Postawy i zachowania kobiet z Trójmiasta i okolic wobec żywności

Kozirok
Probl
Hig
WEpidemiol
i wsp. Postawy
2011,i 92(4):
zachowania
969-972
kobiet z Trójmiasta i okolic wobec żywności mrożonej
969
Postawy i zachowania kobiet z Trójmiasta i okolic wobec
żywności mrożonej
Attitudes and behaviors of women from Tri-City and the surrounding area in relation
to frozen food
Witold Kozirok, Magdalena Kotłowska, Ewa Babicz-Zielińska
Katedra Handlu i Usług, Akademia Morska w Gdyni
Wprowadzenie. Współczesny model organizacji życia w połączeniu z dużą
aktywnością zawodową kobiet przyczynia się do wzrostu zainteresowania
żywnością wygodną. Szczególny asortyment żywności wygodnej stanowi
segment żywności mrożonej. Żywność ta dostosowana jest do stylu życia,
oczekiwań i sposobu odżywiania szanujących swój czas konsumentów.
Cel. Ocena postaw i zachowań kobiet wobec żywności wygodnej
reprezentowanej przez wybrane produkty mrożone.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono pośród 110 losowo
wybranych kobiet z Trójmiasta i okolic przy wykorzystaniu autorskiego
kwestionariusza ankietowego.
Wyniki. Grupa kobiet powyżej 36 roku życia (r.ż.) rzadziej sięgała po
produkty mrożone niż grupa kobiet poniżej 36 r.ż. Do najważniejszych
czynników determinujących ich wybory należały kolejno: jakość, walory
smakowe, cena i wygoda w przygotowaniu. Na wygodę w użyciu szczególną
uwagę zwracały kobiety młodsze. Ponadto grupa kobiet poniżej 36 r.ż.
zwracała większą uwagę na chęć wypróbowania nowości i urozmaicenia
diety. Bodźce o typowo promocyjnym działaniu (reklama, marka,
opakowanie) miały mniejsze znaczenie przy dokonywanym wyborze. Ponad
połowa (57%) respondentek uważała, że wartość zdrowotna mrożonek jest
niższa niż produktów świeżych, podczas gdy 35% kobiet uważało, że jest
taka sama lub wyższa (8%). Pomimo negatywnej lub obojętnej postawy
wobec żywności mrożonej, zdaniem wielu konsumentek, spożywanie
żywności mrożonej daje więcej korzyści niż niesie ze sobą ryzyka.
Wnioski. Młode kobiety częściej dokonują wyboru żywności mrożonej niż
kobiety starsze. Do głównych determinantów wyboru żywności mrożonej
należą kolejno: jakość, walory smakowe, cena i wygoda. Brak wpływu
negatywnej i obojętnej postawy wobec żywności mrożonej na częstotliwość
jej zakupu.
Introduction. The modern model of life combined with high occupational
activity of women contributes to the increased interest in convenience foods.
Frozen food is a special assortment of convenience food; the food adapted to
lifestyle, expectations and nutrition of consumers who respect their time.
Aim. Assessment of women’s attitudes and behaviors towards convenience
food represented by selected frozen products.
Material & method. The research was conducted with the use of an
original questionnaire among a group of 110 women from Tri-City and
the surrounding area.
Results. The group of women over 36 years of age chose frozen products
less frequently than the group of women under 36 years of age. All of
the respondents claimed that the most important factors determining
their choices were: quality, taste, price and convenience in preparation.
Younger women paid special attention to convenience in using. In addition,
for the group of women under 36 years of age it was important to try
out new products and vary the diet. The stimuli of promotional activity
(advertising, branding, packaging) have proved to be the least significant
factors underlying the choices. More than a half (57%) of the respondents
thought that health value of frozen food was lower than that of fresh
products, while 35% of the women thought that it was the same or higher
(8%). Despite the negative or indifferent attitudes towards frozen foods,
the consumption of frozen food brings more benefits than risks according
to many female consumers.
