Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i

Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Jakie są najważniejsze zmiany w przepisach znowelizowanego Kodeksu spółek handlowych,
które weszły w życie 8 stycznia 2009 r.?
Z dniem 8 stycznia 2009 r. weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu spółek
handlowych (dalej: ksh.).
Wprowadzone zmiany prowadzą do zwiększenia konkurencyjności zakładania w Polsce
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej w aspekcie
międzynarodowym, gdyż zmniejszyła się ustawowa wysokość minimalnego kapitału
zakładowego wymaganego przy zawiązaniu tych spółek. Należy zaznaczyć, że do tej pory
minimalna wysokość kapitału zakładowego polskiej spółki z o.o. przewyższała średnią
wysokość dla spółki z o.o. w Unii Europejskiej, która wynosi po przeliczeniu średnio
około 10 tysięcy złotych.
Niniejsze rozwiązanie ma zarówno swoich zwolenników - z uwagi na znaczne ułatwienie
funkcjonowania spółek kapitałowych w obrocie gospodarczym poprzez umożliwienie większej
liczbie podmiotów niż dotychczas założenia takiej spółki, zagwarantowanie traktatowej swobody
zakładania przedsiębiorstw, jak i oponentów - którzy są zdania, iż obniżenie wysokości kapitału
zakładowego spowoduje jeszcze większą niepewność wierzycieli co do ich rzeczywistej sytuacji
majątkowej. Idąc dalej tym tropem podnoszą argument, że wysokość gwarancji, jaką zapewniał
kapitał zakładowy teraz nagle zmaleje, co w konsekwencji będzie się wiązać z faktem, że
zaspokojenie wierzyciela może być niewykonalne.
Pomimo krytycznych głosów należy zwrócić uwagę na to, iż Unia Europejska zmierza do
1 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
wyeliminowania w wewnętrznych ustawodawstwach Państw Członkowskich przepisów
ustanawiających określoną liczbowo wysokość kapitału zakładowego bądź akcyjnego
poprzezwprowadzenie innych rozwiązań, bardziej przystających do zmieniającej się
rzeczywistości gospodarczej, a chroniących w znacznie wyższym stopniu wierzycieli danej
spółki kapitałowej.
Rozwiązaniem takim miałoby być wprowadzenie do porządku prawnego systemu opartego na
teście wypłacalności, wzorowanym na rozwiązaniach istniejących w USA oraz wnioskach
sformułowanych przez brytyjską Komisję Ekspertów J. Rickforda.
Obniżenie kapitału zakładowego
Zgodnie ze zmienionym artykułem 154 § 1 i art. 308 § 1 ksh, kapitał zakładowy w spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością ma wynosić 5.000 zł, czyli dziesięciokrotnie mniej niż przed
nowelizacją, odpowiednio w spółce akcyjnej będzie to kwota co najmniej 100.000 zł, czyli pięć
razy mniej.
Zmiana definicji spółki dominującej
Specyfika pełnienia funkcji członka zarządu i członka rady nadzorczej jest zupełnie inna.
2 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Członkowie rady nadzorczej pełnią jedynie funkcje nadzorcze i nie mają bezpośredniego
wpływu na bieżące zarządzanie spółką i podejmowanie decyzji zarządczych. Z tego też
względu rozszerzenie przesłanki zdefiniowanej w art. 4 § 1 pkt 4 lit. „d" na członków rady
nadzorczej wydaje się zbędne.
Nowelizacja wprowadza nowe brzmienie art. 4 § 1 pkt 4 lit. „d" ograniczając tym samym
przesłankę uznania spółki za dominującą jedynie do członków zarządu.
Zniesienie obowiązkowego przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną
Ponadto inną zmianą, która zlikwiduje znaczne bariery w prowadzeniu działalności
gospodarczej oraz zmniejszy ponoszone przez to koszty jest uchylenie obowiązku
przekształcenia spółki cywilnej w jawną, w sytuacji gdy przychody netto spółki cywilnej w
każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami
o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych - obecnie jest to równowartość
kwoty 1.200.000 euro.
