COM(2016) 358 final

Rada
Unii Europejskiej
Bruksela, 7 czerwca 2016 r.
(OR. en)
9969/16
COMPET 362
IND 134
MI 430
RECH 227
ENT 113
MAP 21
TELECOM 118
PISMO PRZEWODNIE
Od:
Data otrzymania:
Do:
Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej,
podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU
2 czerwca 2016 r.
Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii
Europejskiej
Nr dok. Kom.:
COM(2016) 358 final
Dotyczy:
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO
I KOMITETU REGIONÓW
NORMY EUROPEJSKIE DLA XXI WIEKU
Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2016) 358 final.
Zał.: COM(2016) 358 final
9969/16
as
DGG3A
PL
KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 1.6.2016 r.
COM(2016) 358 final
Pakiet normalizacyjny
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
NORMY EUROPEJSKIE DLA XXI WIEKU
{SWD(2016) 186 final}
PL
PL
NORMY EUROPEJSKIE DLA XXI WIEKU
Normy europejskie przyczyniają się do integracji jednolitego rynku, a tym samym do
zapewnienia tworzenia miejsc pracy, ogólnego wzrostu gospodarki UE, zwiększenia
konkurencyjności, innowacji i wiodącej pozycji w przemyśle. Pogłębianie jednolitego rynku
oznacza wyrównywanie warunków działania dla przedsiębiorców, w szczególności przez
harmonizację techniczną.
Udowodniono, że począwszy od towarów i usług po technologie informacyjnokomunikacyjne (ICT), normy są elastycznym sposobem podniesienia jakości i
bezpieczeństwa, poprawy przejrzystości i interoperacyjności, ograniczenia kosztów i otwarcia
rynków dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP. Normy przynoszą korzyści konsumentom,
przedsiębiorstwom i ogółowi społeczeństwa.
Z dowodów ekonomicznych wynika, że sprawnie funkcjonujący system normalizacji
przekłada się na wzrost PKB (zob. s. 3 poniżej). Ustalanie norm w Europie jest w dużej
mierze stymulowane przez przemysł. Podczas gdy normy są opracowywane przez organizację
normalizacyjną, rynek może również po prostu przyjąć specyfikacje techniczne opracowane
przez jedno przedsiębiorstwo lub przez jednostki prowadzące działalność w danej dziedzinie,
tj. organizacje zawodowe.
Organy regulacyjne mogą określać zasadnicze wymagania w przepisach i zwracać się do
systemu normalizacji europejskiej o opracowanie, na potrzeby pośredniego odniesienia,
dobrowolnych norm europejskich, które po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej zapewniają domniemanie zgodności (lub bezpieczeństwa). Skuteczny system
normalizacyjny może się zatem opierać wyłącznie na bliskim partnerstwie pomiędzy organem
regulacyjnym, jednostkami normalizacyjnymi i przemysłem.
Norma jest dokumentem technicznym o dobrowolnym charakterze, ułatwiającym
współdziałanie podmiotów gospodarczych w łańcuchu wartości. Na przykład normy
dotyczące rozmiarów papieru (A3, A4, A5 itd.) ułatwiają interakcję pomiędzy konsumentami,
producentami papieru i kopert, drukarniami i producentami fotokopiarek. Norma zapewnia
widoczność i pewność techniczną, które stanowią warunek wstępny inwestycji dokonywanych
przez podmioty gospodarcze.
Do tej pory system normalizacji europejskiej z powodzeniem wydawał wysokiej jakości,
skuteczne normy, zapewniając tym samym Europie miejsce na arenie światowej. Przemysł
wspiera opracowywanie norm europejskich oraz ich regularną i sprawną nowelizację w celu
uwzględnienia nowoczesnych technologii. Ponadto stale trwa interakcja pomiędzy
normalizacją europejską a normalizacją międzynarodową: czasami normy europejskie
proponuje się międzynarodowym organizacjom normalizacyjnym, a niekiedy normy
międzynarodowe stają się normami europejskimi. Dialog ten jest ważny, ponieważ ułatwia
przedsiębiorstwom, przede wszystkim MŚP, rozpoczęcie prowadzenia działalności na skalę
globalną.
W środowisku normalizacyjnym zachodzą jednak zmiany. Nowe technologie oraz stopniowe
włączanie rozwiązań cyfrowych do przemysłowych globalnych łańcuchów wartości, jak
również szybko zmieniająca się sytuacja międzynarodowa wywierają presję na system
normalizacji europejskiej, który można nadal wykorzystać do tego, by w większym stopniu
2
przyczyniał się do zwiększania zatrudnienia oraz pobudzania wzrostu gospodarczego w UE.
Potrzebny jest nowy bodziec, aby skutecznie zaspokoić potrzeby przemysłu, konsumentów i
innych zainteresowanych stron w zakresie norm. Skorzystanie z takiego nowego bodźca
zapewni Europie utrzymanie pozycji ogólnoświatowego centrum normalizacji. W
przeciwnym razie normy byłyby ustanawiane w innym miejscu, a Europa utraciłaby
możliwość korzystania z przewagi wynikającej z bycia pionierem.
W tym celu we wspólnej inicjatywie dotyczącej normalizacji przewidzianej w strategii
jednolitego rynku określono innowacyjny sposób osiągnięcia tych priorytetów poprzez
otwartą współpracę publiczno-prywatną.
W niniejszym komunikacie Komisja określa swoją wizję jednolitego i wydajnego systemu
normalizacji europejskiej, który dostosowuje się do zmieniającego się otoczenia, wspiera
liczne strategie polityczne oraz przynosi korzyści zarówno przedsiębiorstwom, konsumentom,
jak i pracownikom.
W komunikacie umieszczono również wspólną inicjatywę dotyczącą normalizacji w
kontekście jako bezpośredni rezultat strategii jednolitego rynku. Komunikatowi towarzyszą
dokumenty, w których zbadano różne oblicza normalizacji europejskiej, takie jak
sprawozdanie oceniające, roczny program prac Unii na 2017 r. oraz dokument w sprawie
norm dotyczących usług.
