Nr 54. Uwagi do rządowego projektu o odpadach

KANCELARIA SEJMU
BIURO STUDIÓW
I EKSPERTYZ
WYDZIAŁ EKSPERTYZ
PRAWNYCH
Lipiec 1992
Uwagi do rządowego projektu
ustawy o odpadach
Anna Krystyna Stańczyk
Informacja
Nr 54
W kontekście dyrektyw EWG dotyczących gospodarki odpadami, Konwencji Bazylejskiej oraz materiału porównawczego zaczerpniętego z ustawodawstw wewnętrznych państw
Wspólnoty zwraca się uwagę na te elementy rządowego projektu ustawy o odpadach, których brzmienie jest odmienne a także na te, które w projekcie rządowym nie zostały wystarczająco uszczegółowione lub pominięte. Usunięcie owych rozbieżności ma znacznie nie
tylko w kontekście integracji ze Wspólnotą ale także dla bieżącej praktyki gospodarczej,
np. przepisy o wwozie i wywozie oraz tranzycie odpadów.
-1-
Ratyfikowany przez Sejm układ ustanawiający
Stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami
Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, podpisany 16
grudnia 1991 r. w Brukseli, nakłada na stronę polską obowiązek
"podjęcia wszelkich starań w celu zapewnienia zgodności
przyszłego ustawodawstwa polskiego z ustawodawstwem
Wspólnoty". Jest to wstępny warunek integracji gospodarczej
Polski ze Wspólnotą.
Ocena projektu ustawy o odpadach musiała zatem być
dokonana w kontekście postanowień dyrektyw EWG dotyczących
gospodarki odpadami, Konwencji Bazylejskiej, a także przykładowo -co najmniej 2 ustaw państw członkowskich
Wspólnoty, uwzględniających te dyrektywy. Punktem odniesienia
dla projektowanej ustawy są Dyrektywy Rady EWG:
- z dnia 15 lipca 1975 r. o odpadach /75/442/EEC/,
- z dnia 10 czerwca 1975 r. o usuwaniu odpadów olejowych
/75/439/EEC/,
- z dnia 20 marca 1978 r. o odpadach toksycznych i niebezpiecznych /78/319/EEC/,
- z dnia 17 grudnia 1979 r. w sprawie ochrony wód gruntowych
przed zanieczyszczeniem przez określone substancje
/80/68/EEG/
- z dnia 6 grudnia 1984 r. o nadzorze i kontroli transportu odpadów niebezpiecznych wewnątrz Europejskiej Wspólnoty
/84/631/EEC/,
- z dnia 12 czerwca 1986 r. o ochronie środowiska w
szczególność
gleby
w
przypadku
wykorzystania
osadów
ściekowych w rolnictwie /86/270/EEC/,
a także postanowienia i przepisy zawarte w:
- Konwencji Bazylejskiej o Kontroli Transgranicznego Przemieszczania Odpadów, ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską,
- oraz
ustawach
niemieckiej
i
austriackiej
dotyczących
gospodarki odpadami.
Zakres przedmiotowy projektowanej ustawy obejmuje w
sześciu rozdziałach:
1. przepisy ogólne,
2. zasady postępowania z odpadami,
3. składowanie odpadów,
-2-
4. międzynarodowy obrót odpadami,
5. przepisy karne,
6. przepisy przejściowe i końcowe.
Zdefiniowane w rozdziale pierwszym ustawy podstawowe
pojęcia do jakich należą "odpady", "usuwanie odpadów", "kategoria odpadów", "odpady niebezpieczne" nie odpowiadają znaczeniu tych pojąć ustalonych w Dyrektywach EWG oraz w poddanych analizie ustawach państw członkowskich Wspólnoty. W
projekcie ustawy "odpadami są wszystkie przedmioty i rzeczy
ruchome, powstałe w wyniku prowadzonego procesu gospodarczego
lub bytowania człowieka, które są usuwane, albo których
usunięcie jest zamierzone lub powinno być przeprowadzone".
