TREŚCI EDUKACYJNE

GEOGRAFIA GIMNAZJUM KLASA III
TREŚCI EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA
Informacje opracowano na podstawie materiałów wydawnictwa OPERON.
Cele edukacyjne.
I. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej.
Uczeń:
 dokonuje pomiarów i obserwacji w terenie;
 potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych,
tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu
gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
II. Identyfikowania związków i zależności oraz wyjaśniania zjawisk i procesów.
Uczeń:
 posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania
i wyjaśniania zjawisk zachodzących w środowisku geograficznym;
 identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu
społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej,
globalnej), rozumie wzajemne relacje przyroda-człowiek, wyjaśnia zróżnicowanie
przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.
III. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce.
Uczeń:
 wykorzystuje wiedzę i zdobyte umiejętności w celu lepszego rozumienia współczesnego
świata i swojego w nim miejsca;
 stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in.
w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.
IV. Kształtowanie postaw.
Uczeń:
 rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską,
Europą i światem;
 świadomość wartości i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze
i kulturowe własnego regionu i Polski;
 patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej) przy jednoczesnym
poszanowaniu innych narodów i społeczności – ich systemów wartości i sposobów życia.
Według założeń podstawy programowej do najważniejszych umiejętności zdobywanych
w trakcie gimnazjum należą:
1. Czytanie – umiejętność rozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetwarzania tekstów,
w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz
aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
1
2. Myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu
codziennym i formułowanie sądów opartych na rozumowaniu matematycznym.
3. Myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do
identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formowanie wniosków opartych na
obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa.
4. Umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno
w mowie, jak i piśmie.
5. Umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi.
6. Umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji.
7. Umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się.
I. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany.
Uczeń:
a) charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej,
środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie
społeczne i gospodarcze;
b) wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec;
c) przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy;
d) wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji;
e) przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy
z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka.
Zagadnienia:
 Porównanie cech środowiska przyrodniczego krajów sąsiadujących z Polską.
 Wyjaśnienie przyczyn dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec.
 Porównanie cech środowiska przyrodniczego i gospodarki Czech i Słowacji.
 Współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy, Białorusi i Litwy.
 Zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 wskazuje państwa sąsiadujące z Polską na mapie;
 na podstawie map i innych źródeł informacji (fotografii, filmów itp.) charakteryzuje
środowisko naturalne sąsiednich krajów;
 ocenia ich środowisko naturalne pod względem przydatności do działalności gospodarczej
człowieka;
 wskazuje na mapie największe miasta na terytorium państw sąsiadujących z Polską;
 określa funkcje miast i czynniki wpływające na rozwój tych miast;
 opisuje specyficzne cechy każdego z państw;
 porównuje dane statystyczne dotyczące zjawisk ekonomicznych i demograficznych
w poszczególnych państwach ;
2











na podstawie różnych źródeł informacji ocenia wpływ gospodarki socjalistycznej na
obecny poziom rozwoju gospodarczego sąsiednich krajów;
opierając się na rzetelnych źródłach informacji, ocenia przemiany gospodarcze i społeczne
w państwach sąsiadujących z Polską;
korzystając z danych statystycznych, map, artykułów prasowych itp. przedstawia czynniki
rozwoju niemieckiej gospodarki i określa na zagrożenia dla jej dalszego rozwoju;
na podstawie analizy mapy i innych źródeł prezentuje swój „plan dla Ukrainy” (dotyczący
np. rozwoju przemysłu, rolnictwa, turystyki);
na podstawie aktualnych informacji z prasy, radia, telewizji, Internetu przedstawia
aktualne problemy gospodarcze, społeczne, polityczne omawianych krajów (np. Rosji,
Białorusi, Ukrainy);
ocenia współpracę Polski i własnego regionu z krajami sąsiednimi;
prezentuje wybrane przez siebie zagadnienie dotyczące dowolnego państwa sąsiadującego
z Polską, leżącego najbliżej miejsca zamieszkania ucznia;
na podstawie map opisuje środowisko geograficzne Rosji (budowę geologiczną i jej
wpływ na rzeźbę, występowanie surowców mineralnych, zróżnicowanie stref i typów
klimatu, stref roślinnych i glebowych) oraz korzystając z innych źródeł, ocenia to
środowisko pod względem możliwości rozwoju gospodarczego i osadnictwa;
korzystając z danych statystycznych (np. PKB na 1 mieszkańca, struktury PKB, struktury
zatrudnienia, struktury eksportu i importu), ocenia gospodarczą pozycję Rosji na tle
innych państw;
analizuje przeszłość historyczną Rosji i jej wpływ na zróżnicowanie kulturowe,
narodowościowe;
korzystając z różnych źródeł (także historycznych), poszukuje wyjaśnienia współczesnych
problemów gospodarczych, społecznych i politycznych Rosji.
II. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka.
Uczeń:
a) wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy;
b) określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy
ogólnogeograficznej i map tematycznych;
c) opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe,
narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny
i konsekwencje tego zróżnicowania;
d) wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami
środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju
gospodarczego;
e) wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub inne go kraju europejskiego, związek
pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej;
identyfikuje cechy rolnictwa towarowego;
f) przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki
i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowe go
w Europie Zachodniej;
3
g) przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie
Paryża lub Londynu jako światowej metropolii;
h) wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów
alpejskich;
i) wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami
przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej;
j) prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po
Europie lub jej części.
Zagadnienia:
 Położenie Europy i główne cechy jej środowiska przyrodniczego (na podstawie map).
 Mapa polityczna Europy. Zróżnicowanie regionalne – przyczyny i konsekwencje.
 Zróżnicowanie etniczne, narodowościowe i kulturowe Europy – przyczyny
i konsekwencje.
 Związki między cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a kierunkami
rozwoju gospodarczego.
 Związek między warunkami przyrodniczymi a rozwojem produkcji rolnej, cechy
rolnictwa towarowe go.
 Główne kierunki i przyczyny zmian struktury przemysłu Wielkiej Brytanii.
 Cechy położenia, wielkość układu przestrzennego oraz znaczenie Londynu jako
światowej metropolii.
 Wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich.
 Wykazanie związków między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami
przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury.
 Prezentacja trasy wycieczki po Europie lub jej części. Prezentacja form współpracy
z najbliższym sąsiadem własnego regionu.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 pokazuje na mapie umowną granicę między Europą a Azją;
 wyjaśnia trudności z ustaleniem jej przebiegu;
 porównuje warunki naturalne Europy z warunkami na innych kontynentach;
 na podstawie mapy i krzywej hipsograficznej charakteryzuje ukształtowanie powierzchni
Europy ;
 korzystając z mapy opisuje linię brzegową Europy;
 wyjaśnia jej przebieg w powiązaniu z budową geologiczną i procesami geologicznymi;
 na podstawie literatury, map, filmów, zdjęć itp. opisuje krajobraz Islandii i zjawiska
geologiczne tam występujące (gejzery, wulkany, gorące źródła) oraz sposób ich
wykorzystania przez człowieka;
 na podstawie map tektonicznych i innych źródeł informacji wyjaśnia przyczyny procesów
zachodzących na Islandii;
 wymienia i pokazuje na mapie państwa i regiony geopolityczne Europy;
 na podstawie map charakteryzuje zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe
i etniczne współczesnej Europy;
4



























wyszukuje informacje na temat wybranego regionu i je prezentuje (np. dotyczące kuchni,
zwyczajów, legend, strojów, języka);
wskazuje na mapie państwa, które się rozpadły lub zjednoczyły pod koniec XX wieku;
podaje przyczyny tych zmian i ocenia ich konsekwencje polityczne, społeczne
i gospodarcze;
korzystając z aktualnych wiadomości, analizuje przyczyny i skutki współczesnych
problemów społecznych, politycznych, gospodarczych Europy;
wyjaśnia, jak rozumie termin „Europa ojczyzn”;
ocenia korzyści i straty wynikające ze zjednoczenia Europy;
sytuuje na mapie Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz kraje
wchodzące w jego skład;
wskazuje na mapie okręgi przemysłowe Wielkiej Brytanii;
wymienia czynniki sprzyjające ich powstaniu (dawne i współczesne);
przedstawia zmiany w starych okręgach przemysłowych (restrukturyzacja);
omawia na podstawie mapy czynniki lokalizacji metropolii (Londynu/Paryża);
porównuje dane dotyczące wielkości metropolii, liczby mieszkańców w różnych latach
i z różnych źródeł i wyjaśnia różnice między danymi;
analizuje na planie metropolii układ przestrzenny miasta i na tej podstawie omawia jego