W rozporządzeniu (UE) nr 1025/2012 w sprawie normalizacji europejskiej (zwanym dalej
„rozporządzeniem”) ustanowiono ramy prawne długoterminowego partnerstwa pomiędzy UE,
państwami
członkowskimi,
organizacjami
i
jednostkami
normalizacyjnymi,
zainteresowanymi grupami społecznymi, również tymi reprezentującymi osoby
niepełnosprawne, oraz użytkownikami norm.
Przedstawiana dzisiaj wizja opiera się na ocenie REFIT 1 tych ram 2 oraz na szeroko
zakrojonych konsultacjach publicznych 3, w których stwierdzono, że system normalizacji
europejskiej jest na dobrej drodze do zrealizowania celów zakładanych przez prawodawcę 4,
przy czym zalecono zwiększenie angażowania szerokiego grona podmiotów w system
normalizacji europejskiej, zacieśnienie współpracy oraz usprawnienie komunikacji w ramach
tego systemu.
W odpowiedzi na te wezwania i w celu zacieśnienia partnerstwa pomiędzy instytucjami
europejskimi i europejską wspólnotą normalizacyjną Komisja zapowiedziała w swojej
strategii jednolitego rynku 5, że zamierza uruchomić wspólną inicjatywę dotyczącą
normalizacji, która połączy instytucje publiczne i prywatne w procesie dialogu opartego na
współpracy. Wspólnym celem jest promowanie europejskiego centrum normalizacji o zasięgu
globalnym, w którym normy są opracowywane w sposób terminowy, otwarty, przejrzysty i
1
Program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT): aktualna sytuacja i perspektywa, COM(2014) 368 final z dnia 18.06.2014 r.
Sprawozdanie na podstawie art. 24 stanowi część tego pakietu.
3
Niezależny przegląd systemu normalizacji europejskiej, ISBN: 978-92-79-46201-6; DOI: 10.2873/720891; ET-01-15-151-EN-N.
4
W rozporządzeniu zharmonizowano uprzednio niejednolite przepisy dotyczące normalizacji, rozszerzono ich zakres na usługi i inne
dokumenty normalizacyjne niebędące normami, a ponadto w większym stopniu włączono do systemu zainteresowane grupy społeczne i
MŚP. W ocenie REFIT uznano, że ramy same w sobie są odpowiednie do zamierzonego celu, oraz położono nacisk na to, w jaki sposób ich
wdrażanie może najlepiej przyczynić się do realizacji wszystkich dziesięciu priorytetów Komisji. Z uwagi na niedawne wejście w życie
przedmiotowego rozporządzenia nie można przeprowadzić jego pełnej oceny ex post, ponieważ nie zakończył się jeszcze pełny cykl prac
normalizacyjnych prowadzonych na wniosek Komisji od 2013 r. Niezależny przegląd, który stanowił główną część oceny REFIT, wzbudził
jednak duże zainteresowanie wśród zainteresowanych stron. Ich główne obawy dotyczą faktu, że obowiązujący system normalizacji
europejskiej powinien zwiększać uczestnictwo i reprezentację zainteresowanych stron.
5
COM(2015) 550 final.
2
3
angażujący szerokie grono zainteresowanych stron, tak aby wspierać i promować innowacje
dla wszystkich oraz zwiększać konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich w ramach
coraz bardziej globalnych łańcuchów wartości 6.
Wspólną inicjatywę uzupełniają dwa inne dokumenty, w których dokładniej odniesiono się do
najważniejszych obszarów wymagających normalizacji, które mają przekrojowy wpływ na
rozwój gospodarczy: komunikat Komisji Europejskiej pt. „Priorytety w normalizacji ICT na
jednolitym rynku cyfrowym” przyjęty w kwietniu 2016 r. 7, będący częścią pakietu
modernizacji technologii i usług publicznych jednolitego rynku cyfrowego („kwietniowy
komunikat dotyczący norm ICT”), oraz specjalny dokument poświęcony normom
dotyczącym usług, który stanowi element niniejszego pakietu.
W ten sposób nowe formy współpracy określą nową najlepszą praktykę dotyczącą
sprawniejszego podejścia w większym stopniu opartego na współpracy zgodnie z zasadami
lepszego stanowienia prawa 8.
W ramach wspierania nowej wizji dotyczącej norm oraz zgodnie ze wspólną inicjatywą
dotyczącą normalizacji Komisja proponuje nawiązanie dialogu międzyinstytucjonalnego,
obejmującego zintegrowaną roczną sprawozdawczość zachowującą bogactwo różnych
dziedzin, z Parlamentem Europejskim, Radą, Europejskim Komitetem EkonomicznoSpołecznym i Komitetem Regionów, dotyczącego wdrażania unijnej polityki normalizacji i
wkładu norm europejskich w strategie polityczne UE w ujęciu ogólnym oraz w szczególności
w zwiększanie zatrudnienia i konkurencyjności oraz pobudzanie wzrostu gospodarczego.
1 – NORMY SĄ WAŻNE
... ponieważ promują innowacje
W przeszłości normy były czasami postrzegane jako czynniki spowalniające innowacje. W
rzeczywistości normy promują innowacje: umożliwiają wczesne wprowadzenie na rynek
innowacyjnych produktów i usług, w szczególności jeżeli odnoszą się one do kryteriów
wydajności zamiast zalecać stosowanie określonych produktów lub procedur, a także
umożliwiają transfer technologii i ułatwiają badania. Ponadto normy zapewniają zwykle
interoperacyjność między różnymi urządzeniami i usługami, umożliwiając wprowadzanie
innowacji „w uzupełnieniu innowacji”. Normalizacja umożliwia różnym osobom fizycznym,
przedsiębiorstwom i instytucjom skoordynowanie danej technologii lub metody. Kiedy normy
zostaną już opracowane, zwykle przez europejskie organizacje normalizacyjne, wnoszą one
wartościowy wkład w przyszłe innowacje, co prowadzi do powstania nowych produktów i
usług. W ramach opartych na rozporządzeniu procesów innowacji angażujących szerokie
grono podmiotów zapewnia się, by normy działały zarówno na rzecz podmiotów
opracowujących normy, jak i użytkowników norm, pomagając tym samym w przekształcaniu
norm w narzędzie służące do otwarcia rynków i innowacji.
