Gramatyka hist. j.pol.-2 Pal-Bron

OPIS PRZEDMIOTU
Nazwa przedmiotu
Kod przedmio
Gramatyka historyczna języka polskiego
Wydział
Instytut/Katedra
Kierunek
Specjalność/specjalizacja
Poziom kształcenia:
Profil:
Forma studiów
Rok/semestr
Wydział Humanistyczny
Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa
Filologia polska
Tytuł i/lub stopień
naukowy/tytuł
zawodowy, imię i
nazwisko koordynatora
przedmiotu
Liczba godzin
dydaktycznych i formy
zajęć
Liczba punktów ECTS
Rygory
Typ przedmiotu
Język wykładowy
Przedmioty
wprowadzające i
wymagania wstępne
Efekty kształcenia
studia pierwszego stopnia
ogólnoakademicki
stacjonarne
II
4
dr Anna Paluszak-Bronka
45 godzin: 15 - wykład, 30 - ćwiczenia
4
Egzamin, zaliczenie z oceną
kierunkowy
polski
zaliczenie przedmiotu: Język prasłowiański
Student
w zakresie WIEDZY:
– W01 - definiuje podstawowe pojęcia z zakresu językoznawstwa
diachronicznego;
– W02 - nazywa i objaśnia procesy przekształcające na gruncie polskim
prasłowiański system wokaliczny i konsonantyczny; prezentuje
kierunki przeobrażeń prasłowiańskich typów deklinacyjnych i
koniugacyjnych, nazywa osobliwe konstrukcje składni staropolskiej;
– W03 - identyfikuje historyczne uwarunkowania dzisiejszych form
gramatycznych w języku polskim, opisuje metody ich analizy i
interpretacji;
w zakresie UMIEJĘTNOŚCI:
– U01 - potrafi
wyszukiwać i analizować formy kontynuowane,
przeobrażone oraz powstałe drogą wyrównań analogicznych;
– U02 - opisuje najważniejsze zjawiska językowe, które zaszły we
wskazanych wyrazach, rekonstruuje te formy wyrazowe; rozpoznaje
zmiany w zakresie deklinacji i koniugacji zaszłe w okresie staro- i
średniopolskim;
– U03 - porządkuje fakty językowe w perspektywie procesów
rozwojowych polszczyzny;
– U04 - interpretuje dzisiejsze oboczności głoskowe historycznym
rozwojem samogłosek i spółgłosek, łączy historyczne zjawiska ze
współczesną polską ortografią; interpretuje nieznane dziś konstrukcje
składniowe;
w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH:
– K01 - jest świadomy rozwoju języka wynikającego z wewnętrznych
zasad organizacji systemu gramatycznego, jest otwarty na
diachroniczne podejście do języka, docenia wartość wiadomości o
rozwoju polszczyzny dla interpretacji stanu współczesnego języka
polskiego jako dziedzictwa kulturowego;
.........................................................................................................................................
data
podpis prowadzącego przedmiot/
koordynatora przedmiotu*
Tab. Opis sposobu sprawdzania efektów kształcenia dla przedmiotu z odniesieniem do form
zajęć i sprawdzianów
Efekty kształcenia a forma zajęć
Ocenianie efektów kształcenia
Efekty
Efekty kształcenia dla **
Sposoby
Forma zajęć
kształcenia dla
oceniania***
kierunku
przedmiotu
przedmiotu
W01
sprawdzian
K_W02
W, Ć
W02, U02
W02
egzamin
K_W03_
W, Ć
W03, U02
W02, W04, W05,
W03
sprawdzian
K_W09
W, Ć
W09, U05, K05
analiza
form
U01
K_U02
Ć
W01, W04
językowych
U02
rekonstrukcja form W02, U02
K_U01
W, Ć
analiza
staropol. W02,W04,W05,
U03
K_U03
Ć
zapisów
W06
analiza
form
U04
K_U06
Ć
W01,U05, K05
językowych
K01
K_K05
W,Ć
K 05
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU
Rok akademicki: (2013/2014) Semestr: (zimowy/letni)
Gramatyka historyczna języka polskiego
Nazwa przedmiotu
Wydział Humanistyczny
Wydział
Instytut Filologii Polskiej
Instytut/Katedra
Filologia polska
Kierunek
Specjalność/specjalizacja
wykład
Opisywana forma zajęć
Liczba godzin
15
dydaktycznych
Tytuł i/lub stopień
naukowy/tytuł
dr Anna Paluszak-Bronka
zawodowy, imię i
nazwisko prowadzącego
daną formę zajęć
Treści programowe realizowane podczas zajęć
1) Przedmiot gramatyki historycznej. Teoria zmian językowych i metody badań w językoznawstwie
historycznym. Miejsce języka polskiego w rodzinie języków słowiańskich - cechy językowe grupy
zachodniosłowiańskiej i jej lechickiego odłamu.