rozwój przestrzenny w aspekcie historycznym;
wyjaśnia przyczyny współczesnego rozwoju metropolii jako światowej metropolii (na
podstawie np. literatury dotyczącej historii miasta i całego kraju, relacji osób tam
przebywających, reportaży, codziennej prasy);
podaje przykłady innych aglomeracji mono- i policentrycznych (konurbacji), megalopolis;
wyjaśnia korzystając z danych statystycznych, na czym polegają współczesne zmiany
w osadnictwie (np. deglomeracja);
na podstawie map ocenia warunki naturalne rolnictwa we Francji;
charakteryzuje rejony upraw i hodowli;
na podstawie różnych źródeł wymienia poza przyrodnicze czynniki sprzyjające rolnictwu
we Francji;
sytuuje na mapie ośrodki przemysłowe Francji i analizuje czynniki sprzyjające ich
funkcjonowaniu;
wyjaśnia rolę szlaków komunikacyjnych w rozwoju gospodarczym na przykładzie
Francji;
analizuje przydatność warunków naturalnych krajów alpejskich dla potrzeb osadnictwa
i gospodarki;
wymienia główne działy gospodarki tych krajów i uzasadnia ich rozwój (np. turystyka,
przemysł precyzyjny, przemysł spożywczy, usługi bankowe);
prezentuje walory turystyczne wybranego rejonu Morza Śródziemnego;
ocenia wpływ turystyki na środowisko naturalne;
opracowuje folder turystyczny przedstawiający trasę wycieczkową po wybranym
regionie;
na podstawie map ocenia warunki naturalne krajów skandynawskich dla osadnictwa
i rozwoju gospodarczego;
5




porównuje wskaźniki jakości życia w krajach skandynawskich i w innych państwach
świata;
na podstawie danych statystycznych i innych źródeł ocenia pozycję krajów
skandynawskich w światowej gospodarce;
wyróżnia specyficzne cechy gospodarki państw skandynawskich;
korzystając z dowolnych źródeł, prezentuje wybrane państwo europejskie.
III. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda – gospodarka.
Uczeń:
a) wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich
geograficznych kontrastów;
b) przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których
kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje;
c) analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji
w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia
ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje
zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej;
d) wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej
gospodarki Japonii na tle nie korzystnych cech środowiska przyrodniczego;
e) wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu
monsunowego w Azji Południowo -Wschodniej;
f) opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego
rozwoju nowoczesnych technologii;
g) charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy
naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów
zbrojnych;
h) charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, i wyjaśnia występowanie stref
klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce;
i) wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania
człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania
w środowisku charakteryzują cym się poważnymi niedoborami słodkiej wody;
j) określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS)
a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary;
k) wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki
Północnej i Południowej;
l) identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii
a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast
w Brazylii;
m) wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego
w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej;
określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej;
n) przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle
warunków środowiska przyrodniczego;
o) przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje
główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych.
6
Zagadnienia:
AZJA
 Wykazanie, że Azja jest kontynentem geograficznych kontrastów.
 Uzasadnienie zróżnicowania rozmieszczenia ludności na terenie Chin. Na przykładzie
Chin – warunki rozwoju starych cywilizacji.
 Kierunki rozwoju gospodarczego Chin. Zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej.
 Indie - Kontrasty społeczne i gospodarcze; rozwój nowoczesnych technologii. Wpływ
„kultury ryżu” na gospodarkę.
 Japonia - Czynniki społeczno-kulturowe w tworzeniu nowoczesnej gospodarki
a niekorzystne cechy środowiska przyrodniczego.
