Irlandia: studia dwustopniowe – licencjackie (undergraduate) i

Zał. 36 Sposób wykorzystania wzorców międzynarodowych
Geologia
należy
do
uniwersalnych
dyscyplin
naukowych
o
zasięgu
międzynarodowym, dlatego ważne jest by kierunek studiów geologicznych, prowadzony w
różnych częściach świata, był w jak największym stopniu wzajemnie zintegrowany.
Integracja ta dokonywana jest m.in. poprzez tzw. system boloński, mający na celu zbliżenie
systemu szkolnictwa wyższego krajów-sygnatariuszy. Ten proces integracji mają pogłębić
wprowadzane w różnych państwach krajowe ramy kwalifikacji, które w znacznym stopniu
zostały wdrożone m.in. w Irlandii. Dlatego też przegląd systemów edukacji na kierunku
Geologia w państwach Unii Europejskiej zostanie przedstawiony na przykładzie tego kraju.
Omówione będą także sposoby prowadzenia studiów geologicznych w takich krajach jak
USA, Chiny i Rosja z racji znaczącego wkładu tych państw w rozwój dyscyplin tej dziedziny
wiedzy.
Unia Europejska (na przykładzie Irlandii): Studia podzielone są na etapy obejmujące
licencjat (undergraduate), studia magisterskie (postgraduate) i doktoranckie (doctoral). Na
stopniu licencjackim prowadzone są przedmioty ogólne typu matematyka, fizyka, chemia
oraz przedmioty ogólnogeologiczne (geologia dynamiczna itp.). Student zapoznaje się z
szeroką
ofertą
przedmiotową
w
zakresie
nauk
geologicznych
ze
szczególnym
uwzględnieniem kursów terenowych. Moduły geologiczne oferowane są także przez wydziały
prowadzące pokrewne kierunki studiów, w których geologia zajmuje istotne miejsce w
działalności naukowej (np. wydziały nauk o ziemi i klimacie, czy wydziały nauk
geologicznych i archeologicznych). Efektem kształcenia jest nabycie przez studentów
umiejętności obserwacji różnorodnych zjawisk i ich interpretacji. Dużą wagę przypisuje się
kursom terenowym trwającym od kilku do kilkudziesięciu dni zarówno w miejscu
studiowania jak i zamiejscowym. Studia drugiego stopnia (magisterskie) oferują szerokie
spektrum specjalizacji obejmujących zarówno badania podstawowe jak i specjalistyczne
(stosowane w praktyce). Studenci zobowiązani są do wyboru kierunku badań, sporządzenia
szczegółowego planu badawczego skonsultowanego z prowadzącym opiekunem naukowym.
Zakres badań podejmowanych przez studentów musi być zgodny z kierunkiem badań
wydziału (jednostki naukowej), w którym studiują. Studenci przygotowują pracę dyplomową
i na jej podstawie uzyskują dyplom ukończenia studiów.
USA : Na większości uczelni w tym kraju prowadzi się dwustopniowe studia geologiczne: na
poziomie MSc (Master of Science) oraz na poziomie Ph.D. (doktoranckie). Poziom MSc, na
którym nauka trwa przeważnie 2 lata, koncentruje się na praktycznym (technicznym)
przygotowaniu studentów do zawodu, zatem duży nacisk kładziony jest na zajęcia praktyczne,
głównie terenowe. Celem tego etapu studiów jest nabycie praktycznych umiejętności
niezbędnych w pracy geologa terenowego, czy w przemyśle. W trakcie studiów na poziomie
Ph.D (doktoranckim), trwających przeciętnie 3-4 lata studenci uczą się naukowego podejścia
do dyscyplin geologicznych w celu zdobycia umiejętności samodzielnej pracy naukowej oraz
prowadzenia różnorakich badań naukowych z dziedziny geologii i nauk pokrewnych, które
mają utylitarne znaczenie dla przemysłu i innych dziedzin gospodarki. Z tego względu
studenci aktywnie uczestniczą w programach badawczych uczelni, ściśle powiązanych z
priorytetami gospodarki (prace studialne, wdrożeniowe itp.). Charakterystyczne jest, że w
miarę czasu trwania studiów zmniejsza się liczba godzin wykładów i zajęć teoretycznych na
korzyść zajęć laboratoryjnych i seminaryjnych.
Chiny (Uniwersytet Pekiński): Realizowany jest tam kilkustopniowy program studiowania
zawierający poziom odpowiadający naszemu licencjatowi (undergraduate), obejmujący
geologię i nauki pokrewne (geochemię, fizykę Ziemi, fizykę kosmosu, systemy informacji
geograficznej) oraz poziomy wyższe - magisterskie i doktoranckie (master’s and doctor’s
degree) oraz podoktoranckie (postdoctoral), obejmujące geologię i geofizykę. Proces
kształcenia odbywa się w tzw. narodowych centrach szkoleniowych (national talent traininng
center) oferujących naukę w zakresie podstawowych dyscyplin na kierunku geologia oraz
specjalnie powoływanych grupach innowacyjnych, czy tzw. kluczowych laboratoriach (key
labaratories), prowadzących zajęcia na wyższych poziomach edukacji.
Rosja (Uniwersytet Moskiewski): Studia wyższe podzielone są na etapy: licencjat (4 lata),
magisterskie (2 lata) oraz doktoranckie (3 lata). Wyróżniane są też studia na poziomie
specjalistycznym trwające 5-6 lat. Zapisy na studia w zakresie poszczególnych poziomów
odbywają się na podstawie egzaminu (testu lub rozmowy kwalifikacyjnej). Program studiów
obejmuje
szeroki
zakres
modułów
ogólnogeologicznych
i
specjalistycznych
z
uwzględnieniem elementów ochrony środowiska oraz pokrewnych dziedzin wiedzy. Duży
nacisk kładzie się na zajęcia laboratoryjne i terenowe, obecne na każdym z etapów studiów.
