PDFotwiera się w nowym oknie
Transkrypt
PDFotwiera się w nowym oknie
Sygn. akt VI ACa 291/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 14 września 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący Sędzia SA – Wanda Lasocka Sędzia SA – Teresa Mróz (spr.) Sędzia SO del. – Małgorzata Borkowska Protokolant – sekr. sąd. Edyta Kaczmarek po rozpoznaniu w dniu 14 września 2011 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa […] w P. przeciwko […] Sp. z o.o. z siedzibą w W. o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 28 lipca 2010 r. sygn. akt XVII AmC 1016/09 1. oddala apelację, 2. zasądza od […] Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz […] w P. kwotę 284,64 zł (dwieście osiemdziesiąt cztery złote sześćdziesiąt cztery grosze) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. 2 Sygn. Akt VI A Ca 291/11 Uzasadnienie Stowarzyszenie […] wniosło o uznanie za niedozwolone postanowienie wzorca umownego – „Regulamin konkursu Jazda próbna po wygraną” stosowanego przez […] spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o treści „Organizator nie ponosi odpowiedzialności za niemożność lub odmową zrealizowania transakcji w punkcie handlowym z użyciem karty. W ocenie powoda klauzula ta jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Pozwana w niosła o oddalenie powództwa. Wyrokiem z dnia 28 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał za niedozwoloną powyższą klauzulę i zakazał jej wykorzystywania w obrocie z konsumentami i orzekł o kosztach postępowania. Sąd Okręgowy ustalił, że pozwana prowadzi działalność gospodarczą polegającą m. in. na świadczeniu kompleksowych usług w zakresie reklamy i marketingu. Pozwana na zlecenie swoich klientów organizuje i przeprowadza akcje promujące towary i usługi klientów, również w formie loterii promocyjnych i konkursów. Powódka na zlecenie […] spółki z o. o. pozwana zorganizowała i przeprowadziła w okresie od […] maja do […] lipca 2009 r. specjalną akcję promocyjną w formie konkursu pod nazwą ”Jazda próbna pop samochód” mającą zachęcić klientów do kupowania samochodów tej marki. Zgodnie z zasadami konkursu osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych i nie będące pracownikami lub członkami organów pozwanego, […] sp. z o. o. i autoryzowanych dealerów samochodów marki […], […] lub […] lub członkami rodzin takich osób mogą ubiegać się o uzyskanie nagrody w konkursie po spełnieniu łącznie 3 określonych w Regulaminie warunków, tj.: zgłoszenia się w okresie od […].V do […].VII.2009 r. w jednym z autoryzowanych dealerów sprzedaży samochodów marki […], […] lub […] wskazanych w Regulaminie konkursu w celu odbycia jazdy próbnej, wypełnienia po zakończeniu jazdy próbnej kuponu konkursowego otrzymanego w salonie autoryzowanego dealera samochodów powyższych marek, wpisania na kuponie konkursowym swojej oryginalnej propozycji argumentów, których użyłby (konsument) dla zachęcenia przyjaciela/ółki do zakupu nowego samochodu jednej z tych marek, nie więcej niż 30 słów, przekazania w okresie od […] maja do […] lipca 2009 r. prawidłowo wypełnionego i podpisanego kuponu konkursowego wraz ze swoimi danymi osobowymi umożliwiającymi kontakt z uczestnikiem konkursu, pracownikowi salonu autoryzowanego dealera samochodów marki […], […] lub […], dokonania w okresie od […] maja do […] lipca 2009 r. zakupu jednego z modeli samochodów marki […], […] lub […] w jednym z salonów autoryzowanych dystrybutorów tych marek wskazanych w regulaminie konkursu. Spośród otrzymanych od osób spełniających wskazane warunki, kuponów konkursowych, komisja konkursowa powołana przez pozwaną, na zakończenie konkursu dokona wyboru czterech zwycięskich kuponów konkursowych, które zdanie komisji zawierają najciekawsze propozycje argumentów zachęcających przyjaciela/ciółkę do zakupu nowego samochodu marki […], […] lub […]. Cztery osoby, których kupony jako zwycięskie zostaną wybrane uprawnione będą do otrzymania nagrody rzeczowej w postaci karty premiowej bonus+ na okaziciela wydanej przez Bank […] w W. SA zasilonej do