docWszystkie artykuły w pigułce - Przedsiębiorczość jest kobietą
download 
Reklamacja Transkrypt
Wszystkie artykuły w pigułce - Przedsiębiorczość jest kobietą
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką Przedsiębiorczość w pierwszym wypadku może kojarzyć się nam z zaradnością, pomysłowością, a także dużą bystrością czy też aktywnością. Osoba podejmująca wyzwanie do prowadzenia własnej działalności powinna posiadać zestaw takich cech, aby ułatwić sobie start w prowadzeniu firmy. Takie predyspozycje psychofizyczne są korzystne w wielu dziedzinach, a przede wszystkim na starcie prowadzenia własnej firmy. Wiele kobiet niejednokrotnie poddaje się, gdy napotykają na swojej drodze problemy związane z rejestracją firmy, czy też inne biurokratyczne kruczki. Obecnie coraz więcej kobiet nie przejmuje się takimi drobiazgami, ponieważ są one pewne swoich możliwości, pełne chęci i zapału do pracy, dzięki czemu powstające liczne firmy w większości prowadzone przez kobiety są konkurencyjne na rynku pracy. Innym istotnym zagadnieniem jest, iż przedsiębiorca powinien posiadać swój profil, tzn. powinien wiedzieć, że prowadzi działalność pod swoim imieniem i nazwiskiem, a także na własny rachunek. Ta ostania cecha coraz częściej składnia młode kobiety do zakładania przez nie własnych firm. W poniższych krótkich artykułach postaramy się przedstawić, iż kobieta pracująca to nie tylko stereotyp „Matki Polki”, ale to kobieta nowoczesna, spełniająca swoje marzenia i ambicje związane z wykonywanym zawodem, a także człowiek cieszący się życiem i dzielący swoją pasję z całą rodziną. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ Spis treści 1. Wstęp .......................................................... 1 2. Kobieta przedsiębiorca ............................... 2 3. Kobieta na rynku pracy .............................. 5 4. Postrzeganie kobiet..................................... 8 5. Motywacje kobiet do prowadzenia działalności gospodarczej ............................. 12 6. Bariery rozwoju przedsiębiorczości kobiet ...................................................................... 15 Autorzy: JOCZ Milena, SKRODZKA-ZINKA Natalia, WIELICZKO Monika, WIELGOSZ Paulina, SAMULA Aleksandra, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska 1. Wstęp Pojęcie przedsiębiorczości jest różnorodnie definiowanie przez autorów. Nie ma jednej i obowiązującej definicji przedsiębiorczości w literaturze. Jednak należy podkreślić, że każdy autor stara się ją definiować w dwojaki sposób. Pierwsza z nich jest cecha jaką powinna posiadać osoba prowadząca działalność gospodarczą. Druga strona dotyczy tego, aby przedsiębiorczość stanowiło zespół cech prowadzonego przedsiębiorstwa1. 1 Uwarunkowania przedsiębiorczości, Państwowa Wyższa Szkoła im. Prof. S. Tarnowskiego, Tarnobrzeg 2006, s. 269 1 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką około 40% wszystkich osób, które pracują na własny rachunek, natomiast aż 77% tej populacji zamieszkuje duże miasta. Można więc stwierdzić, że Polki są bardzo przedsiębiorcze, a warunki miejskie sprzyjają podejmowaniu decyzji o własnej działalności gospodarczej. Cały czas jednak wzrasta również liczba kobiet-szefów przedsiębiorstw w ogólnej liczbie pracowników. Jednak im szczebel zarządzania jest wyższy, tym rzadziej mamy okazję spotkać kobietę na stanowisku prezesa [4]. Polka-przedsiębiorca to najczęściej kobieta w wieku około 40 lat, mająca doświadczenie w pracy zawodowej, posiadająca dorosłe lub nastoletnie dzieci. Nie zawsze kobiecie przedsiębiorcy udaje się godzić życie zawodowe z życiem prywatnym. Do grupy pań-przedsiębiorców należy dość liczna podgrupa kobiet, które są stanu wolnego, niezamężnych czy rozwiedzionych. Jest to procent większy aniżeli przeciętnie w społeczeństwie. Tabela 1 przedstawia duże firmy, których szefami są kobiety. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ 2. Kobieta przedsiębiorca Autor: JOCZ Milena, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska Zmiany w strukturze na rynku pracy miały różnoraki wpływ na sytuację zawodową kobiet. Przyczyniły się one bowiem do podwyższenia stopnia bezrobocia u kobiet, ale również do wzrostu przedsiębiorczości tej grupy zawodowej. Między rokiem 1995 a 1998 pięciokrotnie wzrosła liczba kobiet prowadzących własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, kiedy w tym samym okresie w przypadku mężczyzn wskaźnik ten uległ jedynie podwojeniu. Szczególnie kobiety mieszkające na wsiach rozwinęły wiele różnego rodzaju działalności m.in. agroturystycznych, rzemieślniczych czy też sprzedaży produktów rolnych. Na ten moment procent kobiet samo zatrudnionych w całej populacji na tle wszystkich osób prowadzących własną działalność gospodarczą w Polsce zalicza się do najwyższych na tle całej Europy (34%). Polki częściej niż kobiety w innych krajach otwierają własną działalność gospodarczą. Biorąc pod uwagę właścicieli małych oraz średnich przedsiębiorstw w Polsce jest 36% kobiet, natomiast w Danii – 21%, a w Irlandii i Szwecji – 25%. Na podstawie danych zebranych przez ośrodek OŚK można się dowiedzieć, że kobiety stanowią Tabela 1. Firmy i ich szefowie Lp. 1. 2. 3. Huta Zawiercie 4. 5. Tchibo Optimus 6. Centra 7. 