Fragment of a twosided right wing of the gothic tryptych “St. Clare / St

Fragment of a two­sided right wing of the gothic tryptych “St. Clare / St. Erhard Bishop”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Date of production mid­15th century Place of creation Poland Place of discovery Mszalnica near Nowy Sącz, Poland Dimensions height: 72.5 cm (framed), length: 39.2 cm (framed) ID no. MNS/1493/S Museum Nowy Sącz District Museum Oddział The Gothic House Availability “Guild sacred art in the 14th to 19th centuries“ exhibition Subjects religion, painted Technique tempera, glaze, painting, gilding, silver­plating, engraving Material tempera, board Object copyright Nowy Sącz District Museum Digital images copyright public domain Digitalisation RDW MIC, Małopolska's Virtual Museums project Tags malarstwo tablicowe, gotyk, święci, ołtarz, malarstwo, 2D, sztuka sakralna, katolicyzm Obiekt jest własnością muzeum od 1972 roku. Został odnaleziony w chłopskiej izbie w Mszalnicy pod Nowym Sączem podczas badań etnograficznych. Był tam przechowywany od kilkudziesięciu lat, jego wcześniejsze dzieje nie są niestety znane. Po zakupieniu został poddany gruntownej konserwacji mającej na celu usunięcie przemalówek i zabezpieczenie zachowanej oryginalnej warstwy malarskiej.
Obraz jest jedynym przykładem gotyckiego malarstwa tablicowego w zbiorach sądeckiego muzeum i jednym z jego najcenniejszych eksponatów. Jest to górna część prawego skrzydła niewielkiego tryptyku z połowy XV wieku.
Na awersie znajduje się przedstawienie św. Erharda, ukazanego do kolan, zwróconego en trois quarts w lewo. W prawej ręce podtrzymuje księgę z parą oczu na oprawie, w lewej zaś pastorał. Ubrany jest w strój biskupi, z infułą na głowie i rękawiczkami na dłoniach. Twarz o wyraźnych rysach wydobytych światłocieniem i delikatnym rysunkiem. Postać ukazana na srebrnym tle laserowanym na złoto. Środkowa i dolna część warstwy malarskiej nie zachowana, natomiast miejscami czytelna dzięki rytemu w zaprawie rysunkowi konturów postaci.
Żyjący na przełomie VII i VIII wieku św. Erhard był biskupem Ratyzbony oraz biskupem misyjnym w Alzacji. Z tego okresu pochodzi legenda, według której uzdrowił on św. Ofelię, córkę Adalryka, księcia Alzacji, która będąc niewidomą od urodzenia, podczas udzielania przez niego chrztu, odzyskała wzrok. Stąd też w ikonografii święty przedstawiany jest z parą oczu na księdze. Był czczony jako patron chroniący przed zarazą, opiekun szpitali oraz cechów szewców, kowali i piekarzy.
Na rewersie skrzydła przedstawiona jest św. Klara, która została ukazana została w półpostaci, do kolan, skierowana en trois quarts w lewo. W prawej, wyciągniętej dłoni trzyma wieżyczkową monstrancję, w lewej zaś księgę. Twarz owalna o delikatnych rysach, podkreślonych rysunkiem, dużych oczach i prostym nosie. Ubrana jest w brązowo­zielonkawe szaty zakonne oraz ciemniejszy welon na głowie, obszyty grubą, białą lamówką. Wokół głowy świętej nimb, ukazana na czerwonym, jednolitym tle.
Św. Klara, urodzona w 1194 roku, była pierwszą kobietą wśród uczniów św. Franciszka z Asyżu. W wieku 18 lat opuściła dom rodzinny i przyjęła habit zakonny. Wraz z siostrą Agnieszką założyła zgromadzenie Pań Ubogich, zwanych też klaryskami, zostając jego pierwszą ksienią.
Prawdopodobnie skrzydło stanowiło część tryptyku pochodzącego z jednego z okolicznych kościołów. Mógł to być zarówno kościół parafialny w Mystkowie, wsi sąsiadującej z Mszalnicą, który istniał tam od XIV wieku, jak i kościoły klasztorne franciszkanów w Nowym Sączu i sióstr klarysek w Starym Sączu. Na pochodzenie malowidła ze świątyni klasztornej wskazywałby przede wszystkim dobór postaci przedstawionych na obrazie — św. Klary jako założycielki i patronki zakonu klarysek oraz św. Erharda, założyciela wielu klasztorów. Pewne jest natomiast, że powstało ono na terenie Małopolski, zachowuje bowiem cechy typowe dla małopolskich obrazów ołtarzowych połowy XV wieku, jak chociażby miękki styl draperii, uproszczony modelunek dłoni i twarzy, ograniczona gama barwna z charakterystycznym rdzawo­czerwonym tłem rewersu.
Elaborated by Edyta Ross­Pazdyk (Nowy Sącz District Museum), © all rights reserved