... ponieważ podnoszą jakość i zwiększają bezpieczeństwo
6
Procesy angażowania szerokiego grona zainteresowanych stron mają istotne znaczenie dla unikania sytuacji, w których normy wiążą się z
nadmiernymi kosztami zapewnienia zgodności z nimi i certyfikacji lub z ryzykiem zakłócenia konkurencji.
7
COM (2016) 176 final.
8
COM(2015) 215 final; http://ec.europa.eu/smart-regulation/better_regulation/key_docs_en.htm
4
Normy przyczyniają się również do podnoszenia jakości i zwiększania bezpieczeństwa
produktów i usług, przynosząc korzyści konsumentom, pracownikom, przedsiębiorstwom i
ogółowi społeczeństwa. W normach dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska
określa się cechy wielu produktów i usług.
... ponieważ umożliwiają tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy
Normy są podstawowym czynnikiem umożliwiającym tworzenie miejsc pracy i wzrost
gospodarczy w Europie. Sprawnie funkcjonujące środowisko normalizacyjne ma zasadnicze
znaczenie dla konkurencyjności. Z szeregu badań krajowych wynika, że normy mają
pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy i konkurencję. Badania przeprowadzone na
przykład we Francji 9, w Niemczech 10 i w Zjednoczonym Królestwie 11 potwierdziły, że
normalizacja zwiększa PKB danego kraju. W przypadku Francji wpływ norm na wzrost
gospodarczy szacuje się na 0,8 % PKB, w Zjednoczonym Królestwie – na 0,3 % PKB, a w
Niemczech – na 0,9 % PKB. Niemiecka jednostka normalizacyjna DIN szacuje, że w ujęciu
pieniężnym w samych Niemczech normy generują do 17 mld EUR rocznie. Inne badanie
przeprowadzone niedawno w Zjednoczonym Królestwie również potwierdza, że stosowanie
norm jest korzystne dla gospodarki krajowej: normy przyczyniły się do wygenerowania około
11 mld EUR z wynoszącego 40 mld EUR wzrostu PKB w 2013 r. (w cenach z 2014 r.) oraz
około 8,5 mld EUR w przypadku wywozu Zjednoczonego Królestwa. To samo badanie
pokazuje, że normy pomagają w podnoszeniu jakości – 70 % respondentów stwierdziło, że
normy przyczyniły się do podniesienia jakości produktów i usług 12.
... ponieważ wspierają globalne łańcuchy wartości
Normy wspierają również globalne łańcuchy wartości, ponieważ mogą otwierać rynki dla
przedsiębiorstw poza UE: europejskie i krajowe jednostki normalizacyjne współpracują z
międzynarodowymi organami normalizacyjnymi, takimi jak ISO i IEC, w zakresie
opracowania norm międzynarodowych stosowanych na całym świecie.
Ze wszystkich tych powodów wezwania do opracowania norm są elementem różnych
unijnych strategii politycznych, od unii energetycznej do działań w dziedzinie klimatu i od
gospodarki o obiegu zamkniętym do jednolitego rynku cyfrowego.
...ponieważ proces normalizacji europejskiej pozwala przezwyciężyć kosztowne
rozdrobnienie jednolitego rynku
System normalizacji europejskiej opiera się na wieloletnim, udanym partnerstwie publicznoprywatnym europejskich i krajowych jednostek normalizacyjnych będących dostawcami
norm, Komisji, która korzysta z normalizacji europejskiej, by wspierać wdrażanie unijnych
przepisów i strategii politycznych, oraz przemysłu, MŚP, pracowników, organizacji
środowiskowych i grup obywatelskich. Jest to system oparty na sektorze prywatnym 13, który
9
AFNOR (2016): Economic impact of standardisation (Ekonomiczny wpływ normalizacji), styczeń 2016 r., Paryż, Francja; AFNOR (2009):
The Economic Impact of Standardisation – Technological Change, Standards and Long-Term Growth in France (Ekonomiczny wpływ
normalizacji – zmiana technologiczna, normy i długoterminowy wzrost we Francji).
10
DIN (2000): „Economic Benefits of Standardisation” (Ekonomiczne korzyści normalizacji), 3 tomy, Berlin: Beuth (zaktualizowane w
2011 r.).
11
DTI (2005): The Empirical Economics of Standards (Empiryczna ekonomika norm), DTI ECONOMICS PAPER nr 12, Londyn.
12
Brytyjska Instytucja Normalizacyjna (BSI), „The Economic Contribution of Standards to the UK Economy” (Ekonomiczny wkład norm w
gospodarkę Zjednoczonego Królestwa), 2015 r.
13
Motyw 2 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012: „Normalizacja europejska jest organizowana przez zainteresowane strony i na ich rzecz w
oparciu o reprezentację krajową (Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki
(CENELEC)) i bezpośrednie uczestnictwo (Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI))”.
5
obejmuje normalizację produktów i usług w różnych sektorach. Sam proces opracowywania
norm opiera się na zasadach WTO 14 oraz na angażowaniu szerokiego grona MŚP i
zainteresowanych grup społecznych 15. Ponieważ system opiera się na konsensusie,
oczekiwane wykorzystanie przez rynek umożliwia penetrację rynku przez innowacyjne
produkty przy obniżonych kosztach produkcji.
W rozporządzeniu uznaje się trzy europejskie organizacje normalizacyjne (CEN, CENELEC,
ETSI). Organizacje te prowadzą odpowiednio działania w zakresie różnych rodzajów
produktów, materiałów, usług i procesów (CEN), w obszarze elektrotechniki (CENELEC)
oraz w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ETSI).