Definicja odpadu zawarta w dyrektywie EWG o odpadach
obejmuje wszelkie substancje i przedmioty, które posiadacz
usuwa lub, które stosownie do przepisów ustawy, wymagają usunięcia. Ze względu na różne kategorie odpadów i związany z
tymi szczególny tryb postępowania dyrektywa wyróżnia i różnicuje:
- oleje odpadowe, przez które należy rozumieć jakiekolwiek
mineralne oleje przemysłowe lub smary, które stały się niezdatne do użycia, dla którego były pierwotnie przeznaczone, a
w szczególności zużyte oleje silnikowe i przekładniowe jak
również smary, oleje hydrauliczne i oleje do turbin
/75/439/EEC/,
- odpady toksyczne i niebezpieczne to jest zawierające jakiekolwiek substancje lub materiały (wymienione w Aneksie do
Konwencji Bazylejskiej i w Dyrektywach), takiej natury,
w takich ilościach lub w takich stężeniach, że stanowią
one ryzyko dla zdrowia lub środowiska /78/319/EEC/,
- dyrektywa (84/931/EEC/ modyfikuje tę definicję dla potrzeb
nadzoru i kontroli transgranicznego transportu odpadów
niebezpiecznych wewnątrz Europejskiej Wspólnoty i wyłącza z
odpadów toksycznych i niebezpiecznych rozpuszczalniki
chlorowane i organiczne (wymienione w punktach 13 i 14 Aneksu
cyt, wyżej Dyrektywy /78/319/EEC/),
- odpadowy osad z oczyszczalni ścieków oczyszczającej ścieki
bytowe lub miejskie i z innych oczyszczalni ścieków oczyszczających ścieki o składzie podobnym do ścieków bytowych
-3-
i miejskich,
- osad odpadowy z osadników gnilnych i innych podobnych instalacji do oczyszczania ścieków (inne niż wymienione wyżej),
- osad przerobiony oznacza taki "osad", który podlegał
biologicznej lub cieplnej przeróbce, długoterminowemu
magazynowaniu lub jakiemukolwiek innemu odpowiedniemu
procesowi tak, że znacząco została obniżona jego
fermentowalność i ryzyko narażenia zdrowia wynikające z jego
użycia.
Przedstawiając powyższe definicje uznać wypada, iż
definicja ustalona w projektowanej ustawie nie jest
najprecyzyjniej-sza, już choćby dlatego, iż "rzeczami" w
rozumieniu art. 45 kodeksu cywilnego są przedmioty materialne.
Można by więc sądzić, iż poza zakresem pojęciowym przedmiotów
materialnych są jeszcze jakieś rzeczy, które w rozumieniu
ustawy o odpadach mają inne znaczenie kwalifikujące je do
odpadów. Tego jednak ustawodawca nie ustala.
Nie wydaje się także kwestią istotną, to jakiej
działalności rezultatem jest odpad, byle zgodnie z przyjętymi
i już utrwalonymi w tej mierze zasadami, wymagał usunięcia "z
mocy ustawy" lub "potrzeby i woli" jej posiadacza. Brak w niej
natomiast stwierdzenia, iż odpady usuwa się gdy ustawa tak
stanowi, czego wymagają dyrektywy EWG.
Podobne uwagi odnoszą się do definicji usuwania odpadów,
przez które w projekcie rozumie się:
- gospodarcze wykorzystanie, polegające na wtórnym
wykorzystaniu
w całości lub części, bezpośrednio lub przez przetworzenie
do celów produkcyjnych, w tym do odzyskania energii
elektrycznej lub cieplnej, albo innego wykorzystania, to
jest do zagospodarowania terenu, nawożenia lub ulepszenia
gleby, rekultywacji albo likwidacji szkód górniczych,
oraz unieszkodliwianie odpadów poprzez ich rozkład
biologiczny, fizykochemiczny (w tym spalanie), a także
bezpieczne składowanie.
Zgodnie z definicją zawartą w Dyrektywie EWG o odpadach
przez usuwanie rozumie się
"zbieranie, sortowanie, transport, przeróbkę oraz gromadzenie
-4-
i składowanie odpadów na lub pod powierzchnią gruntu oraz
wszelkie operacje przetwarzania niezbędne do powtórnego użycia
odpadów^ odzysku lub recyrkulacji".
Również ustawy; niemiecka i austriacka, wyraźnie określają
cele gospodarowania odpadami, do których zaliczają
- unikanie odpadów - utrzymanie powstawania odpadów na
możliwie najniższym poziomie dla ochrony rezerw surowcowych
i energetycznych, ochrony środowiska, oszczędnej gospodarki
gruntami.
