Nowe zarządzanie ryzykiem płynności

RYNEK FINANSOWY | REKOMENDACJA P
Nowe zarządzanie
ryzykiem płynności
Trwają prace nad nowelizacją Rekomendacji P
– pod koniec lipca Komisja Nadzoru Finansowego przesłała Związkowi Banków Polskich
projekt nowelizacji dokumentu, regulującego
zasady monitorowania płynności finansowej
banków. Czy może pan przypomnieć, jakie inicjatywy podejmowały organy nadzoru w ciągu
ostatniego ćwierćwiecza w celu zapewnienia
właściwego zarządzania ryzykiem płynności
w placówkach bankowych?
– Ryzyko płynności było i jest jednym z ważniejszych obszarów zainteresowania nadzoru
bankowego. Obowiązek utrzymania przez
bank płynności płatniczej wynika wprost
z art. 8 ustawy Prawo bankowe. Nadzór bankowy
monitorował i monitoruje ryzyko płynności
przy wykorzystaniu następujących regulacji
i narzędzi: Zalecenia Prezesa NBP nr 5 z 1990 r.
(nieobowiązującego od lipca 1996 r.), Rekomendacji P dla banków w sprawie monitorowania
płynności finansowej (wydana w lipcu 1996 r.,
a następnie znowelizowana w 2002 r.), Uchwały
nr 386/2008 KNF z 17 grudnia 2008 r. w sprawie
ustalenia wiążących banki norm płynności (zastąpiła uchwałę nr 9/2007 KNB z 13 marca 2007 r.
w tej sprawie).
Rekomendacja dla banków dotycząca systemu monitorowania płynności finansowej zajmuje ważne miejsce w polityce nadzoru bankowego, w kształtowaniu świadomości i potrzeby
zarządzania płynnością w bankach. Jako
regulacja o charakterze jakościowym, wskazuje
dobre praktyki w zakresie zarządzania płynnością. Oczywiście wiemy, jaki charakter prawny
mają rekomendacje wydawane przez nadzór
bankowy, zatem nie ma potrzeby rozwodzić się
na ten temat. Faktem jest to, że rekomendacje
są narzędziem niezwykle pomocnym w pre-
Fot. KNF
Z Robertem Wiśniewskim, zastępcą dyrektora Departamentu
Regulacji Bankowych, Instytucji Płatniczych i Spółdzielczych Kas
Oszczędnościowo-Kredytowych, rozmawiał Karol Jerzy Mórawski.
zentowaniu przez nadzorcę standardów, jakie
powinny towarzyszyć prowadzeniu działalności
bankowej. Stopień dostosowania się banków
do postanowień rekomendacji, więc także
Rekomendacji P, jest badany przez inspektorów
nadzoru bankowego podczas inspekcji w bankach. Obowiązuje przy tym reguła „dostosuj się
lub wyjaśnij”, która oznacza, że bank stosujący rozwiązania odbiegające od wskazanych
w rekomendacji, powinien potrafić uzasadnić
swoje podejście.
W 2005 r. The European Banking Committee (EBC – Komitet ds. Sektora Bankowego
działający przy Komisji Europejskiej) planował
rozpocząć prace konsultacyjne, które miały
zakończyć się opracowaniem rekomendacji
14
dotyczącej monitorowania płynności w bankach. Większość państw poparła omawianą
inicjatywę i ustalony harmonogram prac został
przyjęty. Zgodnie z pierwotnym harmonogramem w czerwcu/lipcu 2005 r. miał zostać
opublikowany przez EBC stosowny raport na
temat zarządzania płynnością przez banki.
Niemniej jednak z uwagi na inne pilne zadania, m.in. wprowadzenie w życie dyrektywy
bankowej CRD, prace nad przygotowaniem
ujednoliconych zasad zarządzania płynnością
zostały wstrzymane. W tym czasie Komitet
Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego opracował
ilościowe normy płynności: krótkoterminowej
(LCR) i długoterminowej (NSFR), których metodologia kalkulacji została zawarta w unijnym
pakiecie CRDIV/CRR.
Wróćmy jednak do kraju. Uchwała nr 386/
2008 KNF określa ilościowe normy płynności, przewiduje obowiązek pomiaru poziomu
płynności, monitorowania przyszłego poziomu
płynności, jak też stosowne obowiązki sprawozdawcze. Projekt nowej Rekomendacji P porusza problemy aktualne już w 2002 r., jednak
zawiera dodatkowe i szerzej ujęte zagadnienia
jakościowe. Odzwierciedla aktualny stan wiedzy na temat zarządzania ryzykiem płynności.