Należy zaznaczyć, iż w rzeczywistości przekształcali się jedynie ci, którzy tego chcieli,
natomiast sąd rejestrowy nawet nie był w posiadaniu informacji o spółkach, które z tego
obowiązku się nie wywiązały.
A zatem od 8 stycznia 2009 r. przekształcanie spółek cywilnych w spółki jawne będzie mieć
wyłącznie charakter fakultatywny i będzie zależeć od swobodnej decyzji samych wspólników
spółki cywilnej. Przy czym nadal będzie obowiązywał uproszczony tryb transformacji określony
3 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
w art. 26 ksh.
W konsekwencji wprowadzenia powyższej zmiany uchylono przepisy art. 626 i 627 ksh,
dotyczące przekształcenia spółki cywilnej w jawną.
Ograniczenie odpowiedzialności wspólników spółek osobowych
Kolejną zmianą jest ograniczenie odpowiedzialności wspólników w razie wniesienia do spółki
jawnej przedsiębiorstwa przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą.
Należy zauważyć, że odpowiedzialność wspólników może być bardzo dotkliwa i dotyczyć
również małżonka wspólnika, w przypadku istnienia ustawowej wspólności majątkowej.
Dlatego też odpowiedzialność wspólników została ograniczona do wartości nabytego
przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia
wierzyciela, analogicznie do art. 55 4 Kodeksu cywilnego.
Co dalej ze spółką partnerską?
4 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Złagodzono wymóg w zakresie zawarcia umowy spółki partnerskiej. Obecnie do zawiązania tej
spółki wystarczy zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. A zatem na
podstawie nowelizacji zawarcie umowy spółki partnerskiej w formie aktu notarialnego czy formie
pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi będzie konieczne tylko wtedy, gdy trzeba
będzie sprostać wymogom co do formy, wymaganej np. dla przeniesienia przedmiotu wkładu
stanowiącego nieruchomość.
Ograniczenie wymogów formalnych dla jednoosobowych spółek kapitałowych
Nowelizacja złagodziła również wymogi co do formy oświadczeń składanych przez jedynego
wspólnika w spółce z o.o. oraz przez jedynego akcjonariusza w spółce akcyjnej.
Przepisy art. 173 § 2 i 3 oraz art. 303 § 3 i 4 ksh w obowiązującym brzmieniu wprowadzały
szczególne wymagania co do formy czynności dokonywanych przez jednoosobowe spółki
kapitałowe z ich jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem). W doktrynie podkreślało się, że
przepis ten wykraczał znacznie dalej, niż wynikało to z konieczności implementacji wytycznych
zawartych w XII Dyrektywie Rady Wspólnot Europejskich w sprawie prawa spółek z 21 grudnia
1989 r. nr 89/667/EWG (Dz. Urz. L 395 z 30 grudnia 1989 r.). Art. 5 ww. Dyrektywy nie stanowi
w tym zakresie więcej niż art. 4 dotyczący wykonywania przez jednoosobowego wspólnika
funkcji zgromadzenia wspólników, która wymaga jedynie zaprotokołowania tej czynności lub
dokonania jej w formie pisemnej. Dyrektywa wskazuje jedynie, że niezbędne jest zachowanie
formy pisemnej i to tylko w odniesieniu do czynności przekraczających zwykły zarząd.
Należy zauważyć, iż implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego spowodowała
zniesienie wymogu zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym przy
dokonywaniu czynności przekraczających zwykły zarząd.
5 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Nowelizacja utrzymała jednak wymóg zachowania formy pisemnej oświadczeń woli pod
rygorem nieważności.
A zatem w sytuacji, gdy wszystkie udziały (akcje) spółki przysługują jedynemu wspólnikowi
(akcjonariuszowi) albo jedynemu wspólnikowi (akcjonariuszowi) i spółce, wówczas
oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce w każdym przypadku, także w sprawach
przekraczających zakres zwykłych czynności spółki, wymagać będzie tylko formy pisemnej pod
rygorem nieważności, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej.
Zmiana ta spowoduje zrównanie sytuacji w normalnych spółkach handlowych z sytuacją, jaka
od dawna obowiązywała w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa w zakresie składania
oświadczeń woli przez jedynego wspólnika (akcjonariusza).
