Media i dziennikarstwo: aksjologia–warsztat–toĝsamoĂĘ

Recenzje
184
t t
t
Jacek DÈbaïa
Media i dziennikarstwo: aksjologia–warsztat–toĝsamoĂÊ
Universitas, Kraków 2014, 157 s., ISBN 97883-242-2368-8
N
ajnowsza ksiąĪka profesora Jacka Dąbaáy
to zbiór artykuáów uporządkowanych tematycznie wokóá zagadnieĔ aksjologii i perspektyw mediów, warsztatu dziennikarskiego,
metod badawczych, toĪsamoĞci dziennikarskiej. Pogrupowanie tematyczne pozwala na
reßeksjĊ nad wybranymi problemami na podstawie pogáĊbionych artykuáów, które sygnalizują, analizują bądĨ proponują konkretne rozwiązania danych kwestii. Media i dziennikarstwo: aksjologia–warsztat–toĪsamoĞü porusza
wiele ciekawych tematów dla dziennikarzy,
badaczy mediów, studentów dziennikarstwa
i nauk o komunikowaniu oraz dla kaĪdego,
kto chce doskonaliü swoje kompetencje komunikacyjne.
Pierwsza czĊĞü ksiąĪki koncentruje siĊ na
aksjologii mediów, a tematy w niej poruszane
to pozorowanie wartoĞci w mediach, problem
telegenicznoĞci i perspektywy mediów audiowizualnych. Pierwszy z nich analizuje kwestiĊ wartoĞciowania treĞci, kluczową w dobie
wszechobecnych mediów, wskazuje na podáoĪe
i uwarunkowania problemu pozorowania treĞci, by uĞwiadomiü dziennikarzom i odbiorcom
wagĊ i znaczenie przekazywanych informacji.
Na konkretnych przykáadach autor obnaĪa wartoĞci pozorowane, wskazuje na ich miernoĞü
i koniecznoĞü samokwestionowania twórców
mediów w celu ciągáego doskonalenia przekazu treĞci. Krytyczny ogląd wartoĞci w mediach
skáania równieĪ do dojrzaáej reßeksji medialnej odbiorców, zachĊcając do samodzielnoĞci
myĞlenia i dystansu. Reßeksja nad problemem
telegenicznoĞci, wpisanym w media audiowizualne, otwiera zupeánie nowe perspektywy badawcze. Autor proponuje wstĊpne kryteria war-
toĞciowania i oceny prezenterów telewizyjnych
pod wzglĊdem telegenicznoĞci oraz wskazuje,
jak telegenicznoĞü, bądĨ jej brak, moĪe wpáywaü na komunikacjĊ wizualną. Na koniec autor
zarysowuje perspektywy mediów audiowizualnych. RozwaĪania mają charakter futurystyczny
– w Ğmiaáy sposób wskazują na moĪliwe skutki
i zagroĪenia páynące z rozwoju i konwergencji
mediów oraz z postĊpującego sprzĊĪenia czáowieka z maszynami i obecnoĞcią przestrzeni
wirtualnej.
Najbardziej praktyczne wskazówki dotyczące warsztatu dziennikarskiego znajdziemy
w drugiej czĊĞci ksiąĪki, skoncentrowanej wokóá trzech tematów. Na początku autor wskazuje na rolĊ literatury w procesie ksztaácenia
przyszáych dziennikarzy i samodoskonalenia
dziennikarzy zawodowych. RozwaĪania na temat doboru lektur są ukierunkowane na pragmatykĊ warsztatu dziennikarskiego i proponują
nowatorskie podejĞcie do wykorzystania literatury w celu podwyĪszania jakoĞci dramaturgii dzieáa medialnego. Kolejna czĊĞü reßeksji
na temat warsztatu dziennikarskiego dotyczy
obecnoĞci teologii w telewizji. W tej páaszczyĨnie, która dotyka zarówno wartoĞci, jak i osobistych przeĪyü duchowych, autor dostrzega
wyzwanie dla dziennikarzy, jak równieĪ i szansĊ dla przemyĞlanej kreacji artystycznej, która
jako jedyna mogáaby oddaü subtelnoĞü tematu.