W jakim stopniu konieczność nowelizacji rekomendacji stanowi wynik kryzysu gospodarczego 2007–2010 i związanych z nim nowych instrumentów prawa międzynarodowego (pakiet
CRDIV/CRR, ustalenia Komitetu Bazylejskiego),
a w jakiej to odpowiedź na specyficzne problemy polskiego sektora finansowego?
– Kryzys zaufania dotyczył w największym
stopniu sektorów bankowych krajów,
w których banki były zaangażowane w tzw.
miesięcznik finansowy BANK | listopad | 2014
RYNEK FINANSOWY | REKOMENDACJA P
toksyczne aktywa, obarczone wysokim ryzykiem. Pozycja polskich banków była znacznie
lepsza niż banków amerykańskich czy w innych krajach europejskich, ponieważ polskie
banki nie posiadały w swoich portfelach tych
aktywów. Jednak po upadku banku Lehman
Brothers we wrześniu 2008 r. doszło do utraty
zaufania na rynku międzybankowym w Polsce.
Problemem specyficznym dla rynku polskiego
było także finansowanie kredytów hipotecznych. Banki prowadziły we wcześniejszych
latach bardzo dużą akcję sprzedaży kredytów
hipotecznych, osiągając wielomiliardowe
wolumeny. Duża część tych kredytów była denominowana w CHF, przy czym polskie banki
generalnie nie miały dostępu do źródeł finansowania w tej walucie. W tej sytuacji odpowiednie finansowanie było podstawiane za pomocą
pozabilansowych instrumentów finansowych.
W czasie kryzysu odnowienie tych transakcji
okazało się bardzo utrudnione. Sytuację uratowała interwencja banku centralnego.
Banki w Polsce doświadczyły trudności
w obszarze zarządzania ryzykiem płynności
w czasie ostatniego kryzysu finansowego po
części również z powodu wystąpienia tzw.
efektu zarażania. Biorąc pod uwagę aspekt
międzynarodowy, trzeba wspomnieć, że pod
względem poruszanej tematyki Rekomendacja
P w dużej mierze pokrywa się z dokumentem
Komitetu Bazylejskiego Sound Practices for
Managing Liquidity in Banking Organisations
z lutego 2000 r. oraz wydanym w 2008 r.
kolejnym dokumentem stanowiącym niejako suplement powstały w wyniku przeglądu
dokumentu z 2000 r., dokonanego przez
Komitet Bazylejski ze względu na intensywny
rozwój rynków finansowych i doświadczenia
początkowego okresu kryzysu. Dokument ten,
Principles for Sound Liquidity Risk Management
and Supervision, odnosi się bezpośrednio do
nowych zagadnień, a także zwraca szczególną
uwagę na te obszary, w których dotychczasowe
rozwiązania były niewystarczające.
Można zatem powiedzieć, że przeprowadzenie kompleksowego przeglądu postanowień Rekomendacji P było konieczne zarówno ze względu na specyficzne problemy polskiego sektora
bankowego, jak i ze względu na to, że Komitet
Bazylejski w formie osobnych rekomendacji
wskazał wiele nowych obszarów zarządzania
ryzykiem płynności banku, dotyczących zagadnień mających znaczenie również dla polskiego
sektora bankowego.
lona w 1997 r. i pierwsze banki hipoteczne rozpoczęły działalność wkrótce po jej uchwaleniu.
Trudno zatem zgodzić się ze stwierdzeniem,
że w Polsce „właśnie powstaje bankowość
hipoteczna”. Ale wróćmy do istoty pytania.
