Odezwa Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego 3

Odezwa
Komitetu Honorowego Obchodów
Święta Narodowego 3 Maja 2008 roku
w Województwie Lubelskim
Mieszkańcy Województwa Lubelskiego!
Rodacy!
Zbliżające się Święto Narodowe kieruje nasze myśli ku wydarzeniu sprzed 217
lat, jakim było ustanowienie przez Sejm Czteroletni właśnie w dniu 3 maja Ustawy
Rządowej. Do narodowej tradycji przeszła ona pod nazwą Konstytucji 3 Maja. Była
jedną z trzech wielkich ustaw konstytucyjnych XVIII wieku – drugą po konstytucji
amerykańskiej, pierwszą w Europie przed ustawą zasadniczą rewolucyjnej Francji.
Konstytucję 3 Maja ustanowiono prawie w dwadzieścia lat po pierwszym
rozbiorze Polski, w warunkach narastającego zagrożenia niepodległego bytu
Rzeczypospolitej. Po dramacie rozbioru w oświeconych warstwach narodu, wśród
znacznej części szlachty i mieszczaństwa, w pełni dojrzało przeświadczenie, że
ratunkiem dla suwerenności Państwa Polskiego może być tylko jego zasadnicza
reforma. Dzieło to zapoczątkowała Konstytucja przyjęta przez Sejm Czteroletni.
Głosiła ona, że suwerenem jest naród. Porządkowała system rządzenia
krajem. Potwierdzała Monteskiuszowy podział władzy na władzę ustawodawczą,
wykonawczą i sądowniczą. Naprawiała polskie ustawodawstwo, znosząc zgubne
liberum veto i wprowadzając do Sejmu zasadę decydowania większością głosów
posłów i senatorów. Ci zaś – zgodnie z nową Konstytucją – reprezentować mieli wolę
narodu, a nie partykularnych sejmików.
Konstytucja zapewniała istnienie władzy wykonawczej, powierzając ją Królowi
i Straży Praw, czyli rządowi. Oznaczało to położenie kresu bezwładowi państwa,
zniesienie stanu, o którym w XVIII wieku mówiono: „Polska nie rządem stoi”.
Konstytucja reformowała również sądownictwo, uniezależniając je od pozostałych
władz.
Istotnymi zmianami było zniesienie instytucji wolnej elekcji i wprowadzenie
dziedziczności tronu. Miało to chronić Polskę przed niebezpieczeństwami okresów
bezkrólewia i intrygami obcych mocarstw zainteresowanych sukcesją polskiego tronu.
Konstytucja gwarantowała narodowi szlacheckiemu wolność polityczną,
osobistą i ochronę własności. Nadawała prawa miastom i szereg uprawnień
mieszczanom, stwarzając miastom i mieszczanom możliwości rozwoju – przede
wszystkim ekonomicznego, ale, z pewnymi ograniczeniami, również politycznego.
Ustawa Rządowa brała pod opiekę prawną włościan, choć pańszczyzny i poddaństwa
nie zniosła. Zapewniała tolerancję wyznaniową (przy ustanowieniu katolicyzmu jako
religii panującej).
Konstytucja rozwiązała również sprawę obronności kraju. Według jej
postanowienia tworzono wojsko, będące częścią potencjału Rzeczypospolitej,
przeznaczoną do obrony integralności państwa i suwerenności narodu. Nowoczesne
sformułowanie zasady i celu istnienia siły zbrojnej stało się podstawą tradycji Wojska
Polskiego, żywej po dzień dzisiejszy.
Ogromna większość szlachty i mieszczaństwa z entuzjazmem przyjęła
ustanowienie Konstytucji 3 Maja. Miano bowiem wtedy świadomość wielkich zmian,
które ona wprowadzała. Słusznie odbierano ją jako zasadniczy zwrot w dziejach
polskiej państwowości, jako sygnał odradzania się Rzeczypospolitej pod względem
politycznym i moralnym; jako zwycięstwo sił patriotycznych, propaństwowych, nad
siłami egoizmu, prywaty i anarchii.
Była więc Ustawa Rządowa wyraźnym sygnałem zmian na lepsze, prawdziwą
jutrzenką nadziei. Jako akt suwerennej woli narodu stanowiła dowód politycznej
mądrości i powód do uzasadnionej dumy.