 Bliski Wschód - Charakterystyka cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków
rozwoju gospodarczego. Miejsca konfliktów zbrojnych.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 na podstawie map i diagramów klimatycznych charakteryzuje środowisko przyrodnicze
Azji;
 wskazuje na mapie Azji najwyższy szczyt, najniższą depresję, największe i najgłębsze
jeziora, najdłuższe rzeki, rejony najwyższych i najniższych opadów, najwyższej
i najniższej temperatury;
 wymienia czynniki wpływające na klimat Azji;
 wskazuje rejony możliwych klęsk żywiołowych (tajfuny, powodzie, trzęsienia ziemi,
wybuchy wulkanów, tsunami);
 analizuje warunki środowiska naturalnego różnych rejonów Azji pod kątem przydatności
do życia i gospodarowania człowieka i porównuje je z rozmieszczeniem najstarszych
cywilizacji;
 wskazuje na mapie rejony uprawy ryżu;
 wyszukuje dane statystyczne dotyczące zbiorów ryżu w poszczególnych państwach;
 omawia związek między występowaniem i cechami klimatu monsunowego a uprawą ryżu
w Azji;
 na podstawie map i innych źródeł analizuje czynniki (zarówno przyrodnicze, jak
i poza przyrodnicze) sprzyjające i niesprzyjające rozwojowi gospodarczemu Japonii;
 wymienia najważniejsze działy gospodarki Japonii;
 na podstawie analizy danych dotyczących struktury eksportu i importu Japonii oraz
struktury PKB wyjaśnia, co to znaczy kraj wysoko rozwinięty;
 korzystając z mapy gęstości zaludnienia, wymienia obszary w Chinach o małej i dużej
gęstości zaludnienia;
 na podstawie analizy różnorodnych map podaje przyczyny zróżnicowania gęstości
zaludnienia na obszarze Chin;
 odczytuje z mapy nazwy największych miast chińskich;
 na podstawie różnych źródeł informacji (np. artykuły w prasie, literatura, mapy
 gospodarcze, fizycznogeograficzne, krajobrazowe itp.) określa czynniki ich rozwoju ;
 na podstawie danych statystycznych z różnych lat formułuje wnioski na temat zmian
gospodarczych w ostatnim czasie;
7












na podstawie obserwacji w swoim otoczeniu wymienia towary wyprodukowane
w Chinach;
na podstawie różnych źródeł informacji wymienia czynniki sprzyjające szybkiemu
wzrostowi gospodarczemu Chin;
na podstawie aktualnych źródeł informacji omawia polityczne i społeczne problemy Chin;
korzystając z map ogólnogeograficznych i tematycznych, prezentuje kontrasty środowiska
geograficznego Indii;
na podstawie aktualnych wiadomości i literatury opisuje kontrasty i problemy społeczne
w Indiach i poszukuje ich źródeł;
wymienia dziedziny wysokich technologii rozwijające się w Indiach i poszukuje przyczyn
ich rozwoju;
korzystając z aktualnych wiadomości, dyskutuje nad strategicznym i gospodarczym
znaczeniem ropy naftowej oraz przedstawia konflikty związane z ropą naftową;
odczytuje z mapy nazwy państw Bliskiego Wschodu eksportujących ropę naftową;
na podstawie mapy omawia ich warunki naturalne;
ocenia perspektywy rozwoju Bliskiego Wschodu po wyczerpaniu się złóż ropy naftowej;
wskazuje na mapie święte miejsca islamu;
omawia związek między islamem a sposobem życia mieszkańców Bliskiego Wschodu.
AFRYKA
 Charakterystyka stref klimatyczno-glebowo - roślinnych w Afryce.
 Związek form gospodarowania z zasobami wodnymi. Konieczność racjonalnej gospodarki
wodą.
 Związki między problemem wyżywienia ludności, występowaniem chorób – np. AIDS −
a poziomem życia ludzi.
 Położenie, linia brzegowa, ukształtowanie powierzchni Afryki.
 Klimat, strefy roślinne i glebowe oraz wody powierzchniowe Afryki.
 Strefa Sahelu jako ilustracja związków między warunkami środowiska naturalnego
a sposobem gospodarowania w Afryce.