„Normy europejskie” są dobrowolne, opierają się na zapotrzebowaniu rynku i przyjmują je
europejskie organizacje normalizacyjne: zastępują one sprzeczne normy krajowe we
wszystkich 28 państwach członkowskich. Ułatwia to funkcjonowanie przedsiębiorstwom, w
szczególności MŚP. Ważną cechą norm europejskich jest również to, że są one regularnie
aktualizowane w celu uwzględnienia najnowszej wiedzy i technologii. Obecnie istnieje około
20 000 norm europejskich opracowanych przez CEN-CENELEC dla produktów i usług oraz
35 000 innych dokumentów normalizacyjnych opracowanych przez ETSI.
„Zharmonizowane normy europejskie” są szczególnym rodzajem norm europejskich
opracowywanym przez europejskie organizacje normalizacyjne w odpowiedzi na wnioski
Komisji o normalizację („zlecenia”) 16 w odniesieniu do stosowania zharmonizowanych
przepisów unijnych. Po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 17
przedsiębiorstwa z UE, które decydują się na stosowanie norm zharmonizowanych, korzystają
z „domniemania zgodności” w odniesieniu do wymogów określonych w powiązanym
prawodawstwie europejskim 18. Przedsiębiorstwa te mogą bez dalszych przeszkód
wprowadzać do obrotu swoje produkty lub usługi na całym jednolitym rynku, docierając do
ponad pół miliarda potencjalnych konsumentów. Obecnie istnieje 4 000 zharmonizowanych
norm europejskich opracowanych przez CEN-CENELEC i prawie 500 opracowanych przez
ETSI.
2. POŁĄCZONE
NORMY:
JEDNA
PLATFORMA
NA
POTRZEBY
LICZNYCH
STRATEGII
POLITYCZNYCH
Szybko zmieniające się cykle technologiczne, większa złożoność i interakcja systemów
przemysłowych, rozmycie granic między produktami, usługami a ICT oraz dywersyfikacja
modelów biznesowych nadwyrężyły obowiązujące ramy regulacyjne. Dotyczy to również
systemu normalizacji europejskiej.
W obliczu takich wyzwań wydajny, otwarty, przejrzysty, angażujący szerokie grono
podmiotów i sprawny system normalizacji europejskiej jest potrzebny do tego, aby tworzyć
nowoczesne normy odpowiadające na potrzeby rynku i wspierające politykę publiczną, przy
14
Przejrzystość, otwartość, bezstronność i konsensus, skuteczność i adekwatność, spójność, wymiar rozwoju („Seria porozumień WTO” –
bariery techniczne w handlu, decyzje i zalecenia przyjęte przez Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu od dnia 1 stycznia 1995 r.,
część 1: Decyzje i zalecenia, https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/tbttotrade_e.pdf).
15
Organizacje, o których mowa w załączniku III do rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.
16
Art. 10 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.
17
Zgodnie z art. 10 rozporządzenia.
Stwierdzenie to ma w dużej mierze zastosowanie do norm europejskich opracowanych w ramach stosowania dyrektywy w sprawie
ogólnego bezpieczeństwa produktów (2001/95/WE), które po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zapewniają
domniemanie bezpieczeństwa.
18
6
jednoczesnym zapewnieniu przewidywalnych i stabilnych ram inwestycyjnych dla
przedsiębiorców.
Jednolita polityka normalizacyjna wspierająca liczne sektory gospodarki i zainteresowane
strony ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania przez Europę pozycji lidera. Terminowe i
wysokiej jakości normy opracowane przy zaangażowaniu wszystkich podmiotów i
umożliwiające innowacyjnym przedsiębiorstwom rozwój działalności na jednolitym rynku i
na całym świecie są rozwiązaniem korzystnym zarówno dla organów regulacyjnych,
przemysłu, jak i konsumentów.
W tym celu, jak już wspomniano, w strategii jednolitego rynku zapowiedziano uruchomienie
„wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji” pomiędzy partnerami publicznymi i
prywatnych w systemie normalizacji europejskiej, z uwzględnieniem europejskich i
krajowych organizacji i jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń przemysłowych, MŚP,
stowarzyszeń konsumenckich, związków zawodowych, organizacji środowiskowych, EFTA,
państw członkowskich i Komisji.
Dyskusje pomiędzy wszystkimi partnerami miały niepowtarzalną formę opartą na otwartym,
innowacyjnym, opartym na konsensusie i współpracy procesie opracowywania inicjatywy.
Charakteryzował się on aktywnym zaangażowaniem wszystkich wspomnianych
zainteresowanych stron. W wyniku tego procesu opracowano między innymi wspólną wizję
dla wszystkich partnerów oraz wspólny proces służący temu, by wspólnie skoncentrować się
na różnych inicjatywach mających na celu modernizację, wyznaczenie priorytetów,
przyspieszenie i usprawnienie wydawania norm do końca 2019 r.
Uczestnicy dążą do podpisania i wspólnej realizacji wizji wyrażonej we wspólnej inicjatywie
dotyczącej normalizacji w sposób dobrowolny i nie naruszając obowiązujących przepisów, w
szczególności przepisów rozporządzenia (UE) nr 1025/2012. Wkład każdego z partnerów w
proces będzie adekwatny do jego wiedzy fachowej i interesów.
Wspólna inicjatywa dotycząca normalizacji opiera się na łańcuchu wartości normalizacji (zob.
wykres 1) i zostanie zrealizowana poprzez 15 działań w trzech obszarach (zob. załącznik 1):
i.
ii.
iii.
świadomość istnienia systemu normalizacji europejskiej, edukacja w tym zakresie i
zrozumienie tego systemu;
koordynacja, współpraca, przejrzystość i angażowanie szerokiego grona podmiotów;
oraz
konkurencyjność i międzynarodowy wymiar.
Działania te mają na celu usprawnienie funkcjonowania systemu normalizacji europejskiej
zgodnie z jego podstawowymi wartościami, takimi jak konsensus i dobrowolny charakter
norm.