Najkorzystniejsze z ekologicznego punktu widzenia metody wykorzystywania odpadów:
- obróbką odpadów w celu ich unieszkodliwienia oraz zbieranie,
składowanie, transportowanie, wykorzystywanie, odkładanie,
lub poddawanie przeróbce (recykling) z uwzględnieniem
wymagań ochrony zdrowia ludzi przed zagrożeniem i
obciążeniami w tym przed szumami i hałasem (z wyjątkiem
nieuniknionego).
Relacjonowane dyrektywy EWG zostały uwzględnione w przepisach
austriackich i niemieckich. Nakładają one na Ministra Ochrony
Środowiska ustawowy obowiązek sporządzania i publikowania
planu gospodarowania odpadami. Tryb sporządzania tego planu
oraz jego obligatoryjne elementy określane są na poziomie
ustaw. W szczególności plan gospodarki odpadami powinien
zawierać określenie stanu faktycznego w gospodarowaniu
odpadami oraz konkretne zadania wymagane w związku z:
powstawaniem odpadów, ich utrzymywaniem, na możliwie
najniższym poziomie (dla ochrony rezerw surowcowych i
energetycznych, środowiska oraz zaoszczędzenia przestrzeni
zajmowanej przez miejsca deponowania odpadów), wtórnym ich
wykorzystywaniem oraz poddawaniem ich obróbce przy
zastosowaniu procesów biologicznych, termicznych lub
chemiczno-fizycznych, wreszcie składowaniem odpadów (tak, aby
stały się nieaktywne, to znaczy, żeby zachowały stabilną formę
pod względem chemicznym, fizycznym i biologicznym). Zadania
przedstawione w tym planie powinny być realizowane w taki
sposób, aby nie powodowały zagrożenia dla zdrowia ludzi,
niedopuszczalnych obciążeń i zanieczyszczenia- środowiska, w
stopniu większym niż nieunikniony, niebezpieczeństwa pożaru lub
-5-
wybuchu oraz aby uwzględnione były interesy ochrony
środowiska, krajobrazu i wyglądu miejscowości i aby nie było
zagrożone bezpieczeństwo publiczne. Ustawy precyzują dalej
zadania objęte tym programem, określając sposoby i wymogi
związane z redukcją i częstotliwością przemieszczania odpadów,
wykorzystania ich w sposób nie zagrażający środowisku i celowy
pod względem gospodarczym, przy równoczesnym określeniu
koniecznych przedsięwzięć dla osiągnięcia tych celów i
realizacji wyznaczonych zadań. Plan ten aktualizowany jest co
trzy lata w tym samym trybie.
Organy administracji państwowej oddziaływują na sposób
gospodarowania odpadami poprzez ustalone w ustawach formy
działania. Minister Ochrony Środowiska:
- ustala i publikuje Plan Gospodarowania Odpadami,
- ustala w drodze rozporządzenia w porozumieniu z ministrem
właściwym dla spraw gospodarczych:
a) cele do osiągnięcia w oznaczonym czasie dla unikania,
ograniczania lub wykorzystywania odpadów w odniesieniu do
sektora publicznego, jeżeli zadania ustalone w Planie <
Gospodarowanie Odpadami nie są wystarczające
b) wprowadza ograniczenia w komunikacji,
c) podejmuje przedsięwzięcia dotyczące wykorzystania odpadów,
- może wprowadzić ograniczenia w obrocie handlowym rzeczy
przeznaczonych dla ostatecznych użytkowników, w tym
obowiązki:
a) oznakowania rzeczy podlegających obowiązkowemu zwrotowi lub
innemu szczególnemu wykorzystaniu albo unieszkodliwieniu,
b) oznakowania, że rzecz zawiera materiał szkodliwy i wprowadzić wynikające z tego zasady szczególnej ostrożności,
c) odbioru przez producenta, dystrybutora lub osoby trzeciej
odpadów, resztek towarów, opakowań (oraz obowiązek dla
posiadacza do zwrotu tychże),
d) ściągania kaucji,
- określa (w drodze rozporządzeń) w porozumieniu z ministrem
właściwym dla spraw rolnictwa i leśnictwa przepisy dot. uporządkowania, gromadzenia i obróbki odpadów w zakładach, które
-6-
przekraczają limity określone w ustawie o gospodarowaniu bydłem;
- może, po wysłuchaniu opinii osób (tych samych, które
uczestniczą w ustalaniu Planu) w porozumieniu z ministrem
ds. gospodarczych rozporządzić, że towary mogą być
produkowane pod warunkiem wykorzystania w ich produkcji
określonej procentowo części zużytych materiałów, zgodnie z
poziomem techniki.