W tym miejscu należy wyjaśnić, że na dotychczasowych zasadach przy zachowaniu formy aktu
notarialnego odbywać się będą czynności prawne pomiędzy jedynym wspólnikiem
(akcjonariuszem) będącym zarazem jedynym członkiem zarządu, a reprezentowaną przez
niego spółką. O każdorazowym przeprowadzeniu takiej czynności prawnej notariusz
zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego.
Zwrot dopłat
Skrócony zostaje termin zwrotu dopłat w spółce z o.o. Zdaniem autorów nowelizacji przepis art.
6 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
179 ksh., który przewidywał możliwość zwrotu dopłat dopiero po upływie 3-miesięcznego
okresu od dnia ogłoszenia o zamierzonym zwrocie, nie znajdował uzasadnienia w praktyce.
Informacja o dopłatach jest wykazywana jedynie w bilansie spółki i nie jest ujawniana na
zewnątrz w żaden inny sposób. Wierzyciele, którym przysługują roszczenia wobec spółki w celu
podjęcia stosownych kroków dla zabezpieczenia swoich roszczeń, nie czekają zwykle do dnia
zamieszczenia ogłoszenia.
W związku z powyższym na podstawie uchwalonej nowelizacji skraca się okres, po upływie
którego dopłaty będą mogły zostać zwrócone, z 3 do 1 miesiąca od daty publikacji ogłoszenia o
zamiarze zwrotu dopłat. W zamyśle ustawodawcy skrócenie tego okresu nie osłabia ochronnej
funkcji kapitału zakładowego ani też nie narusza interesów wierzycieli.
Określenie dnia wypłaty dywidendy
Dotychczas obowiązujące przepisy dotyczące dnia wypłaty dywidendy nie były precyzyjne, co
czasami powodowało daleko idące negatywne konsekwencje na gruncie prawa podatkowego.
Organy podatkowe w przypadku opóźnień w wypłacie dywidendy uznawały niewypłaconą
dywidendę jako nieodpłatne świadczenie wspólników dla spółki.
W orzecznictwie sądowym podnosiło się, że otrzymanie nieodpłatnego świadczenia mogło być
także konsekwencją działań własnych, a więc jednostronnych. Ponadto przyjmowało się, że
zwłoka w wypłacie dywidendy stanowiła przychód dla spółki, w sytuacji gdy możliwość
dysponowania środkami finansowymi przez spółkę była następstwem uchwały, w której
zgromadzenie wspólników postanowiło odroczyć termin jej wypłaty. Powstanie przychodu
argumentowało się tym, iż spółka mogła dysponować określoną kwotą pieniężną, a w razie jej
braku, majątkiem stanowiącym równowartość dywidendy. Spółka nie musiała wówczas
7 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
zaciągać oprocentowanego kredytu, a zatem odsetki, jakie musiałaby zapłacić stanowiły dla niej
wymierną korzyść, co przesądzało jednoznacznie o uzyskaniu nieodpłatnego świadczenia przez
spółkę od wspólników.
Nowelizacja wprowadziła przepisy, na podstawie których będzie można ustalić termin wypłaty
dywidend, przy czym określenie tego terminu uzależnia się od woli wspólników (akcjonariuszy).
W pierwszej kolejności o terminie wypłaty dywidendy powinni decydować w drodze uchwały
wspólnicy (akcjonariusze), a jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia
akcjonariuszy) nie określi daty wypłaty, dywidenda będzie płatna w dniu określonym przez
zarząd (w przypadku spółki z o.o.) lub radę nadzorczą (w przypadku spółki akcyjnej).
Ograniczenie dotychczasowych obowiązków spółek akcyjnych dotyczących podawania
do publicznej wiadomości uchwał i sprawozdań
Do dnia wejścia w życie niniejszej nowelizacji uchwały podjęte na walnym zgromadzeniu
obradującym w trybie art. 405 ksh, tj. bez formalnego zwołania, gdy było reprezentowane 100%
kapitału akcyjnego i przy braku sprzeciwu, podlegały ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i
Gospodarczym w terminie miesiąca od dnia ich podjęcia.