 Szanse rozwoju gospodarczego.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 na podstawie mapy charakteryzuje środowisko naturalne Afryki;
 wykazuje związek między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni;
 wskazuje podobieństwa w budowie geologicznej Afryki i Australii (np. kotliny o budowie
geologicznej sprzyjającej powstawaniu wód artezyjskich);
 charakteryzuje gęstość sieci rzecznej w powiązaniu z innymi składnikami środowiska;
 wyjaśnia genezę jezior afrykańskich;
 stawia hipotezy i przedstawia argumenty dotyczące przyszłych wydarzeń geologicznych
w rejonie Rowu Wschodnioafrykańskiego;
 wykazuje związki między klimatem, roślinnością, glebami oraz sposobem
gospodarowania i życia ludzi w Sahelu ;
 na podstawie informacji z różnych źródeł przedstawia zagrożenie chorobami zakaźnymi
(m.in. epidemia AIDS);
8




wskazuje podobieństwa między problemami demograficznymi niektórych krajów
Ameryki Łacińskiej i krajów afrykańskich;
przedstawia przyczyny obecnych problemów politycznych i społeczno-gospodarczych
państw afrykańskich;
na podstawie danych statystycznych (m.in. struktury zatrudnienia, PKB na 1 mieszkańca)
określa poziom rozwoju gospodarczego państw afrykańskich (np. RPA, Nigerii, Czadu)
na tle innych państw świata;
przedstawia własne propozycje rozwoju gospodarczego wybranego rejonu Afryki.
AMERYKA
 Przyczyny i cechy zróżnicowania środowiska przyrodniczego Ameryki Północnej
i Południowej.
 Przyczyny i cechy zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej
i Południowej.
 Ekologiczne skutki wylesienia Amazonii a jej gospodarcze wykorzystanie. Rozwój
i problemy wielkich miast Brazylii.
 Związek cech środowiska z zagospodarowaniem regionów geograficznych USA. Rola
USA w gospodarce świata.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 wskazuje Amerykę Północną i Amerykę Południową na mapie świata;
 na podstawie wiadomości odczytanych z map, ilustracji i tekstów opisuje specyficzne
cechy środowiska Ameryki;
 wyjaśnia związek między rozciągłością południkową a różnorodnością klimatu
i roślinności;
 wyjaśnia związek między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni;
 na podstawie map wskazuje rejony o najlepszych warunkach naturalnych dla rozwoju
rolnictwa;
 wyjaśnia termin „Ameryka Łacińska” i „Ameryka anglosaska”;
 wskazuje na mapie rozmieszczenie cywilizacji Majów, Inków, Azteków;
 na podstawie literatury i innych źródeł opisuje ich cywilizacje i przyczyny ich upadku;
 porównuje sytuację rdzennych mieszkańców Ameryki i Australii;
 wymienia cechy rolnictwa wysokotowarowego na przykładzie amerykańskich farm;
 podaje przykłady rejonów rolnictwa intensywnego i ekstensywnego w Stanach
 Zjednoczonych ;
 podaje czynniki lokalizacji starych okręgów przemysłowych;
 podaje przykłady restrukturyzacji starych okręgów i uzasadnia jej konieczność;
 na podstawie różnych źródeł charakteryzuje wybrany rejon przemysłu wysokich
technologii (np. Krzemowa Dolina);
 podaje czynniki lokalizacji przemysłu wysokich technologii;
 na podstawie map Stanów Zjednoczonych i innych źródeł wyciąga wnioski na temat
czynników rozmieszczenia ludności w Stanach Zjednoczonych (lokalizacji największych
miast);
9








korzystając z danych statystycznych i diagramów, przedstawia skład ludnościowy Stanów
Zjednoczonych;
na podstawie różnych źródeł informacji prezentuje opinię na temat czynników potęgi
gospodarczej Stanów Zjednoczonych i ewentualnie przyczyn obecnych problemów
gospodarczych;
na podstawie map charakteryzuje rozmieszczenie roślinności naturalnej i rejonów upraw
w Brazylii;
wyjaśnia znaczenie ekologiczne lasów rosnących na Nizinie Amazonki;
przedstawia argumenty zwolenników zachowania puszczy amazońskiej i argumenty ludzi
mieszkających na tym obszarze oraz rozważa możliwości zniwelowania konfliktu między
ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a gospodarczym wykorzystaniem puszczy
amazońskiej;
korzystając z mapy, omawia rozmieszczenie wielkich miast brazylijskich ;
na podstawie literatury faktu, filmów i danych statystycznych przedstawia ich problemy;
na podstawie informacji z różnych źródeł (np. reportaże R. Kapuścińskiego, artykuły
w bieżącej prasie, filmy itp.) przedstawia problemy społeczne, gospodarcze i polityczne
krajów Ameryki Łacińskiej;
AUSTRALIA
 Warunki naturalne rozwoju gospodarki w Australii.
