Budowa i właściwości alkoholi

Budowa i właściwości alkoholi
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Zapoznanie z budową i właściwościami alkoholi.
b) Umiejętności
Uczeń odróżnia alkohole od innych związków i określa ich właściwości.
2. Metoda i forma organizacji lekcji
Pogadanka, pokaz, praca z całą klasą, praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik, próbka etanolu.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Sprawdzenie listy obecności.
2. Nawiązanie do tematu lekcji. Pogadanka na temat alkoholi i grupy związków, do
której należą. (Uczniowie powinni stwierdzić, że jest to związek organiczny, jakaś
pochodna węglowodorów).
b) Faza realizacyjna
1. Wprowadzenie pojęcia alkoholi.
Zapisanie przez uczniów definicji alkoholi:
Alkohole są to pochodne węglowodorów, w których przynajmniej jeden atom wodoru został
zastąpiony grupą wodorotlenową.
2. Wprowadzenie pojęcia izomerów alkoholi.
Alkohole mają końcówkę –ol, natomiast w zależności od położenia grupy OH możemy mieć
różne izomery tego samego alkoholu, które poza właściwościami fizycznymi nie będą się
między sobą różnić.
Podanie przez uczniów izomerów alkoholi. Dla przykładu podano poniżej izomery heksanolu.
2-heksanol - alkohol drugorz.
OH
OH
1-heksanol
OH
3-heksanol
-alkohol pierwszorz.
3. Opisanie właściwości alkoholi na przykładzie etanolu.
Określanie właściwości fizycznych etanolu na podstawie obserwacji próbki etanolu w
probówce.
A. Budowa cząsteczki etanolu:
H
H
H
C
C
H
H
OH
B. Właściwości fizyczne:
a)
Wyróżniamy dwa rodzaje alkoholi alifatycznych:
-
alkanole – łańcuch nasycony.
-
alkenole – łańcuch nienasycony.
b)
Pierwsze cztery są cieczami o charakterystycznym zapachu i piekącym smaku.
c)
Są nieograniczenie rozpuszczalne w wodzie.
d)
Tylko alkohol etylowy w małych ilościach jest nietoksyczny dla organizmu ludzkiego.
e)
Alkohole od C4- C11 są oleistymi cieczami, słabo rozpuszczalnymi w wodzie.
f)
Alkohole powyżej C11 są ciałami stałymi bez zapachu i smaku. Wchodzą w skład
wosków.
4. Właściwości chemiczne.
Zapisanie przez uczniów na podstawie podręcznika podstawowych właściwości chemicznych
alkoholi.
a)
Alkohole ulegają reakcji estryfikacji (w reakcji z kwasami):
R1-OH + R2-COOH = R2-COO-R1 + H2O.
b)
Występuje wymiana grupy OH na halogen:
R-OH + HX = R-X + H2O.
c)
Alkohole tworzą alkoholany:
R-OH + Na = R-ONa + H2.
d)
Ulegają eliminacji wody w obecności stężonego H2SO4, bądź Al2O3 w temperaturze
600 K:
R-CH2-CH2-OH = R-CH=CH2 + H2O
e)
Ulegają utlenianiu
-
alkohole pierwszorzędowe - do aldehydu i dalej do kwasu karboksylowego:
R-CH2-OH + <O> = R-CHO + H2O
-
alkohole drugorzędowe do ketonu:
-
alkohole trzeciorzędowe nie ulegają utlenieniu w tych warunkach.
5. Otrzymywanie alkoholi
Zapisanie przez uczniów na podstawie podręcznika informacji o metodach otrzymywania
alkoholi.
a)
hydroliza estrów:
R1-COO-R2 + H2O = R1-COOH + R2-OH,
b)
redukcja aldehydów, ketonów, kwasów karboksylowych i ich pochodnych:
R-CHO + H2 = R-CH2-OH,
c)
przyłączenie wody do alkenów (metoda otrzymywania etanolu przemysłowego),
d)
wymiana chlorowca na grupę OH.
c) Faza podsumowująca
Powtórzenie wiadomości zdobytych na lekcji.
6. Bibliografia
Z. Kluz, M. M. Poźniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa
2005.
6. Załączniki
brak
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi
brak