2) Prasłowiański system deklinacyjny i jego ewolucja na gruncie polskim.
3) Rzeczownik – zmiany we fleksji rzeczowników: wybrane formy przypadków z deklinacji męskiej,
rozwój kategorii żywotności // nieżywotności i męskoosobowości // niemęskoosobowości.
4) Deklinacja nijaka: przeobrażenia w odmianie rzeczowników i relikty dawnej odmiany.
5) Przeobrażenia w deklinacji rzeczowników żeńskich, geneza odmiany samogłoskowej i
spółgłóskowej.
6) Odmiana zaimków w historii polszczyzny, zmiany we fleksji zaimków rodzajowych i bezrodzajowych.
7) Odmiana przymiotnika w historii języka polskiego, przeobrażenia w formach złożonej odmiany
przymiotnika i pozostałości odmiany prostej w polszczyźnie.
8) Rozwój odmiany wybranych liczebników w języku polskim.
9) Fleksja werbalna - prasłowiański system koniugacyjny jako podstawa polskich typów
koniugacyjnych, kształtowanie się nowych typów koniugacyjnych.
10) Przeobrażenia w formach czasu teraźniejszego.
11) Staropolski system czasów - reliktowe formy niezłożonych czasów przeszłych (aorystu,
imperfektu), formy złożone (czas przeszły złożony i czas zaprzeszły).
12) Ewolucja form czas złożonego.
13) Zmiany w obrębie form imiesłowowych.
14) Zmiany w formach bezokolicznika, trybu rozkazującego i przypuszczającego.
15) Podsumowanie fleksji.
Metody dydaktyczne
Metody i kryteria
oceniania
wykład, pogadanka
Egzamin pisemny;
na ocenę dostateczną – student wymienia podstawowe teorie zmian
językowych i metody badań w językoznawstwie historycznym, wymienia
tendencje w rozwoju fleksji imiennej i werbalnej na gruncie polszczyzny
ilustrując je przykładami form gramatycznych z okresu staro- i
średniopolskiego;
na ocenę dobrą – student wymienia podstawowe teorie zmian językowych
i metody badań w językoznawstwie historycznym, wymienia tendencje w
rozwoju fleksji imiennej i werbalnej na gruncie polszczyzny ilustrując je
przykładami form gramatycznych z okresu staro- i średniopolskiego),
omawia różnice w stosunku do podstawy prasłowiańskiej;
Rygor
Literatura podstawowa
Literatura uzupełniająca (w
tym portale internetowe)
na ocenę bardzo dobrą – student wymienia podstawowe teorie zmian
językowych i metody badań w językoznawstwie historycznym, wymienia
tendencje w rozwoju fleksji imiennej i werbalnej na gruncie polszczyzny
ilustrując je przykładami form gramatycznych z okresu staro- i
średniopolskiego), omawia różnice w stosunku do podstawy
prasłowiańskiej, interpretuje i sytuuje fleksyjne osobliwości współczesnej
polszczyzny na tle przeobrażeń polskiego systemu fleksyjnego.
egzamin
K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka
polskiego. Warszawa 1998;
Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje. Red. W. Decyk-Zięba, S.
Dubisz, Warszawa 2003;
Wybór tekstów staropolskich do 1543 roku. Oprac. M. Czachorowska, R.
Smolaga, Ł.M. Szewczyk. Bydgoszcz 1997.
A. Brückner, Początki i rozwój języka polskiego (Wybór prac pod red. M..
Karasia). Warszawa 1974;
T. Lehr-Spławiński, Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój.
Warszawa 1978;
E. Siatkowska, Rodzina języków zachodniosłowiańskich. Zarys
historyczny. Warszawa 1992;
W. Wydra, W. H. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku
1543. Wrocław 1984
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis prowadzącego daną formę zajęć
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis koordynatora przedmiotu
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU
Rok akademicki: (2013/2014) Semestr: (zimowy/letni)
Gramatyka historyczna języka polskiego
Nazwa przedmiotu
Wydział Humanistyczny
Wydział
Instytut Filologii Polskiej
Instytut/Katedra
Filologia polska
Kierunek
Specjalność/specjalizacja
ćwiczenia
Opisywana forma zajęć
Liczba godzin
30
dydaktycznych
Tytuł i/lub stopień
naukowy/tytuł
dr Anna Paluszak-Bronka
zawodowy, imię i
nazwisko prowadzącego
daną formę zajęć
Treści programowe realizowane podczas zajęć
1) Ewolucja polskiej fonetyki – prasłowiański system wokaliczny i akcentowo-intonacyjny jako
podstawa rozwojowa polskiego zasobu fonemów samogłoskowych, zmiany na gruncie polskim.