 Związek form gospodarowania z zasobami wodnymi. Konieczność racjonalnej gospodarki
wodą.
 Związek Australijski jako państwo wysoko rozwinięte.
 Problemy ludnościowe Australii.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 odczytuje z mapy informacje na temat środowiska przyrodniczego Australii ;
 wyszukuje i prezentuje wiadomości dotyczące specyfiki środowiska przyrodniczego
Australii (np. budowy geologicznej, świata roślin i zwierząt);
 wyjaśnia terminy: basen artezyjski, studnia artezyjska ;
 odczytuje z mapy dane dotyczące gęstości zaludnienia;
 wskazuje na mapie największe miasta Australii;
 wyjaśnia, w jaki sposób czynniki przyrodnicze wpłynęły na rozmieszczenie ludności
w Australii;
 odczytuje z mapy gospodarczej informacje dotyczące surowców mineralnych, przemysłu,
rolnictwa;
 wyjaśnia powiązania między specyfiką rolnictwa Australii a środowiskiem naturalnym;
 odczytuje z tabeli statystycznej i z wykresów dane dotyczące gospodarki Australii,
wielkości PKB oraz porównuje je z innymi krajami;
 na podstawie danych wnioskuje o poziomie rozwoju Australii;
 wyszukuje i prezentuje informacje dotyczące rdzennej ludności Australii – Aborygenów,
ze szczególnym uwzględnieniem ich współczesnych problemów.
10
ANTARKTYDA I ARKTYKA
 Cechy położenia i środowiska obszarów okołobiegunowych.
 Przyczyny i cechy zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych.
 Badania i wyprawy.
 Dziura ozonowa.
Planowane osiągnięcia i działania ucznia:
 wskazuje Arktykę i Antarktydę na mapie i na tej podstawie opisuje specyfikę ich
położenia;
 wyjaśnia terminy: lodowiec szelfowy, lądolód;
 na podstawie przekroju określa grubość pokrywy lądolodu;
 wyszukuje i prezentuje informacje dotyczące wypraw arktycznych i na Antarktydę oraz
badań na tych obszarach (w tym polskich);
 wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest objęta szczególną ochroną;
 wyjaśnia, jaki wpływ na środowisko geograficzne obszarów okołobiegunowych i całej
Ziemi może mieć dziura ozonowa i ocieplenie klimatu.
Kryteria oceniania wiedzy geograficznej i umiejętności uczniów na poziomie klasy III
gimnazjum:
• stopień opanowania wiedzy i umiejętności przewidzianych w podstawie programowej
nauczania geografii w gimnazjum (moduł I (szkoła podstawowa), zakres poziomu
podstawowego i ponadpodstawowego),
• skala umiejętności wykonywania powierzonych zadań (ćwiczeń),
• własna aktywność i zaangażowanie w poszukiwaniu różnych źródeł informacji dostępnych
we współczesnym świecie,
• umiejętność komunikowania się,
• stopień praktycznego wykorzystania nabytej wiedzy i umiejętności.
SĄSIEDZI POLSKI
WYMAGANIA PROGRAMOWE
PODSTAWOWE
(dopuszczający, dostateczny)
PONADPODSTAWOWE
(dobry, bardzo dobry, celujący)
Po realizacji tego działu uczeń:
• wymieni oraz wskaże na mapie państwa
sąsiadujące z Polską i ich stolice,
• wymieni cechy ukształtowania powierzchni
w Niemczech,
• krótko przedstawi poziom rozwoju rolnictwa
niemieckiego,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
Czech i Słowacji oraz je uzasadni,
• wskaże cechy położenia geograficzne go
Po realizacji tego działu uczeń:
• przedstawi cechy środowiska przyrodniczego
krajów
sąsiadujących z Polską,
• przedstawi zasady sąsiedzkiej współpracy
w euro regionach,
• wymieni oraz scharakteryzuje cechy
niemieckiego przemysłu,
• wskaże cechy gospodarki Czech i Słowacji oraz
je scharakteryzuje,
11
wschodnich sąsiadów Polski,
• wskaże główne problemy demograficzne
wschodnich sąsiadów Polski,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
Rosji,
• krótko scharakteryzuje ludność Rosji.