Reformy Konstytucji 3 Maja nie przetrwały, nie uratowały suwerenności
Polski. Zniszczone zostały rosyjskimi wojskami carycy Katarzyny II i, niestety, zdradą
Polaków skupionych wokół Targowicy. Pozostała jednak pamięć i tradycja
Konstytucji 3 Maja, odczytywane jako wielkie dokonanie polskiej myśli prawniczej
i politycznej. Konstytucja stała się wartością kulturową, swoistym katechizmem
narodowym Polaków. Okazała się też trwałym składnikiem europejskiej tradycji
konstytucyjnej.
Do dzieła Konstytucji, do patriotyzmu jej twórców nawiązywały pokolenia
Polaków, zarówno te, które walczyły o wolność w XVIII, XIX i początkach
XX stulecia, jak i te, które budowały II Rzeczypospolitą. Właśnie w dwudziestoleciu
międzywojennym dzień 3 maja, rocznica ustanowienia Konstytucji, ogłoszony został
świętem narodowym i religijnym.
Tradycja Konstytucji 3 Maja żywa była na Lubelszczyźnie. W 125. rocznicę
ustanowienia wzniesiono w Lublinie pomnik jej poświęcony. Celowo pomijany
w okresie PRL-u, przywrócony został miastu w dobie „Solidarności”. Towarzyszyła
temu aktowi wielka manifestacja patriotyczna. Pod ten pomnik społeczeństwo Lublina
i województwa przychodziło w czasie stanu wojennego, by – mimo represji –
świadczyć o swym pragnieniu wolności i suwerenności, których symbolem było wtedy
dzieło Sejmu Czteroletniego.
Dziś obchodzimy 217. rocznicę ustanowienia Konstytucji 3 Maja jako święto
narodowe, znak widoczny naszej tożsamości. Dla nas, podobnie jak dla pokoleń, które
poprzedziły nas w dziejach, pamięć o dziele Konstytucji stanowi istotny element
polskiego dziedzictwa, wyrażający stale wielkie społeczne pragnienie, by żyć
w państwie dobrze rządzonym, mądrym, sprawiedliwym i suwerennym.
Przeżywając od 1989 roku proces transformacji ustrojowej, wiemy, jak trudne
bywa reformowanie struktur państwa. Dlatego z tym większym uznaniem patrzymy na
pokolenie Sejmu Czteroletniego, które w niesprzyjających warunkach zagrożenia
niepodległości Polski podjęło ten trud z odwagą i wyobraźnią.
Czujemy się dziś i jesteśmy spadkobiercami ich dzieła. Dlatego chronimy
pamięć o nim i apelujemy o kultywowanie tej pamięci. Służy temu Święto Narodowe
3 Maja.
Jako Komitet Honorowy Obchodów Święta 3 Maja apelujemy o liczny udział
w uroczystościach, które będą się odbywać w tym dniu w Lublinie i w Województwie
Lubelskim. Zwracamy się z takim apelem do wszystkich grup społecznych,
zawodowych i politycznych.
Nasze zaproszenie do udziału w obchodach kierujemy w sposób szczególny do
młodzieży szkolnej i akademickiej.
Apelujemy o organizowanie obchodów Święta 3 Maja w stolicach powiatów
i w siedzibach gmin Województwa Lubelskiego.
Pragniemy przypomnieć mieszkańcom województwa, że poprzedzający
trzeciomajowe święto dzień 2. maja został ustanowiony świętem polskich barw
narodowych – świętem polskiej flagi, znaku naszej narodowej tożsamości.
Tym usilniej więc kierujemy do mieszkańców Lubelszczyzny prośbę – niech
nasze miasta, osiedla i wsie przybiorą w tym czasie odświętny wygląd. Niech flagi
o
biało-czerwonych
barwach
pojawią
się
nad
budynkami
państwowymi
i samorządowymi, nad instytucjami i przedsiębiorstwami. Niech ozdobią witryny
centrów i galerii handlowych, place i ulice. Niech załopoczą nad każdym polskim
domem.
Otaczajmy symbole i znaki naszej narodowej tożsamości szacunkiem
i miłością. Niech te uczucia towarzyszą nam w obchodach Święta 3 Maja, obchodach
217. rocznicy uchwalenia Konstytucji, która pozostaje do dziś przedmiotem naszej
narodowej dumy.
Za Komitet Honorowy
Genowefa Tokarska
Wojewoda Lubelski
Przewodnicząca Komitetu
Lublin, maj 2008 roku