Najważniejsze przewidywane osiągnięcia wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji
W 2013 r. średni czas potrzebny na opracowanie norm europejskich wynosił 36 miesięcy (co
stanowiło spadek z 60 miesięcy w 2009 r.). Szybkość opracowywania normy należy pogodzić
z angażowaniem szerokiego grona podmiotów i jakością normy. W różnych częściach
wspólnoty normalizacyjnej prowadzone są interesujące eksperymenty mające na celu
zapewnienie bardziej terminowego opracowywania wysokiej jakości norm. Należą do nich
nowe sposoby opracowywania norm, których celem jest skrócenie czasu potrzebnego do
7
opracowania normy o połowę do 2020 r. Wymiana najlepszych praktyk i ściślejsza
współpraca między organizacjami w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji
zapoczątkuje wymagane procesy ustanawiania norm.
Terminowe opracowywanie norm w kontekście szybko zmieniającej się technologii wymaga
również, aby wcześnie, tj. już na etapie badań i rozwoju, rozważono adekwatność normy.
Partnerzy w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji proponują przyspieszenie
procesu ustanawiania norm za pomocą nowych sposobów wspólnego opracowywania norm.
Ważne jest efektywne przewidywanie i planowanie normalizacji za pomocą badań i rozwoju.
W praktyce badania prognostyczne mogą pomóc w przewidywaniu potrzeb w zakresie
opracowywania norm poprzez powiązanie procesu określania polityki z pojawiającymi się
technologiami i wynikającymi z nich potrzebami w zakresie badań przyszłych produktów i
procesów. Celem niedawno przeprowadzonego przez Wspólne Centrum Badawcze badania
prognostycznego 19 była analiza przyszłego krajobrazu przemysłowego i obszarów
wymagających poprawy, tak aby system normalizacji europejskiej mógł odpowiadać
przyszłym potrzebom przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowej wartości systemu. W
ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji bada się, w jaki sposób można zapewnić
bardziej systematyczną i przyszłościową analizę luk między priorytetami w zakresie
badań/innowacji a normalizacją europejską, aby w końcu skuteczniej je niwelować, co z
kolei pozwoliłoby na wypracowanie zwyczaju normalizacji na wczesnym etapie badań i
rozwoju oraz na przyjęcie się tego zwyczaju w systemie normalizacji europejskiej w celu
zapewnienia większego wsparcia dla wprowadzania na rynek innowacyjnych produktów i
usług. Pomoże to w dostosowaniu priorytetów do zmian norm i przeprowadzanych testów, w
szczególności w ramach programu „Horyzont 2020”.
Innym istotnym elementem jest kształcenie i podnoszenie świadomości w zakresie
potencjalnego wpływu normalizacji na konkurencyjność. Na szczeblu europejskim
normalizacja, a w szczególności unijny model normalizacji, nie jest obecna w ogóle lub jest
obecna w minimalnym stopniu w kształceniu formalnym oraz w szkoleniu zawodowym.
Istnieje zatem potrzeba badania i promowania normalizacji jako elementu kształcenia
formalnego oraz szkolenia akademickiego i zawodowego we współpracy z doświadczonymi
państwami członkowskimi, a także potrzeba angażowania środowisk akademickich i
przygotowania organów normalizacyjnych nowego pokolenia do działania we właściwym
czasie. W ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji przewiduje się, że ważnym
elementem tego innowacyjnego projektu edukacyjnego będzie opracowanie programów
szkolenia w zakresie normalizacji skierowanych do krajowych i europejskich organów
administracji publicznej przy jednoczesnym wspieraniu inteligentnych i sprzyjających
innowacjom przepisów i strategii polityki publicznej.
Wyznaczanie priorytetów działalności normalizacyjnej odgrywa podstawową rolę w
zwiększaniu konkurencyjności europejskiego przemysłu. Efektywne wyznaczanie priorytetów
wymaga, aby UE i strony zainteresowane normalizacją podjęły dialog i przeprowadziły
wspólną analizę w celu określenia znaczenia rynkowego i potrzeb politycznych. Oznacza to
uzyskiwanie opinii zainteresowanych grup społecznych na etapie ustanawiania norm i
angażowanie przemysłu na wczesnym etapie za pomocą sprawniejszej wymiany informacji z
Komisją zgodnie z art. 10, 11 i 12 rozporządzenia w sprawie normalizacji. Lepsze
19
„How will standards facilitate new production systems in the context of European innovation and competitiveness in 2025?” (W jaki
sposób normy będą wspomagać nowe systemy produkcji w kontekście europejskiej innowacyjności i konkurencyjności w 2025 r.?), ISBN:
978-92-79-45414-1.
8
wyznaczanie priorytetów umożliwi również bardziej efektywne korzystanie z dostępnej
wiedzy fachowej w Europie (obecnie system normalizacji europejskiej jest wspierany przez
około 60 000 ekspertów). Lepsze wyznaczanie priorytetów stanowi też podstawowy element
wyżej wymienionego komunikatu dotyczącego norm ICT, w którym przedstawiono
wszechstronne podejście strategiczne i polityczne do normalizacji najważniejszych
technologii informacyjno-komunikacyjnych, które mają zasadnicze znaczenie dla ukończenia
tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, a także dokumentu w sprawie norm dotyczących
usług towarzyszącego niniejszemu komunikatowi. Inicjatywom tym przyświeca taka sama
wizja jak wspólnej inicjatywie dotyczącej normalizacji, dlatego też działania następcze z nimi
związane będą podejmowane w zgodzie z tą wizją w wymienionych obszarach
międzysektorowych. Ponadto trzy projekty pilotażowe będą miały na celu zwiększenie
wsparcia normalizacji w obszarach priorytetowych takich jak sektor budownictwa, w zakresie
udzielania zamówień publicznych oraz uczestnictwa MŚP i zainteresowanych grup
społecznych w normalizacji międzynarodowej.
Jednocześnie Komisja będzie w stanie skuteczniej monitorować szereg nieopublikowanych
norm zharmonizowanych, o których publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej
zwróciły się europejskie organizacje normalizacyjne, tak aby normy te stały się unijnymi
normami zharmonizowanymi.