wartości 12.000 zł (w założeniu pozwanej pozwalającej na zakup paliwa do zakupionego samochodu w ilości w przybliżeniu pozwalającej na przejechanie 20.000 km) oraz dodatkowej nagrody pieniężnej w wysokości 1.380 zł. W celu szczegółowego określenia 4 warunków konkursu oraz umożliwienia zapoznania się z jego zasadami przez osoby zainteresowane pozwana opracowała i ogłosiła w dniu […] kwietnia 2009 r. regulamin konkursu zawierający zakwestionowane postanowienie o treści „Organizator nie ponosi odpowiedzialności za niemożność lub odmowę zrealizowania transakcji w punkcie handlowym z użyciem karty”, który został udostępniony w siedzibie pozwanej oraz na stronach internetowych samochodów marki […], […] lub […]. W tym stanie faktycznym w ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanym przypadku między organizatorem konkursu a jego uczestnikiem każdorazowo dochodziło do zawarcia umowy na zasadach określonych w regulaminie. Opracowany przez pozwaną regulamin konkursu „Jazda próbna po wygraną” należy bowiem traktować jako skierowaną do osób zamierzających nabyć samochód, ofertę zawarcia umowy o udział w konkursie na warunkach określonych w regulaminie. Aby zostać uczestnikiem określonych konkursu w należało regulaminie, spełnić jak również łącznie szereg stanowczo warunków zadeklarować uczestnictwo poprzez złożenie kuponu konkursowego z danymi osobowymi, co stanowiło przyjęcie oferty. Z chwilą przyjęcia w powyższy sposób oferty przez osobę zainteresowaną udziałem w konkursie dochodziło zdaniem Sądu Okręgowego do zawarcia między stronami umowy o uczestnictwo w konkursie. W ocenie Sądu I instancji umowa taka miała charakter umowy nienazwanej z elementami przyrzeczenia publicznego. Poza tym Sąd stwierdził, że punktem wyjścia do zawarcia umowy o uczestnictwo w konkursie jest wcześniejsze zawarcie umowy sprzedaży produktów oferowanych przez jednego z producentów samochodów marki […], […] lub […] - zleceniodawcy konkursu. W ocenie Sądu zakup samochodu przez potencjalnego uczestnika może być w tym wypadku interpretowany jako świadczenie tego uczestnika na rzecz sprzedawcy zlecającego 5 przeprowadzenie konkursu. W umowie tej poza zobowiązaniem zasadniczym – przeniesienia własności rzeczy i wydania jej kupującemu , sprzedawca poprzez organizatora konkursu zobowiązuje się do spełnienia dodatkowego świadczenia – nagrody w przypadku ziszczenia się określonego zdarzenia o losowym charakterze. Kupujący towar uzyskuje fakultatywnie możliwość wzięcia udziału w konkursie z nagrodami. Sprzedaż jest w tym wypadku przyczynowo powiązana z ofertą zawarcia umowy udziału w konkursie z uwagi na to, że uczestnictwo w losowaniu nagrody zależy od woli kupującego i jest dobrowolne, lecz nie przesądza jeszcze o otrzymaniu nagrody. Przy tego typu umowie , po nabyciu towaru i zadeklarowaniu udziału w konkursie-losowaniu, poprzez przedstawienie sprzedawcy lub jak w niniejszej sprawie organizatorowi prawidłowo wypełnionego kuponu konkursowego konkursu lub innego dowodu uczestnictwa, między oferującym nagrodę sprzedawcą i kupującym dochodzi do zawarcia jednostronnie zobowiązującej umowy udziału w konkursie-loterii, w której sprzedawca zobowiązuje się nieodpłatnie wydać nagrodę w razie je wylosowania przez drugą stronę. W ocenie Sądu Okręgowego losowania nagród nie należy w tym wypadku utożsamiać z oznaczoną czynnością, o której mowa w art. 919 § 1 k.c., a nadto wprowadzenie do konkursu pytań lub zadań konkursowych nie zmienia cech stosunku umownego. Uczestnictwo w tego typu konkursach czy loteriach promocyjnych należy, zdaniem Sądu I instancji łączyć z nabywaniem towarów lub usług, głównym bowiem celem organizowania takich konkursów jest zwiększenie sprzedaży towarów lub usług i związany z tym wzrost zysków podmiotów, na rzecz których prowadzony jest tego typu konkurs. Wobec powyższego kwalifikacją łączącej strony więzi prawnej jako umowy oznacza dopuszczalność sądowej kontroli zakwestionowanego postanowienia pod kątem jego abuzywności. 