2) Uwagi o grafii zabytków staropolskich (konieczne do pracy z tekstami dawnymi).
3) Przegłos lechicki i przegłos polski (w kontekście przegłosu prasłowiańskiego i apofonii
praindoeuropejskiej) – charakter procesów, chronologia, odstępstwa i konsekwencje.
4) Rozwój samogłosek jerowych: pozycja jerów, zanik jerów słabych i wokalizacja jerów mocnych,
chronologia zjawisk.
5) Konsekwencje procesu rozwojowego jerów - w szczególności tzw. wzdłużenie zastępcze.
6) Rozwój (wokalizacja) sonantów *r, *r’, *l, *l’.
7) Rozwój iloczasu polskiego; iloczas w staropolszczyźnie, jego zanik i późniejsze samogłoski pochylone, ich
losy w polszczyźnie. Zmiany akcentu w polszczyźnie.
8) Kontynuanty nagłosowych grup *orT, *olT oraz śródgłosowych grup *TorT, *TolT, *TerT,
*TelT.
9) Ewolucja samogłosek nosowych; zmiany samogłosek w sąsiedztwie półotwartych.
10) Psł. system konsonantyczny jako podstawa polskiego zasobu fonemów spółgłoskowych.
11) Polskie palatalizacje spółgłosek (powtórzenie psł. palatalizacji spółgłosek tylnojęzykowych).
12) Procesy dyspalatalizacyjne w obrębie spółgłosek.
13) Zmiany w grupach spółgłoskowych (asymilacje, dysymilacje, uproszczenia).
14) Nowe polskie spółgłoski i fonemy spółgłoskowe ( powstanie f, rozwój r miękkiego).
15) Podsumowanie przeobrażeń w polskiej fonetyce.
Pogadanka, praca z tekstami źródłowymi, analiza i interpretacja
Metody dydaktyczne
staropolskich zapisów, rekonstrukcja form językowych;
Metody i kryteria oceniania
Rygor
Literatura podstawowa
Literatura uzupełniająca (w
tym portale internetowe)
Zaliczenie z oceną, którą warunkuje: 1) aktywność na ćwiczeniach 2) pozytywny
wynik sprawdzianu/-ów pisemnych:
na ocenę dostateczną – student wymienia główne procesy, które na gruncie
polskim zmieniły psł. system wokaliczny i konsonantyczny, omawia ich
charakter oraz ilustruje przykładami poszczególne zjawiska językowe;
na ocenę dobrą – student wymienia główne procesy, które na gruncie polskim
zmieniły psł. system wokaliczny i konsonantyczny, omawia ich charakter oraz
ilustruje przykładami poszczególne zjawiska językowe; komentuje
(uwzględniając główne tendencje rozwojowe prasłowiańszczyzny) różnice w
stosunku do podstawy prasłowiańskiej;
na ocenę bardzo dobrą – student wymienia główne procesy, które na gruncie
polskim zmieniły psł. system wokaliczny i konsonantyczny, omawia ich
charakter oraz ilustruje przykładami poszczególne zjawiska językowe; komentuje
(uwzględniając główne tendencje rozwojowe prasłowiańszczyzny) różnice w
stosunku do podstawy prasłowiańskiej; interpretuje i sytuuje osobliwości
współczesnej polskiej wymowy i pisowni na tle przeobrażeń polskiego systemu
fonetyczno-fonologicznego.
Aktywny udział w zajęciach, cykliczne sprawdziany – zaliczenie z oceną
K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka
polskiego. Warszawa 1998;
Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje. Red. W. Decyk-Zięba, S.
Dubisz, Warszawa 2003;
Wybór tekstów staropolskich do 1543 roku. Oprac. M. Czachorowska, R.
Smolaga, Ł.M. Szewczyk. Bydgoszcz 1997.
A. Brückner, Początki i rozwój języka polskiego (Wybór prac pod red. M..
Karasia). Warszawa 1974;
T. Lehr-Spławiński, Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój. Warszawa
1978;
E. Siatkowska, Rodzina języków zachodniosłowiańskich. Zarys historyczny.
Warszawa 1992;
W. Wydra, W. H. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543.
Wrocław 1984
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis prowadzącego daną formę zajęć
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis koordynatora przedmiotu