• wymieni główne problemy gospodarcze
wschodnich
sąsiadów Polski oraz je scharakteryzuje,
• wymieni główne cechy gospodarki Rosji oraz je
scharakteryzuje.
EUROPA
Po realizacji tego działu uczeń:
• scharakteryzuje położenie oraz ukształtowanie
Po realizacji tego działu uczeń:
pionowe i poziome Europy,
• scharakteryzuje strefy klimatyczne, a także strefy
• scharakteryzuje podział polityczny Europy,
roślinne, w których leży Europa,
• wskaże najmniejsze i największe kraje
• poda przykłady współpracy oraz integracji krajów
Europy,
europejskich,
• omówi zróżnicowanie językowe oraz religijne
• scharakteryzuje ruch naturalny ludności Europy
ludności Europy,
oraz jego konsekwencje,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego,
• wyka że wpływ środowiska przyrodniczego na
a także cechy gospodarki krajów Europy
gospodarkę oraz na społeczeństwo krajów Eu ropy
Północnej,
Pół nocnej,
• poda cechy charakterystyczne położenia i
• wykaże, że gospodarka rolna Francji jest wysoko
ukształtowania powierzchni Francji,
towarowa, a jej przemysł jest bardzo nowoczesny,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
• przedstawi rozwój przemysłu w Wielkiej Brytanii
Wielkiej Brytanii,
i wykaże jego nowoczesność,
• wskaże cechy społeczeństwa Wielkiej
• wykaże rolę gospodarczą oraz kulturową
Brytanii,
Londynu jako metropolii światowej,
• przedstawi położenie Londynu i omówi jego
• wykaże bezpośrednią zależność rozwoju
rozwój przestrzenny,
rolnictwa, przemysłu oraz usług krajów alpejskich
• poda cechy środowiska przyrodniczego
od gór,
i krótko objaśni ich wpływ na gospodarkę
• wykaże znaczenie turystyki w gospodarce krajów
krajów alpejskich,
śródziemnomorskich,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
• przedstawi negatywne skutki rozwoju turystyki
oraz dziedzictwa kulturowego krajów
w krajach śródziemnomorskich,
śródziemnomorskich
• zaprezentuje trasę wycieczki po całej Europie lub
• zaprezentuje formy współpracy własnego
jej części.
regionu z kra jem – najbliższym sąsiadem tego
regionu oraz współpracy w ramach euroregionu.
AZJA
Po realizacji tego działu uczeń:
Po realizacji tego działu uczeń:
• omówi położenie geograficzne Azji,
• scharakteryzuje kontrasty klimatyczne i roślinne
• wymieni kontrasty dotyczące ukształtowania w Azji,
powierzchni oraz wód powierzchniowych Azji, • przedstawi bariery osadnicze na przykładzie Azji,
• omówi zróżnicowanie terytorium Chin pod
• przedstawi i uzasadni rozmieszczenie ludności na
względem klimatu oraz gleb i ukształtowania
terytorium Chin,
powierzchni,
• na przy kładzie Chin przedstawi warunki rozwoju
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
starych cywilizacji,
warunkujące rozwój gospodarki Chin,
• przedstawi kierunki rozwoju gospodarki
• przedstawi uwarunkowania demograficzne
chińskiej,
rozwoju gospodarczego Chin,
• omówi rolę Chin w gospodarce światowej,
• przedstawi atuty i zagrożenia japońskiej
• omówi czynniki społeczne oraz kulturowe
12
gospodarki wynikające z cech środowiska
przyrodniczego,
• wskaże kontrasty społeczne oraz gospodarcze
w Indiach,
• przedstawi wpływ cech środowiska
przyrodniczego oraz cech kulturowych na
rozwój krajów Bliskiego Wschodu.
warunkujące rozwój gospodarczy Japonii,
• uzasadni rozwój nowoczesnych technologii
w Indiach,
• wyka że wpływ „kultury ryżu” na gospodarkę
Indii,
• wyka że wpływ wydobycia ropy naftowej na
rozwój gospodarczy krajów Bliskiego Wschodu,
• scharakteryzuje krótko konflikty zbrojne na
Bliskim Wschodzie.