Wraz z coraz większą globalizacją rynków postępuje globalizacja normalizacji. Na szczeblu
międzynarodowym potencjał europejskiego handlu i inwestycji jest wzmacniany przez
promowanie europejskiego modelu regulacyjnego w państwach trzecich. Celem wspólnej
inicjatywy dotyczącej normalizacji jest zachęcanie zainteresowanych stron do
międzynarodowego promowania stosowania takich narzędzi jak opracowywanie wspólnych
modeli regulacyjnych w organizacjach i negocjacjach międzynarodowych jako podstawy
normalizacji, a także do budowania wzajemnego zrozumienia z odpowiednimi partnerami
handlowymi, którzy odpowiadają za właściwe normy międzynarodowe w różnych sektorach,
oraz do wspierania europejskich MŚP i zainteresowanych grup społecznych w procesach
normalizacji międzynarodowej, np. poprzez promowanie najlepszych praktyk dla MŚP na
szczeblu Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) i Międzynarodowej Komisji
Elektrotechnicznej (IEC). Do tego celu i ze względu na inne zagadnienia z zakresu polityki
Komisja będzie utrzymywała regularne kontakty i prowadziła zorganizowany dialog z tymi
organizacjami.
Ogólnie działania te należy postrzegać jako tworzące całość i wzajemnie wzmacniające się
elementy. Cały łańcuch wartości normalizacji będzie zatem bardziej przejrzysty, angażujący
szerokie grono podmiotów i efektywny, co umożliwi zmierzenie się z przyszłymi
wyzwaniami zgodnie z dziesięcioma priorytetami Komisji.
Wykres 1: Łańcuch wartości normalizacji europejskiej – koncepcja i układ: KE.
9
W ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji określa się wizję i cele
modernizacji sposobu opracowywania norm w Europie. W szczególności nacisk kładzie
się na następujące kluczowe elementy: promowanie szybszego opracowywania norm,
zniwelowanie luki pomiędzy priorytetami badawczymi a normalizacją europejską,
wyraźniejsze wyznaczanie priorytetów i wzmacnianie pozycji na arenie międzynarodowej.
Przewidziano ustanowienie grupy sterującej pod przewodnictwem Komisji Europejskiej w
celu monitorowania działań następczych podejmowanych w związku z różnymi
poszczególnymi działaniami i określania nowych działań w stosownych przypadkach.
Zakłada się, że działania zostaną przedstawione po raz pierwszy podczas Światowego Dnia
Normalizacji 2016 (który odbędzie się w dniu 14 października 2016 r.). Grupa sterująca jest
nieformalnym organem doradczym i jej sugestie pozostają bez uszczerbku dla ram
regulacyjnych ustanowionych rozporządzeniem (UE) nr 1025/2012 i dla prerogatyw Komisji.
Komisja Europejska rozważy ewentualne zatwierdzenie innych działań, które mogą zostać
zaproponowane.
3. NORMY
WSPIERAJĄCE STRATEGIE POLITYCZNE, KTÓRE DOTYCZĄ RÓŻNYCH SEKTORÓW
GOSPODARKI: USŁUG I ICT
Rosnąca cyfryzacja i serwicyzacja gospodarki sprawiają, że normy ICT i normy dotyczące
usług mają kluczowe znaczenie, ponieważ pozwalają na prowadzenie działalności we
wszystkich sektorach gospodarki. Ich potencjał nie został jeszcze w pełni wykorzystany, w
związku z czym normalizacja w tych dwóch obszarach stała się przedmiotem szczególnych
działań Komisji, zyskując status priorytetowy. W związku z powyższym Komisja już w
kwietniu 2016 r. przyjęła komunikat dotyczący norm ICT, a ponadto przedstawi szczegółowe
10
wytyczne w sprawie norm dotyczących usług w dokumencie towarzyszącym niniejszemu
komunikatowi pt. „Wykorzystanie potencjału norm europejskich dotyczących usług w celu
wspierania europejskich konsumentów i przedsiębiorstw”.
…. normy ICT
Wspólne normy ICT zapewniają interoperacyjność technologii cyfrowych i są podstawą
skutecznego jednolitego rynku cyfrowego. Gwarantują one, że technologie współdziałają ze
sobą sprawnie i niezawodnie we wszystkich sektorach i gałęziach przemysłu, zapewniają
korzyści skali, sprzyjają badaniom i innowacjom oraz utrzymują otwartość rynków.
Opracowanie norm ICT w obszarach technologii priorytetowych, które mają zasadnicze
znaczenie dla ukończenia tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, wymaga ukierunkowanej i
wyważonej reakcji na szczeblu europejskim. Wspomniane kwestie stanowią podstawę
kwietniowego komunikatu dotyczącego norm ICT, a ich celem jest zagwarantowanie, aby
normy ICT były opracowywane w sposób odpowiadający potrzebom polityki, aby były
elastyczne, otwarte, silniej związane z badaniami i innowacjami, lepiej skoordynowane, a tym
samym miały pozytywny wpływ na szeroko rozumianą gospodarkę europejską w trakcie jej
transformacji w gospodarkę cyfrową.
Partnerstwa publiczno-prywatne i inne duże inicjatywy badawcze powstałe z inicjatywy
producentów umożliwiają przedsiębiorstwom europejskim powiązanie badań z normalizacją.
Istnieje potrzeba dalszej współpracy między zainteresowanymi stronami, w tym z
przedstawicielami przemysłu europejskiego, europejskimi i międzynarodowymi jednostkami
normalizacyjnymi oraz forami, w celu opracowania kompleksowych planów normalizacji.
Wspieranie otwartych norm ma szczególne znaczenie dla Komisji. Otwarte i przekrojowe
ekosystemy opracowywania norm są preferowane w stosunku do prawnie zastrzeżonych
rozwiązań oraz podejść i norm o charakterze wyłącznie krajowym, które ograniczają
interoperacyjność.
Komisja będzie monitorować bieżące prace w obszarach priorytetowych ICT we właściwych
forach normalizacji międzynarodowej i na innych forach, a także nadal aktywnie
współpracować z kluczowymi partnerami międzynarodowymi, aby zapewnić globalną
zbieżność priorytetów w dziedzinie ICT.