6 W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że zakwestionowana klauzula stanowi klauzulę niedozwoloną. Konsumenci nie mieli wpływu na treść kwestionowanego postanowienia umownego, nie było ono z nimi uzgadniane indywidualnie. W ocenie Sądu Okręgowego treść postanowienia wzorca prowadzi do wyłączenia lub istotnego ograniczenia odpowiedzialności względem konsumenta za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Pozwana bowiem z góry wyłącza swoją odpowiedzialność wobec konsumenta za niemożność lub odmowę zrealizowania transakcji w punkcie handlowym z użyciem karty, którą przyznał jako nagrodę w konkursie. Postanowienie to jest zatem sprzeczne z obowiązującymi w prawie zasadami odpowiedzialności za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, o jakiej mowa w art. 471 k.c.. Wyłącza lub ogranicza odpowiedzialność pozwanej wobec konsumentów i wyłącza możliwość dochodzenia przez nich roszczeń wynikających z zawartej umowy bez względu na okoliczności. Sąd przywołał również treść art. 474 k.c. wskazując, że pozwana ponosi odpowiedzialność za podmioty, za pośrednictwem których lub przy pomocy których prowadzi konkurs, a konsument nie powinien być obarczony koniecznością ustalania przyczyn niemożności lub odmowy zrealizowania transakcji w punkcie handlowym z użyciem karty, tym bardziej, że konsument nie ma wpływu na wybór przez pozwaną podmiotów, z którymi ona współpracuje. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c., natomiast o publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w oparciu o przepis art. 479 ind. 44 k.p.c. Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego: 7 - art. 921 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że konkurs jest umową, a nie jednostronną czynnością prawną, - art. 384 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że regulamin konkursu jest wzorcem umowy. Z ostrożności pozwana zarzuciła również naruszenie art. 385 ind. 1 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ind. 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że punkt V.8 regulaminu konkursu stanowi niedozwoloną klauzulę umowną i w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco narusza interesy konsumentów, choć postanowienie to było w pełni uzasadnione okolicznościami sprawy oraz nie odbiegało od podobnych postanowień stosowanych przez inne podmioty w regulaminach podobnych konkursów. Ponadto pozwana zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenia prawa procesowego: - art. 233 § 1k.p.c.i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób całkowicie dowolny, w tym pominięcie w całości przedłożonych przez pozwaną dowodów z regulaminów innych konkursów oraz pominięcie w rozważaniach Sądu przedstawionych przez pozwaną opinii doktryny opowiadających się za uznaniem konkursu za jednostronną czynność prawną oraz pominięcie w rozważaniach dotyczących abuzywności zakwestionowanego postanowienia wskazanych przez pozwaną okoliczności uzasadniających i usprawiedliwiających treść tego postanowienia regulaminu, skutkujące uznaniem, że punkt V.8 regulaminu konkursu jest niedozwolonym postanowieniem umownym, - art. 329 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia nie zawierającego pełnego wskazania podstawy faktycznej orzeczenia, w szczególności nie zawierającego wskazania dowodów, na których Sąd się oparł i przyczyn, dla których odmówił przedstawionym przez pozwaną dowodom wiarygodności i mocy dowodowej. 8 W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez jego uchylenie oraz orzeczenie zgodnie z żądaniem odpowiedzi na pozew tj. oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja pozwanej jako pozbawiona uzasadnionych podstaw prawnych podlega oddaleniu. W pierwszym rzędzie podnieść należy, że Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynione na jej podstawie ustalenia faktyczne, które stanowiły podstawę rozstrzygania. Przechodząc do oceny zasadności zarzutów apelacyjnych podkreślić należy, że zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 921 k.c. nie jest trafny. Przepisy kodeksu cywilnego o przyrzeczeniu publicznym (art. 919-921) odróżniają