epilog pewnej oferty.

FE,STINA LE,NTE,
Prace ofiarowane Andrzejowi Fischingerowi
w siedemdziesiata rocznicę urodzin
StowarryszenieHistoryków Sztuki' oddział Krakowski
Zamek Królewski na Wawelu
Kraków 1998
Redakcja: Magdalęna Piwocka, Dariusz Nowacki
Recenzenci: Janusz Bogdanowski, Karolina Targosz
Opracowanie edytorskie: Krystyna Brablecowa
Na okładce obraz Louis de Caulery, Scena d'worska,
początekw. XVII
Zamek Królewski na Wawelu (fot. S. Michta)
Redakcja składapodziękowanie wszystkim autorom
zdjęĆ
ofiarowanych do niniejszej publikacji
Sponsorzypublikacji:
Generalny Konserw ator Zabytków
Firma Konserwatorska Piotr Białko
Copyright by StowarzyszenieHistoryków Sztuki, oddział
-oKrakowski
_9-6
rsBN 83-90s667
Składi łamanie:,,Edycja'',Kraków' pl. Matejki 8
Druk i oprawa:,,Gryf,,s.c.,Kraków, ul. Dukatów 29,
tęI.(012) 4L2380I
Magdalena Piwocka
DUI{A I AKTEON -
EPILOG
PEWNE,J OF'ERTY
W roku 1993 przed wawelską kolekcją malarstwa stanęłanieiłwykła
SZanSaporyskania obrazu, który po rocznych bez mała zabiegach nie trafił
do zbiorów - w ostatniej chwili przechwyconyptzęZ konkurencję. Twarde
prawo rynku wytr4ciło z rqk muzealników dzieło na ty|e rzadkie, iz warto
poświęcićmu parę słów podzwonnego,by nie zniknęło bez echa z badawczego rejestru.
okazał'emalowidło(il. 1)1 przedstawiaznany epizod spotkania Diany
i Akteona, Zaczetpniętyz Ttzeciej Księgi Metamorfoz Owidiusza Publiusza
Naso 2. Tekst poematu mówi o tym, jak k4pi4ca się z towarzyszkamibogini
łowów Diana zaskoczona przez podgl4daj4cego je myśliwegoAkteona,
jeleń poniósł
rozgniewana zamieniła zuchwalca w jelenia. Akteon
następnie śmierćrozszarpanyprzez własnepsy.
Scena na obrazie rozgrywa się nad sadzawką w baŚniowym lesie parku. Na pierwsrym planie zlewej widzimy Dianę z półksięĘcem nad czo.
tem wraz z trzema towarzyszkami Zanurzoną w pĘtkim basenię. Za nimi
wznosi się fontanna ozdobiona posągiemczerwonegolwa na kamiennym cokole. Stojqcy po prawej Akteofl, W antykizowanym pancerzu i wysokich
rzymskich sandatach,uzbrojony w oszczep, gestem prawej dtoni wskazuje
na k|ęczqcą boginię, która spryskuje go wodą. Jej zaklęcie juz zmieniło
l olej na drewnie dębowym,95x1f8 cm, podobraziez czterech desek w układzie
poziomym,stan zachowaniabardzo dobry,po konserwacjiw Krakowie w r. 7992.W ekspertyzie barwników wykazanyazuryt i pigmentyStosowanew w. XVI. w |. 1992-1993obraz
w handlu, bez
znajdowałsię w rękach prywatnychw Krakowie; nabyty przez właściciela
rozpoznaniai proweniencji.
2 O w i d i u s z , M e t a m o r f o zpyr, z e k łA. . K a m i e ń s k a , S . S t a b r y ł a , o p r a c .S . S t a bryła' Wrocław-Kraków1995,wersyl43-f50, s. 68-71[BibliotekaNarodowa,SeriaII, Nr 76].
85
a
v
głowęśmiatkaw łebjelenia. W głębidrugicgo planu dwie kulisowe grupy
dębów otaczaj4na wpół rozjaśnionqpolanę' fla której sfora psów rozszarpuje ciato rogacza.
