D - Sąd Okręgowy w Szczecinie

Sygnatura akt VIII Gz 79/13
POSTANOWIENIE
Dnia 20 września 2013 roku
Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy
w składzie:
Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski
po rozpoznaniu w dniu 20 września 2013 roku w Szczecinie,
na posiedzeniu niejawnym
w sprawie z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N.
o ogłoszenie upadłości
na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie Sąd Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 28 lutego 2013
roku, sygnatura akt XII GU 14/13 o oddaleniu wniosku dłużnika o zwolnienie od kosztów sądowych
postanawia:
oddalić zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 28 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie – Sąd upadłościowy,
oddalił wniosek dłużnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N. o zwolnienie od kosztów
sądowych, złożony wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu. Sąd upadłościowy
stwierdził, że strona inicjująca postępowanie winna przygotować się do niego, również gromadząc środki na pokrycie
kosztów sądowych. Zdaniem tego Sądu, dokonując oceny możliwości finansowego przygotowania się dłużnika do
postępowania w sprawie o ogłoszenie upadłości należy brać pod uwagę datę, w której dłużnik był już zobowiązany do
złożenia wniosku oraz datę faktycznego zgłoszenia tego wniosku, przy czym należy traktować możliwość uzyskania
zwolnienia jako zupełnie wyjątkową, na przykład wynikającą z siły wyższej czy z niemożności szybkiego zgromadzenia
odpowiednich środków przez dłużnika, który chce w terminie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd upadłościowy
ustalił, że tak nie było w niniejszej sprawie, bowiem ze spisu wierzycieli przedłożonego przez dłużnika można
wnioskować, że podstawy do ogłoszenia upadłości wystąpiły już w roku 2010. Wówczas więc dłużnik powinien
podjąć działania w celu zabezpieczenia niezbędne środki na pokrycie kosztów postępowania z jego wniosku o
ogłoszenie upadłości, zwłaszcza że posiadał i posiada majątek pozwalający na zgromadzenie określonych środków.
Sąd upadłościowy wskazał na wierzytelności, których termin spłaty przypadał na 2012 rok. W tymże roku dłużnik
uzyskiwał też przychody, co zdaniem tego Sądu samo w sobie uzasadnia oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych. Sąd upadłościowy przytoczył też oświadczenia samego dłużnika, który stwierdził, że jego działalność może
być rentowna oraz że posiada on zdolności pozyskiwania przychodów umożliwiających spłatę wszystkich długów. W
związku z powyższym Sad upadłościowy nie uznał obecnego ponoszenia straty przez dłużnika i braku środków w kasie
oraz na rachunkach za okoliczności uzasadniające zwolnienie go od kosztów sądowych.
W zażaleniu na to postanowienie dłużnik zarzucił Sądowi upadłościowemu niewłaściwe zastosowanie art. 233 § 1
k.p.c. przez przyjęcie, że dłużnik nie spełnił warunków do uznania go za podmiot, który nie posiada dostatecznych
środków na uiszczenie kosztów sądowych w zakresie opłaty od wniosku o ogłoszenie upadłości, przyjęcie, że dłużnik
nie wykazał braku dostatecznych środków na prowadzenie postępowania, pominięcie zajęcia rachunków bankowych
przez komorników prowadzących odrębne postępowania egzekucyjne, co jego zdaniem przesądza o braku zdolności
dłużnika do uiszczenia kosztów sądowych, przyjęcie, że majątek dłużnika pozwala mu na zgromadzenie środków na
pokrycie kosztów opłaty sądowej od wniosku o ogłoszenie upadłości, skoro w roku 2012 poniósł on stratę w wysokości
400.000 złotych, przy obrotach w wysokości ponad 1 milion złotych, a jego wierzytelności w kwocie blisko 800.000
złotych są nieściągalne, bądź dopiero dochodzone przed sądem, poniósł też stratę w 2011 roku, nie ma możliwości
uzyskania środków na pokrycie kosztów sądowych bowiem jego rachunek jest zajęty od lipca 2012 roku, a tego też
względu nie uzyskuje przychodów przez ostatnich kilka miesięcy. Dłużnik zarzucił też naruszenie art. 100 ust. 1
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez pominięcie faktu, że zwolnienie od kosztów sądowych
ma charakter tymczasowy i służy umożliwieniu stronie dochodzenia jej słusznych interesów, a także naruszenie
art. 103 powołanej ustawy poprzez przyjęcie, że dłużnik powinien uwzględnić w planowaniu wydatków konieczność
poniesienia kosztów sądowych z pominięciem utraty możliwości zamrożenia części przychodów, choć powołany
przepis tego nie wymaga, przyjęcie, że dłużnik powinien wykazać trwałą niemożność uzyskania środków na koszty
sądowe, przyjęcie, że nie można innych zobowiązań dłużnika traktować preferencyjnie w stosunku do zobowiązań
wobec Skarbu Państwa. W końcu dłużnik zarzucił naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez uniemożliwienie
dochodzenia przed sądem ochrony swoich słusznych interesów odmową zwolnienie od kosztów sądowych. Wskazując
na te zarzuty dłużnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienie i zwolnienie go od obowiązku ponoszenia kosztów
sądowych w zakresie opłaty od apelacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Na wstępie należy stwierdzić, że zażalenie najpewniej zawiera odniesienie się do innych postępowań sądowych z
udziałem dłużnika, stąd prawdopodobnie znalazł się w nim wniosek o zmianę zaskarżonego postanowienia przez
zwolnienie dłużnika od opłaty od apelacji. Ponieważ zażalenie na postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych nie podlega opłacie (art. 95 ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), należało uznać,
że skarżącemu chodzi o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zwolnienie go od kosztów sądowych w zakresie
opłaty od wniosku o ogłoszenie upadłości.