Conclusion. Frozen food was chosen by young women more often by older
ones. The main determinants of frozen food choices are: quality, taste, price
and convenience. There is no influence of negative and neutral attitudes
towards frozen foods on the frequency of purchase.
Key words: behavior, attitudes, frozen food, convenience food
Słowa kluczowe: zachowania, postawy, żywność mrożona, żywność
wygodna
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 969-972
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 03.08.2011
Wprowadzenie
Zachodzące zmiany stylu życia, pozycji społecznej i zawodowej współczesnej kobiety oraz dążenie
do podnoszenia standardu życia, przyczyniły się do
zmiany modelu organizacji życia i sposobu wyży-
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr inż. Witold Kozirok
Katedra Handlu i Usług, Akademia Morska w Gdyni
ul. Morska 81-87, 81-225 Gdynia
tel./fax 58 69 01 625, tel. 58 69 01 400, e-mail: [email protected]
wienia. Zmianom tym towarzyszy wzrost popytu na
żywność charakteryzującą się pełną dostępnością
oraz łatwością i wygodą przygotowania posiłków,
czyli tzw. żywność wygodną. Wysoka aktywność
zawodowa kobiet oraz coraz szybsze tempo życia
970
sprawiają, że współczesna gospodyni domowa coraz
częściej sięga po dostępną na rynku szeroką ofertę
żywności wygodnej. Wybór ten pozwala efektywnie
ograniczyć nakłady pracy i czasu potrzebnego do
przygotowania posiłków [1,2]. Znaczącą pozycję na
rynku tej grupy żywności zajmują produkty mrożone.
Produkcja żywności mrożonej, należy do szczególnie dynamicznie rozwijającego się segmentu rynku
żywności w Polsce. Mimo faktu, że Polska należy do
głównych jej producentów i eksporterów, spożycie jej
przez polskich konsumentów jest niewielkie [3,4].
Powszechnie wiadomo, że zamrażanie jest najbardziej
naturalnym i uniwersalnym sposobem przetwarzania
i utrwalania żywności. Sposób ten zapewnia wygodę
w dystrybucji i użyciu przy jednoczesnym zachowaniu
wysokiej wartości odżywczej i atrakcyjności cech sensorycznych [5]. Nie bez znaczenia dla współczesnego
i coraz bardziej świadomego konsumenta żywności są
oprócz dostępności i wygody użycia takie cechy jak:
wysoka jakość, bezpieczeństwo i atrakcyjność. Produkty mrożone dzięki zachowanym walorom odżywczym
i sensorycznym stanowią osobliwą pozycję na rynku
żywności wygodnej i przypuszczać należy, że jej spożycie w przyszłości będzie wzrastać [6].
Cel badań
Ocena postaw i zachowań kobiet zamieszkujących
Trójmiasto i jego okolice wobec żywności mrożonej.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono na przełomie stycznia
i lutego 2010 roku metodą ankietową z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankietowego
zawierającego wyłącznie pytania zamknięte. Pytania
obejmowały zagadnienia dotyczące czynników determinujących wybór produktów mrożonych, częstotliwość i rodzaj wybieranych produktów oraz korzyści
i zagrożeń związanych z ich spożyciem. Populację
docelową stanowiło 110 losowo wybranych dorosłych
konsumentek zaopatrujących się w produkty mrożone
z Trójmiasta i okolic. Powodem wyłączenia populacji
męskiej z badań był fakt znikomego doświadczenia
i udziału mężczyzn w procesie decyzyjnym oraz zakupach. Badaną populację podzielono na dwie grupy
wiekowe: < 36 roku życia (<36 r.ż.) – 56% i ≥ 36 roku
życia (≥ 36 r.ż.) – 44%. W pierwszej grupie wiekowej
50% kobiet prowadziło własne gospodarstwo domowe,
podczas gdy w drugiej grupie wszystkie. Określając
znaczenie czynników determinujących wybór produktów mrożonych, każdej odpowiedzi nadano wartości
punktowe od 1 (nie ma znaczenia) do 4 (ma duże
znaczenie), a następnie obliczono średnią arytmetyczną. Do analizy statystycznej materiału empirycznego
zastosowano test χ2 (α=0,05).