Takie rozporządzenie może być wydane jedynie, gdy nie spowoduje zbyt
wielkiego osłabienia w walce konkurencyjnej z producentami podobnych
towarów, podlega ono corocznej weryfikacji, i w miarę potrzeby
aktualizacji.
- może, o ile jest to wskazane, po wysłuchaniu opinii osób
(jak przy sporządzaniu planu) w drodze rozporządzeń zezwolić, by
niebezpieczne odpady, jeżeli nie jest to nieracjonalne były
wykorzystane zgodnie z aktualnymi możliwościami technicznymi w
sposób nieszkodliwy;
- może wprowadzić obowiązek "przeprowadzenia zbiórek materiałów
przysparzających problemów";
- może przedłużyć dziesięciodniowy termin zgłaszania informacji o
odpadach niebezpiecznych jeżeli powstają rzadziej, nieregularnie
lub u określonych zobowiązanych, na przykład rolników, gmin lub
zobowiązanych do zwrotu',
- może określić obowiązek prowadzenia notatek o pochodzeniu,
składowaniu i miejscu położenia materiałów, które stają się
odpadami niebezpiecznymi, po wykorzystaniu tych materiałów;
- wydaje szczegółowe przepisy w porozumieniu z ministrem do spraw
gospodarczych dotyczące trybu i sposobu sporządzania meldunków i
notatek, biorąc pod uwagę wystarczające, pewne dane o dokładnym
rejestrowaniu odpadów (jeżeli nie jest wymagana koncesja);
- może wydać rozporządzenie dotyczące wskazanych przedsięwzięć
odpowiadających stanowi techniki dla magazynowania lub obróbki
odpadów;
- określić jakie materiały winny być w każdym przypadku oddziel
nie zbierane, składowane i poddawane obróbce, o ile jest to
technicznie możliwe i nie powoduje nieproporcjonalnych kosztów
Minister ponadto prowadzi zbiorczą listę zbieraczy odpadów i osób
-7-
zajmujących się ich obróbką, jest ona publikowana corocznie.
Te obowiązki odnoszą się także do gmin, jako właścicieli
zebranych przez nie materiałów przysparzających problemów, zobowiązanych do odbierania odpadów i użytkowników publicznych miejsc
zbiórki odpadów oraz każdego właściciela nieruchomości, na którego
ziemi pozostawiono odpady w sposób niedozwolony, o ile było to za
jego, lub jego poprzedników zgodą.
- może zarządzić, że odpady niebezpieczne mają być poddawane
analizie przy okazji ich przekazywania oraz, że analizy te i
pobrane próbki mają być przechowywane i okazywane na żądanie, o ile jest to potrzebne dla ustalenia niebezpieczeństwa,
- może określić szczegółowo w drodze rozporządzenia treść i
formę listów przewozowych oraz minimalne wymogi innych
dokumentów,
- określa ilości niebezpiecznych materiałów, które nie mogą
być przekroczone w zużytym oleju i wydaje odpowiednie
przepisy dotyczące sposobów pomiaru ilości niebezpiecznych
materiałów odpowiadających stanowi techniki,
- ogranicza (w porozumieniu z ministrem ds. gospodarczych)
odpowiednio do stanu techniki emisję do atmosfery
szkodliwych substancji lotnych powstających w wyniku
termicznego wykorzystywania zużytego oleju,
- ustala, że oleje silnikowe zawierające określone dodatki nie
mogą być wprowadzane do obrotu handlowego, o ile te dodatki
nie są dopuszczone do obrotu handlowego, powodują
niebezpieczne lub szkodliwe obciążenia dla środowiska przy
użytkowaniu zgodnym z przeznaczeniem, lub w przypadku gdy
aspekty techniczne lub ekonomiczne utrudniają wykorzystanie
tego oleju.