Zarzuty zażalenia wskazują, że dłużnik nie zgadza się z twierdzeniem Sądu upadłościowego o wyjątkowym charakterze
możliwości uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych. Z jego twierdzeń wynika, że dłużnik traktuje instytucję
zwolnienia jako zasadę, a nałożenie obowiązku uiszczenia tych kosztów jako wyjątek.
Rację należy przyznać stanowisku Sądu pierwszej instancji o wyjątkowym charakterze zwolnienia od kosztów
sądowych. Przemawia za tym wymaganie gromadzenia, zwłaszcza przez stronę inicjującą postępowanie, potrzebnych
na ten cel środków z przychodów osiąganych w dłuższym czasie (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24
września 1984, II CZ 104/84).
O wyjątkowości zwolnienia od kosztów sądowych świadczy brzmienie przepisu art. 103 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych. Warunkiem tego zwolnienia jest wykazanie przez stronę będącą osobą prawną lub jednostką
organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznała zdolność prawną, że nie ma dostatecznych środków
na ich uiszczenie. Słuszne jest stanowisko Sądu upadłościowego, że zdolność do poniesienia kosztów sądowych należy
oceniać według stanu nie tylko w chwili złożenia przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości, lecz również według
stanu jaki istniał gdy dłużnik stał się niewypłacalny w rozumieniu art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze.
Skarżący zdaje się też utrzymywać, że strona wnioskująca o zwolnienie od kosztów sądowych może preferować inne
swoje wydatki w stosunku do należności Skarbu Państwa wynikającej z zasady odpłatności postępowania sądowego.
Wielokrotnie w orzecznictwie podnoszono, że kosztów sądowych nie należy traktować jako wydatków, które sytuują
się w dalszej kolejności niż inne zobowiązania strony, która ma obowiązek ponieść te koszty (por. np. postanowienie
Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 stycznia 2009 roku, I ACz 3/09, postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 18 lutego 2005 roku, V CZ 8/05). Strona, która wyzbywa się zdolności do uiszczenia kosztów sądowych w
ten sposób, że preferencyjnie traktuje inne zobowiązania, nie może skutecznie podnieść zarzutu bezpodstawności
odmowy zwolnienia jej z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych i skutecznie podnosić zarzutu pozbawienia jej prawa
do sądu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 19 lutego 2013 roku, III AUz 27/13).
Nie ma też racji skarżący twierdząc, że o możliwości poniesienia kosztów sądowych decyduje osiągany dochód. Jest
inaczej – to przychód stanowi o możliwościach poczynienia oszczędności czy rezerw w wydatkach, celem pozyskania
środków na koszty sądowe. Sam dłużnik przyznał, że w roku 2012 osiągnął przychód ze sprzedaży towarów i usług
przewyższający 1 milion złotych. Tym samym mógł ograniczyć wydatki stosownie do spodziewanego obowiązku
poniesienia kosztów wniosku o ogłoszenie upadłości, którego przesłanki już istniały.
Odnosząc się na koniec do zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji należy stwierdzić, że wymóg wniesienia opłat
sądowych w związku z uczestnictwem w postępowaniu sądowym nie jest naruszeniem tego przepisu, podobnie jak
przepisu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Dopiero wysokość opłat oceniona
w świetle okoliczności konkretnej sprawy, w tym możności ich uiszczenia przez stronę, etapu postępowania, którego
ten obowiązek dotyczy, są istotnymi czynnikami przy rozstrzyganiu, czy dana osoba mogła korzystać z prawa dostępu
do sądu (por. wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 26 lipca 2005 roku, sygnatura 39199/98). W
tym kontekście trzeba zauważyć, że zgodnie z art. 74 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłata od
wniosku o ogłoszenie upadłości wynosi 1.000 złotych. Nie sposób przyznać, że obowiązek uiszczenia opłaty w takiej
wysokości przez podmiot posiadający majątek i osiągający przychody z działalności gospodarczej w wysokości ponad
1 milion złotych rocznie, pozbawia ten podmiot prawa dostępu do sądu.
Biorąc pod uwagę powyższe należało, na podstawie art. 35 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 397
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c., należało oddalić zażalenie jako bezzasadne.