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 969-972
Wyniki i ich omówienie
Niezależnie od grupy wiekowej i faktu prowadzenia własnego gospodarstwa domowego, zdecydowana większość badanych kobiet kupowała produkty
mrożone przynajmniej raz w miesiącu. Z analizy
częstotliwości zakupu produktów mrożonych przez
kobiety prowadzące gospodarstwo domowe wynika,
że 43,8% kobiet poniżej 36 r.ż. kupowało produkty
mrożone przynajmniej raz w tygodniu, podczas gdy
w tym samym czasie tylko 22,9% kobiet powyżej 36
r.ż. sięgało po ten asortyment żywności (ryc. 1).
50
40
50
<36
<36 gospodarstwo
≥ 36 gospodarstwo
31 32
31
30
25
%
23
21
20
16
13
10
0
0
codziennie
3
22
19
6 6
2
kilka razy
w tygodniu
raz
kilka razy
raz
w tygodniu w miesiącu w miesiącu
rzadziej
Ryc. 1. Częstotliwość zakupów produktów mrożonych wśród kobiet
z uwzględnieniem wieku i faktu prowadzenia własnego gospodarstwa
domowego (%)
Fig. 1. Frequency of purchase of frozen products for women by age and
the fact of running own household (%)
Po żywność mrożoną sięgały przede wszystkim
kobiety z młodszej grupy wiekowej. Analiza statystyczna wykazała istotną (α=0,05) zależność wieku
i częstotliwości zakupów produktów mrożonych.
Jednocześnie nie wykazano takiej zależności pomiędzy faktem prowadzenia własnego gospodarstwa
domowego a częstotliwością zakupów mrożonek.
Ta stosunkowo duża częstotliwość zakupu żywności
mrożonej przez grupę młodszych kobiet wskazuje na
ich pozytywny stosunek do tego rodzaju żywności oraz
sugerować może brak przywiązania do tradycyjnego
sposobu prowadzenia gospodarstwa domowego.
Struktura wyboru asortymentu produktów mrożonych przez badane respondentki przedstawiona
została w tabela I.
Szczególną uwagę zwraca duże zainteresowanie
kobiet < 36 r.ż. i nieprowadzących własnego gospodarstwa domowego mrożonymi: pizzą i zapiekankami. Wśród kobiet w tej samej grupie wiekowej, lecz
prowadzących gospodarstwo domowe najczęściej
kupowanymi produktami były: przetwory mączne
i warzywa. Z kolei kobiety powyżej 36 roku życia
głównie sięgały po mrożone warzywa i ryby, prawie całkowicie rezygnując z mrożonych ciast i deserów. Małe
zainteresowanie wszystkich badanych respondentek
Kozirok W i wsp. Postawy i zachowania kobiet z Trójmiasta i okolic wobec żywności mrożonej
971
Tabela I. Struktura zakupów produktów zamrożonych
Table I. Structure of frozen product purchase
Zakup produktów mrożonych przez kobiety (%) /Purchase of frozen foods by women (%)
Produkt /Product
ogółem
/total
nieprowadzące gospodarstwa domowego /not running household
prowadzące gospodarstwo domowe /running household
<36 roku życia /<36 years of age
<36 roku życia /<36 years of age ≥36 roku życia /≥36 years of age
warzywa /vegetables
19
15
17
25
owoce /fruit
ryby /fish
owoce morza /seafood
przetwory mączne /flour products
mięso /meat
dania gotowe /ready meals
pizze, zapiekanki /pizza
Frytki /chips
ciasta i desery /cakes, desserts
4
15
3
16
3
6
17
14
4
1
11
4
17
3
5
21
18
5
4
15
3
18
2
8
15
13
5
7
17
2
13
5
5
14
11
1
owocami morza wynikać może z ich ceny, dostępności
na rynku lub z postaw neofobicznych względem tego
rodzaju żywności.