8. Metro AG w Polsce Mokate Korporacja Budowlana Doraco Interdom 9. 10. 2 Firma Agora Bank inwestycyjny CA IB Szefowa Wanda Rapaczyńska Alicja Komasiewicz Ewa CzarneckaBossak Wioletta Rosołowska Małgorzata Walczak Małgorzata MajewskaŚliwa Renata Juszkiewicz Teresa Mokrysz Bożena Kasprzyk Anna Podniesińska PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką Jak się okazało Polska prezentuje się nieźle na tle innych krajów Unii Europejskiej, biorąc pod uwagę udział Pań wśród kadry kierowniczej firm. Problem polega na tym, że im szczebel jest wyższy, tym kobiet mniej. I tak, kobiety-szefy stanowią 42% średniego szczebla – to oznacza jedno z pierwszych miejsc w Europie. Niestety na stanowiskach wyższych jest tylko 22%, a najwyższych stanowiskach niespełna 2%. Firmy, które mają znaczący udział w rynku prowadzone są przez kobiety, co ilustruje tabela 1 [3]. Kobiety są bardzo dobrze zmotywowane do prowadzenia własnego przedsiębiorstwa, przede wszystkim powody są takie, że panie chcą być samodzielne, uzyskiwać wysokie zarobki na własne potrzeby i utrzymanie rodziny oraz na inwestycje. Posiadają także wspomnianą cechę przedsiębiorczości. W sytuacji, kiedy z różnych przyczyn nie mają lub mają utrudniony dostęp do kierowniczych stanowisk w największych korporacjach, starają się otworzyć swój własny biznes, stworzyć miejsca pracy dla siebie, swoich bliskich oraz innych osób. Kiedy kobieta staje się pracodawcą jest równorzędnym partnerem do prowadzenia rozmów z szefami innych firm, także z mężczyznami [5]. 1. Typowa kobieta-przedsiębiorca w UE: prowadzi mikroprzedsiębiorstwo, jest osobą wykształconą i najczęściej ma wyższe wykształcenie, ma dzieci i męża, ale nie posiada pomocy w domu. 2. Własny biznes zaczyna prowadzić najczęściej przed 35 rokiem życia, zdobywając wcześniej w pracy u innego pracodawcy doświadczenie zawodowe. 3. Do głównych powodów skłaniających do zakładania własnej działalności są w kolejności: chęć posiadania swobody podejmowania decyzji i kontroli, zarobienia pieniędzy. 4. Kobieta-przedsiębiorca poświęca powyżej 48 godzin tygodniowo własnej firmie. Fakt, że prowadzi działalność gospodarczą, zawdzięcza w kolejności: ciężkiej pracy, wytrwałości, wierze w siebie, wsparciu rodziny. 5. Głównymi problemami kobiet zakładaniu własnej firmy są: problemy finansowe, brak informacji i doradztwa, pogodzenie pracy z rodziną. Na postawie przeprowadzonych w roku 2004 badań, w ramach projektu „Kobiety w biznesie i podejmowaniu decyzji” profil kobiety-przedsiębiorcy w UE został przedstawiony następująco [6]: przy 6. Główne problemy w prowadzeniu własnej firmy: godzenie pracy z rodziną, brak czasu na podnoszenie własnych kwalifikacji i szkolenia. 3 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką około 90% przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety są biznesami stworzonymi przez nie same, a jedynie ok. 5% są to firmy kupione bądź oddziedziczone, w 80% działalność gospodarcza prowadzona przez kobietę jest pierwszą firmą w jej karierze. 7. Niespełna 20% kobiet-przedsiębiorców działa w różnego rodzaju ciałach decyzyjnych. Głównymi przeszkodami powstrzymującymi kobiety przed działaniem to: brak czasu, obowiązki rodzinne, brak zainteresowania działalnością, inne przyczyny. Podsumowując można stwierdzić, że sytuacja kobiet cały czas się zmienia i idzie w dobrym kierunku. Co raz częściej można spotkać dojrzałą kobietę na stanowisku kierowniczym. Kobiety są bardzo często dyskryminowane ponieważ pracodawcy uważają, że nie są one w stanie połączyć pracę zawodową z rodziną. Mężczyźni, mimo że również mają rodziny i obowiązki domowe, są postrzegani jako tych obowiązków pozbawieni. 8. Niespełna 14 % kobiet badanych uważa, że nie widzi problemów i przeszkód w uczestniczeniu w życiu publicznym. Dla porównania należy zwrócić dużą uwagę na sytuację kobietprzedsiębiorców w Polsce i jej charakterystyczne elementy: stosunkowo więcej pań prowadzi małe firmy porównując z innymi krajami, powyżej 2/3 kobiet- przedsiębiorców w Polsce ma wykształcenie wyższe, ¾ kobiet ma męża, pawie 90% kobiet posiada dzieci, mniej niż połowa zatrudnia pomoc w domu, ponad 80% kobiet zdobywało doświadczenie zawodowe, pracując przed założeniem własnej firmy u innego pracodawcy, we wszystkich grupach wiekowych jest mniej więcej po równo pań zakładających własną działalność, z niewielką przewagą kobiet w wieku pomiędzy 26 a 30 rokiem życia, 80% kobiet własnej firmie poświęca powyżej 48 godzin tygodniowo, a najczęstszym wskazaniem jest 60 godzin tygodniowo, Bibliografia: [1] T. Kupczyk, Kobiety w zarządzaniu i czynniki ich sukcesów, Wrocław 2009 [2] L. Brannon, Psychologia rodzaju, Gdańsk 2002 [3] E. Lisowska, Kobiecy styl zarządzania, wyd. Helion, 2009 [4] E. Lisowska, Przedsiębiorczość wobec bezrobocia kobiet i ich dyskryminacje na rynku pracy, Kobieta i biznes, nr 3-4 [5] A. Kurowska, 27. Prawo sprzyjające przedsiębiorczości kobiet w Polsce. Rekomendacje zmian, Warszawa, PARP (na prawach rękopisu), 2011 [6] E. Rollnik-Sadowska, Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, Difin, 2010 4 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką Niewielu więcej mężczyzn zajmuje stanowiska urzędnicze i decyduje się na pracę w pracach prostych, które nie wymagają specjalnych kwalifikacji. Jeśli chodzi o zawody związane z finansami ilość kobiet i mężczyzn zatrudnionych tam jest niemalże taka sama. Rynek pracy w Polsce jest otwarty dla kobiet, jednak wiele z nich nadal pozostaje w domach i opiekuje się dziećmi. Wciąż bardzo duża część Polek to tzw. gospodynie domowe, nie otrzymujące wynagrodzenia i ubezpieczenia zdrowotnego oraz nie mogące liczyć na emeryturę. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ 3. Kobieta na rynku pracy Autor: SKRODZKA-ZINKA Natalia, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska Zdarza się, że rynek pracy pogłębia różnice jakie są pomiędzy kobietami a mężczyznami. Istnieją zawody, które są silnie kojarzone z płcią męską i z płcią żeńską. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przeprowadziła badania, w których wynikło, że istnieje wyraźny podział zawodów ze względu na płeć. Wyniki tego badania przedstawiono na wykresie 1. Widać na nim, że zatrudnienie kobiet dominuje w pracach domowych i sprzątaczkach, służbie zdrowia i edukacji. Częściej niż mężczyzn spotykamy kobiety na stanowiskach, które są związane z ekonomią, zarządzaniem i obsługą klienta. Do zajęć męskich zalicza się kierowca, robotnik budowlany, elektronik, elektryk i zawody, w których potrzebna jest wiedza specjalistyczna z nauk ścisłych [2]. Jak widać na wykresie podział zawodów odzwierciedla stereotypowe patrzenie na kobiety, które są bardziej opiekuńcze i wyrozumiałe, a mężczyzn jako tych posiadających lepsze warunki fizyczne i analityczny umysł. Wniosek jaki można wyciągnąć z tego badania to to, że istnieją również zawody, w których podział ról zamazuje się. Wykres 1. Zawody kobiece i męskie [3] Źródło: Monitor Rynku Pracy, Zawody kobiece i męskie, www.rynekpracy.pl/monitor_rynku_pracy _1.php/wpis.118. W Polsce żyje 16,6 mln kobiet powyżej 15 roku życia. W 2011 roku 8,6 5 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką mln kobiet była bierna zawodowo (51,3%), kobiet, które pracowały zawodowo było około 7,2 mln (43,4%), a bezrobotnych 791 tysiąca pań (5,3%). Bierne zawodowo były głównie panie przebywające na emeryturze – – 4 mln. 1,6 mln kobiet nie pracowało, gdyż uczyło się. A 1,4 mln kobiet zrezygnowało z podjęcia pracy z powodu obowiązków rodzinnych i innych obowiązków związanych z prowadzeniem domu. 1 mln pań nie mogło podjąć pracy z powodu choroby i niepełnosprawności. Około 250 tysięcy kobiet zrezygnowało z poszukiwania jej, gdyż nie mogły jej znaleźć. Inną grupą kobiet są panie, które nie dość, że pracują zawodowo to jednocześnie prowadzą dom. Z badań GUS wynika, że kobiety poświęcają od 4 do 4,45 godzin dziennie na prowadzenie domu, z czego większość czasu przygotowują posiłki. Oczywiście czas ten zależy od sytuacji rodzinnej. Zatem z badan tych wynika, iż dzisiejsza kobieta musi godzić obowiązki gospodyni domowej i kobiety pracującej. Ze wzrostem świadomości do własnej wartości, wzrasta również liczba kobiet, które zdobywają wyższe wykształcenie. W Polsce mamy około 2 mln studentów, z czego 56,7% to kobiety. Jest to większy odsetek niż średnia UE – 55,1%. Najwięcej kobiet studiuje w Łotwie – 63,3%, najmniej w Niemczech – 49,7%, jednak jest to prawie połowa wszystkich studentów. Największą przewagę kobiet w 2007 roku można było zauważyć na studiach podyplomowych – 69%. Na studiach doktoranckich w tym samym roku kobiety stanowiły 51,5%. Kobiety najchętniej wybierają takie kierunki jak: opieka społeczna, medyczne 75%, humanistyczne i pedagogiczne. Nie chętnie natomiast wybierały panie kierunki ścisłe – – informatyka 9,7 % , usługi transportowe 12%, studia inżynieryjno-techniczne. Po tych danych widać, że wybierane przez kobiety kierunki studiów pokrywają się z podziałem na zawody męskie i żeńskie. Problemem kobiet na runku pracy są również ich zarobki. Różnice jakie występują w dochodach mężczyzn i kobiet w zawodach, które uznawane są za kobiece nie są duże. Znacznie większe dysproporcje występują w zawodach, które są zdominowane przez mężczyzn, przykładem może być adwokatura. Przyczyn tego stanu trzeba doszukiwać się w przewadze liczebnej pań w zawodach mało opłacanych np. pielęgniarka, sprzątaczka. Mężczyźni wybierają zazwyczaj lepiej płatne zawody np. programista, operator maszyn. Bardzo często zdarza się też, że na tym samym stanowisku oraz posiadając takie same kwalifikacje kobiety zarabiają mniej [1]. Powodem tego może być stereotyp mężczyzny jako żywiciela rodziny. W USA z podobnymi odmianami dyskryminacji, np. płciowej, spotykają się panie oraz mniejszości etniczne. Zjawisko „Szklanego sufitu” jest przeszkodą na drodze do awansu dla obu tych grup. Problem ten nie dotyka białych mężczyzn, ponieważ zajmują oni około 90% najlepiej płatnych i najbardziej prestiżowych posad. Sądzi się, że różnice etniczne i płci w profesji kształtują się już w latach szkolnych, a także są uwarunkowane kulturowo i historycznie [1]. Zgodnie z badaniami Eurostatu, w Polsce nierówność wynagrodzeń, która w unijnym żargonie nazywana jest pay gap, waha się na poziomie 10%. Patrząc na wszystkie pracujące kobiety, we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw od mikro po duże, 6 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką pay gap szacuje się na poziomie 30%. Jest to nieadekwatne do poziomu wykształcenia, ponieważ kobiet mających wyższe wykształcenie jest 5 punktów procentowych wyższe niż mężczyzn (odpowiednio 19% i 14 %). Naukowcy zauważają, że zawody, które są uznawane za typowo kobiece są mniej płatne dlatego właśnie, że są one kobiece, a prace te uznaje się za łatwiejsze. Zjawisko to nazywa się sex typingiem, czyli typizacją płciową. Spostrzega się również, że jak w jakimś zawodzie pracuje coraz mniej mężczyzn, a wzrasta tam liczba zatrudnionych kobiet, zarobki tam obniżają się. Bibliografia: [1] L. Brannon, Psychologia rodzaju, Gdańsk 2002, str.396 [2] E. Lisowska, Kobiecy styl zarządzania, wyd. Helion, 2009 [3] Wykres, Monitor Rynku Pracy, Zawody kobiece i męskie, www.rynekpracy.pl/monitor_rynku _pracy_1.php/wpis.118 7 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką i powinna pełnić mniej znaczące role w danej grupie społecznej [1]. Obecnie coraz więcej kobiet w Polsce zajmuje stanowiska kierownicze. Według danych statystycznych dla ok. 30% pracujących Polaków bezpośrednim przełożonym była kobieta. W krajach UE jest to jeden z najwyższych wskaźników. W Polsce 36% badanych uważa, że kobiety nigdy nie będą zajmowały 50% i więcej wyższych stanowisk w dużych firmach. Jak wykazują badania, 40% Polaków uważa, że nie występuje zależność między płcią a stanowiskiem zajmowanym przez kobietę i mężczyznę. Dla 30% badanych lepszym przełożonym okazał się mężczyzna, a dla 15% lepszym menedżerem jest kobieta. Jednak prawie 25% deklaruje, że z doświadczenia wynika to, że dobrymi kierownikami są mężczyźni, natomiast 24% kobiet wskazywało, że lepiej na stanowiskach kierowniczych radzą sobie kobiety. Najczęściej kobiety zajmują stanowisko menedżera w sektorze usług. Poza tym podwładnymi kobiet są najczęściej również kobiety, znacznie mniejsza ilość mężczyzn podlegało kobietom. Głównym powodem tak nierównej wagi kobiet i mężczyzn na stanowiskach kierowniczych, pracodawcy argumentują specyficznym charakterem jakie posiada dane stanowisko pracy. Na obecnym rynku pracy większość kompetentnych kandydatów na menedżera to mężczyźni – tak uważają pracodawcy. Powodem, dla którego kobiety są na drugiej pozycji przy awansowaniu jest sytuacja osobista, a zwłaszcza macierzyństwo. Pracodawca rezygnuje z zatrudnienia kobiety, bądź awansowania jej, gdyż występuje problem pogodzenia PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ 4. Postrzeganie kobiet Autor: WIELICZKO Monika, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska Kobiety obejmujące stanowisko kierownicze nie są oceniane w taki sam sposób jak mężczyźni. Postrzegane są jako delikatne, religijne, dbające o swój wygląd, czułe, troskliwe, lubiące rozmawiać, unikające wulgarności, schludne, posiadające poczucie bezpieczeństwa. Są to cechy typowo kobiece i znacznie różniące się od tych przypisanych mężczyznom. Według różnych badań bardziej pożądane są cechy obrazujące mężczyznę, czyli: agresja, niezależność, opanowanie, obiektywizm, logiczne myślenie, aktywność, ambicja, skłonność do ryzyka, brak dbałości o wygląd, dominacja, umiejętność oddzielenia emocji od rozumu, podatność na złe wpływy, ukrywanie emocji, przekonanie o wyższości nad kobietami. Stereotyp przypisany kobietom silnie je dotyka, przez co szanse na rozwój kariery mają słaby lub ograniczony. Stereotypem w sferze zawodowej jest głównie postrzeganie rozwoju kariery. W przypadku płci żeńskiej sukces przypisywany jest ciężkiej i długotrwałej pracy. Często w zbiegu okoliczności, kiedy kobieta osiągnie sukces, osoby trzecie uważają, że stawiane były wobec niej mniejsze wymagania oraz traktowano ją lepiej niż mężczyznę. Uogólniając kobieta jest postrzegana jako mniej uzdolniona 8 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką kariery zawodowej z rolą matki. Taki pracownik nie jest wydajny i efektywny na tyle, ile firma by tego oczekiwała. Mężczyzna mimo tego iż ma rodzinę i obowiązki domowe jest zawsze postrzegany jako bardziej dyspozycyjny. Niestety często stosunek do macierzyństwa jest odbierany jako negatywny, więc nie są wprowadzane żadne systemy pracy, które mogłyby uelastycznić przebieg wykonywania zajęć dla matki będącej również pracownikiem. Warto również zwrócić uwagę na system prawny, zgodnie z którym do niedawna istniały jedynie urlopy macierzyńskie oraz wychowawcze tylko dla kobiet. Tzw. urlop „tacierzyński” został wprowadzony do ustawy od niedawna. Sytuacja kobiet na stanowiskach kierowniczych w Polsce jest związana również z postrzeganiem kobiet przez pryzmat stereotypów. Według 41% badanych (46% mężczyzn i 38% kobiet) posiadanie rodziny nie ma znaczącego wpływu na obniżenie potencjału zawodowego kobiet. Mimo, że duża liczba osób uważa, że obowiązki związane z życiem osobistym oddziałują negatywnie na rozwój kariery zawodowej kobiet, to 64% badanych zna kobiety, które zajmują wyższe stanowisko kierownicze i jednocześnie pełnią rolę matki. W jednym z większych portali internetowych dotyczących pracy został przeprowadzony interesujący eksperyment wśród polskich pracowników. Poproszono ankietowanych o dokończenie zdania: „gdyby moim szefem została kobieta to…” Zdecydowana większość przy