Po ukończeniu studiów na poziomie specjalistycznym absolwent uzyskuje stopień specjalisty
w jednej z dziedzin nauk geologicznych (geologii ogólnej, petrologii, hydrogeologii,
geofizyki itp.)
Podobnie jak w zagranicznych ośrodkach akademickich studia na kierunku Geologia
w Uniwersytecie Śląskim prowadzone są etapowo: trzyletnie studia licencjackie, po których
absolwent otrzymuje tytuł licencjata, dwuletnie studia magisterskie uzupełniające kończące
się obroną pracy magisterskiej i uzyskaniem tytułu magistra oraz czteroletnie studia
doktoranckie. Podział studiów na powyższe etapy wynika z dostosowania krajowego
programu studiów do systemu bolońskiego, przyjętego przez Uniwersytet Śląski kilkanaście
lat temu. Zbieżny z tendencjami międzynarodowymi jest także zwiększający się udział
studentów wyższych lat studiów w pracach badawczych katedr i zakładów, co znajduje wyraz
np. w przygotowywanych pracach magisterskich o tematyce zgodnej z tematami badań
statutowych, czy grantów realizowanych w poszczególnych katedrach. Szczególnie
wartościowe prace dyplomowe są publikowane w specjalistycznej prasie naukowej, a
tematyka tych prac jest prezentowana na konferencjach krajowych i zagranicznych.
Działalność dydaktyczna na kierunku Geologia w ostatnich dwudziestu latach uległa
znacznym zmianom wynikającym z umiędzynarodawiania programów kształcenia. Zmiany te
polegały na bardziej klarownym podziale na przedmioty ogólnogeologiczne realizowane na
etapie studiów licencjackich oraz przedmioty specjalistyczne prowadzone na studiach
uzupełniających magisterskich. Znacznie zwiększył się także udział różnych kursów i
ćwiczeń terenowych realizowanych w miejscu odbywania studiów jak i poza nim (w kraju i
za granicą). Ponadto obecny podział kierunku Geologia na specjalności i specjalizacje jest
bardziej adekwatny do potrzeb rynku pracy, a zatem bardziej nawiązuje do standardów
międzynarodowych.
Wydział
Nauk
o
Ziemi
aktywnie
uczestniczy
w
licznych
umowach
międzynarodowych zawartych przez Uniwersytet Śląski z wieloma uczelniami zagranicznymi
i mających na celu wymianę studentów oraz nauczycieli akademickich. Wymiana ta wynika z
kierunku aktywności Uniwersytetu, jakim jest internacjonalizacja działalności naukowobadawczej oraz dydaktycznej. W sumie Uniwersytet zawarł umowy z 300. jednostkami
naukowo-badawczymi z 36. krajów świata. Celem tych umów jest m.in. wymiana studentów i
kadry akademickiej oraz prowadzenie licznych wspólnych badań i przedsięwzięć
edukacyjnych. Do najważniejszych programów międzynarodowych, w których uczestniczy
Uniwersytet Śląski należą Lifelong Learning Programme ERASMUS oraz Programy
Ramowe.
Na kierunku Geologia oferowane są możliwości studiowania na uczelniach
zagranicznych w ramach programu Erasmus, mającego na celu rozwój mobilności studentów
poprzez odbywanie semestralnych lub rocznych studiów w innym uniwersytecie niż
macierzysty (patrz. zał. 8: Związek kierunku Geologia ze strategią rozwoju UŚ). W ramach
otwartości na doświadczenia międzynarodowe w działalności naukowo-dydaktycznej
czynione są starania dotyczące organizacji zajęć dydaktycznych i szkoleń w języku obcym
(głównie angielskim). Ma to umożliwić studentom zapoznanie się z fachowym słownictwem i
terminologią oraz z kontekstem międzynarodowym przedstawianych zagadnień (patrz. zał. 8).
Bardzo pomocne w tym zakresie są umowy bilateralne zawierane pomiędzy Uniwersytetem
Śląskim i wybranymi uczelniami zagranicznymi, które umożliwiają m.in. prowadzenie zajęć
przez zagranicznych pracowników naukowo-dydaktycznych na kierunku Geologia.
Dostosowując w jeszcze większym stopniu program studiów geologicznych na
Wydziale Nauk o Ziemi do standardów międzynarodowych rozważana jest możliwość
realizacji ćwiczeń i kursów terenowych w poszerzonej ofercie w stosunku do obecnej,
zwłaszcza kursów tematycznych, nawiązujących do aktualnych trendów w naukach
geologicznych i stanowiących uzupełnienie zdobywanej podczas studiów wiedzy (np.
petrografii węgla, geochemii naftowej itp.). Coraz częściej studenci uczestniczą w takich
kursach organizowanych przez stowarzyszenia międzynarodowe (np. w kursach petrologii
węgla organizowanych cyklicznie przez Międzynarodowy Komitet Petrologii Węgla ICCP w
różnych częściach świata). (Może znacie jakieś inne przykłady kursów tego typu?)
Powyższe działania mają na celu integrację programową kierunku Geologia na
Uniwersytecie Śląskim z odpowiednikami kierunkowymi na uczelniach w innych krajach
oraz wykorzystywanie międzynarodowych wzorców kształcenia w procesie dydaktycznym w
oparciu o podpisane umowy.