Zdaniem ustawodawcy wymóg ogłaszania wszystkich uchwał podjętych na zgromadzeniu
odbywającym się w trybie art. 405 ksh nie znajduje uzasadnienia i stanowi wyłącznie przejaw
formalizmu. Warto zaznaczyć, że walne zgromadzenie procedujące w trybie art. 405 ksh, toczy
się według ogólnych reguł określonych w kodeksie i statucie, a podjęte uchwały są
umieszczane w protokole spisanym przez notariusza. Jedyna różnica polega na tym, że walne
zgromadzenie odbywa się bez formalnego zwołania. A zatem reprezentacja całego kapitału
akcyjnego na walnym zgromadzeniu prowadzi do wniosku, że wszyscy akcjonariusze są obecni
8 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
na zgromadzeniu oraz że są świadomi podjętych uchwał, jak również zapoznali się z ich treścią.
W związku z tym nie ma potrzeby podawania wszystkich uchwał do publicznej wiadomości i
obciążania spółek kosztami publikacji często bardzo obszernych protokołów.
Warto zwrócić uwagę na to, że aktualny pozostanie obowiązek ogłaszania uchwał, które
wpisywane są do rejestru, gdyż uchwały takie podlegają ogłoszeniu w związku z
postanowieniami art. 13 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (dalej: ustawa o KRS).
Obniżenie kary grzywny
Art. 595 ksh w brzmieniu przed nowelizacją penalizował zachowanie członka zarządu spółki
handlowej, który w pismach i zamówieniach handlowych oraz w informacjach, o których mowa
w art. 127 § 5, art. 206 § 1 i art. 374 § 1 nie zamieszczał danych określonych w tych przepisach,
tzn.:
1. firmy spółki, jej siedziby i adresu,
2. oznaczenia sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki oraz
numeru, z jakim spółka jest wpisana do rejestru,
3. numeru identyfikacji podatkowej (NIP),
4. wysokości kapitału zakładowego i
5. kapitału wpłaconego (nie dotyczy spółki z o.o.),
skutkiem czego mogła być nałożona sankcja karna w wysokości sięgającej do 10.000 zł.
9 / 10
Niższy kapitał w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych
Wpisany przez Krzysztof Ścipień
Z uwagi na charakter naruszeń uznano, że dotychczasowa grzywna była zbyt dotkliwa i dalsze
utrzymywanie jej w takiej wysokości nie znajdowało uzasadnienia, tym bardziej, że prawo unijne
nie określa wysokości lub chociażby przedziału podobnych kar.
Ponadto w art. 34 ustawy o KRS wprowadzono implementując art. 6 Pierwszej Dyrektywy Rady
z dnia 9 marca 1968 r. (68/151/EWG) kary pieniężne za brak odpowiednich informacji na
oświadczeniach pisemnych składanych przez spółki. Oznacza to, że w porządku prawnym
współistnieją ze sobą dwa tożsame przepisy, które pokrywają się i co najważniejsze, za te
same naruszenia wprowadzają sankcje pieniężne w różnej wysokości. Zgodnie z art. 34 ust. 3
ustawy o KRS sąd rejestrowy, który stwierdzi niedopełnienie obowiązku umieszczania w
oświadczeniach pisemnych, skierowanych przez spółki w zakresie swojej działalności,
wymaganych informacji, może nałożyć grzywnę na osoby odpowiedzialne za niewykonanie tego
obowiązku w wysokości do 5 000 zł.
Ponieważ sankcja przewidziana w przepisach ustawy o KRS jest wystarczająca i nie wymaga
zaostrzenia, ustawodawca obniżył karę przewidzianą w art. 595 ksh również do wysokości
5.000 zł.
W niniejszym przepisie doprecyzowano także osoby uprawnione do reprezentacji spółki
kapitałowej albo komandytowo-akcyjnej, gdyż w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej są
nimi komplementariusze umocowani do reprezentacji, a nie członkowie zarządu, gdyż spółka ta
nie posiada zarządu.
10 / 10