udzielaniu odpowiedzi wskazywała na umiejętności, tym samym pomijając płeć. Druga z najpopularniejszych odpowiedzi brzmiała: „zacząłbym szukać nowej pracy”. Często kobietom w biznesie zarzuca się zazdrość o inne pracownice, ich inteligencję, czy też urodę. Wskazuje się również na nieumiejętność budowania autorytetu, często kobiety na stanowisku przełożonego zastraszają pracowników w przekonaniu, że stanowczością wzbudzą szacunek. Uważa się, że kobiety nie potrafią ze sobą rywalizować, często podchodzą do problemów zbyt emocjonalnie. Nie są też ze sobą solidarne. Trudniej im też podejmować decyzje. Pracownicy jako mężczyźni nie potwierdzają, że posiadanie kobiety jako przełożonego byłoby dla nich w szczególny sposób uciążliwe. Powodem braku kobiet na stanowiskach kierowniczych są według nich cechy osobowościowe, zwłaszcza mniejsze niż u mężczyzn predyspozycje do zarządzania, a także problem „szklanego sufitu”, którego kobiety nie chcą rozbijać [1]. Brak kobiet na stanowiskach kierowniczych, według innych kobiet, jest spowodowany przede wszystkim ich rolą w społeczeństwie. Kobiety wymieniały też jako przyczynę takiego stanu mniejszą dyspozycyjność przedstawicielek swojej płci, nastawienie na podnoszenie kwalifikacji, mniejszą pewność siebie, brak chęci do robienia kariery. Powszechne przekonanie wskazuje na to, że kobiety robiące karierę zawodową, to osoby bezdzietne, samotne i poświęcające całe swoje życie dla pracy. Opinia ta jest absolutnie nieprawdziwa. Zgodnie z badaniami 90% szefowych to kobiety pozostające w związkach i wychowujące dzieci. 9 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką Kolejny eksperyment oparty o technikę projekcyjną miał wykazać cechy kobiet i mężczyzn jako przełożonych. Zdanie „Kobiety jako przełożone są…” najczęściej było dokańczane takimi określeniami jak: dokładne, wyrozumiałe, empatyczne, wymagające, stronnicze, ale również dobrze zorganizowane. Mężczyźni są postrzegani jako twardzi i rzeczowi, despotyczni, konsekwentni, zdecydowani oraz, w odróżnieniu od kobiet, mało wyrozumiali i pozbawieni empatii. Kobiety bardziej od mężczyzn angażują się w relacje z pracownikami, uwzględniają ich życie prywatne. Dążą do kompromisu w sytuacjach konfliktowych. Mężczyźni natomiast są nastawieni na realizację zadań, a nie relacje międzyludzkie, są stanowczy i bezpośredni. Łatwiej podejmują decyzje i mają skłonność do ryzyka. Myślą długofalowo. Kobiety na podjęcie decyzji potrzebują więcej czasu, ale ich decyzje są bardziej przemyślane. Kobiety w biznesie często są postrzegane na pięć sposobów: „królowa śniegu” – kobieta ta zachowuje sztuczny dystans wobec podwładnych, „sympatyczna kwoka” – szefowa wykazująca się nadopiekuńczością wobec pracowników, „wściekła tygrysica” – przełożone wybuchowe, okazujące pracownikom negatywne uczucia, „romantyczny łabędź” – szefowe nadmiernie dbające o swój wizerunek oraz „caryca Katarzyna” – kobiety ciągle wykorzystujące podwładnych w firmie [2]. Często kobiety przyznają, że mężczyźni są lepiej widziani przez pracowników w roli przełożonych niż kobiety. Mężczyźni podkreślają, że kobieta może sprawdzić się w roli przełożonego w przypadku, gdy posiada odpowiednie cechy, które są przypisywane mężczyznom, czyli stanowczość i konsekwencja w działaniu. Mężczyźni w niektórych sytuacjach narzekali na kobiety, o których mówili, że mają problemy w podejmowaniu szybkich decyzji wymagających dużej odpowiedzialności, ze względu na nadmierne analizowanie. W wielu branżach kobiety są określane w różny sposób. Warto tutaj przytoczyć kilka wypowiedzi: Są bardzo wymagające, surowe, krytyczne, może dlatego że chcą dorównać mężczyznom. A tak to styl zarządzania się nie różni chyba (branża farmaceutyczna); Bycie podwładnym kobiety dla mężczyzny jest czymś w środowisku takim jak tutaj – jest zniewagą (branża lotnicza) i Tak, mężczyźni są bardziej impulsywni i despotyczni, a moja szefowa bardziej wymagająca. Kobiety dobrze radzą sobie jako przełożone. Wydaje mi się, że nawet lepiej niż mężczyźni, Chociaż by z tego względu, że jak patrzę na stanowiska kierownicze to dłużej u nas piastują kobiety niż mężczyzny (branża kosmetyczna). Bariery i ograniczenia istnienia kobiet w biznesie można podzielić na dwie grupy: zewnętrzne i wewnętrzne. Do czynników zewnętrznych zalicza się preferowanie mężczyzn na stanowiskach kierowniczych ze względu na przypisywanie im cech potrzebnych w zarządzaniu, z których najważniejszymi są łatwość podejmowania decyzji oraz dyspozycyjność. Inną barierą jest „męska solidarność” – – mężczyźni poszukują współpracowników „wśród swoich” i do takiego podejścia jest przystosowywany proces rekrutacji. Ponadto wciąż większa część pracowników, kobiet 10 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką i mężczyzn, czuje irracjonalną niechęć do kobiet szefów. Czynnikiem zewnętrznym jest też ciągle funkcjonujący w społeczeństwach stereotyp kobiety jako osoby odpowiedzialnej za ognisko domowe. Wewnętrznym ograniczeniem jest brak wiary we własne możliwości. Kobiety są przekonane, że muszą być lepiej wykształcone i zdeterminowane od mężczyzn, z którymi konkurują o stanowisko kierownicze. Kolejną barierą jest branie przez kobiety odpowiedzialności za rodzinę i związane