Analiza czynników mających znaczenie przy
wyborze produktów mrożonych wskazała na cztery
najważniejsze i wspólne dla wszystkich badanych grup
kobiet czynniki determinujące wybór tych produktów
(ryc. 2). Kolejno były to: jakość produktu, walory
smakowe, cena i wygoda w przygotowaniu.
marka
wygoda w
przygotowaniu
wygoda w
przechowywaniu
atrakcyjne
opakowanie
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
cena
<36
<36 gospodarstwo
wypróbowanie
nowości
dostępność
wartość odżywcza
jakość produktu
walory smakowe
urozmaicenie diety
reklama
opinia znajomych
przyzwyczajenia
marka
wygoda w
przygotowaniu
wygoda w
przechowywaniu
atrakcyjne
opakowanie
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
wartość odżywcza
cena
≥ 36 gospodarstwo
<36 gospodarstwo
wypróbowanie
nowości
dostępność
jakość produktu
walory smakowe
urozmaicenie diety
reklama
opinia znajomych
przyzwyczajenia
Ryc. 2. Wykres promieniowy czynników determinujących wybór produktów mrożonych
Fig. 2. Radial graph of factors determining the choice of frozen
products
Na podobny katalog determinantów wyboru
zwracają uwagę prace innych autorów [7]. Analiza
pozostałych czynników nie wykazała dużych różnic.
Jedynie grupa respondentek poniżej 36 r.ż. zwracała
większą uwagę na chęć wypróbowania nowości i potrzebę urozmaicenia diety. Stwierdzono również, że
bodźce o typowo promocyjnym działaniu, tj. reklama,
marka, opakowanie, nie znalazły uznania u badanych
respondentek. Na brak znaczenia reklamy i nowości na
rynku, jako ważnych determinantów wyboru żywności
wygodnej, wskazała również Krełowska-Kułas [8].
Stosunek wszystkich respondentek do wartości
zdrowotnej żywności mrożonej w odniesieniu do
produktów świeżych nie był jednoznaczny. Ponad
połowa wszystkich badanych kobiet (57%) uważała,
że wartość zdrowotna żywności mrożonej jest niższa
niż produktów świeżych, 35% że jest taka sama, a 8%
że jest wyższa. Wiek i fakt prowadzenia gospodarstwa
domowego nie wpływał istotnie (α=0,05) na rozkład
wyrażonych przekonań. Wskazywać to może na fakt,
że w społeczeństwie nadal pokutuje stereotyp niskiej
wartości zdrowotnej produktów mrożonych i wskazuje
na ich negatywne postawy wobec tej grupy żywności.
Postawy kobiet nieprowadzących gospodarstw domowych poniżej 36 r.ż. i kobiet prowadzących gospodarstwa domowe powyżej 36 r.ż. były do siebie zbliżone.
W przeciwieństwie do tych grup, kobiety prowadzące
własne gospodarstwo domowe w wieku poniżej 36 lat
przejawiały mniejszy, choć statystycznie nieistotny
udział postaw negatywnych, przy jednoczesnym
wzroście postaw pozytywnych.
Badane respondentki wyraziły również swoją
opinię w sprawie korzyści i potencjalnego ryzyka wynikającego z wprowadzenia mrożonek do jadłospisu
oraz ich walory zdrowotne i sensoryczne (ryc. 3).
