Czym jest osobowo ü "borderline"? Termin "borderline" (z ang.: "z

Czym jest osobowo ü "borderline"? Termin "borderline" (z ang.: "z

Czym jest osobowość "borderline"?
Termin "borderline" (z ang.: "z pogranicza") został użyty po raz pierwszy użyty przez Roberta
Khight'a ponad pół wieku temu dla opisania pacjentów, którzy z jednej strony wykazywali deficyty w
zakresie samokontroli i funkcjonowania w relacjach, a z drugiej potrafili czasami funkcjonować jak
zdrowe jednostki. Były, więc problematyczne pod względem diagnostycznym. Na szczęście wiedza na
temat osobowości "borderline" uległa do dziś znacznemu poszerzeniu i dobrze wiadomo jak
zdiagnozować osoby "z pogranicza" i przede wszystkim w jaki sposób można im pomóc. Osobowość
"borderline" jest według "Klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10" jednym
z dwóch podtypów osobowości "chwiejnej emocjonalnie" i jest diagnozowana jako poważne
zaburzenie osobowości. Częstość występowania wynosi 1-2%, w tym 75% występuje wśród kobiet.
Według ICD-10 u osób "z pogranicza" występują poniższe symptomy, choć najczęściej nie wszystkie
jednocześnie. Zaliczają się do nich:
•
chroniczne uczucie pustki (brak poczucia sensu życia),
•
tzw. "dyfuzja tożsamości", czyli niejasny, zaburzony obraz samego siebie (obraz ja), własnych
celów, własnych preferencji (w tym także seksualnych),
•
powtarzające się groźby lub zachowania autodestrukcyjne (acting-out'y),
•
niestabilność emocjonalna w relacjach interpersonalnych,
•
słaba kontrola emocjonalna (częste wybuchy gniewu i złości),
•
tendencja do wchodzenia w intensywne, ale niestabilne związki z innymi,
•
lęk przed wyobrażonym porzuceniem i paniczne próby go uniknięcia.
Bliskie relacje.
Osoby o strukturze "borderline" nie są właściwie zdolne do stworzenia i utrzymania bliskich,
stabilnych i satysfakcjonujących związków z innymi osobami. Jedną z przyczyn tego jest stosowanie
przez te osoby mechanizmu zwanego "rozszczepieniem". Polega on na widzeniu świata oraz innych
ludzi w sposób "czarno-biały". Oznacza to, że taka osoba w jednej chwili "idealizować" partnera, tzn.
widzieć go jako kogoś wręcz doskonałego, ubóstwiać go, adorować, skrajnie uwielbiać - szczególnie
na początku związku. Po pewnym czasie, np.: w trakcie kłótni partner może zostać gwałtownie
"zdewaluowany", tzn. osoba z zaburzeniem "z pogranicza" zapomnieć o wszystkich jego dobrych
cechach, realnie go nienawidzić i nie widzieć w nim w tym momencie absolutnie nic dobrego.
"Idealizacja" z "dewaluacją" powtarza sie najczęściej naprzemiennie. Raz partner jest idealny, za
chwilę zdewaluowany.
"Dyfuzja tożsamości"
W związku z występowaniem tzw. "dyfuzji/rozmycia tożsamości" osoby "borderline" często nie
wiedzą kim naprawdę są. Nie wiedzą jacy są, co naprawdę lubią, czego nie, nie potrafią zdefiniować
własnych potrzeb, są zagubione i zdezorientowane. Dlatego też mogą zachowywać się, ubierać, mieć
takie same zainteresowania, jak osoby, z którymi aktualnie przebywa. Gdy zmieni znajomych
dopasowuje się z do nich, niejako jak chorągiewka na wietrze.