Przy wydawaniu tego rozporządzenia Minister bierze pod
uwagę przeciętne wymagania stawiane olejom silnikowym oraz możliwość zastąpienia takich dodatków przez inne, które w mniejszym stopniu obciążałyby środowisko lub w mniejszym stopniu
utrudniałyby wykorzystanie zużytego oleju,
- o ile jest to konieczne dla realizacji Planu Gospodarki
Odpada mi, ustala na całym terytorium odpowiednie miejsca
przeznaczone dla urządzeń do wykorzystywania, obróbki lub
składowania niebezpiecznych odpadów;
-8-
- ustala, na podstawie badań - o ile jest to potrzebne do
realizacji Planu - przydatność poszczególnych miejsc
składowania odpadów, uwzględniając odpowiednie z tego punktu
widzenia warunki geologiczne, hydrogeologiczne,
topograficzne, klimatyczne i inne ważne dla środowiska.
Projekt takiego rozporządzenia doręczany jest
gminom, zainteresowanym właścicielom gruntu oraz gminom
sąsiednim. Gminy obowiązane są niezwłocznie projekt
upublicznić na okres 6 tygodni w celu umożliwienia każdemu
przedstawienia swego stanowiska w tej sprawie w formie
pisemnej. Gminy przekazują te dane Ministrowi Ochrony
Środowiska. Minister w rozporządzeniu przedstawia
rozpatrywane grunty w postaci map.
Nie jest to wyczerpująca lista środków prawnych, jakimi dysponuje minister właściwy do ochrony środowiska. Ilustruje jednak
ona to, jak precyzyjnie można kształtować polityką w zakresie
stymulowania obowiązków uczestników procesu gospodarczego, z
którym integralnie związana jest gospodarka odpadami.
Podkreślić należy w tym miejscu, że minister uszczegóławiający
wymienione przykładowo kwestie, działa w myśl zasad i trybu
postępowania unormowanego w ustawie.
Obie ustawy (niemiecka i austriacka) dzielą normowaną
materie w taki sposób, że każdy rozdział odpowiada zaleceniom
jednej Dyrektywy EWG odpowiadającej mu merytorycznie. Regulują
one w sposób jasny i klarowny cele i zasady; - gospodarowania
odpadami, precyzyjnie określając ustawowe znaczenie
podstawowych pojęć związanych z gospodarką odpadami, zakres
przedmiotowy i podmiotowy ustawy, tryb postępowania, w tym
obowiązek dokonywania niektórych czynności "z urzędu" (np.
starosta ma obowiązek także z urzędu w drodze decyzji
stwierdzić, czy i do jakiego rodzaju odpadu, daną rzecz podporządkować) . Zgodnie z postanowieniami EWG ustawy precyzują
zasady:
- sporządzania planu gospodarki odpadami,
- unikania odpadów, ograniczania ich oraz wykorzystania
zużytych materiałów (w tym określenia obowiązków sektora
publicznego) , ze szczególnym uwzględnieniem problematyki
unikania odpadów w odniesieniu do urządzeń, wykorzystania
-9-
-
-
-
-
-
zużytych materiałów oraz osobnego zbierania,
zbierania składowania, transportu i obróbki w
prywatnych gospodarstwach domowych i porównywalnych
obiektach,
zawiadamianie o rodzaju, ilości, pochodzeniu i miejscu położenia odpadów niebezpiecznych (obowiązuje termin 10-dniowy
zgłaszania tych danych staroście, termin ten w przypadkach
wskazanych w ustawie minister może zmienić),
prowadzenia notatek, (niezależnie od składania informacji,
o której mowa wyżej) przez każdego, który "zbiera, transportuje, wykorzystuje bądź poddaje innej obróbce tego rodzaju
odpady, z obowiązkiem każdoczesnego udzielania informacji
organom władzy, na ich żądanie,
ustawowe wyłączenia z tego obowiązku, gospodarstw rolnych
odpowiedniej wielkości,
kwalifikacje, jakie powinna posiadać osoba uprawniona do wykonywania działalności związanej z gospodarowaniem odpadami
(nie może to być np. osoba, która została skazana na karę
pozbawienia wolności większą niż rok, za świadome, jedno lub
wielokrotne działanie podlegające karze, do czasu wymazania
tej kary),
udzielania przez organy administracji państwowej zezwoleń
lub koncesji na zbieranie odpadów lub poddawanie ich obróbce,
cofania zezwolenia, o którym mowa wyżej,
prowadzenia list zbieraczy odpadów i osób zajmujących się
obróbką tychże (minister, starostowie),
przyjmowania i odbioru zużytych olejów,
wykorzystania odpadów i obróbki (w ustawie zawarty jest
szczególny tryb postępowania z olejami zużytymi),
przekazywania odpadów przez właścicieli nieruchomości, gminy
(związki gmin),
transportu odpadów, ze szczególnym określeniem wymaganych
dokumentów (listy przewozowe, zaświadczenia, itp.),
wymagań odnoszących się do odpadów niebezpiecznych.