AFRYKA
Po realizacji tego działu uczeń:
• wyjaśni strefowość warunków klimatycznych,
a także glebowych oraz roślinności w Afryce,
• wykaże zależność poziomu życia ludności w
strefie Sahelu od warunków wodnych,
• przedstawi różne aspekty racjonalnej gospodarki
wodą w strefie Sahelu,
• wyka że wpływ występowania chorób (np. AIDS)
oraz poziomu wyżywienia na poziom życia
ludności w Afryce Subsaharyjskiej.
AMERYKA
Po realizacji tego działu uczeń:
• wykaże strefowość klimatu i roślinności oraz
Po realizacji tego działu uczeń:
scharakteryzuje wody powierzchniowe Ameryki
• scharakteryzuje ukształtowanie powierzchni, a Północnej i Ameryki Południowej,
także budowę geologiczną Ameryki Północnej • omówi zmiany liczby ludności Ameryki
i Ameryki Południowej,
Północnej i Ameryki Południowej,
• przedstawi pochodzenie i zróżnicowanie
• uzasadni zróżnicowanie kulturowe ludności
rasowe ludności Ameryki Północnej i Ameryki Ameryki Północnej i Ameryki Południowej,
Południowej,
• scharakteryzuje problemy, z którymi borykają się
• wskaże cechy charakterystyczne środowiska
mieszkańcy miast brazylijskich,
przyrodniczego Brazylii,
• wskaże pozytywne i negatywne skutki
• omówi rozmieszczenie ludności na terytorium gospodarczego wykorzystania Amazonii,
Brazylii,
• scharakteryzuje nowe centra przemysłowe
• wskaże przyczyny szybkiego rozwoju
w USA,
rolnictwa oraz przemysłu w USA.
• wykaże pozycję USA jako światowego
mocarstwa.
Po realizacji tego działu uczeń:
• omówi położenie geograficzne Afryki,
• przedstawi cechy ukształtowania powierzchni
oraz wód powierzchniowych w Afryce,
• wskaże obszary leżące w strefie Sahelu oraz
omówi ich warunki klimatyczno-hydrologiczne,
• wymieni cechy środowiska przyrodniczego
Afryki Subsaharyjskiej i wykaże ich wpływ na
życie ludności.
AUSTRALIA
Po realizacji tego działu uczeń:
Po realizacji tego działu uczeń:
• scharakteryzuje położenie geograficzne
• wykaże zróżnicowanie klimatyczno-roślinne
Australii,
terytorium Australii,
• wymieni ogólne (zasadnicze) cechy
• uzasadni różnorodność wysp Oceanii,
środowiska przyrodniczego Australii,
• scharakteryzuje główne działy gospodarki
• wyjaśni pochodzenie, zróżnicowanie oraz
narodowej Australii,
rozmieszczenie ludności na terytorium
• uzasadni wysoką pozycję Australii w gospodarce
Australii.
światowej.
ANTARKTYDA I ARKTYKA
Po realizacji tego działu uczeń:
Po realizacji tego działu uczeń:
• porówna cechy położenia geograficznego
• omówi działania człowieka w Arktyce
13
Arktyki i Antarktydy,
• porówna cechy klimatu oraz stosunków
wodnych Arktyki i Antarktydy,
• porówna florę oraz faunę Arktyki
i Antarktydy.
i Antarktydzie,
• wyjaśni przyczyny i cechy zmian w środowisku
przyrodniczym Arktyki i Antarktydy,
• przedstawi prognozę zmian w środowisku
przyrodniczym Arktyki i Antarktydy.
Literatura:
1. D. Barnes, Nauczyciel i uczniowie. Od porozumiewania się do kształcenia, Warszawa
1988.
2. J. Brophy, Motywowanie uczniów do nauki, Warszawa 2002.
3. D. Fontana, Psychologia dla nauczycieli, Poznań 1998.
4. D. Klus-Stańska, Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn 2002.
5. D. Klus-Stańska, „Po co nam wiedza potoczna w szkole”, [w:] K. Kruszewski (red.),
Pedagogika w pokoju nauczycielskim, Warszawa 2000.
6. T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 2001.
7. G. Mietzel, Psychologia kształcenia. Praktyczny podręcznik dla pedagogów i nauczycieli,
Gdańsk 2002. 8. Międzynarodowa Karta Edukacji Geograficznej, 1992, Międzynarodowa
Unia Geograficzna.
14