z tym obciążenie obowiązkami. Inną cechą kobiet, ograniczającą ich możliwości jest fasadowa skromność, czyli przekonanie, że zabieganie o awanse jest nieopłacalne, gdyż ich trud i tak ostatecznie nie zostanie dostrzeżony i doceniony [3]. Najczęściej występującą barierą w drodze do awansu jest „szklany sufit”. Określenie to oznacza widoczną i możliwą do pokonania ścieżkę kariery, jednak zamkniętą dla kobiet. Zazwyczaj mężczyznom łatwiej jest się przez niego przebić ze względu na fakt, iż opiera się on na nieformalnych relacjach. Mężczyźni, zdecydowanie częściej niż kobiety, decydują się na wyjazdy i imprezy integracyjne lub inne spotkania towarzyskie ze współpracownikami [4]. Wskazując na „solidarność męską” należałoby zwrócić również uwagę na brak solidarności kobiet. Głównie kobiety niechętnie widziałyby jako przełożonego inną kobietę. Przyczyną braku wspólnego działania należy dopatrywać się w uwarunkowaniach kulturowych. Przez setki lat kobiety były odseparowane od siebie. Ich obowiązkiem było dbanie o własny dom i swoją rodzinę. Były uzależnione od mężów, którzy je utrzymywali. Ponadto w miejscu, gdzie większość kierowników to mężczyźni, kobietom brakuje zbiorowego doświadczenia w działaniu na korzyść firmy. Muszą działać osobno i samotnie starać się o awans. Tendencja ta jednak stopniowo zmienia się, a duża ilość kobiet kierowników przekładała się na lepsze wyniki finansowe. Kobiety prezesi stają się wzorami i autorytetami dla młodszych pracownic i utwierdzają je w przekonaniu, że stereotypy można przełamać. Bibliografia: [1] E. Lisowska, Kobiecy styl zarządzania, wyd. Helion, 2009 [2] praca.wm.pl/23831,Kobiety-wola-miec-szefowniz-szefowe.html [3] www.parp.gov.pl/files/74/81/469/12839.pdf [4] grajwysoko.pl/bariery-szklanego-sufitu.html 11 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ swoje działalności ze względu na pasję, jednak niewiele jest tak odważnych, aby założyć swoje firmy. 5. Motywacje kobiet do prowadzenia działalności gospodarczej Dlaczego kobiety zakładają firmę? Istnieje wiele motywów do podjęcia własnej działalności. Nie ma możliwości wskazać wszystkich powodów do założenia firmy, lecz podejmijmy to wyzwanie. Kobiety częściej niż mężczyźni zakładają firmy z braku innej, lepszej alternatywy niż z możliwości wykorzystania szansy. Większość decyduje się więc na własny biznes, ponieważ brakuje im satysfakcji z obecnej pracy zawodowej, chcą się samorealizować, nie mają możliwości powrotu do pracy (w przypadku kobiet po urlopie wychowawczym) lub potrzebują elastycznego czasu pracy, aby pogodzić pracę zarobkową z rolą matki [2]. Następnym powodem do podjęcia takiej działalności jest chęć uzyskania większego zysku niż z pracy na etacie. Mężczyznom łatwiej przychodzi podjęcie decyzji o założeniu firmy, gdyż działają pod wpływem impulsu, ale również nie chcą tracić szansy na zainwestowanie, jeśli zauważają niszę. Natomiast kobiety zwlekają z podjęciem decyzji, ponieważ chcą zgromadzić odpowiednią kwotę na założenie działalności niż na początku zagłębiać się w kredyty, które prawdopodobnie będzie im ciężko w przyszłości spłacać. Przykładem biznesu, który dopiero po kilku latach odniósł większy sukces i odnalazł się w niszy jest biznes prowadzony przez jedną z naszych bohaterek wywiadu. Pani Lidia Świder podjęła kilkanaście lat temu decyzje o założeniu sklepu zielarskiego. Z czasem Autor: WIELGOSZ Paulina, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska Kobieta kiedyś, a teraz? Istotnie zmieniła się jej rola w życiu społecznym. To nie tylko „Matka Polka” ze słynnej koszulki SHE/S a RIOT Eweliny Kustry, ale także osoba osiągająca sukces, matka i żona, która realizuje się w życiu zawodowym i prywatnym, umiejąca pogodzić te dwie sfery [5]. Jej drugie imię to zorganizowanie i odwaga. Coraz więcej kobiet skłania się do zakładania własnej działalności, aby przełamywać stereotypy, które sprowadziły kobiety tylko do wspominanej powyżej roli. Z upływem lat, przemijających stereotypów oraz ujawniającej się przedsiębiorczości wśród kobiet znacznie wzrósł procent firm prowadzonych przez kobiety. Z badań wynika, że 35% firm w Polsce jest prowadzonych przez kobiety, natomiast 30% firm kobiecych zatrudnia pracowników. Zgodzić się, można z tym patrząc na duże firmy m.in. kosmetyczne czy brandy modowe. Przykładem jednej takiej działalności może być wprowadzony niezbyt dawno, a odnoszący znakomite sukcesy brand La Mania, prowadzony przez Panią Joannę Przetakiewicz. To typowa kobieta biznesu, wcześniej zajmowała się branżą medyczną, jednak swoje marzenia spełnia dopiero projektując, zatrudniając przy tym osoby podzielające jej pasje. Właśnie z pasji powstała jej firma. Wiele kobiet zakłada 12 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką biznes ten odnosił coraz to większe sukcesy, ponieważ jak wiadomo zioła, zdrowa żywność to najlepszy biznes jaki mógł powstać w ostatnich latach. Trend ten przyczynił się do tego, iż zafascynował wiele kobiet do podjęcia decyzji o założeniu własnej działalności. Kolejnym powodem do założenia swojej działalności wskazywanym przez kobiety jest po prostu potrzeba stworzenia czegoś co jest niezbędne do funkcjonowania, a nikt wcześniej nie wpadł na dany pomysł [4]. Tą