Kryzys w Kościele - ruchy heretyckie w średniowieczu

Kryzys w Kościele - ruchy heretyckie w
średniowieczu
Średniowiecze było epoką wielkiego kryzysu wewnętrznego na łonie
zachodniego chrześcijaństwa. Spory z władcami świeckimi oraz
wybitnie destabilizujący okres wielkiej schizmy zachodniej przyczyniły
się do trwałego upadku autorytetu moralnego i majestatu władzy
papieskiej. Dodatkowo liczne nadużycia finansowe, nadmierny
fiskalizm, ogólne zepsucie wśród duchowieństwa oraz problemy takie
jak symonia czy nepotyzm, stały się inspiracją dla wielu wybitnych
myślicieli i teologów europejskich, którzy podejmowali próby naprawy
wewnętrznej Kościoła oraz nawoływali do gruntownych reform
organizacji i administracji kościelnej. Ich poglądy, w konfrontacji z
charakterystycznym dla średniowiecznego chrześcijaństwa
konserwatyzmem a także nadmiernymi ambicjami kolejnych papieży,
bardzo często kończyły się otwartym konfliktem na płaszczyźnie
doktrynalnej z Kościołem oraz prowadziły do rzucania ekskomunik i
oskarżeń o herezje. Do najznaczniejszych późnośredniowiecznych
ruchów określanych jako heretyckie, zalicza się m. in. husytów,
waldensów oraz katarów (albigensów).
Twórcą podstaw ruchu husyckiego był czeski profesor uniwersytecki Jan Hus, któremu wybitnie nie podobały się bogactwa oraz przepych,
jakimi otacza się współczesny mu Kościół. Nawoływał on do
wskrzeszenia ideałów pierwszych chrześcijan tj. ubóstwo oraz
przeprowadzenia gruntownych reform organizacji kościelnej. Ruch
husycki nasilił się po śmierci jego twórcy, który zginął w roku 1415
spalony na stosie podczas soboru w Konstancji. Postulaty głoszone
przez Jana Husa były niejako powieleniem haseł, za jakie około pół
wieku wcześniej anglik John Wycliffe został ekskomunikowany.
Kolejną wielką herezją, która powstała na łonie średniowiecznego
chrześcijaństwa byli waldensi, czyli ugrupowanie chrześcijańskie,
powstałe w drugiej połowie XII wieku we Francji, którego twórcą był
kupiec z Lyonu - Piotr Waldo. Przeżywszy wewnętrzną przemianę, Piotr
Waldo rozpoczął żywot wędrownego kaznodziei, nawołującego do
wyzbycia się przywiązania do własności materialnej i życia w ubóstwie,
w którym dominującą rolę odgrywała by kontemplacja Biblii.
Zdecydowanie krytykował on ponadto dogmat do supremacji papieża
oraz sygnalizował konieczność przeprowadzenia zasadniczych reform
w Kościele, które z czasem przyczyniłyby się do poprawy jego
wizerunku. W roku 1184 zwolennicy nauki Piotra Waldo zostali oficjalnie
ekskomunikowani przez papieża Lucjusza III, po czym stali się ofiarami
bezwzględnego terroru szalejącej wówczas Świętej Inkwizycji.
Katarzy pojawili się w XII wieku na terenie południowej Francji, czyli
Prowansji. Wbrew nauce Kościoła przyjęli oni dualistyczną wizję świata,
czyli podział na dobrego i złego boga (współistnienie zła - materii oraz
dobra - ducha). Za podstawowy cel ludzkiego życia uznawali
wyzwolenie się z materii oraz dążenie do wewnętrznego oczyszczenia
(łac. katharsis). Katarzy sprzeciwiali się traktowaniu Jezusa jako
mesjasza, nazywając go jedynie nauczycielem lub prorokiem oraz
negowali ustanowione przez Kościół sakramenty, zwłaszcza chrzest i
Eucharystię. Odrzucali także ugruntowaną historycznie hierarchię
kościelną oraz duchowieństwo samo w sobie, jako twór najbardziej w
obrębie Kościoła zepsuty przez materializm. Na początku XIII wieku
papiestwo zorganizowało przeciwko katarom zbrojną krucjatę, która
praktycznie zrównała z ziemią Prowansję i drastycznie pozbawiła życie
wiele tysięcy francuskich albigensów.