…. normy dotyczące usług
Norma dotycząca usług jest normą, za pomocą której precyzuje się wymogi, jakie musi
spełniać usługa, aby możliwe było stwierdzenie jej przydatności do określonego celu, np.
poprzez podanie definicji, wskaźników jakości usługi i ich poziomów lub określenie czasu
świadczenia usługi 20.
Dobrowolne normy europejskie dotyczące usług mogą przynieść wiele identycznych korzyści
jak normy dotyczące produktów. Mimo że usługi odpowiadają za 70 % gospodarki unijnej,
normy dotyczące usług to zaledwie 2 % wszystkich norm europejskich. Ponadto niedawno
przeprowadzone konsultacje z zainteresowanymi stronami pokazały, że krajowe normy
dotyczące usług mogą stanowić barierę w transgranicznym świadczeniu usług. Ma to jednak
20
Wśród przykładów można wymienić: normę dotyczącą rozpatrywania skarg konsumenckich w zakresie usług pocztowych, normy
dotyczące wymogów obowiązujących w przypadku usług informacji turystycznej czy normy dotyczące procesów zarządzania infrastrukturą.
11
miejsce w czasie, w którym udział usług w PKB rośnie we wszystkich państwach
członkowskich, usługodawcy są jeszcze bardziej zaangażowani w globalny łańcuch wartości,
a producenci świadczą coraz więcej usług wraz z produktami, co często określa się mianem
„serwicyzacji”. Proces ten może zostać zatrzymany, jeżeli normy dotyczące produktów nie
będą odpowiadać normom dotyczącym powiązanych z nimi usług.
Opracowywanie europejskich norm dotyczących usług w tak ograniczonym zakresie skutkuje
niewykorzystaniem możliwości przez europejskich usługodawców, którzy chcą świadczyć
transgraniczne usługi, i przez europejskich producentów, którzy chcą świadczyć usługi wraz
ze swoimi produktami za granicą. Z tej przyczyny i ze względu na wpływ tego zjawiska na
całość gospodarki europejskiej wielokrotnie wzywano do podjęcia wspólnego działania na
szczeblu europejskim.
Jak zapowiedziano w strategii jednolitego rynku i w odpowiedzi na wezwania ze strony
przedstawicieli przemysłu, organizacji konsumenckich, państw członkowskich i podmiotów
ustanawiających normy, Komisja przedstawia swoje podejście w odniesieniu do norm
dotyczących usług w załączonym dokumencie roboczym służb Komisji. W przedmiotowym
dokumencie przeanalizowano wyzwania w zakresie norm dotyczących usług i określono
zarówno ramy ogólne, jak i praktyczne rozwiązania polityczne w celu promowania częstszego
opracowywania norm europejskich dotyczących usług, usunięcia barier krajowych i
usprawnienia przekazywania informacji. Będzie to stanowiło podstawę współpracy pomiędzy
Komisją,
państwami
członkowskimi,
podmiotami
ustanawiającymi
normy
i
zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia, aby potencjał norm dotyczących usług był w
pełni wykorzystywany we wszystkich sektorach gospodarki. Wspomniany dokument
uzupełnia wspólną inicjatywę oraz środki służące integracji europejskich rynków usług.
Zgodnie ze wspólną inicjatywą dotyczącą normalizacji normy ICT i normy dotyczące usług
powinny stać się głównymi priorytetami systemu normalizacji europejskiej, tak aby Europa
mogła w pełni czerpać korzyści z cyfryzacji i serwicyzacji gospodarki. Jeżeli chodzi o normy
dotyczące usług, celem dokumentu roboczego służb Komisji stanowiącego część niniejszego
pakietu jest przedstawienie pierwszej analizy zapotrzebowania na normy dotyczące usług.
4. Perspektywy
Obecnie opracowywaniu polityki normalizacji europejskiej służą różne instrumenty polityki,
a mianowicie roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej 21 oraz plan
działań na rzecz normalizacji ICT 22. Co więcej, dialog na temat norm odbywa się w
różnych miejscach, a mianowicie w komitecie ds. norm 23 i w ramach europejskiej
wielostronnej platformy ds. normalizacji ICT 24. Nowoczesny system musi opierać się na
21
Zgodnie z art. 8 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012 w rocznym programie prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej identyfikuje się
strategiczne priorytety normalizacji europejskiej, z uwzględnieniem długoterminowych strategii Unii na rzecz wzrostu. Wskazuje się normy
europejskie i europejskie dokumenty normalizacyjne, o które Komisja zamierza wystąpić do europejskich organizacji normalizacyjnych.
22
Dokument opracowywany corocznie przez Komisję we współpracy z europejską wielostronną platformą ds. normalizacji ICT, który
zawiera wieloletni przegląd potrzeb w zakresie wstępnych lub uzupełniających działań normalizacyjnych ICT, które mają zostać podjęte w
celu wspierania działań w zakresie polityki UE.
23
Art. 22 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.
24
Wielostronną platformę ustanowiono decyzją Komisji z dnia 28 listopada 2011 r. ustanawiającą europejską wielostronną platformę ds.
normalizacji ICT (2011/C 349/04). Jest to grupa doradcza Komisji w kwestiach związanych z polityką normalizacji ICT. W jej skład
12
jednej i spójnej polityce normalizacji europejskiej zgodnej z różnymi priorytetami i
instrumentami polityki UE.
W tym celu ważne jest – zdaniem Komisji – aby wszystkie te instrumenty zostały objęte
kompleksowym rocznym cyklem zarządzania unijną polityką normalizacji. Głównym
elementem tego cyklu będzie przyjmowanie rocznego programu prac Unii w zakresie
normalizacji europejskiej w lipcu każdego roku, który – zgodnie z proponowanymi
rozwiązaniami – od 2017 r. ma być wiosną poprzedzany dialogiem międzyinstytucjonalnym,
aby zapewnić pełne zaangażowanie Parlamentu Europejskiego i Rady, a także Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów. Dialog będzie opierał się na
jednym sprawozdaniu Komisji skierowanym do Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie
wdrażania rocznego programu prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej, priorytetów w
normalizacji ICT na jednolitym rynku cyfrowym, wspólnej inicjatywy dotyczącej
normalizacji oraz opracowywania norm europejskich dotyczących usług.