RozwaĪania na temat warsztatu koĔczy artykuá
dotyczący podstawowych wyznaczników braku
profesjonalizmu. Ich rzetelne wyliczenie odbywa siĊ w duchu samokwestionowania, myĞlenia
krytycznego i dysertacyjnego, pozwalając na
dostrzeĪenie wáasnych wad i ograniczeĔ oraz
na dystans do traktowanego tematu po to, aby
Recenzje
185
wykonywaü pracĊ dziennikarza uczciwie i przy
zachowaniu najwyĪszych standardów. Warto
wspomnieü, Īe te wyznaczniki dotyczą profesjonalizmu równieĪ w innych zawodach.
Z czego wynikają nieporozumienia metodologiczne w medioznawstwie? Czy istnieją
metody wáaĞciwe medioznawstwu, i czy są na
tyle wystarczające, aby ująü tak rozlegáy przedmiot badaĔ? Trzecia czĊĞü ksiąĪki odpowiada
na te kluczowe pytania dotyczące metod badawczych, próbując naĞwietliü i rozwikáaü spór
pomiĊdzy badaniami humanistycznymi i spoáecznymi. Autor uzasadnia i wyjaĞnia obecnoĞü
fenomenologii w badaniach nad mediami i wykazuje, Īe niektóre problemy, jak np. poruszona
wczeĞniej kwestia telegenicznoĞci, wymagają
metod bardziej záoĪonych niĪ standardowe ujĊcia jakoĞciowe i iloĞciowe. W dalszych rozwaĪaniach metodologicznych autor pokazuje, jak
strukturalizm moĪe wiązaü siĊ ze wspóáczesnymi serwisami informacyjnymi w internecie, i jakie nowe pola badawcze mogą wynikaü z tego
zestawienia.
Ostatnia czĊĞü ksiąĪki traktuje o toĪsamoĞci dziennikarskiej uzaleĪnionej od wspóáczesnych mediów, jak równieĪ od ich odbiorców. Autor zajmuje siĊ takimi kwestiami, jak
ezopowa toĪsamoĞü dziennikarstwa, ĞciĞle
poáączona z dąĪeniem odbiorcy do myĞlenia
zdroworozsądkowego. W dalszej czĊĞci wymienia nastĊpujące toĪsamoĞci: osobowoĞciowa, redakcyjno-Þlmowa, akomodująco-cyfrowa i trendów warsztatowych. Reßeksja na
t t
temat toĪsamoĞci dziennikarskiej pozwala na
spojrzenie z dystansem na cechy dziennikarzy i ich uwarunkowania oraz konsekwencje,
co przyczynia siĊ do namysáu nad istotą tego
zawodu i Ğwiadomego obrania wartoĞci na tej
ĞcieĪce zawodowej.
Publikacja Dąbaáy porusza wiele istotnych
tematów, proponując rozwiązania praktyczne,
ale bez podrĊcznikowego uproszczenia. Autor
zachĊca do dojrzaáego myĞlenia medialnego
oraz do Ğwiadomego wyboru reprezentowanych
wartoĞci w przekazie medialnym (celowym
bądĨ wynikającym z uwarunkowaĔ dziennikarza). Zastanawiając siĊ nad przywoáanymi tematami, autor wykazuje siĊ dbaáoĞcią o wysokie
standardy ksztaácenia przyszáych dziennikarzy
oraz zachĊca do ciągáego rozwoju zawodowego tych, którzy swą pracą juĪ wpáywają na
ksztaát mediów. KsiąĪka zdobyáa uznanie wĞród
dziennikarzy, o czym Ğwiadczą recenzje Piotra
KraĞki i Jarosáawa Gugaáy. PogáĊbiona reßeksja nad przekazem medialnym zachĊca równieĪ
odbiorców do Ğwiadomego wyboru wartoĞci
w mediach. Medioznawcy natomiast, oprócz
wielu trafnych spostrzeĪeĔ, znajdą w Mediach
i dziennikarstwie nowe pola badawcze i nowatorskie ujĊcie tematów, które zostaáy osadzone
na solidnej podstawie metodologicznej, co juĪ
zauwaĪyli dwaj nestorzy polskiego medioznawstwa – prof. Janusz W. Adamowski i prof. Tomasz Goban-Klas.
Maria PiwiĔska
t