Domillantę kompozycji tworz4 cztery akty kobiece o klasycznych
proporcjach, ujęte w wyszukanych manierystycznych pozach. Portretowe
głowyłączyuchwytnepokrewieństwofizjonomiCZne- duze, o migdałowym
wykroju oC4, drobne usta, małe trójkątne podbródki. Wysoko Zac,zesane
rudoblond fryzury',przep|ecione sznurami pereł, zwieńczone S4 stroikami
w kształcieminiaturowy'chdiademów. Na ramionach trzech nimf widnieją
bransolety,środkowapięknośćnosi w talii przepaskęz k|ejnotów.Ciepte
karnacje, malowane niemal ema|iowo, ,,Świecą,,na tle ciemnej zieleni
i oliwkowych br4zów. obok nich - płaszczAkteona i posąg lwa w kolorze
intensywnejochry, a takżedwie czerwone i dwie złocistedraperie - buduj4
zasadnicz4 paletę obrazu. Leśny pejzaz ujawnia umiejętne operowanie
powietrznq perspektyw4 i gradacjq planów. Nasycone barwy ktadzione s4
Śmiatymi poci4gnięciami pędzla.
Grupa kqpi4cych się i ich niefortunny Spectatorna pierwsry rzut oka
kojarz4 się z malarstwemszkoĘ Fontainebleau. Narzuca to zarówno forma,
jak temat przedstawienia,nalezącydo wszechobecnegowe Francji w połowie XVI wieku mitu Diany. W4tek Akteona z Metamorfoz, motyw Diany
i oriona, a takze wszelkie mozliwe wcielenia bogini opanowaty sztukę
dworu Henryka II de Valois (t518_l559) w zwi4zku z osobq wpływowej
królewskiej faworyty Diany de Poitiers (1499_1566),księznej de Valentinois3.Diana, chętnie utozsamiajqcasię z boską imienniczką,inspirowata
jej w hotdzie przez królewskiego kochan|icznęprzedsięwzięciapoświęcane
ka, takie jak budowa i ozdoba zamku w Anet, tapiseriei obrazy mitologicztre, malowidta sali balowej w Fontainebleauo. W kreacjach tych artyści
wizerunkach jego
zawierali nie tylko aluzje do mitu, lecz takze
bohateróW
kryptoportrety faworyty i Henryka II.
W profuzji idealizowanychprzedstawień nieznanej ,,damy podczas
toalety'' nikt juz dziśnie dopatruje się podobizn wielkiej metresy,jak to
Z uporem cryniono dawniej'. Ry'y jej, które wiarygodnie przekazuje Crayon
] F. Bardo n, Diana dc Poitier'set le nryIhede l)iuna, Paris l9ó3; por' także syntezy:
S. Bóguin,
L,Ecole d'e Fołtainebleatt. L'e manićrisnrc u la cour tle France, Paris 1960;
Ncuchatel 1984.
J. Leveque, L'Ecole de FontairLebleuu,
o A. de Montaig|on,
Diane de Poitier'set Sotxgońt duns ł,esarls (Gazette des
Beaux-Arts, 1878) s. 2U9-304;1879,s. 15f-177; M. Roy, La fttntainerle Diane du chiteau
d'Anet (Gazette dcs Beaux-Arts, l92l), s. 113-142, Bardon, o. c., pussim; L'Ec'ole de
Fontainebleaufkat. !vyst.l,Paris 197f, s. 347,351, poz. 455, 461 H. Ze rner, L'Art de lu
Renaissancaen France. L'inventic.tndu classicisme,Parts 1996,s. f56-f51,373-386.
5 S. Reinach,Diane
de Poitier'set Gabrielle tl,Estrćes(Gazette des Beaux-Arts, 1920),
s . 1 - 5 7 - 1 8 0Z.e r n e r , L ' A r t . . . s, . 1 8 9 - 2 0 1 .
86
z Musóe Condó w Chantilly 6, przetrlvaĘ w kilku alegorycznych kompozycjach,m. in. w naszym obrazie, Ten sam profil z prostym' lekko zadarĘm
nosem' charakterysĘczn4 opraw4 oCZuo wypukĘch powiekach, krótką brodq
i pełnym ZarySem policzków występuje w jej portretowym medalu z około
r. 1550,z napisem Diana. dvx. Valentinorvm.Clarissimal.