Wynika z nich, że około 41% respondentek dostrzega korzyści z wprowadzenia żywności mrożonej
do jadłospisów, przy jednoczesnym 50% udziale
kobiet twierdzących, że posiłki z mrożonek mają
972
100
90
80
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 969-972
6
20
7
60
22
33
nie
raczej nie
ani tak, ani nie
raczej tak
tak
35
40
24
30
22
20
10
37
35
50
30
4
9
19
70
%
16
17
17
17
1
2
0
11
3
20
4
1 – duże korzyści z wprowadzenia żywności mrożonej do jadłospisu /great benefits of the
introduction of frozen food in the diet
2 – duże walory zdrowotne /health benefits
3 – duże ryzyko związane ze spożyciem żywności mrożonej /high risk associated with
consumption of frozen food
4 – posiłki z mrożonek mają gorsze walory sensoryczne /frozen meals have inferior sensory
qualities
Ryc. 3. Opinie respondentek w odniesieniu do żywności mrożonej
Fig. 3. Reviews of the respondents in relation to frozen food
gorsze walory sensoryczne. Korzyści te wynikać mogą
z dostrzeżonych przez respondentki dużych walorów
zdrowotnych (39%). Przekonanie o ryzyku z wprowadzenia produktów mrożonych do jadłospisu nie było
powszechne (27%), a osób wykluczających takie ryzyko było aż 38%. Podobny rozkład opinii respondentów
w odniesieniu do szerokiego asortymentu żywności
wygodnej stwierdziły Jeżewska-Zychowicz i wsp. [1].
Analiza statystyczna uzyskanych wyników nie wy-
kazała istotnego wpływu wieku i faktu prowadzenia
gospodarstwa domowego na prezentowane opinie.
Zaobserwować można jedynie pewne trendy. Znamiennym jest też stosunkowo duży brak zdecydowania
(33÷37%) respondentek w odniesieniu do wszystkich
analizowanych treści, niezależnie od grupy badanej.
Tak duży udział niezdecydowanych respondentek
wskazuje na niską świadomość dotyczącą walorów
odżywczych i wpływu technologii zamrażalniczej na
cechy jakościowe i bezpieczeństwo żywności mrożonej.
Zachodzi zatem konieczność popularyzowania wiedzy
z zakresu żywości i żywienia w aspekcie istotnej roli
tych czynników w podnoszeniu jakości życia osób aktywnych ale i również starzejących się społeczeństw.
Wnioski
1. Wiek kobiet istotnie wpływał na częstotliwość
dokonywanych przez nie zakupów produktów
mrożonych. Kobiety młodsze częściej dokonują
wyboru żywności mrożonej niż kobiety starsze.
2. Wiek i fakt prowadzenia gospodarstwa nie wpływał istotnie na prezentowane opinie i postawy
względem żywności mrożonej.
3. Determinantami wyboru żywności mrożonej były
kolejno: jakość, walory smakowe, cena, wygoda.
4. Reklama, marka, opakowanie, miały mniejsze
znaczenie przy wyborze produktów mrożonych.
5. Negatywna i obojętna postawa wobec żywności
mrożonej nie wpływała na częstotliwość jej zakupu.
Piśmiennictwo / References
1. Jeżewska-Zychowicz M, Babicz-Zielińska E i wsp. Konsument
na rynku nowej żywności. Wybrane uwarunkowania
spożycia. SGGW, Warszawa 2009.
2. Kociszewski M. Rynek żywności wygodnej w Polsce. Przem
Spoż 2007, 10(61): 24, 26: 28-29.
3. Nosecka B. Podaż i popyt mrożonych owoców i warzyw na
polskim rynku. Przem Spoż 2009, 9(63): 2, 4-7.
4. Nosecka B, Bugała A. Polski handel zagraniczny mrożonymi
warzywami i owocami. Przem Ferm Owoc Warz 2010, 2:
6‑10.
5. Gruda Z, Postolski J. Zamrażanie żywności. WN-T, Warszawa
1999.
6. Brzózka M. Mrożone ma przyszłość. Rynek Spoż 2010,
4‑5(16): 40-41.
7. Nowak M, Trziszka T. Preferencje konsumentów żywności
wygodnej z mięsa drobiowego. Żywn Nauk Technol Jakość
2006, 2(47): 133-141.
8. Krełowska-Kułas M. Badanie preferencji konsumenckich
żywności wygodnej. Zesz Nauk AE w Krakowie 2005, 67:
141-148.