Niebezpieczne zachowania
Innym problemem osób "z pogranicza" są ich zachowania autodestrukcyjne (acting-out'y), jak
samookaleczanie się, uprawianie seksu z przygodnymi osobami (bez zabezpieczenia), szybka i
brawurowa jazda samochodem (często pod wpływem środków psychoaktywnych), myśli lub próby
samobójcze, tendencja do nadużywania alkoholu i innych środków psychoaktywnych, zaburzenia
odżywiania sie, itp. Zaburzenia odżywiania i samookaleczenia są charakterystyczne raczej dla kobiet,
natomiast nadużywanie substancji odurzających i częste bójki z powodu impulsywności bardziej dla
mężczyzn. Osoby dotknięte tym zaburzeniem osobowości z powodu dodatkowego poczucia
wewnętrznej pustki i bezsensu życia są szczególnie zagrożone samobójstwem. Do tego mogą dołączyć
jeszcze objawy depresyjne, co dodatkowo zwiększa ryzyko jego popełnienia. Ryzyko popełnienia
samobójstwa przez osobę "z pogranicza" waha się miedzy 8-10%, co jest bardzo niepokojącym
zjawiskiem.
Mentalizacja a osobowość "borderline".
Według niektórych badaczy, to co najbardziej utrudnia funkcjonowania osób "borderline" jest
występowanie pewnego deficytu. mianowicie niezdolności do "mentalizacji". Jest to bardzo istotna
rozwojowo i ważna umiejętność. Z jednej strony polega na rozumieniu samego siebie, skłonności do
refleksji nad własnymi emocjami, potrzebami, przekonaniami, innymi słowy nad swoim światem
wewnętrznym oraz na radzeniu sobie z nim. Z drugiej strony natomiast mentalizacja odnosi się do
właściwego rozumienia stanów wewnętrznych innych osób, przezywanych prze nich emocji, ich
potrzeb i adekwatnego rozumienia intencji innych osób. Mentalizacja służy przed wszystkim do tego,
aby adekwatnie i sprawnie interpretować zachowania innych osób i stosownie do tego reagować.
osoby niewykształconej zdolności do mentalizacji mogą reagować na innych chaotycznie i
nieobliczalnie.
Przyczyny kształtowania się osobowości "borderline".
Nie są one do końca poznane, ale wydaje się, że pewna role odgrywają czynniki genetyczne, ale
prawdopodobnie większa czynniki środowiskowe. Zalicza się do nich zaniedbanie w okresie
dzieciństwa, maltretowanie i wykorzystanie seksualne. Te dwa ostatnie są najsilniejszymi czynnikami
mogącymi kształtować w dorosłości osobowości typu "borderline". Oprócz tego na wykształcenie sie
osobowości "bordeline" mogą wpływać porzucenie przez jednego lub przez obojga rodziców. A także
doświadczenie - szczególnie we wczesnym dzieciństwie - traumy powodującej PTSD (Post Traumatic
Stress Disirder), czyli Zespół Stresu Pourazowego.
Leczenie osobowości "borderline"
Leczenie osoby o strukturze "z pogranicza" nie jest łatwym zadaniem, ale dysponując dzisiejszą
wiedza jest ono możliwe. Otto F. Kernberg opracował "teorie relacji z obiektem: stworzona sensu
sticte po to, aby pomagać osobom o takiej strukturze osobowości. Leczenie to często przynosi
oczekiwane rezultaty. Według dzisiejszego stanu wiedzy najlepsze4 efekty przynosi jednak połączenie
długoterminowej
psychoterapii
psychodynamicznej
z
leczeniem
odpowiednio
dobranym
farmakologicznym, głównie lekami przeciwdepresyjnymi i przeciw lękowymi. Trwa to najczęściej
kilka lat, ale w obliczu cierpienia tych osób jest warte poświęcenia na to czasu.
Literatura:
1. Clarkin J. F, Fonagy P., Gabbard G. O. (red.) (2013). Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń
osobowości. Kraków: UJ.
2. Gabbard O. (2008). Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Kraków: UJ.
3. Kerberg O. F., Selzer M. A., Carr A. C., Appelbaum A. H. (2010). Psychodynamiczna terapia
pacjentów borderline". Gdańsk: GWP.
4. "Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń osobowości ICD-10" (2010). Kraków-Warszawa:
Uniwersyteckie Wyd. Medyczne "Vesalius".