dotyczące stopnia militaryzacji regionu Morza
Bałtyckiego. Ważnym etapem pracy w tym rozdziale było przedstawienie dialogu
Związku Radzieckiego ze Stanami Zjednoczonymi AP i wpływu, jaki miał na dany
region. Wiadomości uzyskane w wyniku badań, stworzyły obraz geopolityczny regionu
Morza Bałtyckiego w okresie „zimnej wojny" oraz stały się punktem wyjścia dla badań
i rozważań w kolejnym rozdziale.
3
Rozdział drugi koncentruje się na polskiej polityce wschodniej, która
realizowana była w sytuacji głębokich przemian na obszarze Europie Środkowo Wschodniej. Omawiany okres cechowała przede wszystkim trudna przebudowa
stosunków ze Związkiem Radzieckim, a następnie z Federacją Rosyjską. Rozdział
przedstawia również realizację polskiej koncepcji uczestnictwa w euroatlantyckim
systemie bezpieczeństwa po 1991 roku.
W rozdziale trzecim skupiono się na charakterystyce funkcjonowania polskich
sił morskich w pierwszej dekadzie transformacji ustrojowej. Zaprezentowano proces
analizy ilościowej, który objął 9 lat funkcjonowania Polskiej Marynarki Wojennej od
zakończenia współpracy w ramach Zjednoczonej Floty Bałtyckiej aż do przystąpienia
do struktur NATO. Rozdział omawia również współpracę polskich sił morskich z
flotami wojennymi państw basenu Morza Bałtyckiego. Przedstawione są także
przedsięwzięcia, która miały na celu przygotować Polską Marynarkę Wojenną do
współpracy z armiami Sojuszu Północnoatlantyckiego.
W zakończeniu przedstawione zostały wnioski dotyczące oceny zmian
politycznych i militarnych, jakie zaszły w regionie Morza Bałtyckiego po 1989 roku, i
ich wpływu na rolę Polskiej Marynarki Wojennej w bezpieczeństwie morskim RP.
Uzyskane w dysertacji wyniki badań, przyniosły odpowiedzi na pytania badawcze
zawarte w treści poszczególnych rozdziałów i podrozdziałów, a przyjęty w rozprawie
cel badań oraz cele szczegółowe zostały osiągnięte.
4