Nasz obraz ideowo mieŚci się w nurcie anonimolvych dziet twórców ze
szkoĘ Fontainebleau z Iat 1540_1560,tj. z okresu,gdy opuścilioni ,,wielk4
budowę'' pałacu' by przenieśĆsię do Paryza. Jego ogólna dyspozycja
nawi4zuje do akwaforty Jean Mignona (crynnego międry 1537 a 1550),
*,jednego z najwybitwedługrysunku Luca Penniego (ok. 150011504-1556)
niejszych wychowanków bottegi Rafaela pracujących we Francji. To jego
inwencja i osobowośćukształtowaĘ oblicze szkoĘ Fontainebleau około
potowy stulecia9.Malowidło jest bardzo swobodnąinterpretacjąryciny,gdyż
przejmuje z niej tylko partię z figlr4 Akteona (1| 2). Plansza Mignona
cieszyltasię w 2. połowie w. XVI niezwyktym powodzeniem, trawestowana
w rzemiośleartystycznym,bądźniewolniczo kopiowana w kreacjach malarskich takich jak egzemplarz praski (il. 3) t0.Krwawa Scęnaw głębi pejzazuŚmierć jelenia - moze być inspirowana grafik4 Leona Daventa według
Primaticcia,o tym samym temacietl.
Kilka sławnych obrazów francuskich z tego czasu, powstaĘch bez
związku z powołanym szĘchem Mignona, ptezentuj4cychw róznych werso Rys. czarną kredką i sangwiną,warsztatJeana Cioueta (?) - Zerner, L,Art.'.,
s . 1 9 1 ,i L .f 1 8 .
7 M o n t a i g l o n , o . c . ,s . 3 0 0 - 3 0 2 .
s H. Zerner, L'Ecole de Fontainebleau.
Gravures,Paris 1969,poz.69;Tenze [w:]
L,EcoIe de Fontainebleau[kat.wyst.],Paris I97f, s. 320-321',poz. 4L8;T ęnze, The lllustrated
Bartsch. 33: Italian Artists of the SkteenthCentury.School of FontainebLeau,
New York 1979,
s. 348,poz.73 (404).
\, Coraz bardziejdocenianyartystadoczekałsię obszernejliteratury,m. in.:L' G o l s o n,
Lucca Penni.A Pupil of Raphaelat the Court of Fontainebleau(Gazette des Beaux-Arts,1957),
s. L7-36;P' Vanaise, NouvellesprćcisionsConcernant
et l,oeuvrede l'uca Penni
la biographie
(Gazettedes Beaux-Arts,i966), s.79-89; L. Golson, LandscapePrints and Landscapisxof
the School of Fontainebleau,c. 1543 - c. 1570 (Gazette des Beaux-Arts,1969),s. 95-110;
S. B ć g u i n, Luca Penni peintre.NoLłvelles
atributions[w:],,1/se rełlditen ltalie,,.Etudesoftbrtes
d Andrć Chastel,Rome 1987,s' f43_25];C. Grodecki, Luca Penni et le milieupańsien
d.proposde son inventaireaprćsdćcis, talrl ż,e,s' 259-27.7;
Zerne r, L,Art...,s. 131-133.
]0 obraz MetamorfozaAkteona, olej, deska dębowa,110x78 cm, Joos de Beer lub
BernaertdeRijckere(?), Praga'obrazórnaPrażskóhohradu,nrinw. oPHo 111_'J. Neum a n nżTableauxinconnusdu chdteaude Prague[kat.wyst.],Prague1965,poz. 14;S. B ó g u in,
Compte rendu du livre d'Henri Zemer ,,L'Ecole de Fontainebleau.Gravures" (Revue de I'art,
1969)'s. 107,il. 18; L. Konećny,A ReJlectionon SomeEarly Worl<s
by Bernaertde Rijckere
(Nationalmuseum
Bulletin,9, 1985'z. 1),s. 39-41,il. 1;J. Vack ov 6, Nizozemskć
maliłsnt15.
a 16. stoleti.Ćeskoslovenskć
sb{rlq,Praha 1989,s. 357,364,377,|I.3I7.
lt Zerner, The lllustrated...,
s. f16, poz. 64 (331).
87
I
7-
jach temat spotkania Diany i Akteona |ub Diany W kqpieli, niezależ:nie od poziomu ich wykonania - nosi skrajnie odmienne cechy formalne.