Co więcej, aby sprawozdanie w większym stopniu opierało się na dowodach i działając na
wniosek Rady 25, Komisja przeprowadzi obejmujące całą UE badanie dotyczące
gospodarczego wpływu normalizacji w celu uzupełnienia badań na szczeblu krajowym.
Wraz z kwietniowym komunikatem dotyczącym norm ICT oraz wspólną inicjatywą w
niniejszym pakiecie normalizacyjnym przewidziano spójną wizję Komisji odnoszącą się do
roli normalizacji we wspieraniu kształtowania polityki. Na pakiet składają się niżej
wymienione dokumenty.
1. Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej na 2017 r.: w
programie określa się strategiczne priorytety i cele normalizacji europejskiej, z
uwzględnieniem długoterminowych strategii UE dotyczących tworzenia miejsc
pracy i wzrostu, takich jak plan działania dla gospodarki o obiegu zamkniętym 26,
oraz wskazuje się normy europejskie i europejskie dokumenty normalizacyjne, o
które Komisja zamierza wystąpić do europejskich organizacji normalizacyjnych w
2017 r.
2. „Sprawozdanie na podstawie art. 24” i dokument REFIT, w których
przedstawia się dowody na funkcjonowanie systemu normalizacji europejskiej i
wspiera się zmiany w zakresie polityki w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej
normalizacji.
3. Dokument roboczy służb Komisji w sprawie norm dotyczących usług:
„Wykorzystanie potencjału norm europejskich dotyczących usług w celu wsparcia
europejskich konsumentów i przedsiębiorstw”.
5. Wniosek
W ramach działania następczego w związku ze strategią jednolitego rynku Komisja w
niniejszym pakiecie normalizacyjnym przedstawia spójną wizję, której celem jest
zapewnienie nowego bodźca dla normalizacji wspierającej kształtowanie polityki na szczeblu
UE, aby dostosować się do szybko zmieniającego się krajobrazu gospodarczego i
wchodzą państwa członkowskie, europejskie, międzynarodowe i światowe jednostki normalizacyjne oraz przedstawiciele przemysłu i grup
społecznych.
25
Konkluzje Rady z marca 2015 r.
26
COM(2015) 614 final z dnia 2 grudnia 2015 r.
13
zacierających się granic między produkcją, usługami cyfrowymi i innymi. Pierwszym
działaniem w tym względzie jest porozumienie zawarte w sprawie wspólnej inicjatywy
dotyczącej normalizacji, które służy skuteczniejszemu tworzeniu wzajemnych powiązań
między różnymi podmiotami w systemie normalizacji europejskiej i osiągnięciu wspólnego
celu: realizacji priorytetów Komisji oraz przyczynieniu się do tworzenia miejsc pracy i do
wzrostu w UE. Opierając się na holistycznym podejściu do normalizacji, ta wizja uwzględnia
również niedawno przyjęty komunikat dotyczący norm ICT.
Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady, a także do Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów o poparcie dla tego komunikatu i
towarzyszących mu dokumentów, aby wnieść wkład w ukończenie tworzenia jednolitego
rynku i aktywnie zaangażować się w jego realizację w bliskiej współpracy ze wszystkimi
zainteresowanymi stronami.
14
Załącznik I: Wniosek wspólnej inicjatywy dotyczący pierwszego projektu zestawu
działań wraz z towarzyszącymi mu projektami pilotażowymi
1. Świadomość istnienia systemu normalizacji europejskiej, edukacja w tym zakresie i
zrozumienie tego systemu
1) Badanie dotyczące wpływu ekonomicznego i społecznego, jak również dostępu do
norm w UE i w EFTA
2) Powiązanie badań naukowych i innowacji z normalizacją
3) Programy na rzecz edukacji w zakresie normalizacji/szkolenie i podnoszenie
świadomości w zakresie normalizacji
4) Zwiększenie świadomości w zakresie normalizacji, zwłaszcza na poziomie
krajowych organów publicznych
5) Projekt pilotażowy: zwiększenie wsparcia ze strony normalizacji na rzecz unijnego
rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych
2. Koordynacja, współpraca, przejrzystość i angażowanie szerokiego grona podmiotów
6) Okrągły stół poświęcony znaczeniu rynkowemu norm (ang. Standards Market
Relevance Roundtable, SMARRT)
7) Optymalizacja operacyjnych aspektów rozporządzenia (UE) nr 1025/2012
8) Zapewnianie wysokiej jakości norm, które są opracowywane i do których
odniesienia są publikowane w sposób terminowy
9) Angażowanie szerokiego grona podmiotów w system normalizacji europejskiej,
przejrzystość tego systemu i skuteczne uczestnictwo wszystkich zainteresowanych
stron
10) Ułatwianie wszystkim zainteresowanym stronom uczestnictwa na szczeblu
krajowym
11) Projekt pilotażowy: zwiększenie stopnia wykorzystywania norm w udzielaniu
zamówień publicznych i lepsze przestrzeganie przepisów dyrektyw dotyczących
udzielania zamówień publicznych
3. Konkurencyjność i wymiar międzynarodowy
12) Promowanie wzmożonego opracowywania i stosowania norm europejskich
dotyczących usług, by wesprzeć integrację europejskich rynków usług
13) Promowanie europejskiego modelu regulacyjnego wspieranego przez dobrowolne
normy i jego bliski związek z normalizacją międzynarodową w państwach trzecich
14) Modernizacja, w tym cyfryzacja, europejskiego przemysłu w kontekście
międzynarodowym
15) Projekt pilotażowy: lepsza reprezentacja interesów europejskich MŚP i
zainteresowanych grup społecznych w procesach normalizacji międzynarodowej
15
Żadne z tych działań nie wywiera dodatkowego wpływu na budżet UE; finansowanie można
jednak uznać za kwalifikowalne w ramach obecnych wieloletnich perspektyw finansowych.
16