Oddzielna część ustawy ustanawia tryb i warunki
postępowania ze zużytym olejem. Szeroka definicja zużytego
oleju obejmuje:
1. wykorzystane lub zanieczyszczone przez specyficzne dla tego
- 10 -
produktu użytkowanie, do którego zalicza się także transport
i składowanie,
a) płynne produkty ropy naftowej,
b) emulsje produktów wymienionych w podpunkcie a,
c) oleje syntetyczne, silnikowe, przekładniowe i hydrauliczne, o ile składają się z syntetycznych węglowodorów lub
estrów kwasów węglowych i o ile nie zawierają one chlorowców,
2. resztki oleju nadające się do przepompowania, mieszanki
olejowo-wodne produktów określonych w punkcie 1, podpunkcie
a, o ile te materiały nie są zanieczyszczone w sposób
niebezpieczny.
W rozumieniu tych ustaw, zużyty olej powstaje wtedy,
gdy produkt wyjściowy dla zużytego oleju nie jest wykorzystywany lub nie może być wykorzystywany zgodnie z jego pierwotnym
przeznaczeniem, chyba że dla jego wykorzystania, zgodnego z
przeznaczeniem wystarcza mechaniczne oczyszczenie w zakładzie
pracy właściciela odpadów, a czyszczenie to będzie przeprowadzone w okresie 2 miesięcy.
W projektowanej polskiej ustawie o odpadach ustawodawca
zajmuje się jedynie olejami silnikowymi i przekładniowymi. W
odniesieniu do tej kategorii odpadów wprowadza obowiązek ich
wtórnego wykorzystywania.
Ustawy (austriacka i niemiecka) w wyodrębnionych częściach
normują bardzo szczegółowo:
- warunki i wymagania dotyczące miejsc lub urządzeń przeznaczonych do obróbki odpadów pod kątem ich zabezpieczenia,
z uwzględnieniem zadań Planu Gospodarki Odpadami,
wywłaszczonych na te cele nieruchomości, a także warunków
ponownego przenoszenia własności wywłaszczonych
nieruchomości i całym związanych z tym trybem postępowania
proceduralnego,
- zasady przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów tych
ustaw, uprawnienia kontrolerów a także rzeczoznawców,
- zasady eksportu i importu oraz tranzytu a także trybu wydawanych (wyłącznie przez ministra właściwego do spraw ochrony
środowiska) zezwoleń na eksport odpadów (zużytych olejów).
Ustawa określa te przypadki gdy:
- 11 -
- nie istnieją żadne odpowiednie możliwości obróbki odpadów
(zużytych olejów) w myśl tych ustaw, lub jeżeli odpady
(zużyte oleje) są potrzebne za granicą jako surowce dla
wykorzystania i obróbki wstępnej;
- przedłożone zostanie zaświadczenie państwa-importera o tym,
że nie wnosi ono sprzeciwu wobec wwozu;
- przedłożone zostanie potwierdzenie państwa-importera, że zawarto umową między eksporterem a usuwaczem, która stanowi,
że odpady (oleje zużyte) będą podlegały obróbce bez szkody
dla środowiska.