Ani jeden Z tych sztandarowychproduktów szkoĘ Fontainebleau nie
posiada sygnatury.Prrypisywanc bądźClouetowi12 b4dź Mistrzowi Flory,
czy wreszcie warsztatowi samego Penniego13duze kompozycje eksponuj4 idealizowane akty kobiece o nadmiernie uwysmuklonychsylwetach,
zastygłew skomplikowanychpozach. Silny wertykalizm i wymuszona sztuczność układów róini4 je zasadniczo od naszego dzieła. Blii;sze mu
przez realistycznygest Diany - wydaje się zagadkowe malowidłoz Luwru,
będ4ce od lat przedmiotem sporów atrybucyjnych(il. 4) '4. Zgodny poglqd o jego flamandzkim lub franko-flamandzkimrodowodzie podzielit
uczonych na zwolenników autorstwaJoosa de Beera i Anthonisa Block|andta15.w świetlenowej literatury o Bernaercie de Rijckereló byłabymsktonna Zaproponowaćjako twórcę obrazu jego najb|izszegowspółpracownika lub naśladowCę,,.Mimo ogólnych zbięznościwynikających
z flamandzkiego charakteru paryskiego dzieła
razi ono sztywnością postaci i pewną niespójności4 kompozycji, rozrzuconej na kilku
planach.
Nasza, ewidentnie przesiąkniętaflorisowskim elementem redakcja
ZnaCZn|eprzev'ryzszanie tylko Scenę z Luwru, ale i udaną wersję tematu
z KunsthistorischesMuseum w Wiedniu, pędzla Rijckera 13.
'. Wiazane z FranęclisClouetem:Kt1pialDiany,olej,deska, 133x192 cm, Rouen, Musćo
des Beaux-Arts, nr inw. 84ó-1 oraz wersja tej kompozycji,o|ej, deska, L)7x|35 cm, Tt)urs,
'Er,o!e
Musóe rles Beaux-Arts -.L
dc Fontainebleut,t,
fkat, wyst.]'Paris |972, s. 54_57,poz. 54-55
( o p r a c .S . B ó g u i n ) .
,3 Diana i Akteoll, tempera, płótno, 265x367
cm,ParyŻ, Luwr, nr inw' RF. 19.52-28T a m z e ,s . f 0 7 , p r ' l z . f 3 3( o p r a c .S . B ó g u i n ) ; Z e r n e r , L , A r t . . . ,s . 2 . 5 8 i,| . 2 9 | .
'o Diattui Akteon, olej, deska, 94x If8 cm, nr inw. RF. I94l-9 - B a r d o n, o. c., I6f
s.
,
tabl. XXIX Catctloguesonlmaire illu'ytrćdes peintttre'stltl MtLsćedu Lottvre, I, Ecoles flamancle
e t l l o l l a n d a l s eo,p r a c . A . B r e j o n d e L a v e r g n ó , J . F . ( )u c a r t , N . R e y n a u d , P a r i s
1 9 7 9 ,s . 1 5 9 .
,' Tamze; Takzc inft;rmacjaJacques Foucarta w liściedo autorki z I III 1993.
l('l(. G. Boon, De Antwarpse.schilderBentaert de Riickere en zijn lekeningen-oervrc
( O u d H o l l a n d , 9 1 " 1 9 7 1 , 2 . 3 ) ,s . 1 0 9 - 1 3 1 D
; . K r c i d l , Z u r B a s t i n t m u t r g d eW
s i e n e rD i u n a u t t d
Akttion-Bildes als Werk dcs Bertruertde Rijckere (Oud tlolland,93, 1979, z. l), s.47-51;
Kone Ćny,o. r:.,s.37-45;A.Benes ch,Alleglrical FemuleBusts by Bernaertde Rijckerein the
NationctlMuseunt itt Warsaw (Oud Holand, 110, 1997,2. l), s. l-12.
l7 Ujęcie głów bliskie jest Serii
alegorycznychportret(lw kobiecych z Muzeum Narodo_
wego w Warszawie, a|e redakcja całościnie dorównrrje kompozycjom z Budapesztu i Wiednia - A. Pigle r, Museum der bildendcłl Kiillste Buda;le,st.Kutalog der calerie Alter Meister,
Budapest l967, s. ó09, il. 196; Die Ganltildegulerie r]es Kunsthistorischen Museums in Wien.
Verzeichnisder Gemtiltle, Wien 1991, s. 101, tabl. 3-53.
'* Ole.j, deska, 124x168 cm, sygn. i dat. 1573, nr inw. 109f-1573 Kreidl,
o. c.,s.47-51.