publiczne przyrzeczenie nagrody za wykonanie oznaczonej czynności (przyrzeczenie publiczne zwykłe) oraz publiczne przyrzeczenie nagrody za najlepszą czynność lub za najlepsze dzieło (przyrzeczenie nagrody konkursowej). Oba wymienione rodzaje przyrzeczenia muszą być uczynione publicznie i muszą zmierzać do nagrodzenia oznaczonego zachowania się osób, do których są skierowane (zakończonego lub niezakończonego określonym rezultatem), różnią się natomiast tym, że przyrzeczenie nagrody konkursowej w przeciwieństwie do przyrzeczenia publicznego zwykłego zakłada ubieganie się o nagrodę w wyznaczonym terminie i dokonanie przez przyrzekającego lub przez sąd konkursowy oceny, kto z ubiegających się o nagrodę wykonał oznaczoną czynność lub oznaczone dzieło najlepiej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 2005 r. (CK 104/05) wyraził pogląd, że publiczne przyrzeczenie nagrody powinno być złożone w taki sposób, aby mogło dotrzeć do nieokreślonej liczby nieoznaczonych osób, a więc - na przykład - za pośrednictwem prasy, 9 radia, telewizji, Internetu, reklamy kinowej, plakatów, ulotek. Nie napotyka przeszkód publiczne przyrzeczenie nagrody, o którą mogą się ubiegać jedynie osoby prawne. Należy jednak podkreślić, że spełniona będzie przesłanka „publiczności przyrzeczenia”, jeżeli przyrzekający skieruje przyrzeczenie do konkretnych osób aspirujących do nagrody, bądź czyniąc przyrzeczenie będzie posługiwał się pewnymi określeniami generalizującymi lub indywidualizującymi, byleby grupy te do których kieruje swe oświadczenie były traktowane jako całość, a nie jako zbiór dających się utożsamić jednostek (tak: J. Gudowski w Komentarzu do Kodeksu Cywilnego pod red. G. Bieńka, Warszawa 2007, s. 853). Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego czynnikiem, który decyduje o uznaniu ocenianego w niniejszej sprawie stosunku prawnego za umowę jest okoliczność bezpośredniego związku między „konkursem” a zawieraniem przez jego uczestników umów zakupu samochodu jednej z trzech wskazywanych marek. Uczestnikami konkursu są bowiem konsumenci, którzy wcześniej dokonali zakupu samochodu. Ponadto należy również zwrócić uwagę, że każdy chcący wziąć udział w konkursie, po spełnieniu wszystkich pozostałych określonych w regulaminie warunków musiał, również zgodnie z tym regulaminem złożyć kupon konkursowy wraz ze swoimi danymi osobowymi. Skoro uczestnikiem konkursu mogła być osoba, która złożyła kupon konkursowy, a więc stanowczo zadeklarowała udział w konkursie, to zasadne jest w tej sytuacji twierdzenie, że opracowany przez organizatora regulamin konkursu stanowił jedynie ofertę zawarcia umowy o udział w konkursie, natomiast złożenie kuponu konkursowego stanowiło przyjęcie tej oferty przez konsumenta. Dlatego też, w tym zakresie, zgodzić się należy z Sądem Okręgowym. Ponadto argumentacja taka znajduje potwierdzenie w judykaturze. Z powołanego już wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego wynika również, że skierowanie listów do wójtów i burmistrzów poszczególnych 10 gmin o udział w konkursie w zakresie ochrony środowiska należy kwalifikować jako oferty zawarcia umowy o udział w konkursie na warunkach określonych w regulaminie, a skoro zgodnie z tym regulaminem do przyjęcia oferty przez gminę nieodzowne było złożenie do określonego dnia deklaracji uczestnictwa w konkursie, to stosunek prawny, do jakiego doszło między stronami jest stosunkiem umownym. Mając powyższe na uwadze słusznie Sąd Okręgowy uznał, że regulamin konkursu „Jazda próbna po nagrodę” stanowi wzorzec umowy, a jego postanowienia mogą być oceniane w kontekście ich abuzywności. Do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania konieczne jest łączne występowanie czterech przesłanek: postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione, ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta i postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że zakwestionowane postanowienie nie było uzgadniane indywidualnie oraz nie dotyczy głównych świadczeń stron. Zatem do rozważenia, czy postanowienie to spełnia dwie pozostałe przesłanki. Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi w sytuacji, w których w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron umowy przez to, że jedna z nich wykorzystała swoją przewagę formułując konkretny wzorzec. Koniecznym elementem jest ustalenie rażącego naruszenia interesów konsumenta. Określenie „rażąco” należy stosować do znacznego odchylenia przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Przepis art. 3 ust. 1 europejskiej dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. stanowiącej wzorcową regulację dla polskiego 11 ustawodawcy w dziedzinie ochrony interesów konsumenta, przewiduje, że dana klauzula jest niedozwolona, gdy naruszając zasadę wzajemnego zaufania powoduje istotną i nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Ponadto klauzula jest niedozwolona, gdy czyni to w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a więc godzący w równowagę stosunku prawnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że sporna klauzula spełnia dwie wskazane wyżej przesłanki. Postanowienie to bowiem wyłącza jakąkolwiek odpowiedzialność pozwanej za niemożność lub odmowę zrealizowania transakcji w punkcie handlowym z użyciem karty. Którą pozwana przyznała jako nagrodę w konkursie. Postanowienie to jest sprzeczne z obowiązującym prawem, który przecież normuje odpowiedzialność odszkodowawczą za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Zatem to postanowienie pozbawia konsumenta, któremu jako nagroda w konkursie przyznana została karta, dochodzenia roszczeń wynikających z zawartej umowy. Podnieść należy, że to pozwana wskazuje punkty handlowe, w których możliwe jest dokonywanie transakcji przy użyciu karty, natomiast zakwestionowane postanowienie umowne nie ogranicza odpowiedzialności pozwanej do punktów nie wskazanych przez nią. Zatem należy uznać, że odpowiedzialność ta, zgodnie z tym postanowieniem wyłączona jest również w punktach handlowych wskazanych przez pozwaną. Zasadnie zatem Sąd Okręgowy uznał, że wskazane w pozwie postanowienie należy uznać za niedozwolone i zakazać jego stosowania w obrocie z konsumentami. Wobec powyższego nie są zasadne zarzuty apelacji naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego. Podobnie niezasadne są zarzuty o charakterze procesowym. 12 Nie można zgodzić się z apelującą, że sąd I instancji naruszył przepis art. 233 i 328 k.p.c. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy nie ma charakteru dowolnej. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia argumenty. Uzasadnienie sporządzone wyroku zostało zgodnie z wymogami określonymi w art. 328 § 2 k.p.c., nie jest obarczone wadliwościami, które czynią niemożliwą instancyjną kontrolę zaskarżonego orzeczenia. Nie jest zrozumiały zarzut naruszenia art. 329 § 2 k.p.c. Po pierwsze przepis ten nie zawiera paragrafów, a po drugie odnosi się kwestii terminu sporządzenia uzasadnienia. Ubocznie jedynie w związku z uzasadnieniem tego zarzutu wskazanym w apelacji należy podkreślić, że stosowanie takiego samego, jak zakwestionowane, postanowienia w regulaminach innych konkursów, nie ma znaczenia dla oceny zasadności roszczenia powoda w niniejszej sprawie. Fakt ten nie może stanowić dowodu przemawiającego za brakiem abuzywności klauzuli ocenianej w przedmiotowej sprawie. Należy również wskazać na nieprawidłowo sformułowane wnioski apelacji. Uwzględnienie bowiem apelacji pozwanej prowadziłoby do wydania wyroku reformatoryjnego, a więc orzeczenia o zmianie wyroku i rozstrzygnięcia merytorycznego (art. 386 § 1 k.p.c.). Wydanie takiego wyroku nie powoduje zawarcia w jego sentencji orzeczenia o uchyleniu zaskarżonego wyroku. Sąd Apelacyjny jednak w sprawie niniejszej nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia zgodnie z intencją apelującej, dlatego też na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja jako nie zasadna została oddalona. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje zwoje oparcie w przepisie art. 98 k.p.c. i zgodnie jest z wynikiem tego postępowania. 13