- istnieje prawdopodobieństwo, że odpady (oleje zużyte) w
świetle tych ustaw będą w państwie - importerze poddawane
obróbce bez szkody dla środowiska;
- przedłożone zostanie zaświadczenie państw tranzytowych,
że nie wnoszą one sprzeciwu w odniesieniu do przewozu,
chyba
że państwo tranzytowe nie wniosło takiego oświadczenia w
przeciągu sześćdziesięciu dni od zawarcia porozumienia;
- nie stoi to w sprzeczności ze zobowiązaniami prawno - międzynarodowymi;
- wnioskodawca określi urząd celny wywozowy, urząd celny wwozowy państwa-importera oraz, w przypadku tranzytu, urzędy
celne wwozowe i wywozowe państw-importerów;
- ubiegający się o zgodę udowodni fakt posiadania wystarczającego ubezpieczenia obowiązkowego dla wywozu odpadów (zużytych
olejów), jeżeli niemożliwe jest udowodnienie faktu posiadania wystarczającego ubezpieczenia obowiązkowego lub nie posiada on gwarancji bankowej, obowiązany jest złożyć w ministerstwie ochrony środowiska kwotę zabezpieczenia w takiej wysokości, jaka obejmuje przewidywane konieczne koszty obróbki
w kraju.
Jest to kolejny przykład jasnego określenia wymagań jakie
ustawodawca nakłada, nie odsyłając do przepisów wykonawczych
ani bliżej nieokreślonych okoliczności, od których zależy
"uznanie" w sprawie wywozu lub wwozu odpadów.
Po zbadaniu warunków określonych wprost w ustawie, minister
właściwy do spraw ochrony środowiska (i tylko on) decyduje o
wniosku. Informuje on odpowiednie organy władzy państwa
- 12 -
importera i państw tranzytowych o każdym, zamierzonym transporcie odpadów (zużytych olejów) przekraczającym granicę. W
przypadkach określonych tenże minister może wydać zezwolenie
na wielokrotny wywóz odpadów na czas nie dłuższy niż jeden
rok, jeżeli charakteryzują się one takimi samymi cechami
fizycznymi i chemicznymi, oraz gdy wysyłane są regularnie
przez ten sam urząd celny wwozowy lub wywozowy do tego
samego usuwacza, a państwa, których to dotyczyło zgodziły
się na ten rodzaj zezwolenia. Eksporter jest w takim przypadku
zobowiązany do informowania ministra właściwego do spraw
środowiska co dwa miesiące o ilości wywiezionych odpadów
(zużytych olejów).
Równy stopień szczegółowości znamionuje przepisy dotyczące
tranzytu. Ustawa określa przypadki, które zwalniają od ubiegania
się i posiadania zezwolenia, o którym mówiono wyżej. Ma to miejsce
gdy równocześnie zostaną spełnione warunki:
- realizujący transport zameldował o tranzycie ministrowi do
spraw środowiska,
- przedłożył oświadczenie państwa-importera, że nie ma on żadnych
zastrzeżeń w odniesieniu do tego importu i przedłożył wymagane
zezwolenie tranzytowe,
- odpady (zużyte oleje) zostaną wywiezione z obszaru państwa bez
przerywania drogi transportu, przy zachowaniu stosownych przepisów
odnoszących się. do bezpiecznego transportu tego rodzaju towarów,
- minister właściwy do spraw środowiska, potwierdził wpływ meldunku
i oświadczenia państwa-importera.
Ustawa zobowiązuje ministra do potwierdzenia w ciągu tygodnia
oświadczenia państwa-importera.
Ustawy (austriacka i niemiecka) przewidują szczegółowy tryb
wspólnych uzgodnień, czas i warunki oraz kwalifikacje osób którym
mogą być wydawane. Zezwolenia mogą być wydawane na czas określony,
pod warunkiem określenia we wniosku rodzaju i koncentracji
niebezpiecznych składników odpadów z punktu widzenia toksyczności
lub innych niebezpieczeństw związanych z obróbką odpadów i
przewidywaną metodą usunięcia odpadów. Te zezwolenia są bezwzględnie
wymagane przy odprawie urzędowo-celnej. 0 wwozie i wywozie odpadów
(zużytych olejów) urząd celny informuje właściwe organa władzy
terenowej w miejscu, gdzie działa urząd celny. Procedura przewiduje
- 13 -
wzajemne kontakty urzędu celnego i właściwego organu władzy
terenowej. Ten ostatni uprawniony jest do podejmowania wniosków
dotyczących wwozu odpadów, urząd celny potwierdza poprzez
ostemplowanie pieczęcią celny list przewozowy. Od tego trybu
zwolnione są z mocy tych ustaw te niebezpieczne odpady, które
normalnie przewożone są w międzynarodowym ruchu osobowym.