88
Głowy nimf - mozę również częściowoidentyfikowalne, wywodz4 się
z florisowskich studiów fizjonomicznych i wcielaj4 rozpowszechnionyprzez
niego ideał kobiecej urody ,9. Twarzę towarzyszek Diany sq jednak petniejsze, nie odrealnione szarym światłocieniem,
rysy regularne, karnacje
irywe, ekspresja spokojna. Jedyny c'zytelny pierwiastek dramatyzmu kryje
się w ruchu i wygięciu ciata nimĘ stojącej za plecami Diany. Nieco zbyt
krótkie ramiona unosi ona gestem naśladującympozę jednej z figur grupy
Laokoona 20.To często spotykane przejęcie motyvu zadomowiło się równiez w szkole Fontainebleau (m. in. w stiukach Galerii Ulissesa) ale szczególne wzięcie zyskałow środowiskuantwerpskim''. w postawiejej partnerki,
dłonią odpychającej na odległośćnatręta Akteona, zdaje się pobrzmiewać
dalekie echo sławnej Damy przy toalecie Giulia Romana 22. Zespół^cech
dominującychw naszym obrazię i na Ęle indywidualnych,by wyznacryĆkrąg
wykonawców,prowadzitutaj do grona uczniów i naśladowcówFransa Florisa.
Znany jest udziat Flamandów w międrynarodowej ekipie twórców
czynnych na dworze francuskim, jak równiez Wptywsztuki Rossa i Primaticcia na Florisa, Jana Matsysa Cry - pośrednio
Martena de Vos 23.
Anonimo wi bądźpom niejsi antwerpCZry
cy zw iązani ze szkołąFo n tai nebleau
pozostaj4w cieniu tych właśniemistrzów.
Z pracownią Floris a ł.ączysię dzieła ma|arza,który w XVll-wiecznych
księgach kupieckich firmy Forchondt występuje jako Wetten (Vetten)
Heyn. Ty- pseudonimem bądźzdeformowanym zapisem nazwiska oznaCzonajest komp o4lcja Zuzanna i starcy,obecnie znajdującasię w Pradzeza,
'., Por. studia głów w typie obrazów z Ermitazu (ok. 1558-i560) lub z Galerii
Narodowejw Pradze - C. van de VeIde, Frans Fktris (1519120-1570).
Leven en Werken,
B r u s s e l1 9 7 5 s' ' 2 6 0 ,p o z . 1 1 8 ;V a c k o v ó , , o , c . , s . 1 7 6 , f l 3 , i I . 1 3 6 .
20Inspiracjagestami rozpaczyobu synów Laokoona jest wynikiemkopiowaniaprzez
- tI. H' Brummer,
postaci'po r. 1.523
renesansowych
artystówrzeźbyw zrekonstruowanej
The StatueCottrtin the VaticanBelveclere,
Stockholm 1970,s. 75-119 [StockholmStudiesin
History of Art, 20];F. Haskell, N' Penny, Tasteąnd theAntique.The Lure of Classical
Sculpture,Nęw Haven-London 1988,s. f46-f47.
2' Por' np. Śmierć Abla Fransa Florisa w Praclo' olej, płótno,151x If5 cm, nr inw.
1618- F. J. Sanch ez Canto n, Museo del Prado. Catalogode los cuadros,Madrid 1972.
'' olej, ptótno (przeniesionez deski),111x92 cm, ok. 1525,Moskwa,Muzeum im.
Puszkina,nr inw. 2687- w. E. M a r k ov a, ItalianskajażivopisI 3-18 viekov'Gosuda'rstviemyj
Muzej lzobrazitelnychIskussstvim. A. S. Puszkina, Moskwa 199f, s. 166,poz. I33.
23H. Kauffmann, Der Manierismusin Holland und die Schule von Fontainebleau
(Jahrbuchder preussischen
44,Igf3),s. 184-20ó;Ch. Sterlin g'Ecolede
Kunstsammlungen,
Fontainebleau|w:)Le Triornphedu ManićrismeEuropćen.De Michel'Angeau Greco [kat.wyst.],
Amsterdam 1955,s. f7-36.
