SD - Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Terapeutyczna rola wsparcia społecznego
w okresie wczesnej, średniej i późnej
dorosłości
Ks. dr Paweł Brudek
Katedra Psychologii Klinicznej
Instytut Psychologii
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Garść teorii
• Wsparcie społeczne (social support) uznaje się za jedno
z kluczowych pojęć pedagogiki, pracy socjalnej, promocji
i ochrony zdrowia a także psychologii (Dudek, Murat, 2010; Walter, 2013).
• Sytuuje się ono na pograniczu pomiędzy zasobami osobistymi
i społecznymi (Heszen, Sęk, 2007).
• Pojęcie to nie zostało wyprowadzone z konkretnej teorii
psychologicznej,
lecz
posiada
(empiryczny) (Sęk, Cieślak, 2012).
rodowód
pragmatyczny
Garść teorii
• Początki psychologicznych badań nad zagadnieniem wsparcia
społecznego sięgają lat 70-tych XX wieku oraz związane są
z ośrodkami akademickimi Stanów Zjednoczonych, Kanady,
Holandii oraz Anglii (Jaworowska-Obłój, Skuza, 1986).
• Problematyka wsparcia społecznego obejmuje swym zakresem
wszystkie okresy życia człowieka oraz dotyczy sytuacji
psychologicznie nowych – zarówno trudnych, jak i codziennych –
wymagających wspierającej obecności innych osób
Sienkiewicz, 2011).
(Szymańska,
Definicja wsparcia społecznego
• W prezentowanym projekcie badawczym przyjęto rozumienie
wsparcia
społecznego
zaproponowane
przez
Schwarzera
i Schulz (2003).
• Wspomniani autorzy definiują wsparcie społeczne jako
zasoby i pomoc dostarczane przez inne osoby.
• Może ono odnosić się do źródeł (współmałżonek, krewni,
przyjaciele),
kierunków
(udzielone
lub
otrzymane)
oraz
dostępności w określonym momencie (natychmiastowe lub
odroczone).
Wymiary wsparcia społecznego
(1) dostępność wsparcia – dotyczy oceny możliwości uzyskania
pomocy od innych osób.
(2) zapotrzebowanie na wsparcie – ujawnia w jakim stopniu
osoba będąca w trudnej życiowej sytuacji oczekuje pomocy ze
strony innych ludzi.
(3) poszukiwanie wsparcia – odnosi się do stopnia w jakim
jednostka, w obliczu krytycznych doświadczeń, uświadamia
sobie potrzebę pomocy oraz aktywnego jej poszukiwania.
Wymiary wsparcia społecznego
(4) otrzymywane wsparcie – odnosi się do spostrzeganej
pomocy świadczonej ze strony innych ludzi
(5) wsparcie ochronne*** – interpretowane jest ono jako
ochranianie bliskich przed informacjami, które jednostka
uznaje za negatywne, niekorzystne czy zagrażające. Ten wymiar
wsparcia społecznego dotyczy działań osoby, mających na celu
ukrycie doświadczanych problemów oraz unikanie rozmów,
których przedmiotem byłyby zaistniałe trudności
Wsparcie na przestrzeni życia
• Zmiany kulturowe
• Zmiany rozwojowe
• ZMIANA → LĘK, STRESS, TRUDNOŚCI…
• Kryzysy życiowe
• Trudne – traumatyczne doświadczenia
• Zwyczajne okoliczności życia
Problem badawczy
Czy osoby w okresie wczesnej, średniej
i późnej dorosłości różnią się między sobą
w zakresie poszczególnych wymiarów
wsparcia społecznego?
Grupa badawcza
•
Badaniami objęto ogółem 273 osoby
•
WCZESNA DOROSŁOŚĆ (n=91)
•
ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ (n=90)
•
PÓŹNA DOROSŁOŚĆ (92)
2 =0,022; p<0,001
•
Uczestnicy badania byli w wieku od 23 do 75 lat.
•
Średnia wieku
•
WCZESNA DOROSŁOŚĆ M=33,41 (SD= 4,21).
•
ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ M=48,70 (SD= 4,83).
•
PÓŹNA DOROSŁOŚĆ M=65,52 (SD= 4,95).
Grupa badawcza
•
Wszystkie badane osoby pozostawały w związku małżeńskim
•
Najbardziej
liczną
grupę
stanowiły
osoby
posiadające
wykształcenie wyższe (50,9%), natomiast najmniej liczną grupę
tworzyły osoby z wykształceniem podstawowym (3,3%).
•
Najwięcej respondentów (31,5%) pochodziło z dużych miast
(powyżej 100 tys.) a najmniej (18,3%) ze średnich miast (50-100 tys.)
Wyniki badań
Wyniki analizy wariancji MANOVA oraz testu porównań
wielokrotnych Tukey’a dla Kwestionariusza BSSS
WD
ŚD
PD
M
SD
M
SD
M
SD
Test
Tukey’a
Spostrzegane
dostępne wsparcie
28,21
3,34
26,83
4,11
27,66
3,84
WD:ŚD*
Zapotrzebowanie
na wsparcie
12,59
2,29
12,57
2,26
12,76
2,07
n.i.
Poszukiwanie wsparcia
15,64
2,95
15,31
3,13
16,17
3,04
n.i.
Aktualnie otrzymywane
wsparcie
53,32
6,63
52,99
6,17
52,17
7,27
n.i.
3,43
WD:ŚD***
WD:PD***
ZMIENNE
Wsparcie
buforująco-ochronne
13,11
3,72
15,64
3,86
16,47
MANOVA: Lambda Wilksa = 0,833; F (10,534)=5,084; p<0,001
Starość wyzwaniem
współczesności
• Demograficzne starzenie się społeczeństw jest procesem, który objął niemal
wszystkie kraje europejskie (Por. Czekanowski, 2012).
• Badacze szacują, iż w 2020 roku liczba ludzi starych osiągnie blisko 30% całej
populacji (Por. Steuden, 2011)
• Wzrastający odsetek ludzi starszych w społeczeństwie ma istotne znaczenie
społeczne, ekonomiczne, polityczne, psychologiczne
• Z psychologicznego punktu widzenia może być postrzegana jako ostatnia
szansa rozwojowa (Straś-Romanowska, 2011)
• Starość to etap życia, który wiąże się z mądrością, pozwalającą człowiekowi
z dystansem i humorem spojrzeć na siebie oraz różne aspekty życia (por.
Steuden, 2012; Braun-Gałkowska, 2011, 2006; Ardelt, 2003)
Specyfika okresu późnej dorosłości w wymiarze
psychologicznym (Steuden, 2011)
 Sprawność funkcji poznawczych:
 Uwaga
 Pamięć
 Myślenie
 Uczenie się
 Osobowość osób starszych
Dziękuję za uwagę