Odrębnym zagadnieniem jest system danych rejestrowanych
w ministerstwie do spraw ochrony środowiska. Ma on na celu
kontrolę rodzaju, ilości, pochodzenia oraz miejsca położenia
niebezpiecznych odpadów. Dane stanowiące część tego systemu
dostarczane są przez właściwe organy, przy pomocy określonych
urządzeń technicznych.
Kompetentny organ przekazuje dane (w tym kontrolne) potrzebne
do zgodnego z przepisami rejestrowania i wprowadzania do
pamięci komputerowej firmom, które za jego zgodą przekazują
dane z list przewozowych w drodze elektronicznego
przetwarzania danych.
Obie analizowane ustawy określają kary za:
- użytkowanie urządzeń niezgodnie z przepisami,
- wprowadzanie do obrotu towarów, w których nie
przetworzono odpowiedniej ilości zużytych materiałów,
- wykorzystywanie odpadów niezgodnie z przepisami,
i- nie zbieranie, wbrew ustawowym obowiązkom, odpadów
oddzielnie lub składowanie ich albo transportowanie, albo
poddawanie obróbce bez zachowania wymogu oddzielności,
-nie przekazywanie wymaganych meldunków w terminach
ustawowych, wykonywanie działalności zbieracza odpadów lub
czynności poddającej odpady obróbce bez posiadania
odpowiedniej zgody, lub po utracie zezwolenia,
- składowanie lub odkładanie odpadów niezgodnie z przepisami,
albo:
- transportowanie ich wbrew postanowieniom ustawy,
- wykorzystywanie zużytego oleju wbrew przepisom (mieszanie
zużytego oleju wbrew przepisom ustawy),
- oddawanie olejów silnikowych nie użytkując miejsca
zbiórki, wymaganego ustawą,
- oddawanie lub wprowadzanie do obrotu
silnikowych, wbrew wymogom ustawy,
handlowego
olejów
- 14 -
- instalowanie, użytkowanie lub zmianę urządzenia
przeznaczonego do obróbki odpadów bez posiadania wymaganych
ustawą zezwoleń lub wbrew wydanym w nich postanowieniom,
- organizowanie, użytkowanie lub zmianę miejsca zbiórki bez
posiadania
wymaganego
zezwolenia
lub
dokumentu
nie
zakazującego takiego działania,
- użytkowanie urządzenia przeznaczonego do obróbki odpadów,
wbrew przepisom ustawy,
- importowanie, eksportowanie lub przewożenie tranzytem odpadów
niezgodnie z wymogami ustawy,
- poddawanie sanacji miejsca deponowania odpadów, niezgodnie z
warunkami określonymi w decyzji.
Wymienione występki nie wyczerpują katalogu czynów zabronionych z
punktu widzenia wymagań gospodarki odpadami. Ukazano je dlatego, że
zagrożone są wyższymi karami pieniężnymi od pozostałych Katalog tych
wykroczeń jest sporny i świadczy, iż przepisy omawianych ustaw nie
mają charakteru postulatywnego, lecz każda norma wyposażona jest w
odpowiednią sankcje., która gwarantuje, iż przepisy są
przestrzegane.
Rządowy projekt ustawy o odpadach zasługuje na uznanie
właśnie dlatego, iż po raz pierwszy ustawodawca porządkuje tę jak
wywiedziono, niezwykle obszerną i skomplikowaną materię. Ponieważ z
innych powodów niezbędne jest szczegółowe i precyzyjne
regulowanie tych kwestii w sposób bardziej wyczerpujący, kompleksowy
i dostosowany do już utrwalonych zasad określonych w dyrektywach
EWG, wymaga on poważnego uzupełnienia, zwłaszcza iż praktyka
pokazuje że funkcjonują one dobrze.
wyposażone w żadne sankcje prawne, stają się blankietowymi.
Wiele zagadnień należy uregulować, ponieważ ustawa ma poważne
luki, które nie pozwalają na realizację zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej a mianowicie zbliżenie przepisów prawa polskiego do ustawodawstw państw członkowskich Wspólnoty, co jest koniecznym warunkiem integracji, o której wzmiankowano na wstępie.
Przedstawiając powyższe, nie omawia się już uwag do poszczególnych przepisów rządowego projektu, które powinny stanowić przedmiot odrębnego opracowania.