,o Olei,deskadębowa,7I0x146 cm, Praga,Narodni Galerie,nr inw.NG Do 4ff8L. Slavf ć ek,Płispćvl<y
k dćjinómnostickeobrazove
sbirlgl(Umeni,31,1983),s.ff1-f30,il.2;
V ack ov 6, o. c., s. 176, I80, f13, i|. 176;orbis PictoriaeAmalores.Europa v zrcadlepraźskćho
barokntho
sbćratelsni
[kat.wyst.],Praha 1993,s. f17-2I8, pt:z.Y12-33(oprac.L. Slavićek).
89
ń
t--
-:a
*.
ń
-k
\
ś
r
N
=
N
o
cB
f.
*
YI
l
Prry znacznic słabszejw rysunku catoŚci,postaćZuzanny ma w niej wiele
wspólnego Ze stojącą towarryszką Diany (il. 5) w naszcj metamorfozie
Akteona. Kluczowe dla sprawy fizjonomie nimf, ich pozy i gesty zdradzają
podobieństwodo figur w tłumnychscenach biblijnych Martena de Vos,
z jegclWczesnegookresu. Do takich na|eĄ m. in. cyk| Rebeki, zachowany
w dwóch wydaniach- udokumentowelnym
z |at L562_|563i pozbawionym
wersji - ostatniouznanejza autorskq- mozna
sygnatury25.
w tej właśnie
dostrzeczb|iil,onącharakterystykęgłów' pĘnnośćruchów postaci,ten sam
rozmach w traktowaniu krajobrazowegotła (il. 6).
Wskazanie na obu malarzy nie przesądza tozsamościtwórcy Diany
i Akter'lna, a jedynie kwestię kręgu artystycznego,receptywnego wobec
szkoĘ Fontainebleau.Zarówno Frans Floris, wychowawcacałegozastępu
manierystów,jak Martęn de Vos - który od r. 1564do 1599 zgłosił
w cechu
jedenastuuczniów26- oddziatalina pokolenie' którego aktywność
zaczęta
się w połowielat szeŚćdziesiątych.
Wydaje się, ze na ten okres
3. ćwierć
w. XVI, a moze na lata 1560_1575 na|eżydatować nasze malowidło.
Wykorzystano w nim aktualn4 podobiznę Diany de Poitiers, do śmierci
Henryka II w r. 1559 pierwszoplanowej heroiny w sztuce swojego czasu,
wielkoŚci jeszcze pamiętanej choć już
w latach siedemdziesiątych
przebrzmiatej.
Wawel mógłdostaćten obraz w darze,mógt go kupić - a w rezultacie
n|ezrozvmiałejkoniunktury - musiałust4pićpo|a prywatnemukolekcjonerowi.
t' A. Zweite, Murtett de Vos uls Mulcr. Ein Beitrag zur Ge.schichteder Antwerpener
Malerei in der zweiten HtilJte de's ló. ,Iahrhundełs, Berlin 1980, s. 43-54, f6z_f63, p<lz' f-7,
il. 3-8; s.326-327, il. 141-148: Fiamntinghi a Rontu 150t1-1608.Arti.stesdes Pays-Bas et de la
Principautćde Liige u Rome u lą Ił'enaissance
fkat. v\TSt.],Bruxelles l99.5,s.398-399, p<>z.f34
( o p r a c .B . W . M c i j e r ) .
2 nZ w e i t e , o . c ' . ,s . 3 3 .
90
prywatna
1. Malarz flamarrdzki.Diana i Akteon, ok. 1560-1575.Własrrość
v
-
)
2. Jean Mignon wg Luca PenniegoD
, i a n a i A k t c o n ,o k . 1 5 4 0 - 1 5 4 5( w g H . Z e r n e r )
3. Joos de Beer (,|),Diana i Aktetln,poł.w. XVl. Praga, obrazarna Prazskehohradu (wg J. Vackovó)
4. Artysta flamandzki, Diana i Akteon, ok. 1550. Paryz, Luwr (fot. Muzcum)
5. Vetten Heyn,Zuzannai starcy,3. ćw. w. XVI. Praga,Narodni galerie (wgJ. Vackovź)
*y
.' JC
*.Jż
=..ł
6. Marten de Vos. Spotkatlie Rel^lekii Elie:artt ' 3. crł,.w' XVI. Vit:elrza. koie!<ciia Cirllio Alfoilsi (..l,;tFtrlntill,tłltiłl R.olłlt,.)
..*ł