motywację wskazują głównie kobiety, które podczas urlopów macierzyńskich odkryły niszę na rynku i chciały stworzyć produkt ułatwiający życie kolejnym młodym matkom. Potrzeba jest matką wynalazków, z tego założenia wychodzą również młode projektantki, które stały się nimi między innymi, dlatego iż nie było dla nich np. odpowiednich butów ze względu na rozmiar lub krój. W Internecie możemy znaleźć bardzo dużo działających firm właśnie z potrzeby wynalazku prowadzone zarówno przez starsze jak i młode przedsiębiorcze kobiety. Do tego motywu możemy zaliczyć jeszcze jeden. Mianowicie spełnianie swoich marzeń. Niektóre z pań w dzieciństwie marzyły o tym, aby będąc już dorosłą otworzyć własny sklep z ubraniami np. dla dzieci. Jednym może wydać się to banalne, ale takie powody również istnieją. Ważne jest to, aby kobiety spełniały się w tym co robią, aby praca dawała im 100% satysfakcji, a także nie była udręką, lecz codzienną przyjemnością. Katarzyna Wierzbowska, prezes Fundacji Przedsiębiorczości Kobiet [3] wskazała w jednym z wywiadów, iż kobiety podejmują się założenia swojej działalności, ponieważ jak mówi stają się one bardziej dojrzałe, kumulują wieloletnie doświadczenie w pracy na tzw. etacie zarówno w korporacji, administracji czy też innej firmie. Dochodzą w pewnym etapie swojego życia do wniosku, że już nie chcą tego robić, ponieważ same chciałyby być dla siebie szefem. Jest to zrozumiałe, ponieważ każda kobieta wolałaby poświęcać sobie czy swojej rodzinie więcej czasu, być bardziej niezależna czy przede wszystkim nie słuchać kolejnych uszczypliwych komentarzy ze strony mężczyzn, ale także kobiet. Wiele pań zdaje sobie sprawę, iż nie jest prosto podzielić czas pomiędzy rodziną, a swoją działalnością, lecz wiedzą też, że same nim gospodarują. Co więcej założenie przez nich działalności jest szansą na zmianę ich otoczenia, spełnianie się czy też szansą na odniesienie własnego sukcesu bez pomocy prezesa czy kierownika firmy. Innym powodem wskazywanym przez Panią Katarzynę Wierzbicką jest fakt utraty pracy. Niejednokrotnie kobiety pracując na etacie myślą o podjęciu decyzji o założeniu swojego biznesu jednak zawsze istnieje jakieś ale. Inną sprawą jest po prostu zwolnienie czy nagła redukcja etatów w obecnej pracy. W takim momencie wiele przedsiębiorczych i zaradnych kobiet podejmuje decyzje pod wpływem emocji, ale zawsze przemyślanych. Wielokrotnie zdarza się, iż biznesy powstające w taki sposób odnoszą wiele sukcesów, a kobiety je prowadzące są bardzo szczęśliwe i spełnione. Pasja, zaangażowanie, własny pomysł, chęć spełnienia się to główne powody, które spowodowały to, iż tak wiele kobiet nagle zaczęło podejmować decyzje o założeniu własnego biznesu. To dobra decyzja, jeżeli 13 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką jest w pełni przemyślana. Panie z pasją i zidentyfikowanym obszarem biznesowym, z odpowiednią wiedzą o tym, jak zarządzać, gdzie i jak szukać klientów, jak poradzić sobie z formalnościami np. z księgowością, podatkami i aspektami prawnymi to kobiety, które poradzą sobie w męskim, biznesowym świecie, a jednocześnie obalą mit iż tylko płeć brzydka potrafi prowadzić biznes i odnosić w nim sukces. Bibliografia: [1] B. Balcerzak - Paradowska, Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011 [2] Portal Bankier.pl, www.bankier.pl/firma/swietokobiet-biznesu/wiadomosc/Kobiety-boja-siebiznesu-To-mit-2773921.html [3] Ambas, www.ambas.pl [4] Egospodarka.pl, www.egospodarka.pl/art/ galeria/71402,Przedsiebiorczosc-kobiet-wPolsce,1,39,1.html [5] La Mania, shesariot.com 14 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką a pogodzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym jest trudniejsze niż dla mężczyzn. W ogólnoeuropejskich planach zwiększania aktywizacji zawodowej kobiet, takich jak strategia Europa 2020, promuje się samozatrudnienie, jako bardziej elastyczną formę niż etat. Założenia te okazują się jednak mijać z rzeczywistością rynku pracy. W wyniku badań przeprowadzonych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości wywnioskować można, że osoby prowadzące własną działalność gospodarczą pracują często dłużej niż 8 godzin dziennie, a ponadto w nieregularnych rozkładach godzinowych. Stanowi to jedną z najistotniejszych wad prowadzenia własnej działalności gospodarczej wskazywaną zarówno przez przedsiębiorczynie (23% ankietowanych), jak i przez kobiety pracujące na etacie i bezrobotne (odpowiednio po 22%). Kolejnym podkreślanym problemem jest znaczna ilość procedur wymagających kontaktów z urzędami, co jest skomplikowane, a zarazem czasochłonne (kolejno 24%, 18% i 18%). Wiążąca się z prowadzeniem własnej firmy niepewność zarobków, zwłaszcza na początku działalności jest inną z barier, wskazywaną przez panie, niezależnie od sposobu zatrudnienia (21-22%). W połączeniu z wychowaniem dzieci staje się to istotnym argumentem przywiązującym respondentki do stałego etatu lub skłania do zaniechania poszukiwania pracy. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ 6. Bariery rozwoju przedsiębiorczości kobiet Autor: SAMULA Aleksandra, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Politechnika Gdańska Prawie co trzecia firma w Polsce została założona i jest prowadzona przez kobietę. Pomimo relatywnie wysokiego wskaźnika przedsiębiorczości wśród Polek, w dalszym ciągu ok. jednej trzeciej kobiet pracujących na etacie oraz połowa bezrobotnych nie bierze pod uwagę założenia własnej firmy. Istotnym w tym wypadku jest zbadanie przyczyn niechęci do prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Istnieje pewna grupa barier i utrudnień, które są uniwersale zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Należą do nich m.in.: słaby dostęp do kapitału, wysokie koszty pracy, skomplikowane procedury administracyjne i podatkowe. Ponadto wyszczególnić można szereg trudności, z którymi muszą zmagać się przedsiębiorczynie. Są one związane głównie z uwarunkowaniami kulturowymi, zgodnie z którymi to kobiety są odpowiedzialne za prowadzenie domu i wychowanie dzieci. W konsekwencji są one statystycznie mniej mobilne, 15 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką na karierze zawodowej, w przeciwieństwie do badanych kobiet pracujących na etacie lub bezrobotnych, które w większości miały już dzieci. Podjęcie pracy przez kobietę, która założyła już rodzinę lub jej powrót po urlopie macierzyńskim zazwyczaj wpływa na organizację życia domowego. W przypadku rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej zależności ta jest jeszcze bardziej wyraźna. Aktywność zawodowa częściowo determinuje podział obowiązków domowych pośród domowników, jednakże w dalszym ciągu przeważa tradycyjny model rodziny, w którym to kobieta zajmuje się domem, godząc to z obowiązkami służbowymi. Takie zjawisko występuje w prawie połowie gospodarstw domowych, w których kobieta prowadzi własną firmę. W pozostałych przypadkach obowiązki są dzielone pomiędzy partnerów i innych członków rodziny. Obowiązki dotyczące prowadzenia domu zmieniają się na korzyść kobiet, ale w przypadku wychowywania dzieci poczuwają się one do większej odpowiedzialności. W przypadku dzieci w wieku do 3 lat wszystkie niepracujące kobiety zajmują się nimi osobiście. Wykres 1. Wady prowadzenia własnej firmy [2] Źródło: Opracowanie własne na podstawie Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011. Istotna potczas analizy przedsiębiorczości kobiet jest także ich sytuacja rodzinna. Choć ok. dwie trzecie przedsięborczyń pozostaje w związku małżeńskim lub partnerskim to tylko połowa pań prowadzących działalność gospodarczą miała dzieci. Znamienny jest więc wpływ działalności gospodarczej na życie osobiste kobiet. Znaczna część z nich odkłada zakładanie rodziny na później, skupiając się 16 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ JEST KOBIETĄ czyli biznes pisany szminką Przedsiębiorczynie w większości deklarują, że dzieci również pozostają w domu, ale zajmuje się nimi inna osoba z rodziny. Najbardziej zróżnicowana sytuacja dotyczy pracownic najemnych, których dziećmi zajmuje się najczęściej inna osoba, dziecko korzysta ze żłobka lub przedszkola albo kobiety zajmują się dzieckiem osobiście (odpowiednio 41%, 18%, 13% badanych) [3]. Starsze dzieci przedsiębiorczyń (w wieku 4-7 lat) zazwyczaj chodzą do przedszkola lub szkoły. Podobnie jest w przypadku kobiet na etacie, ale tylko w przypadku połowy pozostających w domu. Analizując ten wątek można stwierdzić, że pracujące kobiety, niezależnie od sposobu zatrudnienia, najczęściej nie opiekują się dziećmi osobiście. Tylko kobiety zatrudnione zwracają uwagę na wykorzystanie instytucji zajmujących się małymi dziećmi (żłobki, przedszkola). Jest to kolejne, często zgłaszane utrudnienie podjęcia pracy, jak i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Bardzo często zwraca się uwagę na trudną dostępność do zinstytucjonalizowanych form opieki, zwłaszcza dla małych dzieci. Poprawa sytuacji w tym zakresie na pewno poprawiłaby zaangażowanie kobiet w życie zawodowe [4]. Podsumowując, Polki mają duży potencjał zarówno do podjęcia pracy zawodowej, jaki i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Napotykają one niestety szereg barier społeczno-kulturowych oraz instytucjonalnych, które tego typu aktywność utrudniają. Poza przeszkodami, z którymi musi się zmagać każdy zakładający własną firmę, na kobietach spoczywa odpowiedzialność za dom oraz głównie za opiekę nad dziećmi. Znamiennym jest fakt, że większość przedsiębiorczyń nie ma jeszcze dzieci albo są już one w wieku niewymagającym stałej opieki (dzieci w wieku szkolnym powyżej 7 lat). Kobiety są bardzo przedsiębiorcze, ale w badań wynika, że ich zaangażowanie zawodowe jest realizowane kosztem życia rodzinnego. Pomimo tego, wiele z nich potrafi z sukcesem pogodzić różne role, czego dowodem jest coraz częstsze wybieranie kobiet na stanowiska kierownicze. Bibliografia: [1] Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011 [2] Wykres, Opracowanie własne na podstawie Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011 [3] Płeć a możliwości ekonomiczne w Polsce: czy kobiety straciły na transformacji?, Departament Walki z Ubóstwem i Zarządzania Gospodarką Region Europy i Azji Środkowej, Bank Światowy, 2004, s. 77-81 [4] Rola kobiet w innowacyjnej przedsiębiorczości wysokich technologii. Raport końcowy z badań jakościowych dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2007, s. 46-48 17