Rekomendacja P zawiera ogólne postanowienia, które odnoszą się do wszystkich banków,
w tym tzw. banków specjalistycznych, czyli
w tym przypadku hipotecznych. Każdy z banków powinien przeanalizować poszczególne
postanowienia rekomendacji i dostosować się
do nich w stopniu wynikającym ze skomplikowania i uzasadnionym rozmiarami i charakterem prowadzonej działalności oraz profilem
ryzyka. Pewne postanowienia Rekomendacji P
nie będą odpowiadały specyfice działalności
banków hipotecznych i jako oczywiste należy
przyjąć, że nie będą miały do nich zastosowania. Podobnie sprawa wygląda w odniesieniu
do banków spółdzielczych o nieskomplikowanej działalności. W przypadku banków
spółdzielczych, przewidziana jest
Po objęciu kas nadzorem KNF, Urząd Komisji zidentyfikował problemy dodatkowo aktywna rola banków
zrzeszających, które powinny
występujące w sektorze kas i obszary, dla których w pierw­szej
kolejności powinny zostać określone ocze­kiwania nadzoru: ład korpo- wspierać zrzeszone banki spółdzielcze chociażby w przygotowywaniu
racyjny, zarządzanie ryzykiem kredytowym oraz rachunkowość.
niektórych regulacji wewnętrznych
dotyczących zarządzania ryzykiem
płynności, narzędzi analitycznych
Powstały trzy grupy robocze: ds. emisji obligana potrzeby pomiaru poziomu ryzyka płyncji, ds. sekurytyzacji wierzytelności i ds. rozności czy opracowywaniu i przeprowadzaniu
woju rynku listów zastawnych. Raporty z prac
testów warunków skrajnych.
grup są dostępne na stronie KNF. Zawarte
w nich wnioski są wykorzystywane w pracach
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
UKNF. Projekt Rekomendacji P zawiera stosowne
zostały objęte nadzorem KNF. Czy zatem nowe
postanowienia dotyczące ograniczania nadrekomendacje odnosić się będą również do
miernego polegania przez banki na krótkoternich – a jeśli tak, to w jakim stopniu?
minowym finansowaniu długoterminowych
– Rekomendacja P dotyczy zasad zarządzania
kredytów. W wielu miejscach, np. w obszarze
ryzykiem płynności banków, kasy oszczędnoidentyfikacji, pomiaru i oceny ryzyka, projekt
ściowo-kredytowe nie będą objęte jej postaodnosi się do potrzeb zarządzania ryzykiem
nowieniami. SKOK-i stanowią odrębną część
płynności w różnych horyzontach czasowych,
sektora finansowego, działającego na podstaw tym w perspektywie długoterminowej.
wie odrębnej ustawy, która także daje komisji
Trzeba jednak podkreślić, że ciągle mówimy
uprawnienie do wydawania rekomendacji nado projekcie, ponieważ komisja jeszcze nie zazorczych. Po objęciu kas nadzorem KNF, Urząd
twierdziła ostatecznego tekstu Rekomendacji P.
Komisji zidentyfikował problemy występujące
w sektorze kas i obszary, dla których w pierwCzy i w jaki sposób komisja zamierza uwzględszej kolejności powinny zostać określone oczenić w rekomendacji specyfikę bankowości
kiwania nadzoru: ład korporacyjny, zarządzanie
spółdzielczej? Z drugiej strony, w jakim stopniu
ryzykiem kredytowym oraz rachunkowość.
znajdzie ona zastosowanie w odniesieniu do
Generalnie można powiedzieć, że w odniesieniu
powstającej właśnie bankowości hipotecznej?
do sektora SKOK rekomendacje będą przedsta– Zwracam uwagę, że ustawa regulująca dziawiane stosownie do potrzeb, podobnie jak to się
łalność banków hipotecznych została uchwadzieje w przypadku sektora bankowego. 
Problemem polskiej bankowości jest finansowanie akcji kredytowej z krótkoterminowych
depozytów. W jaki sposób komisja ma zamiar
uwzględnić ten aspekt w nowej Rekomendacji P,
tak by uregulowania o charakterze ostrożnościowym nie wpłynęły ujemnie na kredytowanie
polskiej gospodarki?
– Finansowanie akcji kredytowej krótkoterminowymi depozytami nie jest tylko specyfiką
polskiej bankowości. Problem ten w większym
lub mniejszym stopniu występuje we wszystkich krajach. Oczywiście, jak wiadomo, nadzór
bankowy dostrzega to zjawisko i podejmuje
działania zmierzające do zmiany struktury
finansowania. W 2012 r. pod patronatem przewodniczącego KNF został powołany zespół,
którego zadaniem była analiza stanu faktycznego i zaproponowanie możliwych rozwiązań.
W jego skład weszli przedstawiciele zarówno
urzędów centralnych, jak i organizacji reprezentujących podmioty rynku finansowego.
15
www.aleBank.pl